Bắt chước (phần 4)

Một trường hợp bắt chước điển hình, gây nên đại bi kịch là cải cách ruộng đất. Cuộc “cách mạng long trời lở đất” ấy đã được nhập nguyên xi từ Trung Quốc và Liên Xô. Sau này cũng có những người phân trần rằng trung ương không muốn nhưng Trung Quốc và Liên Xô cứ ép phải làm. Ông Hoàng Tùng (nguyên Bí thư Trung ương đảng, Tổng biên tập báo Nhân Dân, một người rất gần gũi thân cận cụ Hồ, có những điều tâm sự cụ không nói với bất kỳ ai, trừ với ông Tùng) kể rằng cũng có cán bộ lãnh đạo cấp cao không muốn tiến hành cải cách nhưng số đông thuận theo Trung Quốc bởi không làm thì họ… cắt viện trợ. Vậy mà cứ nói các nước trong phe cộng sản luôn tôn trọng độc lập tự chủ, có tình hữu nghị quốc tế vô sản trong sáng. Bê nguyên thứ của nợ cải cách ruộng đất về, chủ nhà đã phải trả cái giá quá đắt, tới bây giờ sau gần 2/3 thế kỷ vẫn chưa dứt được hội chứng của cuộc đấu tố tàn hại lẫn nhau.

Vài chục năm trước, khi chưa có internet, chưa có nhiều kênh thông tin đa chiều, gần như người dân không hề biết sự kiện ấy xảy ra như thế nào, hậu quả của nó ra sao, chỉ biết gọn thùi lụi trong 5 chữ “cuộc cải cách ruộng đất”. Nhà cai trị nắm hết cơ quan báo chí ngôn luận nên không có bất cứ thông tin sự thực nào được công bố, đến với người dân. Năm thì mười họa, vài ba bài báo nửa kín nửa hở nói rằng đảng, bác Hồ, nhà nước đã rút ra bài học kinh nghiệm trong cải cách ruộng đất, đồng thời vẫn khẳng định cải cách ruộng đất đã đem lại điều tốt đẹp này nọ cho nông dân. Nhà nước xứ này rất quán triệt chủ trương “đẹp tốt phô ra, xấu xa đậy lại”. Và cho tới nay, ngoài vài giọt nước mắt xin lỗi của đại tướng Võ Nguyên Giáp thay mặt chính phủ và cụ Hồ trong cuộc kiểm thảo trên sân vận động Hàng Đẫy năm 1956 thì chưa hề có văn bản chính thức nào của đảng, nhà nước, chính phủ thừa nhận sai lầm về cải cách ruộng đất, nhận trách nhiệm về những oan sai, trước vong linh hàng vạn cán bộ, chiến sĩ, nhân dân là nạn nhân của cải cách ruộng đất.

Bắt chước (phần 3, có bổ sung)

Sự bắt chước dễ thấy nhất của những nhà cai trị xứ này sau khi làm cách mạng vô sản thành công là gần như bê nguyên xi, đầy đủ những hình thái tổ chức, đoàn thể rườm rà, cồng kềnh, lằng nhằng dây điện của Liên Xô, Trung Quốc về áp dụng vào Việt Nam. Bộ máy cai trị của các đàn anh thế nào, của thằng em cũng đủ mâm bát như vậy. Đứng đầu và ôm trùm là đảng (đảng cộng sản độc quyền lãnh đạo), tụt thấp dần xuống dưới thì có nhà nước, chính phủ, quốc hội, mặt trận, và đám đoàn thể, hội đoàn láo nháo gồm công đoàn, đoàn thanh niên, hội phụ nữ, hội nông dân, hội thanh niên, hội sinh viên, hội cựu chiến binh… Đứng đầu các hội đoàn luôn là một đảng viên do đảng chỉ định. Liên Xô có đoàn thanh niên cộng sản Lênin (Komsomol) thì Việt Nam có đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh; ông anh Trung Quốc có Chính hiệp (Hội nghị chính trị hiệp thương nhân dân Trung Quốc) thì ông em đẻ ra Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Tất cả đều châu tuần về đảng, chịu sự lãnh đạo của đảng. Dù có đề cử, bầu bán gì cũng cứ do đảng giới thiệu, đảng duyệt, mọi quy trình khác chỉ là hình thức cho có vẻ độc lập, tự do, dân chủ. Sinh ra nhiều tầng lớp nắm quyền, vẽ ra nhiều hội đoàn, chỉ thấy lắm họp hành, hội nghị hội thảo quanh năm, đẻ đủ thứ nghị quyết. Dân chúng cười với nhau rằng, nếu đi thi môn nghị quyết, Việt Nam vô đối, thậm chí vượt mặt các đàn anh Liên Xô, Trung Quốc.

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, kể từ tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng chính phủ, chủ tịch quốc hội (tứ trụ) xuống tới phường xã cũng đủ bộ tứ thế, đông như quân Nguyên. Xứ người ta, dàn lãnh đạo cấp cao chỉ cần tổng thống, phó tổng thống, hoặc nơi không có tổng thống thì thủ tướng, là đủ, chả hề thấy những kiểu hội đoàn ăn bám ngân sách như mặt trận, đoàn thanh niên, hội phụ nữ, công đoàn…, còn ta (cũng như các anh Liên Xô, Trung Quốc), không những bày đủ tứ trụ mà vẽ thêm một lô xích xông cấp phó, nào phó chủ tịch nước, các phó thủ tướng, trưởng các ban đảng, chả khác gì phố Hàng Song trong thơ Tú Xương “Ở phố Hàng Song thật lắm quan/Thành thì đen kịt đốc thì lang…”. Lắm quan như thế chỉ tổ tốn gỗ đóng ghế cho họ ngự ăn trên ngồi trốc chứ đất nước thì vẫn lệt bà lệt bệt không ngóc đầu dậy nổi. Người ta nói vui với nhau rằng, muốn thoát nghèo nhanh, cách nhanh nhất là giải tán ngay mấy thứ mặt trận, hội đoàn bắt chước Liên Xô, Trung Quốc, dẹp bà phó chủ tịch nước, sai thải bớt mấy ông phó thủ tướng, chỉ sau một đêm lại không vượt cả Thái Lan, Mã Lai chứ chả đùa. Nhiều quan quá, người ta hát chế chọc nhau “Tiến lên ta quyết tiến lên/Tiến lên ta gọi cấp trên bằng thằng”.

