Lý lịch ba đời bắt cua

Nhân chuyện ông Bob Kerrey bị rất nhiều người Việt thù dai phản đối khi ông ấy ngồi vào ghế lãnh đạo của Trường đại học Fulbright tận bên Mỹ, lại lẩn thẩn nghĩ về cái chủ nghĩa lý lịch "ba đời bắt cua" ở xứ này.
-Cho đến giờ, chủ nghĩa lý lịch trong đầu các nhà cai trị còn nặng nề lắm, xã hôi chưa dễ gì gột được. Mà chưa tẩy gột được thì chả mong phát triển. Mải thù hằn nhau, lấy đâu thời gian, đầu óc cho phát triển.
-Cứ giả dụ GS Ngô Bảo Châu mà có ông nội bị quy là địa chủ thời cải cách ruộng đất thì đảm bảo sẽ không có một GS Châu làm vẻ vang cho đất nước sau này. Ông anh rể tôi, bố bị quy nhầm thành địa chủ, bị lôi ra bắn, thời sửa sai có xin lỗi qua loa nhưng con cái cứ dính phốt địa chủ, chả được học hành gì, chỉ được quyền "lao động là vinh quang". Hàng chục vạn con cái của người bị giết oan, họ mà giữ mối thâm thù, mà chống đối, chính quyền này có được ngồi yên khối. Nhưng họ rộng lượng hơn chính quyền nhiều.
-Cứ phải bần cố nông, hoạn lợn thiến heo, vô sản thợ thuyền thì mới trong sạch. 
-Phải con cán bộ, con nối cha, cháu nối ông bà thì mới yên tâm, không cho đứa khác chèn vào đội ngũ.
-Ai đã có "vết" rồi, sẽ bị chính quyền thù muôn đời muôn kiếp không tan,
-Stalin, Mao Trạch Đông có thể chưa cầm khẩu súng bắn vào người dân nào nhưng điều không ai cãi được cho các ông ấy là chỉ một lệnh họ ban ra thôi thì hàng vạn, hàng triệu người chết. Mấy ông này, còn tệ hơn đám tội phạm chiến tranh ở chỗ tinh giết những đồng chí đồng đội, những người đã chung đội ngũ, kề vai sát cánh với mình. Vậy mà chả mấy ông bà nào dám phản đối, lên án, lại còn tôn làm lãnh tụ vĩ đại nữa.
-Sự phân biệt đối xử ở xứ này không cần phải giấu diếm mà được công khai, theo nguyên tắc cha ăn mặn con khát nước, ví dụ suốt bao năm trong bản Sơ yếu lý lịch bao giờ cũng có 2 mục gạch đầu dòng: Trước năm 1945 (hoặc 1954 hoặc 1975) làm gì, ở đâu, có tham gia đảng phái nào; gia đình có ai làm gì cho ta và địch. Hồi năm 1987 tôi xin cho thằng con trai đầu vào lớp mầm ở phường, trường mầm non đưa cho tờ sơ yếu lý lịch cá nhân, bảo khai vào, tất nhiên là đứng tên tên cháu, trong đó còn có cả mục trước năm 1975 có tham gia ngụy quân ngụy quyền không. Tôi té ngửa, thằng nhỏ mà cũng theo địch trước năm 75, chết cười.
-Một xã hội mà lý lịch thay cho tài năng và nhân cách chỉ có thể tồn tại bằng bạo lực.

Nguyễn Thông