Hải Phòng qua một khúc "tỉnh ca"

Xin kính tặng những người Hải Phòng mà tôi yêu mến.

Trên thế giới, nước nào cũng có quốc ca. Ở Việt Nam ta, già trẻ lớn bé đều thuộc “Đoàn quân Việt Nam đi…” bởi đó là bài hát chung của cả nước. Nhưng nước ta còn có cái lạ là các tỉnh thành đều có “tỉnh ca”, ca khúc mang đặc trưng vẻ đẹp mỗi tỉnh thành. Nhiều bài rất nổi tiếng, chẳng hạn “Quảng Bình quê ta ơi” tỉnh ca Quảng Bình, “Chào sông Mã anh hùng” (Thanh Hóa), “Dáng đứng Bến Tre” (Bến Tre), “Thành phố hoa phượng đỏ” (Hải Phòng), “Người Hà Nội” (Hà Nội), “Tôi là người thợ lò” (Quảng Ninh), “Hà Giang mến yêu” (Hà Giang), “Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh” (Hà Tĩnh)… Cứ đến những nơi ấy, vào giờ phát thanh là nghe tỉnh ca vang lên trong nhạc hiệu.

Hải Phòng quê mình, ngoài bài về hoa phượng của hai bác: nhạc sĩ Lương Vĩnh - nhà thơ Hải Như, còn có một bài khác cũng xứng đáng tỉnh ca không kém, là bài “Thành phố chúng ta, nhà máy chúng ta” của nhạc sĩ Hoàng Vân. Thời niên thiếu và thanh niên, chúng tôi đều thuộc bài này, hát với tất cả sự rạo rực, yêu mến tự hào về thành phố quê hương mình.

Nhạc sĩ Hoàng Vân viết bài “Thành phố chúng ta, nhà máy chúng ta” sau chuyến đi thực tế ở Hải Phòng năm 1965. Trong lời bài hát không có nhiều địa danh quen thuộc với người Hải Phòng như sau này ta bắt gặp ở bài “Thành phố hoa phượng đỏ” nhưng chỉ vài hình ảnh thôi cũng đủ làm ta xao xuyến. Vẻ đẹp của thành phố thợ, của đất Hải Phòng, người Hải Phòng khó lẫn vào đâu được: “Đồng lúa đây, nhà máy này, công sức ta hơn mười năm trời. Tay búa đây, nòng súng này, giông tố phong ba thề không rời. Hải Phòng đang tiến lên, đã sẵn sàng”.

Thời tôi sinh viên, có một anh người Thái Bình là nhà thơ Nguyễn Dương Côn học trước tôi hai khóa viết rằng “Hải Phòng/Cái thành phố ăn nằm với biển/Đẻ ra những đứa con cần lao”, tôi thấy sao mà anh ấy lột tả đúng thế. Đúng là đất, là người quê tôi, chỉ bằng chừng ấy chữ.

Các bạn trẻ bây giờ có thể lạ lẫm với ca từ “Thành phố quê ta hát về Đà Nẵng mến yêu, nguyện cùng Gò Công đấu tranh, sống chết không rời bên nhau” bởi lịch sử lùi đã hơi xa. Những năm trước khi xảy ra chiến tranh Mỹ phá hoại miền Bắc, Hải Phòng là thành phố, còn Kiến An là một tỉnh, sau này mới sáp nhập. Hải Phòng kết nghĩa cùng Đà Nẵng, Kiến An kết nghĩa cùng Gò Công trong phong trào hậu phương thi đua với tiền tuyến. Rất nhiều người trai Hải Phòng đã ra đi và nằm xuống trên đất Đà Nẵng và Gò Công. Hải Phòng và lịch sử sẽ không bao giờ quên những người con mãi mãi tuổi đôi mươi ấy.

Tôi xa Hải Phòng đã lâu, nhưng lòng tôi vẫn lang thang trên đất Hải Phòng, bởi “nơi đó là quê chúng ta”, là quê hương yêu dấu của tôi.

Bài hát này do ca sĩ Doãn Thịnh và tốp ca Đài tiếng nói Việt Nam thể hiện từ hồi năm 1965, chỉ tiếc rằng những người hát chẳng hiểu vì lý do gì đã thay một trong những câu hay nhất của bài “Là khi chúng ta mừng vui đón xuân sang” thành “Tin chiến thắng đang vọng về khắp nơi nơi”. Phải giữ câu gốc thì mới thấy sự hiểu biết sâu sắc của nhạc sĩ Hoàng Vân về Hải Phòng, thấy sự giản dị mà lãng mạn tuyệt vời của con người Hải Phòng: “Trên sông Cấm khi sương tan, đàn cò trắng bay sang sông, là khi chúng ta mừng vui đón xuân sang”.
Hải Phòng, đất Phòng mến yêu của chúng ta, là như vậy đó.

Nguyễn Thông