Bắt chước (phần 2, có bổ sung)

Trong bài phần 1 tôi đã kể rằng các thế hệ cộng sản cầm quyền xứ này gần như bê nguyên xi bộ máy tổ chức của Liên Xô hoặc Trung Quốc về nước mình, cứ nhắm mắt nhắm mũi áp dụng, họ có gì thì mình y như thế, chả cần xem có hợp hay không, hay dở thế nào. Cái tâm lý đàn em, nhược tiểu cũng một phần quyết định sự bắt chước này, ngại nhỡ ra các đàn anh thấy mình khác, rồi không hài lòng thì phiền. Vậy nên, anh có thế nào, em cứ sao chép tỉ mỉ cho đủ cho đúng, bao giờ anh sửa thì em lại sửa theo, anh bỏ thì em bỏ, anh giữ thì em giữ. Như thằng tiểu đồng lon ton hầu hạ người trên, không dám làm điều gì trái bao giờ.

Điều rất dễ thấy, về tổ chức đảng, khi Liên Xô quy định tên gọi người đứng đầu đảng là tổng bí thư thì VN cũng có tổng bí thư, lúc Liên Xô đổi thành bí thư thứ nhất thì đảng VN cũng bí thư thứ nhất, rồi Liên Xô chán thứ nhất thứ nhì lại quay về tổng bí thư, thì VN cũng chán, chức tổng bí thư lại khứ hồi. Các ông Khrushov và Brezhnev là bí thư thứ nhất thì đương nhiên ông Lê Duẩn bên này cũng chức danh vậy, bí thư thứ nhất. Khi Andropov, Chernenko, Gorbachov làm tổng bí thư thì ta đâu có chịu kém, các cụ Trường Chinh, Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười cũng tổng. Về chính phủ, anh cả Liên Xô gọi bộ máy hành pháp là Hội đồng bộ trưởng thì VN chơi luôn Hội đồng bộ trưởng, người đứng đầu hội đồng ấy Liên Xô có chức danh chủ tịch thì ta cũng chẳng kém, cũng chức danh chủ tịch. Liên Xô chán hội đồng bộ trưởng và chủ tịch, đổi lại thành chính phủ, lập thủ tướng, VN vội đổi ngay thành chính phủ, đứng đầu là thủ tướng. Ông Phạm Văn Đồng trong 31 năm đứng đầu chính phủ, hết làm thủ tướng lại làm chủ tịch hội đồng bộ trưởng, quanh đi quẩn lại vẫn chỉ một ghế. Dường như Liên Xô có thứ gì thì các vị nhà ta phải nhanh nhảu có ngay thứ đó, chẳng cần biết điều kiện, hoàn cảnh của gấu Nga khác trâu An Nam ta rất nhiều. Thời ấy, dân gian cười truyền miệng nhau rằng khi Hồng trường Moskva có mưa tuyết thì ở quảng trường Ba Đình Hà Nội dù đang giữa lúc nắng hè chảy mỡ vẫn cứ phải mặc áo tơi cho đúng điệu.

Bắt chước (phần 1, có bổ sung)

Trong tiếng Việt, bắt chước có nghĩa là làm theo người khác một cách máy móc. Đó là hành vi lặp lại những thứ của người khác, sao chép thụ động, chả thể hiện được cái gì của riêng mình, ngoài "tài" bắt chước.

Trong thế giới tự nhiên, con khỉ được xem là vua bắt chước. Ai làm cái gì, nó cũng làm theo, nhưng dù giỏi mấy thì vẫn là trò khỉ. Con vẹt, con sáo cũng bắt chước được tiếng người, thậm chí rất giỏi. Lại nhớ hồi năm 1997 tôi đến thăm nhạc sĩ Phan Vân, tác giả bài hát nổi tiếng “Tình thương mến” thời kháng chiến chống Pháp, trò chuyện để viết một bài chân dung về ông đăng trên báo Thanh Niên, hai bác cháu đang rôm rả, chợt nghe ngoài cửa có tiếng rao mời “Ai bánh tiêu nào”. Tôi dừng chuyện ngó ra, bảo bác ơi có ai kêu cửa, ông Phan Vân cười, bảo con két kêu đó, nó nghe hoài người rao nên nó thuộc, bắt chước i xì.

Nhưng con vật bắt chước có giỏi mấy chăng nữa cũng chỉ xách dép cho người. Trên đời này, có những siêu bắt chước, khỉ hay vẹt phải gọi bằng cụ.

Lớp tôi thời sinh viên (72-76) có thằng (hồi ấy chúng tôi tinh gọi nhau thân mật bằng thằng) Ba, nó bắt chước giọng của các danh sĩ, yếu nhân thì thôi rồi. Giọng ai nó cũng bắt chước được, bất kể phát âm Bắc, Trung, Nam, như Xuân Diệu đọc thơ tình, Thủ tướng Phạm Văn Đồng nói chuyện cùng văn nghệ sĩ, cụ Hồ vui với thiếu nhi, thầy Hoàng Xuân Nhị dạy thơ bác Hồ rồi khóc… Cứ mỗi lần nó “hóa thân” là cả lũ lại há hốc mồm nghe rồi bò lăn ra cười. Chả hiểu sao nó không đi diễn kịch mà lại mò sang làm báo.

Ngư lôi hay thủy lôi?

Nhiều tờ báo không phân biệt được nghĩa của 2 từ "ngư lôi" và "thủy lôi".

Đây là 2 từ dịch từ tiếng Hán để chỉ 2 dạng vật thể vũ khí khác nhau. Lôi tiếng Hán nghĩa là mìn, thứ vật thể nổ. Hồi tôi còn bé được coi một cuốn phim Trung Quốc có tên "Chiến dịch địa lôi", dạng phim ta thắng địch thua, mìn (lôi) cài khắp nơi trên đất (địa), bọn Nhật đi tới đâu cũng bị mìn nổ tan xác, rất ghê.

Thủy lôi là mìn thả dưới nước (thủy). Thả ở vùng nào thì nổi lững lờ ở vùng đó, tàu thuyền đối phương chạm phải sẽ nổ. Hồi giữa năm 1972, hải quân Mỹ thả thủy lôi dày đặc vùng biển Hải Phòng quê tôi, phong tỏa cảng tới mức chiếc thuyền thúng bơi ra cũng không lọt. Có chiếc tàu Cuba chở hàng vào cảng rồi, bốc hàng xong không tài nào ra được nữa, tiện thể ở lại chiến đấu cùng bà con ta luôn, một thủy thủ Cuba đã hy sinh khi máy bay Mỹ đánh vào bến Sáu Kho.

Ngư lôi là dạng mìn (lôi) nhưng chuyển động được ở dưới nước. Ngư là con cá, "lý ngư vọng nguyệt" là con cá chép ngóng mặt trăng, ngư dân là người dân đánh cá, ngư nghiệp là nghề đánh cá. Quả "mìn" này phóng bơi như con cá, có điều khiển, giống như tên lửa (hỏa tiễn) chỉ có điều tên lửa thì bay bằng chất đốt (hỏa), còn ngư lôi phóng tới bằng cánh quạt gắn dưới đuôi chạy bằng động cơ điện. Ngư lôi có hình dạng ống, dài, còn thủy lôi thường tròn, hình khối.

