Chuyện dịch bệnh

Lẩn mẩn đọc lại sử, thấy cả trên thế giới lẫn xứ An Nam ta đã nhiều lần vướng chịu dịch bệnh. Có những trận dịch, người chết la liệt, nước này nước nọ tan hoang. Nhiều trận dịch xóa sổ cả quốc gia, làm biến mất nhiều đơn vị hành chính tỉnh thành châu quận. Cụ nào muốn rõ, cứ vào Gu gồ (Google) gõ chữ “dịch bệnh” hoặc “đại dịch” là ra hàng trăm nghìn kết quả, chứ nhà cháu kể ra đây lại kính chả bõ phiền, làm mất thời gian quý báu của mọi người.

Người xưa thường nói những mối nguy đến với con người ở 2 dạng: thiên tai và địch họa. Xin nhớ, địch chứ không phải dịch. Khi đi kèm với từ “thiên tai” thì phải là “địch họa”. Vừa rồi nhà cháu có sửa bài cho một bác kính mến, bác í toàn viết thiên tai dịch họa, bởi bác đang viết về dịch COVID-19. Giá như chỉ để dịch họa đứng một mình sẽ chẳng sao, tạm hiểu dịch họa là thứ tai họa do dịch bệnh đem lại. Nhưng đi cùng thiên tai thì lại sai lại chỏi. Mà không chỉ bác ấy, rất nhiều người nhầm, cứ nói là “thiên tai dịch họa” bởi quen mồm. Vừa rồi tôi đọc một bài trên tờ báo Giác Ngộ của mấy bác thầy chùa, một vị thượng tọa mình đầy chữ nghĩa cũng cứ đăng đàn giải thích thế nào là dịch họa. Chết cười.


Thiên tai là tai họa (tai) do trời (thiên) gây nên. Trời là để chỉ chung thế giới tự nhiên quanh ta. Cụ Nguyễn Du đã chốt lại “Cho hay muôn sự tại trời”. Bão gió, sóng thần, lốc xoáy, động đất, dịch bệnh do vi rút, vi khuẩn, vi trùng, nắng hạn, mưa lũ… đều là thiên tai. Dịch COVID-19 lần này chính thị thiên tai, tuy nhiêm đậm yếu tố con người, nói trắng phớ ra là yếu tố Tàu - Trung Quốc, vì vậy nhiều người, trong đó có ông tổng thống Mỹ D.Trump nằng nặc gọi tên thành Chinese virus, China virus, hoặc vi rút Vũ Hán. Có vẻ hơi bị chính xác.

Địch họa tức là tai họa (họa) do kẻ địch (địch) gây ra. Kẻ địch luôn là con người. Không ai gọi bọn chó sói sư tử cọp beo trong rừng là địch, dù chúng rất dữ. Ngược lại, người ta chỉ ví von kẻ ác với chó sói cọp beo. Việt Minh gọi bọn thực dân Pháp là loài lang sói, Việt cộng có bài hát gọi Mỹ là cọp beo “Còn giặc Mỹ cọp beo, khi còn giặc Mỹ cọp beo, em còn vót chông nhiều hơn nữa”. Bọn xâm lược, bọn bán nước, bọn rước Tàu về dày mả tổ đều là địch. Thậm chí bây giờ còn có những thế lực thù địch, bọn Việt tân việt tiếc đều là địch, nhưng chưa thấy đám này gây họa gì đáng kể.

“Dịch” là từ Hán Việt, có rất nhiều nghĩa (tùy dạng tự), trong đó có nghĩa để chỉ thứ bệnh truyền nhiễm lây lan rất nhanh. Cùng nghĩa với dịch còn có từ “ôn”, cũng chỉ bệnh truyền nhiễm ở cả người và súc vật. Nói chung, dịch - ôn là thứ rất ghê gớm, đáng sợ, đáng ghét. Khi cần khinh bỉ, mắng mỏ đứa nào đó, người ta thường miệt thị bảo nó là đồ ôn dịch, con nhà ôn dịch. Chửi như thế không khác gì quẹt vết mực tàu thật đậm vào lý lịch đạo đức của nó, sau này khó làm người tử tế. Riêng người Nam Bộ thì nhẹ nhàng hơn, chỉ bảo “cái đồ mắc dịch”.(còn tiếp)



Nguyễn Thông