Đã nghèo lại gặp cái eo

Việc lực lượng chức năng liên ngành tỉnh Ninh Thuận hôm 1.9 bắt và phạt những người bán vé số dạo về “tội” dám bán vé số của tỉnh khác trên địa bàn tỉnh này khiến dư luận phàn nàn bức xúc. Nhà chức việc Ninh Thuận biện rằng chỉ làm theo quy định do Bộ Tài chính ban hành chứ không phải tự họ tùy tiện nghĩ ra. Cứ tạm cho là thế thì hành vi “bắt phạt” máy móc, vô cảm của họ cũng rất đáng trách.

Có thể nói thẳng, trong xã hội bây giờ, tầng lớp dưới đáy vẫn còn khá đông đảo, và đội ngũ bán vé số dạo được xếp vào hạng đáy của đáy. Thấp nhất, tận cùng, khó mà thấp hơn được nữa. Đó phần lớn là những người nghèo bế tắc sinh kế, không nhà cửa ruộng vườn, không nghề nghiệp vốn liếng, không học vấn kiến thức, mỗi người một vẻ bi kịch, đành nhắm mắt đưa chân vào một cuộc sống bấp bênh chả thua kém gì cuộc sống cũ: đi bán vé số dạo. Nhưng ấy là cách kiếm sống lương thiện của người nghèo, là lối sống không muốn lụy phiền ai, hai tay vày lỗ miệng của con người lao động.

Xổ số thực chất là hình thức cờ bạc, chỉ có điều thứ cờ bạc này được nhà nước chấp nhận, cho phép tồn tại, hoạt động, do chính những đơn vị nhà nước đứng ra tổ chức, điều hành. Người bán vé số dạo tham gia vào hoạt động này mặc nhiên được nhà nước chấp nhận, xem như một đội ngũ lao động trong xã hội.

Đội quân bán vé số hình thành từ khi nào, khó xác định cụ thể. Điều mà ai cũng thấy rõ, họ chả có độ tuổi, giới tính gì đặc trưng bởi nam phụ lão ấu đủ cả, người khỏe mạnh lẫn người tàn tật. Hầu hết xuất thân từ những vùng khó khăn, thiếu đất đai, thiên tai khắc nghiệt, nhiều nhất là dân miền Trung và Nam Trung Bộ. Ai chả muốn gắn bó với quê hương, cực chẳng đã mới lưu lạc xứ người hành nghề bán vé số. Nghèo thì đành phải chấp nhận bị coi thường, bạc mặt với đời, tạm xếp lại nhân phẩm tự trọng vào một chỗ để mưu sinh nuôi thân và nuôi gia đình. Bị người đời khinh rẻ không đáng sợ bằng chết đói. Họ làm thứ việc bị coi là hạ đẳng nhưng lương thiện ấy để giữ được cái phẩm chất của mình chứ dứt khoát không ăn xin, không chịu sung vào đội quân vô lương trộm cắp, lừa đảo, vi phạm pháp luật. Quý họ là quý ở chỗ đó. Vậy mà nỡ lòng nào quay lưng lại với họ, như hành vi bắt phạt của nhà chức việc tỉnh Ninh Thuận kia.

Không phải toàn bộ 63 tỉnh thành cả nước nơi nào cũng lập công ty xổ số. Chúng tôi không bàn lạc sang những bê bối của công ty xổ số, chỉ đề cập đến người bán vé số thôi. Chẳng nói ra ai cũng biết, nếu không có lực lượng chân đất bán dạo này, đố công ty xổ số nào tồn tại được. Dựa vào thứ quy định này nọ để bắt chẹt họ, ngăn cấm và phạt họ, nhà chức việc ở Ninh Thuận chỉ chăm chú vào mục đích kinh doanh, lợi nhuận, bất chấp cả sự thông cảm, xót thương với người cùng khổ.

Tôi không hiểu sao tại nhiều tỉnh thành Nam Bộ, nhất là ở TP.HCM, vé số của bất kỳ công ty xổ số nào đều được kinh doanh tự do, không chịu bất cứ cấm cản, còn Ninh Thuận hoặc một số nơi ở Trung Bộ lại được quyền lập hàng rào, cho bán thứ này, không cho bán thứ khác. Kinh tế thị trường, ai làm giỏi, thu hút khách hàng thì người đó thắng, chứ hay ho chi giở cái trò xưa cũ rích ngăn sông cấm chợ. Hành vi độc quyền, oai sứ quân đâu thể tồn tại trong thời buổi cởi mở hội nhập này. Đặt trường hợp chính quyền và cơ quan chức năng, công ty xổ số tại TP.HCM cũng giở võ ngăn sông cấm chợ như Ninh Thuận, đảm bảo các công ty xổ số tỉnh thành khác chết như ngả rạ. Chỉ có điều TP.HCM đã không làm bởi không ai cho phép thực hiện điều vô lý ấy. Vả lại, ngày xưa sứ quân cát cứ thì sống được, chứ ngày nay cát cứ kiểu sứ quân lộng hành, thu mình vào vỏ ốc là tự sát. Dân chúng cảnh báo rằng Ninh Thuận không lập tức sửa đổi điều sai quấy trên, rất có thể lượng phát hành vé số của Ninh Thuận không những không tăng mà còn bị tẩy chay, khi ấy thì chả thấy lợi, chỉ hại ngay trước mắt thôi. Đối xử với người nghèo như thế, không bị ngăn sông cấm chợ ngược trở lại, gậy ông đập lưng ông mới là chuyện lạ.

Chỉ mong sao, những người nghèo, những người khốn khổ lương thiện trên khắp nước này không bị lặp lại tình cảnh trớ trêu, nghèo gặp phải cái eo như người bán vé số ở Ninh Thuận. Và cũng mong chính quyền từng địa phương đừng có “nông nổi” vô tâm như Ninh Thuận.

Nguyễn Thông