Cái quả đạn của Tàu cộng còn mới tinh mà bà con ta vừa vớt được là ngư lôi chứ không phải thủy lôi. Nó có ý răn đe những chiến hạm nổi (tàu khu trục, tàu hộ vệ tên lửa) và chìm (tàu ngầm Kilo) của ta đó thôi.

Nguyễn Thông

Thế hệ thứ ba

TRƯƠNG HUY SAN (Huy Đức, nhà báo)

BCT giới thiệu nhân sự quy hoạch hai năm trước đại hội là một cách làm mới nhưng để kết quả không như cũ thì Đảng phải công khai ngay danh sách cho dân giám sát.

Nếu "nhà nước thực sự là của dân" như Đảng tuyên bố thì nhân sự không phải là công việc nội bộ của Đảng. Phần lớn trong 200 con người được quy hoạch đó đang hoặc sẽ nắm giữ những quyền lực then chốt nhất của nhân dân. Nên nhớ là những Nguyễn Tấn Dũng, Trần Đại Quang, Đinh La Thăng, Tất Thành Cang... đều được quy hoạch từ rất sớm.

Nhưng bản chất của "quy hoạch vẫn là sự lựa chọn của các bậc cha chú. Ông Võ Văn Kiệt thường nói, "Lãnh đạo phải hơn người khác một cái đầu; nhưng khi không hơn người khác, họ thường có khuynh hướng chọn người kém mình một cái đầu". Bộ máy cũ không những đẻ ra chính nó mà còn đẻ ra một thế hệ kế tục kém xa hơn nó. Đó là kết quả sinh sản của những cuộc hôn nhân cận huyết.

Hơn 70 năm qua đã có 3 thế hệ nắm quyền, cả ba thế hệ đều không có vai trò của dân thông qua những thiết chế thực quyền.

Thế hệ các bậc "công thần khai chế độ", bao gồm những người cho dù xuất thân là vô sản, giang hồ hay trí thức, thì cũng đều là những người có khát vọng. Lựa chọn của họ có thể quăng quật đất nước qua biết bao tao loạn nhưng tham vọng của họ không tủn mủn như vàng bạc hay chức tước cho vợ con. Họ biết chuẩn bị một thế hệ kế tục "con đường" của mình.

Đối tượng xấu

Tôi đọc bản tin TTXVN vừa phát, nội dung về "Yêu cầu đảm bảo an ninh tại trạm BOT Bắc Thăng Long - Nội Bài". Trong đó có đoạn (trích nguyên xi): 

"Theo Bộ Giao thông Vận tải, trạm BOT Bắc Thăng Long - Nội Bài thu phí đường bộ để hoàn vốn cho dự án tuyến tránh thành phố Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc). Đây là một trong ba dự án nằm ngoài phạm vi dự án (trạm Cầu Rác, Hà Tĩnh; Tào Xuyên, Thanh Hoá; Bắc Thăng Long - Nội Bài, Hà Nội).
Trước đó, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ký Công điện số 82/CĐ-TTg ngày 18/1/2018 về bảo đảm an ninh trật tự tại các trạm thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức Hợp đồng BOT.

Công điện nêu rõ, việc thu hút đầu tư theo hình thức PPP (hợp tác công - tư); trong đó có hợp đồng BOT, giúp hệ thống hạ tầng giao thông có nhiều thay đổi tích cực. Các dự án góp phần tạo môi trường thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội, được nhân dân ủng hộ. Việc thu hút đầu tư theo hình thức BOT là chủ trương nhất quán cần tiếp tục triển khai.

Tuy nhiên, một số dự án BOT giao thông còn tồn tại, bất cập cần tập trung khắc phục. Các bất cập này đang bị các đối tượng xấu lợi dụng kích động, chống phá... làm mất an ninh trật tự và an toàn giao thông, gây ảnh hưởng xấu đến việc thu hút xã hội hóa đầu tư".

Chỉ xin nêu 2 điều:
-Không lôi thôi, tuyến tránh là tuyến tránh, đầu tư làm tuyến nào thì cứ đặt trạm BOT ở tuyến đó. Đừng lấy uy nhà nước ra để tùy tiện móc túi dân. Thói đéo đâu lại đường làm một nơi, đặt trạm một nẻo. Cứ thiếu tiền là lôi dân ra khảo. Vớ vẩn.

-Chả nhẽ chính ông thủ tướng không phân biệt được thế nào là người dân bị bóc lột và "đối tượng xấu". Dân đang yên đang lành, tự dưng bị chặn lại vô cớ móc túi, không phản đối mới là lạ. Nếu cứ coi những người không đồng tình với chính sách vơ vét, bóc lột của chính phủ là đối tượng xấu thì dân cả nước này sẽ là xấu hết, kẻ thù hết, rồi lúc ấy các ông lấy đâu ra dân để mà cai trị.

Mất an ninh trật tự ư? Chính các vị gây ra, nguyên nhân là từ các vị, lại cứ trút cả vào dân là thế đéo nào.

Nguyễn Thông

Thói xấu chiếm đoạt thứ không phải của mình

Con người vốn có lòng tham, một thứ “bản chất ẩn náu” không mấy ai tránh khỏi. Theo quan niệm của nhà Phật, “tham sân si” là 3 thứ tạo nghiệp chướng cho chúng sinh. Trong 3 trạng thái tinh thần, ý thức vô cùng nguy hại này, không phải ngẫu nhiên mà nhà Phật đặt “tham” lên hàng đầu. Nó là dạng chất độc nguy hại nhất, làm méo mó nhân cách, đạo đức, hủy diệt con người ghê gớm nhất.

Nếu phân tích, cắt nghĩa sâu, chỉ cần làm rõ chữ “tham” thôi cũng phải không biết bao nhiêu trang mới đủ. Vậy hiểu một cách thật đơn giản mà trúng nghĩa rằng “tham” là sự tham lam, muốn vơ vét mọi thứ về cho mình, không điểm dừng, không khi nào đủ. Lòng tham của con người không có giới hạn, càng đáp ứng thỏa mãn nó, con người càng trượt sâu vào bể khổ, ác nghiệp, vô đạo vô luân.

Tuy nhiên, sống trên đời không dễ gì diệt dục (từ bỏ được lòng tham, ham muốn). Chỉ có bậc thánh hiền, bậc chân tu giác ngộ mới đạt sự vô vi-giải thoát. Người bình thường sống giữa thế giới vật chất, trong cuộc đua tranh, với nhiều cám dỗ, nên việc từ bỏ, giảm bớt lòng tham là điều cực kỳ khó khăn. Lâu nay ta hay nhầm lẫn cho rằng những người có địa vị, quyền thế càng cao thì càng tham, và càng thấp thì càng ít tham. Dân gian nói “được voi đòi tiên” cũng là cách chê trách con người lòng tham vô độ, tham vô giới hạn. Thực ra, trong cõi nhân sinh này, luôn có dạng người giàu tham kiểu giàu, nghèo tham kiểu nghèo, quan tham kiểu quan, dân tham kiểu dân. Người đặc biệt hay người bình thường đều chung nhau sự tham lam cả.

