Tục ngữ mới (2): Ba sàm thông tin chính thống, Chính thống nói chuyện ba sàm

Suốt thời gian dài, fb của mình bị phá nên mình ít vào, đôi khi nhập được thì chủ yếu làm nhiệm vụ kiểm tra, xóa những cái linh tinh người ta gắn lên gán cho mình. Bữa ni, vô tình đọc được lời nhắc nhở của Hồ (Trung Tú) tiên sinh, rằng bài Những tục ngữ, thành ngữ mới sao chỉ thấy kỳ 1 rồi lặn mất tiêu, hay là public yếu nên không được cộng đồng tham gia. Thực ra không phải vậy. Mình đã chuẩn bị sẵn nhiều câu hay, cho nhiều kỳ, nhưng thời gian vừa rồi nhiều thứ nóng quá nên mình phải ưu tiên (minh chứng là trong tháng 9 đã viết đến 27 note, gần như mỗi ngày/bài), đưa lên nữa, nhiều quá khiến blog bội thực. Vả lại của để dành cũng như rượu, ủ càng lâu men càng nồng đượm, hihi.

Nay thì lại lấy ra dùng dần, lúc giáp hạt.

Câu mình lưu lại trên blog kỳ này là “Ba sàm thông tin chính thống, Chính thống nói chuyện ba sàm”.

Đây cũng là tục ngữ mới, gắn với một nhân vật, sự vật cụ thể. Nhân vật đó là anh Basàm (NHV) và trang điểm tin điện tử nổi tiếng mà anh và các cộng sự thực hiện. Trang này ra đời cách nay chừng 4 năm nhưng mau chóng thu hút bạn đọc trong - ngoài nước, thành hiện tượng đặc biệt của làng truyền thông thời đại internet.

Tôi tra mấy cuốn từ điển tiếng Việt, trong đó có cả cuốn dày cộp, phải bưng hai tay mới nổi, do Trung tâm Từ điển học biên soạn (GS Hoàng Phê chủ biên) và cuốn do Viện Ngôn ngữ học soạn- 2003 (cũng GS Phê chủ biên) thì không có từ ba sàm. Đây là thiếu sót của các nhà ngôn ngữ bởi từ này tôi nghe người lớn nói từ hồi tôi còn bé tí, tỉ dụ ai đó bảo nhau “để ý làm gì, chúng nói chuyện ba sàm ấy mà”. Theo tôi, nghĩa của ba sàm là linh tinh, vớ vẩn, tào lao, rẻ tiền, không có ý nghĩa và giá trị gì, không có gì đáng quan tâm. Chuyện ba sàm, thông tin ba sàm tức là chuyện, là thông tin có nội dung như vậy.

Chính thống là cái được nhà nước, nhà cầm quyền chấp nhận, nuôi dưỡng, thuộc hệ thống cai trị. Tất cả những gì không chính thống đều bị coi như đồ bỏ, đáng ghét, thậm chí xấu xa, phản động, cần phải loại trừ.

Trong câu tục ngữ “Ba sàm thông tin chính thống, Chính thống nói chuyện ba sàm” ta thấy sự trái khoáy, oái oăm, thể hiện tính tương phản nhưng lại có cơ sở hiện thực xác nhận. Theo lập luận thường tình thì người ưa ba sàm tất nhiên chỉ thể thông tin ba sàm, còn chính thống phải nói chuyện chính thống. Nhưng không, đã có sự đảo ngược. Ở khía cạnh nào đó, đây là bi kịch của thời đại. Điều mà người dân, bạn đọc mong chờ, nhẽ ra cần ở chỗ này, hướng này thì nó lại chuyển sang chỗ khác, hướng khác. Hơn 700 tờ báo và tạp chí chính thống, do dân đóng thuế nuôi dưỡng, đã không đáp ứng được nhu cầu thông tin ngày càng cao của dân. Và cái trang tin, tự nhận là ba sàm kia, không mất một xu ngân sách nào, lại thu hút họ mỗi ngày, thậm chí từng giờ. Thế mới xảy ra hiện tượng không biết đáng yêu hay đáng ghét đây: rất nhiều người đã quay lưng với báo chí chính thống, chuyển sang ba sàm và những cái tương tự như ba sàm. Thậm chí nhiều người bảo, việc đầu tiên mỗi sáng là mở đọc điểm tin trên ba sàm. Một thay tất cả, còn tất cả chỉ như một. Sự lựa chọn quá dễ, không cần lăn tăn.

Tại sao như vậy? Tôi nghĩ nông cạn rằng, do thời thế đã đổi thay, thời đại internet đã tác động mạnh vào nhận thức, hiểu biết của công chúng. Họ không chấp nhận thứ thông tin một chiều, gọt giũa, thiếu khách quan. Không muốn bị bịt mắt, bít tai, cho ăn món nào biết món ấy. Dù họ rất yêu chính thống, nhưng chính thống không tự điều chỉnh, thay đổi cho phù hợp thì họ cũng đành nói nhời chia tay. Cái đã cũ, lỗi thời, dù có ráng giữ cũng chả thu hút được ai.

Câu tục ngữ này, tôi cũng có nghe rằng, người phát ra đầu tiên là nhà báo Huy Đức trong bài viết hồi tháng 6.2011, nhân ngày báo chí Việt Nam. Nếu vậy thì nể bác Osin thật.

7.10.2011

Nguyễn Thông