Những kẻ mù dẫn đường (phần 3)

Suốt nhiều thập niên ở miền Bắc, cũng như ở miền Nam sau “giải phóng”, đám học sinh sinh viên “dưới mái trường xã hội chủ nghĩa” luôn được quán triệt rằng chỉ có chủ nghĩa xã hội mới đem lại hạnh phúc cho con người, chủ nghĩa cộng sản là mùa xuân của nhân loại. Cùng với đó, tất nhiên ngược chiều, chủ nghĩa tư bản cực kỳ ghê tởm, đáng ghét, chỉ bóc lột, xấu xa, làm giàu trên xương máu, mồ hôi nước mắt, công sức của người lao động. Xã hội tư bản, dù có phát triển mấy đi chăng nữa cũng chỉ phồn vinh giả tạo, về cơ bản vẫn là xã hội bóc lột, cần phải bị tiêu diệt. Công nhân, người lao động trong xã hội đó không có quyền làm chủ tập thể, không khác gì cái máy. Vì thế phải tiến hành đấu tranh giai cấp trên phạm vi toàn thế giới, phải chôn vùi tư bản, để xây dựng thế giới đại đồng. “Bao giờ thế giới đại đồng/Chúng ta sẽ thoát khỏi vòng gian truân”. Thậm chí họ còn vẽ ra tương lai “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”, “Nước Nga có chuyện lạ đời/đem người nô lệ thành người tự do/sung sướng thay thợ thuyền Nga/những ngày nghỉ việc đều là ăn lương”, v.v..

 
Tất cả những điều tôi biên ra đây đều có trong lý luận về chủ nghĩa xã hội, không đứa sinh viên nào hồi thập niên 70 - 90 không biết, không thuộc. Ai không tin, cứ vào thư viện, tìm đọc cuốn “Dưới lá cờ vẻ vang của đảng, vì độc lập tự do, vì chủ nghĩa xã hội” của ông Lê Duẩn, in lần đầu năm 1976, sau đó tái bản mấy chục lần, hàng chục vạn cuốn, không khác gì Mao tuyển, trước tác của Mao bên Tàu. Sinh viên thời ấy, không thuộc cuốn này, cầm chắc rớt môn chính trị-kinh tế học. Tháng 10.1976, lứa chúng tôi trước khi tốt nghiệp phải thi môn bắt buộc ấy. Đề thi đương nhiên lấy từ nội dung “Dưới lá cờ vẻ vang…”. Một người bạn tôi, anh Tâm, đem tờ báo có ảnh ông Lê Duẩn vào phòng thi. Nhưng lại quên đem theo phao “mao tuyển Việt”, thế mới gay. Loay hoay mãi không nhớ “Người” đã dạy dỗ chỉ đường lên chủ nghĩa xã hội thế nào, y bèn lấy tờ báo ra, khoanh một vòng vào mồm “Người”, lại còn dại dột chua chú thích “tất cả chúng ông khổ cũng bởi cái mồm này”. Hớ hênh thế nào, giám thị của thầy Bùi Văn Chép bắt được, tang chứng vật chứng chống đối rành rành, Tâm ta dù học rất giỏi vẫn bị đình chỉ thi, treo án một năm không cho bảo vệ luận văn tốt nghiệp (sau này ra trường về báo HNM). Gần như cả trường tổng hợp khóa 17 ai cũng biết chuyện cười ra nước mắt năm ấy.

Thôi thì cái thời tranh tối tranh sáng, đắm chìm trong vòng ngu muội nó thế đã đi một nhẽ. Không có bất kỳ kênh nào để mở mang đầu óc, để tự giải phóng nên đành tin báo Nhân Dân, tin đài tiếng nói Việt Nam, tin rằng chủ nghĩa xã hội đã trong tầm tay, chỉ còn quá độ chút xíu là tới, tin chủ nghĩa cộng sản đang vẫy gọi phía đằng xa.

 
Sau khi cuộc kháng chiến chống Pháp kết thúc, thày bu tôi đã được tuyên truyền miền Bắc đang bước vào thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội. Góp hết cả đất đai, ruộng vườn, trâu bò vào hợp tác xã để… tiến lên. Tiến mãi, chủ nghĩa xã hội đâu chửa thấy, cũng chả biết khi nào mới hết quá độ, chỉ thấy phú quý giật lùi trong từng miếng cơm manh áo. Hơn hai chục năm sau, chúng tôi con của thày bu lăn vào đời kiếm sống, lại được các ông bà cán bộ giác ngộ rằng đất nước ta đang thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội. Lại quá độ, lại tiếp tục tiến lên. Tận mắt chứng kiến đánh tư sản, bao cấp, ngăn sông cấm chợ, đổi tiền, ăn bo bo, vượt biên, không còn phú quý để mà giật lùi nữa. Có lúc nghĩ mình đã chạm đáy rồi, không còn vực nào sâu hơn. Nghe cái câu “quá độ tiến lên” sao mà cay đắng. May là thông tin đã nhiều kênh hơn, sự bưng bít dần bị phá bỏ, chợt hiểu rằng tất cả chỉ là sự lừa dối có hệ thống, là nghệ thuật cho nhau ăn bánh vẽ. Giờ lại đến đời con tôi, tức là đời cháu của thày bu, sau thêm nửa thế kỷ nữa, vừa rồi lại nghe ông trùm đảng công phu hệ thống lại lý luận và khẳng định đất nước ta vẫn trong thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội. Giời ạ, quá độ gì mà dài thế, lòng thòng thế, hở ông. Thày bu tôi đã khuất núi sau chặng dài quá độ, chưa hề biết mùi chủ nghĩa xã hội nó như thế nào. Tôi đời thứ hai cũng chả hy vọng gì thấy đất nước thoát khỏi thời kỳ quá độ. Mà ngay thằng con đời thứ ba, cũng đã sống nửa đời người, vẫn quá độ, không một chút ánh sáng nào cuối đường hầm để nó phấn khởi tin tưởng. Chính ông trưởng đảng mấy năm trước còn nói thẳng (có lẽ tự thấy chả cần giấu diếm nữa) chưa chắc cuối thế kỷ này đã có được chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Lý luận nhiều khi cũng khôi hài phết.

Trong bài viết được công bố vào tháng 5.2021, ông tổng bí thư lại một lần nữa thừa nhận điều đó. Ông bảo “Cả lý luận và thực tiễn đều cho thấy xây dựng chủ nghĩa xã hội là kiến tạo một kiểu xã hội mới về chất, hoàn toàn không hề đơn giản, dễ dàng. Đây là cả một sự nghiệp sáng tạo vĩ đại, đầy thử thách, khó khăn, một sự nghiệp tự giác, liên tục, hướng đích lâu dài, không thể nóng vội” (trích chính xác nguyên đoạn). Thưa ông, ông không nóng vội (bởi có thể các ông đã tới đích) chứ dân chúng sốt ruột lắm rồi ạ. Nhà tôi 3 đời quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội mà chưa ai biết biết hình dong, mặt mũi nó thế nào đấy, ông ạ. Nhân sinh ba vạn sáu nghìn ngày, sống trăm tuổi là hết kiếp hết một đời, có ai sống được vài ba kiếp, tái sinh như phượng hoàng, mọc đầu như Phạm Nhan để chờ hưởng thụ chủ nghĩa xã hội của các ông đâu mà bảo không thể nóng vội. Đã biết nó khó khăn, sao không chọn con đường khác như người ta, mà lại cứ đâm đầu vào. (còn tiếp)

Nguyễn Thông