Tỉnh Thanh một chút tò mò (kỳ 2)

Họp lớp, họp khóa, kéo nhau tới tận Sầm Sơn biển lặng cuối thu, kể ra có gì đó hơi vênh. Đi biển mùa hè thì chẳng cần phải bàn, chứ bữa ở Sầm Sơn nhìn cảnh mấy đứa đàn bà sồn sồn ngồi trên con thuyền úp ngược trên bãi cát thế kia, bà nào bà ấy nổi cả gai ốc, mình lại lẩn thẩn nghĩ chả biết các mợ hôm lên đường có chuẩn bị bikini không. Nếu có, thì các mợ cần phải cảm ơn ông trời đã cho lý do chính đáng để không phải diện chiếc áo tắm hở hang ấy lội xuống biển. Suốt cả đợt vui chơi Sầm Sơn, mình chỉ thấy có hai thằng liều là ông Ba và ông Tửu xuống vày nước, lúc lên bờ ông nào ông ấy tái xanh tái xám, như con mèo ướt.

Nhưng công nhận biển Sầm Sơn đẹp và sạch, xanh trong, cát mịn trải dài. Trên phố, dưới biển, giống như ở Nha Trang. Không như Đồ Sơn quê mình chỉ được cảnh quan trên bờ, chứ nước thì thôi rồi. Bãi tắm như bãi rác bãi bùn. Nhớ cái lần cả bọn K17 kéo nhau leo núi thăm đảo đèn Hòn Dấu xong, mồ hôi mồ kê nhễ nhại, trở về khách sạn Điện lực, mình rủ hai lão Xuân Ba, Ngọc Tân đi tắm. Bãi biển đen sì, tinh dững đá và lổn nhổn vỏ hến vỏ sò. Nước đục ngầu, hơn cả nước ruộng cày. Thằng Ba và thằng Tân phải lội xa tít phía ngoài để tìm nước sạch, mình đứng trên bờ nhìn thấy chúng nó bé như con kiến vùng vẫy trong sóng. Nhẽ ra chúng cần hiểu rằng ở biển Đồ Sơn, tìm nước sạch không khác gì mò kim đáy biển. Mấy dòng sông Cấm, Văn Úc đều tải phù sa đổ về vùng này, nước ngầu quanh năm. Mình quẩn quanh “tắm” gần bờ xong, lúc dội lại nước ngọt, thấy cả cục đất trong lỗ tai. Khiếp quá đi mất. Câu “Không đi không biết Đồ Sơn” cứ văng vẳng, lần ni thì biết quá cụ thể.

Nhưng Sầm Sơn thì khác, trời và nước trong xanh, chỉ tiếc rằng tiết trời cuối thu khiến bãi cát vắng tanh vắng ngắt. Mấy đứa nhân viên khách sạn Điện lực (lại Điện lực, cũng là nhờ công của mụ Huệ) bảo, chú ạ, từ mùa này tới cuối xuân chúng cháu chỉ chơi, ngồi ngáp, đói. Mà thế thật. Lúc mình la cà uống cà phê ở quán ven đường dọc bờ biển, hỏi cô chủ quán xinh xinh, này em, hàng họ bán được không. Nó tủm tỉm cười buồn, bác không thấy mấy nhà hàng, khách sạn lớn sừng sững kia à, ngay cả cái cục nóng của máy lạnh họ cũng lấy bao ni lông bịt kín lại, phải 4 - 5 tháng sau mới mở ra, lấy đâu khách mà được mí chả được.

Chuyện thương binh (kỳ 2)

Ở một nước trải qua hết cuộc chiến tranh này tới cuộc đánh nhau khác, hết trong nhà đánh nhau lại tới đánh “bạn” ngoài, đội ngũ thương phế binh nhiều vô kể. Chỉ kể riêng cuộc nội chiến 1954-1975, khi chiến tranh kết thúc, bên thắng cuộc đương nhiên có chính sách đãi ngộ thương binh, còn thương binh phe bại trận tuyệt đối không chút gì. Nếu có chăng, chỉ là được vào trại tù học tập cải tạo, sau đó tự lang thang bến tàu bến xe kiếm sống bằng sự què cụt của mình. Nhiều năm sau “giải phóng”, ở miền Nam nhan nhản những hình ảnh thương phế binh quân đội Sài Gòn chịu thân phận sống dưới đáy xã hội như vậy.

Rồi sau này lịch sử sẽ đánh giá lại những nguyên nhân cuộc chiến. Nếu chiến tranh bảo vệ tổ quốc chống Trung cộng xâm lược biên giới phía bắc thì chính nghĩa đã đi một nhẽ, đằng này nhiều khi chỉ vì để thực hiện ý chí nhất thời của một ai đó, một ý thức hệ sai lầm nào đó mà họ lôi cả dân tộc vào vòng binh đao, gây bao nhiêu mất mát, tang tóc đau thương, cuối cùng cũng chỉ để “góp thây trăm họ nên công vài người”, thì cần được bạch hóa dần, trả lịch sử về đúng sự thật của nó. Có những sự thật phải mất trăm năm, thậm chí vài trăm năm mới phô bày như nó vốn có. Rồi tới ngày dân xứ Việt sẽ cùng nhau ngẫm lại lời của một nhà lãnh đạo nước láng giềng Thái Lan “Các ngài (Việt Nam) tự hào đánh thắng hai đế quốc to, còn chúng tôi thì tự hào không phải đánh nhau với đế quốc nào cả”.

Thời tôi sống, suốt nhiều thập niên, ngoài chuyện “ra ngõ gặp anh hùng” thì còn “ra ngõ gặp thương binh”. Không cần nói đâu xa, làng tôi trai tráng cứ vừa đủ tuổi 17 là lũ lượt ra trận, có năm vài ba lần. Chiến trường A, B, C, D đều khát lính. Bao nhiêu cũng không đủ. Ông anh họ tôi ngậm ngùi bảo các bà mẹ đẻ con không kịp cho người ta bắt lính. Huyện đội về tuyển quân, khám qua loa xong rồi trai làng về chia tay gia đình, thịt con gà làm mâm cơm tiễn biệt rồi đi. Nhiều người đi mãi không về, không bao giờ về nữa. Làng tôi bé tí, chỉ vài ngàn khẩu nhưng nghĩa trang liệt sĩ hơn trăm ngôi mộ. Và trong số những người may mắn thoát khỏi định mệnh “cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi” (xưa nay ra trận mấy ai trở về), rất nhiều người thành thương binh.

