Quốc hội xắn nhát xẻng cuối cùng đào huyệt chôn giới luật sư

Tôi cứ ngẫm nghĩ mãi, định viết, định thôi. Xứ này thiếu gì luật sư, luật gia, thày cãi, có cả Liên đoàn luật sư quốc gia, rồi tỉnh thành nào cũng có Đoàn luật sư, họ im không lên tiếng, mắc mớ gì tới mình. Nhưng sự khó chịu để âm ỉ trong người, giữa những ngày bức bối nhiệt độ cao thế này, không xả ra có khi điên mất. Thôi thì dăm ba chữ, chả nhằm cứu ai, trước hết chỉ cứu cái thân mình.

Chả là chiều 20.6, Quốc hội đã thông qua Bộ luật Hình sự sửa đổi (2015) với đa số phiếu, trong đó vẫn giữ nội dung “luật sư phải tố giác thân chủ”. Khi luật đã được thông qua và ban hành thì chỉ có chấp hành, cấm cãi.

Điều đáng nói, nội dung này khi còn dự thảo được trình Quốc hội để lấy ý kiến đã bị dư luận phản đối dữ dội. Hầu hết cho rằng không thể như vậy được, trên thế giới chả có ai làm thế. Xưa nay, xứ ta cứ thích đi một mình một đường, cứ đòi “áp dụng sáng tạo vào hoàn cảnh Việt Nam”, đường ta ta cứ đi, kệ chông gai ngăn trở. Cũng có trường hợp đi được tới đích nhằm chỗ sáng tươi, nhưng phần nhiều đâm đầu vào ngõ cụt, vực sâu, mà trường hợp dứt khoát yêu cầu luật sư phải tố giác thân chủ là một ví dụ.

Người ít học nhất cũng hiểu rằng luật sư là người bảo vệ cho thân chủ. Dân gian gọi nôm na là thầy cãi. Luật sư có nhiệm vụ cãi cho người mình nhận bảo vệ trước tòa. Dù thân chủ là bị cáo (cáo buộc có tội) hay nguyên cáo (đứng ra tố cáo, khởi kiện) thì luật sư được bên nguyên hoặc bên bị thuê đều phải tìm mọi cách bảo vệ khách hàng của mình (thân chủ). Đó là trách nhiệm của luật sư, và chỉ có trách nhiệm ấy, không còn gì khác.

Luật pháp quy định người bị cáo buộc phạm tội bị đưa ra tòa xét xử luôn có quyền yêu cầu luật sư bảo vệ. Rất nhiều trường hợp bị cáo không nêu ra yêu cầu ấy thì cơ quan pháp luật chỉ định luật sư đứng ra làm việc đó. Tức là không để bất cứ ai bị thiệt thòi quyền bào chữa trước tòa. Cũng có trường hợp bị cáo nói rõ không cần luật sư mà sẽ tự bào chữa, pháp luật cũng chấp nhận.

Khi bị cáo thuê luật sư, hoặc có những luật sư tự nguyện bào chữa và được bị cáo chấp nhận thì đã xác lập mối quan hệ giữa luật sư và thân chủ. Bị cáo tin tưởng, thâm chí tin tưởng tuyệt đối vào luật sư, sẵn sàng cung cấp mọi tài liệu cần thiết, thổ lộ mọi sâu kín, bí ẩn để luật sư nắm vững vụ việc, từ đó luật sư tranh cãi có lợi cho thân chủ của mình. Bị cáo đặt niềm tin vào luật sư, giống như trao cả cuộc đời mình vào vị cứu tinh.

Hãy đặt ra trường hợp, sau khi luật sư nhận được những thông tin từ thân chủ, thay vì dùng nó để bào chữa cho bị cáo, thì luật sư đem đi báo nhà chức trách (công an, kiểm sát). Hành động ấy, nói cho cùng, là sự phản phúc, phản bội, không chỉ đối với người đã đặt niềm tin vào mình, mà cả đối với lương tâm mình, nghề nghiệp của mình. Chỉ bằng việc tố cáo, luật sư đã tự biến mình thành mật thám, Giuda (Judas) chứ không còn là trạng sư, thầy cãi nữa.

Thời phong kiến, ngay cả những bộ luật bảo thủ bảo hoàng nhất cũng còn cho phép bậc cha mẹ có quyền không tố cáo con cái nếu chúng vi phạm pháp luật. Vấn đề mà luật phong kiến xem xét là khía cạnh đạo đức, lương tâm.

Cũng có thể cơ quan pháp luật sau khi tiếp nhận thông tin (tố cáo) sẽ giữ bí mật về nguồn cung cấp nhưng tôi đoan chắc rằng luật sư tố cáo đó sẽ không bao giờ yên ổn về lương tâm nghề nghiệp, rồi sớm muộn cũng phải bỏ nghề, trừ trường hợp là kẻ táng tận lương tâm. Tưởng không ai biết nhưng trời biết, kẻ nhận thông tin từ mình biết (sẽ coi mình chả ra gì), bản thân mình biết, giấu làm sao được.

Một khi luật sư đã đứng ra tố thân chủ thì đương nhiên không thể tiếp tục bảo vệ cho người ta nữa. Ai sẽ đứng ra bảo vệ tiếp cho bị cáo. Không ai cả. Quyền được bào chữa sẽ bị tiêu hủy, quyền con người bị dập tắt, chỉ bởi một quy định không giống ai.

Và thật lạ, một hệ thống luật pháp lại ngang nhiên sử dụng những kẻ phản bội, phản phúc, rồi nó sẽ đi về đâu.

Đã từ khá lâu rồi luật sư ở xứ này bị nhà cai trị lợi dụng, coi như cây cảnh, bonsai, để trang trí cho bức tranh dân chủ công lý. Nay thêm nhát xẻng này, cái hố đã xong, chỉ cần lấp đất là hoàn thành cuộc chôn vùi.

Lão Maddox hàng xóm nhà tôi, khi đọc cái thông tin về sự tố cáo phản bội kia đã chốt lại rằng không ngờ cơ quan chuyên đẻ ra luật pháp lại thông qua một thứ luật vô pháp đến vậy.

21.6.2017
Nguyễn Thông