Những bài hát của một thời (21): Làng tôi (nhạc sĩ Hồ Bắc)

Mấy bữa nay, nhìn thiên hạ bồng bế dắt díu nhau tàu xe về quê ăn tết, lòng bỗng dưng sực nhớ đến làng.

Cùng chủ đề làng quê, trong văn có truyện ngắn nổi tiếng Làng của nhà văn Kim Lân, còn trong nhạc những 3 ca khúc trùng tên Làng tôi đều có thể xếp vào hạng “của một thời”, của các nhạc sĩ Văn Cao, Hồ Bắc, Chung Quân. Bài kỳ này xin phép giới thiệu nhạc phẩm do nhạc sĩ Hồ Bắc sáng tác năm 1949.

Hồ Bắc sinh năm 1930 tại huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Trong kháng chiến chống Pháp, ông vào bộ đội, thời hòa bình về công tác tại đài Tiếng nói Việt Nam. Ông được tặng giải thưởng nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2001. Hồ Bắc có khá nhiều tác phẩm được lưu truyền rộng rãi, tồn tại lâu bền với thời gian, rải qua thời chống Pháp, chống Mỹ và hòa bình sau 1975, như: Làng tôi, Sài Gòn quật khởi, Giữ biển trời xô viết Nghệ An, Bến cảng quê hương tôi, Ca ngợi tổ quốc… Ông là người đi nhiều, viết khỏe, lặng lẽ làm việc, ít khoe về bản thân nên được đồng nghiệp và công chúng quý mến.

Bài hát Làng tôi đậm đà tình yêu quê hương đất nước (chủ đề xuyên suốt trong hầu hết tác phẩm của nhạc sĩ Hồ Bắc) tái hiện hình ảnh làng quê thật êm đềm, dễ thương, gần gũi với những người lính nông dân. Gia điệu nhìn chung mượt mà, dìu dặt như âm thanh giản dị của làng quê, vì vậy mình thấy cứ hơi gượng gạo, ồn ào khi ông thể hiện nỗi đau và sự căm hờn trong nhịp điệu câu hát “nhớ ngày nào quân Pháp tràn qua, đốt phá tan hoang, quê nhà tôi xơ xác”, cứ cồm cộm khó chịu thế nào ấy. Không nhất thiết cứ phải thể hiện nỗi đau, sự căm thù bằng cách lên gân, ấy là mình nghĩ vậy. Ca sĩ Lan Anh khi hát câu này đã xử lý khéo léo hơn so với các ca sĩ hoặc cặp song ca, tốp ca khác.

Trong giới nghệ sĩ ca hát ca khúc cách mạng và kháng chiến từ trước tới nay, từng có những cặp song ca khá nổi tiếng, đặt dấu ấn sâu đậm vào tâm hồn người nghe. Theo mình, hai cặp mà mình xếp hạng nhất là cặp nam nữ Mạnh Hà - Thúy Hà và cặp song nữ Thu Phương - Thanh Hòa. Rồi lần lượt mình sẽ giới thiệu những giọng đặc sắc này, tuy nhiên nhiều người thường nhầm nữ nghệ sĩ ưu tú Thu Phương thời trước với ca sĩ Thu Phương vợ cũ của anh chàng Huy MC. Còn nữ ca sĩ Thanh Hòa, chị cùng thời với Thanh Hoa, Thu Phương, Lê Dung… nhưng chịu nhiều thiệt thòi. Chị cũng như ca sĩ Kim Phúc, hơi kém về sắc vóc, thường hát trên sóng phát thanh, ít lộ diện, nhưng giọng hát của chị thì đương thời chả mấy ai bằng. Thu Phương và Thanh Hòa mà song ca thì những cặp khác chỉ có nước khóc thầm vì tự thấy mình khó qua được hai chị.

Khi nghe bài này, mình bất chợt nhớ chi tiết trong truyện ngắn Những câu chuyện nông thôn của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, “tôi sinh ra ở nông thôn, bố mẹ tôi là nông dân”. Cám ơn ông Thiệp, ông đã nói hộ tôi và rất rất nhiều người về cái nguồn gốc xuất thân của mình. Nay làng quê dù trải bao dâu bể, méo mó xẹo xọ đi nhiều nhưng trong lòng không ít người, nó vẫn là chốn yên bình, chứa đựng bao nhiêu kỷ niệm. Không giữ lại một mảnh làng quê, làm sao còn chốn đi về khi tâm hồn bão tố.

Xin cám ơn nhà sưu tầm Quốc Việt.

19.1.2012

Nguyễn Thông

Làng tôi sau lũy tre mờ xa
Tình quê yêu thương những nếp nhà
Làng tôi yên ấm bao ngày qua

Những chiều đàn em vui hòa ca

Làng tôi bát ngát cánh đồng

mỗi khi thu sang nắng vàng bông lúa chín
Làng mạc vui sống êm đềm,
người nông dân hăng hái tăng gia cho đời no

Nhưng ngày nào quân Pháp tràn qua

đốt phá tan hoang quê nhà tôi xơ xác
Có những người chiến sĩ xa quê hương

súng bên mình cùng tiến bước lên đường

Có những chiều đoàn du kích quân về
Trong đêm khuya rộn ràng nghe tiếng bước
Nhớ những người con đã xa quê hương
Bóng mẹ già nhìn theo mến thương

Trong đêm tàn đồn giặc cháy kinh hoàng
Nghe xa xa dồn dập đoàn quân tiến
Những dân làng ra đứng bên kia sông
Đón quân về giải phóng quê hương.