Phép thử

Tôi chưa đến cơ ngơi của họa sĩ Thành Chương ở Sóc Sơn bao giờ nhưng nghe nói về cái công trình tư nhân ấy từ lâu. Ngay cái tên "Việt phủ Thành Chương" tôi biết chính xác một đàn anh đồng nghiệp của tôi, nhà báo-nhà văn Nguyễn Viện là người đặt tên, gợi ý và được họa sĩ chấp nhận. Anh Viện nói cho tôi biết điều ấy trong một ca trực báo vào cuối năm 2001 (cách nay đã 17 năm), khi biệt phủ mới hình thành. Ai không tin cứ hỏi nhà văn Nguyễn Viện.

Chưa tới đó bao giờ nên tôi không dám nhận xét nó (biệt phủ) có đáng được bảo tồn hay không, chỉ lẩn thẩn nghĩ rằng, nếu không có gì vi phạm pháp luật thì cho tồn tại, nếu đã vi phạm thì không nên đặc cách, chiếu cố, ưu tiên. Pháp luật xưa nay chỉ được tôn trọng và có sức mạnh khi những gì làm tổn hại nó đều bị xử lý công bằng. Pháp luật mà không có công lý thì không hơn gì cái nồi lẩu, ai cũng khua đũa khoắng thìa vào được.

Phủ của họa sĩ Chương nếu sai mà vẫn cho tồn tại thì đương nhiên cô ca sĩ Mỹ Linh cũng sẽ không cho ai phá nhà mình, rồi cơ ngơi của những tướng tá, nhà văn, nhà báo, đại gia nhan nhản ở Sóc Sơn, Ba Vì đều đòi phải được giữ nguyên. Tất cả đều có thể tồn tại, chỉ có pháp luật là mất. Một nước đã không có pháp luật tử tế (chứ không phải những thứ luật nhăng nhố như luật an ninh mạng chẳng hạn) thì đừng trách con người làm loạn.

Chính quyền Hà Nội đang chứng tỏ họ có biết luật hay không chính là qua việc giải quyết những vụ kiểu Sóc Sơn này. Độ pH pháp luật là bao nhiêu còn tùy thuộc vào miếng giấy quỳ trong tay nhà cai trị. Có khi bằng 0.

Trong thâm tâm, tôi chỉ cầu mong việc xây biệt phủ của ông họa sĩ là đúng pháp luật, không vi phạm gì.

Nguyễn Thông

Đi bão và đèn đỏ

Ở xứ ta, tìm được niềm vui, nhất là niềm vui chung cho cộng đồng, cho cùng lúc hàng vạn, hàng triệu người vui, là cực hiếm. Chính vì vậy, cần thông cảm với người dân, đặc biệt là các bạn trẻ, có những bốc đồng khi họ say với bóng đá, mê đội tuyển, dù quân ta chỉ mới cầm hòa chứ chưa ở thế thắng. Xin ai đó đừng đào sâu tới mức, kiểu trách dân mình biển đảo bị mất chẳng lo, lại đem ném sự nồng nhiệt vào niềm vui thoáng chốc. Cái nào ra cái nấy. Tâm lý "thương nữ bất tri vong quốc hận" (cô kỹ nữ kia không biết nỗi hận mất nước) cũng nên tùy lúc tùy hoàn cảnh thôi.

Vui say quá, trong nhà chật chội không chứa nổi, thì kéo nhau ra đường. Dân gian gọi là đi bão. Tôi vừa có việc từ quận 3 chạy về nhà tận Bình Chánh (Sài Gòn), chen mãi mới qua được bão, rồi cũng tới nhà an toàn. Người đâu mà lắm thế. Gần nửa đêm mà nóng hừng hực, đỏ ối rừng cờ. Kèn, trống, thanh la, tiếng mồm inh ỏi. Có muốn buồn cũng không thể nào buồn nổi. Tôi chạy xe máy chở bác Nguyễn Duy ngồi sau, chen giữa đám đông, tranh thủ nói với bác, anh ạ, dân mình hiếm hoi niềm vui, bao nhiêu khí thế chả biết đổ vào đâu, giờ chỉ biết trút vào bóng đá. Bác thi sĩ gật gật, ừ, thương dân mình.

Trên đường về, suốt bao con phố, bao nhiêu ngã ba ngã tư ngã năm, tôi thấy điều lạ kỳ và cũng hết sức bình thường, là dù đang hừng hực khí thế xung trận, vui quên trời quên đất như vậy nhưng đám đông cuồng nhiệt kia rất tự giác, cứ thấy đèn đỏ là dừng ngay tắp lự. Đợi tín hiệu đèn xanh bật lên lại lao đi. Cực kỳ nghiêm túc. Ta vẫn biết khi vui quá con người thường quá trớn, nhất là cả khối người cuồng nhiệt lại càng dễ "tự quên mình", coi trời bằng vung. Vậy mà những người tôi vừa chứng kiến thật tuyệt vời. Họ là những công dân văn minh, tôn trọng pháp luật. Nếu chỗ này chỗ kia, lúc này lúc khác trong cuộc bão có xảy ra những hành vi phi pháp này nọ, theo tôi, chỉ là những xé rào rất nhỏ so với ý thức công dân đáng quý kia.

Dân mình còn nhiều điều đáng trân trọng lắm, nhà cai trị cần nâng niu, gìn giữ, đừng để điều tốt bị lụi tàn theo năm tháng.

Nguyễn Thông

Chuyện thương binh

Hai hôm nay (10 - 11.12), vụ thương binh (chẳng biết thật hay giả) “tấn công” trụ sở Liên đoàn Bóng đá VN – VFF trên đường Lê Quang Đạo ở Hà Nội khiến dư luận quan tâm đặc biệt. Không phải do máu đánh nhau, mà chỉ để… mua vé xem bóng đá. Máu thể thao hừng hực. Hồi xưa dùng xe tăng T54 húc đổ cánh cổng dinh Độc Lập bắt tổng thống Sài Gòn đầu hàng thì nay dùng xe công nông tự chế tiến thẳng vào phòng làm việc của chủ tịch VFF khiến liên đoàn phải phất cờ trắng, van vỉ bộ tư lệnh thủ đô giải cứu. Công nhận thương binh kinh thật, thời nào cũng máu, cả đánh nhau lẫn xem bóng đá.

Coi cái clip mấy bác ấy quân hàm quân hiệu đủ cả, huân huy chương lủng lẳng, vung tay giơ chân, mình cũng khiếp, nói chi mấy cha đang nắm giữ chiếc két chứa vé coi bóng đá. Thôi thì nhè ra một ít cho các bác ấy, chứ ém lại phân phối ngầm cho nhau hết trọi để rồi đưa ra chợ đen, có khi cái sẩy nẩy cái ung lại chả dại hối không kịp. Nhưng các bác thương binh (nếu đúng là thương binh), nhà cháu bảo thật, giả dụ được ưu tiên cặp vé cũng cần hiểu rằng đó là giá xương máu của mình được đền đáp, đừng “được voi đòi tiên”, đem ra bán chợ đen, thì lần sau có húc đổ cổng nhà quốc hội cũng chả ai chịu lùi các bác đâu.

Thời thế đổi thay ghê quá. Hồi còn bé, đọc truyện “Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan thấy lính lệ, trương tuần cầm roi quất túi bụi vào đít dân bắt dân đi coi bóng đá, nhiều antifan còn lẩn như chạch, còn nay chưa đá mà đã sút thủng lưới nhà, tiền đạo ghi bàn là thương binh, quá ghê.

Xứ ta thời hậu chiến, lực lượng thương binh là một dạng vết thương xã hội, lâu lâu gặp khi trái gió trở trời lại sưng tấy, mưng mủ, đau nhức. Một loại đối tượng rất nhạy cảm, nếu không có chính sách đối xử hợp lý hợp tình sẽ dễ sinh chuyện. Điều ấy cắt nghĩa vì sao chính quyền phải có hẳn một bộ gọi tên “Lao động - Thương binh - Xã hội”, tức là thương binh được xem như một đơn nguyên ngang hàng với “lao động” và “xã hội”.

Hàng Tàu

Đồ (hàng hóa) Trung Quốc không phải không tốt, mà thậm chí quá tốt. Thời tôi còn nhỏ, những chiếc xe đạp hiệu Phượng Hoàng, Vĩnh Cửu, phích nước Trường Giang, vải Tô Châu, bút máy Kim Tinh, đồng hồ Con gà mổ thóc, chậu thau tráng men Quảng Châu, máy khâu Con bướm... đều là những thứ hàng đỉnh, xài không biết đến bao giờ mới hỏng, mà lại rất đẹp. Năm 1975, từng xảy ra những trường hợp người ngoài Bắc đem chiếc xe đạp Phượng Hoàng vào miền Nam đổi ngang được cả chiếc Honda 67 rất quý hiếm đối với dân bắc bấy giờ. Khi ấy, hình như người Tàu chưa nhồi nhét âm mưu, ý đồ xấu của họ vào trong hàng hóa nên dùng đồ do họ sản xuất rất yên tâm.

Nay thì khác. Xứ ta lúc này đa số dân cứ thấy đồ Tàu là sợ. Không phải do tâm lý bài Tàu mà do chính hàng Tàu từng gây ra bao nỗi khiếp đảm. Trái cây, vải vóc, bánh kẹo, đồ ăn thức uống, thậm chí cả quả trứng gà, củ khoai tây... luôn có khả năng gây độc hại; đồ công nghiệp, đồ điện tử tiềm ẩn đầy nguy cơ bị theo dõi, bị lén thu thập thông tin. Ngay cả mấy thứ hàng nhựa, hàng sứ Tàu vốn danh tiếng lâu nay cũng khiến người tiêu dùng khiếp sợ bởi chứa độc tố. Nói chung là rất khiếp hàng Tàu, dù nó rất rẻ so với hàng các nước khác.

Vì vậy, dễ hiểu vì sao Mỹ và nhiều nước trên thế giới tẩy chay hàng điện tử của hãng Huawei (Hoa Vi). Nếu không muốn lộ hết bí mật (quốc gia, đơn vị, cá nhân...) thì hãy vẫy tay chào vĩnh biệt Hoa Vi. 

Chỉ có mỗi nhà quản lý cai trị xứ ta là còn mặn mà với Hoa Vi, chưa hề có động thái nào ngăn chặn nó. Tàu thích chính quyền ta là ở chỗ mặn mà ấy. Mà người cai trị cũng còn theo kiểu Tàu thì chặn cái quái gì.

Nguyễn Thông

Góp ý với các nhà báo: Bài hay bày?

Sau trận thắng của đội tuyển Việt Nam trước đối thủ to khỏe Phi Luật Tân trên sân nhà Mỹ Đình, một không khí cuồng nhiệt, phấn khởi tràn ngập trong đời thực lẫn trên mặt báo. Sẽ còn đá 2 trận chung kết với đội Mã Lai để giành vòng nguyệt quế, tức là còn phải thử sức thử tài, mưu mẹo nhiều nữa. Vậy nên rất nhiều báo đã nhanh nhảu làm công việc dự báo, tiên đoán, hình dung, cầm đèn chạy trước ô tô, với cái tít “Thầy phù thủy Park sẽ bày binh bố trận sắp tới như thế nào?”.

Đang máu bóng đá, người đọc rất dễ bỏ qua cái sai của từ ngữ trên tít và trong bài. Sai ở từ “bày binh”, một lỗi nhầm lẫn, dùng tùy tiện từ Hán Việt và thuần Việt.

Trong thành ngữ cổ có câu “bài binh bố trận”, thường được dùng khi nói tới nội dung quân sự. Xét về mặt ngôn ngữ, thành ngữ này hoàn toàn từ Hán Việt (bài, binh, bố, trận), không có từ thuần Việt chen vào. Từ “bài” và từ “bố” đều có nghĩa là sắp xếp, sắp đặt, bày ra, bày đặt, dàn xếp, bố trí, xếp đặt… Người cầm quân (binh) khi tổ chức trận đánh (trận) thường có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, nhất là về địa hình, lực lượng, thời gian, tìm hiểu đối phương… để tránh mọi sai sót, nắm chắc phần thắng. Công việc ấy là bài và bố. Thuật ngữ quân sự gọi đó là “bài binh bố trận”. Cũng có trường hợp người ta ra trận, đi đánh nhau mà không cần bài binh bố trận, chẳng hạn dân binh nghĩa sĩ trong tác phẩm “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” của cụ Đồ Chiểu: “Mười tám ban võ nghệ, nào đợi tập rèn/Chín chục trận binh thư, không chờ bài bố”, tuy nhiên đánh kiểu “lấy tinh thần làm sức mạnh” như vậy thì rất dễ thua, nhất là trong những cuộc chiến tranh hiện đại.

Chuyện ăn đòn thời đi học

Mấy hôm nay xã hội sục sôi về những vụ học trò bị đánh. Hết chuyện cô giáo ở Quảng Bình chỉ đạo học trò tát bạn cùng lớp những 231 cái, lại tới cô giáo Hà Nội lệnh cho các cháu học sinh lớp 2 tát bạn, bị phụ huynh biết được, tố lên cấp có trách nhiệm. Cũng nên kể thêm một vụ ngược lại, bà phụ huynh ở Bạc Liêu mắng thầy giáo làm mất quần của con gái mình, may mà ông thầy này chưa dọa tát con bà, chứ không sẽ thành vệt tát trên khắp nước.

Tôi không đồng tình với chuyện đánh đập, đấm đá tát thụi nện con trẻ. Không nên đánh trẻ con, lại càng không nên dùng trẻ con đánh trẻ con. Cứ đặt mình vào vai cha mẹ, ông bà của học trò, thấy con cháu mình bị đánh bị tát, thậm chí bị dọa tát, ai chả thương chả giận. Khi đã không kìm được cơn tức, chẳng lành làm gáo vỡ làm muôi thì hãy cứ đưa lên phây búc, đưa lên mạng xã hội bêu đã, cho biết tay nhau.

Nhưng (nói nhỏ thôi), nhà cai trị có vẻ khoái tận dụng những vụ tát học đường này. Làm um cả lên, và hơi quá đà. Đám nhà báo đói tin, bị nhẹ dạ đã đi một nhẽ, đằng này cả xã hội cùng thổi vào cái bong bóng dư luận cho nó phình to. Này, tôi bảo thật, bọn học trò bây giờ, dù mới chỉ lớp 2, lớp 3, nhưng chúng cũng gớm lắm. Không phải dạng vừa đâu.

Thôi kệ, tôi chả hơi đâu phê cả đám trẻ con lẫn mấy thầy cô giáo, tôi chỉ lẩn mẩn kể lại chuyện ngày xưa đi học và bị đánh. Tát tiếc đã ăn nhằm gì.

Tội của học trò thời chúng tôi, nếu đốt đuốc lật giở tìm, có nhẽ chỉ ra được 2 tội: một là trốn học, hai là nói chuyện riêng trong lớp. Hai tội này đủ để ăn đòn rồi.

Tỉnh Thanh một chút tò mò (dành cho các bạn K.17)

Phàm có những điều những việc, nếu không làm ngay khi còn nóng sốt, càng để lâu sẽ càng nguội, và tai hại nhất ở chỗ sự sắng sở, nhiệt thành cũng cứ nhạt dần đi.

Vẫn biết vậy nhưng khổ nỗi sự đời có phải bao giờ cũng chiều ý ai, cái số vất vả cứ cuốn mình theo dòng của nó. Nhớ có lần bà xã nửa đùa nửa thật với đám con, bảo rằng chúng mày ạ, tao nghi bố chúng mày không phải tuổi mùi dê đâu mà là tuổi trâu bò ngựa. Mình ngậm tăm bởi biết thị nói quá đúng nên chẳng dại cãi lại làm gì.

Chuyến du ngoạn tỉnh Thanh cũng vậy. Tới hôm nay hơn 1 tháng rồi, lẩn mẩn gõ phím, rời rạc từng chữ, dù lòng còn vấn vương cứ như mọi chuyện mới xảy ra hôm qua, đang trôi trước mắt. Thằng Ngô Văn Đồng lúc chia tay mình nó nắm rất chặt, bàn tay giờ vẫn còn nóng hôi hổi. Đứng chôn chân trên sân khách sạn Điện Lực làm cuộc tiễn đưa, mình không dám ngó chiếc xe chở “chúng nó” đi, giả đò nhìn xa xăm ra biển, mãi sau mới dám hé mắt ti hí dòm theo làn khói mỏng khi xe đã khuất.

Lạ thật, cả đám đàn ông đàn bà, đều đã ngoài 60 (nói thế cho nó nhẹ, đánh lừa thời gian chứ thực ra vào quãng giữa của 60-70 rồi), một số bác đã hăng hái lướt sóng ngoài 70 như cụ Năng, cụ Cường, cụ Cờ… ấy vậy cứ gặp nhau là cười xoe xóe, y như trẻ con. Mụ thị Huệ thật giỏi khi nó trình ra cái câu slogan “Cứ gặp nhau là vui”. Biển Sầm Sơn mấy bữa ấy, nhất là tòa nhà khách sạn Điện Lực của tay giám đốc Trịnh Xuân Như (bạn của thị Huệ, anh Triều Nguyệt, thằng Xuân Ba) được phen vất vả bởi đám côn đồ già đáng yêu. Lịch sử khu du lịch Sầm Sơn sau này cần ghi rõ: Từ ngày 16 tới 20.10 tây lịch, nhằm cữ tàn thu Mậu Tuất 2018, trời khô ráo, đám giặc K.17 tụ tập về đây để kéo nhau đi đánh thành nhà Hồ, càn quét Lam Kinh, công phá Vĩnh Lộc, gây ra biết bao nhiêu rắc rối. Quan trấn thủ địa phương là Nguyễn Xuân Phi với sự trợ giúp của bí thư lang Trần Triều Nguyệt đã hết sức đánh dẹp, giặc mới tan. Chúng chịu rút, tản về kinh thành Thăng Long, về Sài thành, thậm chí rút lên tận Cao Bằng nhưng vẫn ngoan cố hẹn nhau sang năm củng cố lực lượng đánh thẳng vào Sài Gòn cho biết thế nào là lễ độ. Công nhận K.17 gớm thật, một nữ nhân tài sắc xứ Thanh, tên Hoàng Yến, trợ thủ của bí thư lang Triều Nguyệt, đã thè lưỡi nhận xét vậy. Thì vưỡn.

Liệu có mạnh hơn không?

Người ta đang xôn xao về việc một tờ báo của nhà nước (mà xứ này báo nào chả của nhà nước), báo Thanh Niên, làm cuộc thanh lọc, củng cố đội ngũ theo hướng đảng hóa. Chả là nó (báo) thực hiện yêu cầu từ cấp trên, tất cả cán bộ “lãnh đạo” phụ trách phòng ban trở lên phải là đảng viên, phải có bằng cấp chứng chỉ về chính trị (tất nhiên là thứ chính trị theo quan điểm, đường lối của đảng). Không đạt được tiêu chuẩn bắt buộc đó, có tài thánh cũng phải trả ghế, về làm dân thường.

Thực ra, cán bộ phụ trách phòng ban của một cơ quan như tờ báo chẳng hạn chưa phải là cái đinh gì trong bộ máy cai trị ở xứ này. Gọi là lãnh đạo cho oai, có khi chỉ túm tóc được dăm bảy lính quèn dưới trướng, bản thân cũng làm quần quật chứ chẳng phải dạng chỉ tay 5 ngón gì. Ấy vậy nhưng hệ thống của đảng, có lẽ đã nhìn ra nguy cơ mất quyền lãnh đạo nên mò vào tận những tổ con con mấy mống như thế. Ở cái nơi rất cần những người có chuyên môn cao, bề dày kinh nghiệm, giỏi nghề chứ không cần phải vững lập trường để làm việc, thì người ta lại xử lý bằng biện pháp chuyên chính “thích là nhích”. Nhuộm đỏ cả hệ thống, còn nó có làm việc được không thì kệ, tính sau.

Khoan hãy nói, với cách thay máu kiểu vậy, rồi tờ báo có sống được hay không, nhưng tương lai của nó rất có thể sẽ thành một phiên bản của tờ Nhân Dân. Báo Nhân Dân thế nào, ai mà chẳng biết. Tôi thách những người mê đọc báo tìm được một nửa tờ Nhân Dân trên hàng nghìn sạp báo ở đường phố Sài Gòn đó. Lâu nay, tờ báo đảng này sống khỏe không phải bằng bạn đọc mà bằng tiền thuế của dân, nó cần chi ra sạp. Chỉ lo cho Thanh Niên, với một đội ngũ cầm trịch tinh dững đảng viên, lại tự hạch toán, tự thu chi, liệu thoi thóp được bao lâu. Một tờ báo suốt thời gian dài cùng với tờ Tuổi Trẻ thống trị thị trường báo chí, lượng phát hành từng lên tới nửa triệu bản/kỳ, khi thành Nhân Dân B, Nhân Dân phẩy, liệu có níu giữ được chút hồi quang. Mà chẳng phải chỉ tờ báo của Hội LHTN này, ngay cả đám Tuổi Trẻ, Lao Động, Tiền Phong, Người lao động…, rồi cũng phải đảng hóa, và cái tương lai xám xịt là điều khó tránh khỏi.

Thờ ơ với Thủ Thiêm

Cái chính quyền trung ương ở xứ này, mỗi khi có việc động dao động thớt ăn uống chè chén là mau mắn điểm danh có mặt ngay, chả lọt suất nào. Họp bàn thì tinh dững bàn làm thế nào huy động được vàng được tiền trong dân, thuế khóa sẽ tăng làm sao, vơ vét cái gì, ngân sách chia cho mâm nào... Tất tật đều móc từ dân, nhờ cậy sức dân.

Khi dân bị tai vạ, nó cứ mất mặt biệt tăm, đẩy cho đám tay chân phía dưới mặc sức hứa hẹn, thề thốt, xin lỗi, kể lể vòng vo câu giờ, kệ sự phẫn nộ trong lòng dân ngày một bốc cao.

Vụ Thủ Thiêm là rõ nhất. Đã biết vụ này không thể để chính quyền địa phương "múa tay trong bị" bởi chúng dính dáng liên kết với nhau, che chở nhau, không dễ gì dứt khoát làm rõ trắng đen, nhưng chính quyền trung ương, ngoài việc cử mấy chú thanh tra làm phép lấy lệ thì chưa hề có động thái nào vì dân, giải nỗi oan khuất cho dân. Nó cứ mũ ni che tai, nhắm tịt mắt trước một Thủ Thiêm mỗi ngày thêm nóng bỏng.

Một sự việc kéo dài cực kỳ hệ trọng như vụ Thủ Thiêm, lẽ ra phải chính những vị trong tứ trụ, tam trụ, phải đích thân tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng lên tiếng, chỉ đạo, nếu chưa giải quyết được ngay thì ít nhất cũng có tác dụng an dân, tạo cho dân sự tin tưởng ở cấp cao nhất chính quyền trung ương, đằng này họ cứ cố tình lẩn tránh, coi như không phải việc của mình, xem như đó chỉ là chuyện vặt, chuyện nhỏ, không đáng kể, không đáng bận tâm.

Một người dân Thủ Thiêm nói với tôi, rằng không chờ đợi được gì ở cái chính quyền trung ương này. Còn chính quyền địa phương thì hết hy vọng ở nó rồi. Cái nhọt Thủ Thiêm không chóng thì chầy sẽ bể.

Nguyễn Thông

Cái kết đắng

Xứ này đang quyết duy trì sự độc quyền của nhà nước trong báo chí và xuất bản. Họ gọi đó là định hướng, tự do trong khuôn khổ. Vụ đánh Nhà xuất bản Tri Thức và PGS Chu Hảo chắc chắn sẽ dẫn tới hậu quả đóng cửa nhà xuất bản nổi tiếng này, đơn giản chỉ vì từ nay những sách nó xuất bản theo định hướng sẽ không ai thèm mua thèm đọc nữa.

Kết thúc ấy sẽ đúng với mục đích của nhà cai trị. Họ không cần sách báo nhiều người đọc người mua, họ chỉ cần tất cả phải trong vòng kiềm tỏa, ngu dân.

Không tự do báo chí, không tự do xuất bản, lấy quy định của đảng thay cho pháp luật, chế độ này gọi đó là tự do theo kiểu Việt Nam.

Giới báo chí than thở tồn tại ngày càng khó khăn, mất bạn đọc; các nhà xuất bản kêu rêu lỗ lã, sống cầm chừng, sách in ra mỗi cuốn chỉ lèo tèo vài trăm bản, bụi phủ trên quầy sách. Đã chấp nhận vòng kim cô, không dám xé rào như Tri Thức thì than thở kêu rêu cái nỗi gì. Thà như nhà xuất bản của bác Chu Hảo, "thà một phút huy hoàng rồi chợt tối/còn hơn buồn le lói suốt trăm năm".

Không dám dứt vòng kim cô thì phải nghe lời ai điếu và kèn đám ma ò e í e tiễn đến bờ huyệt thôi, chẳng thể nào khác được.

Nguyễn Thông

Chuyện dạy học

Xứ mình nhiều ngày lễ, trong đó có lễ riêng của nhà giáo, những người làm nghề dạy học. Cứ tới tháng 11 tây hằng năm là không chỉ thầy lẫn trò mà dư luận xã hội cũng lao xao chộn rộn về ngày 20.11, ngày Nhà giáo Việt Nam. Ngày mai là ngày ấy, của năm 2018 này.

Thú thực, chả bao giờ tôi nghĩ mình sẽ theo nghề dạy học, còn gọi là sư phạm, thế mà lại đứng bục giảng những 16 năm trời. Hồi nhỏ tôi rắn mày rắn mặt, chỉ thích đi bộ đội hoặc làm lính biên phòng, chứ không thích làm thầy giáo. Người định một đằng, trời quyết một nẻo, chả thể nào tính được.
Tôi học khoa Văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội, tốt nghiệp tháng 12.1976. Khóa tôi là khóa bản lề chiến tranh và hòa bình, vào học khi còn chiến tranh (1972), tốt nghiệp khi vừa hòa bình được hơn 1 năm (1976). Tháng 3.1977 từ quê ở Hải Phòng tôi nhận được thư thông báo của Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp kêu lên Hà Nội nhận quyết định phân công công tác. Quyết định do Thứ trưởng Hoàng Xuân Tùy ký, cầm trên tay mà cứ run run. Kể từ nay, mình chính thức bước vào cuộc mưu sinh. Cảm giác thật khó tả. Nhưng không phải được vào nhà xuất bản, cơ quan báo chí hoặc viện này viện nọ. Quyết định ghi rõ điều động tôi vào nhận công tác tại Trường dự bị đại học Tiền Giang đặt tại TP.HCM. Làm nghề dạy học.

Tôi chính thức vào nghề giáo học từ ngày 25.4.1977, dạy một mạch đến năm 1993, khi đang là Tổ trưởng Bộ môn Xã hội (văn sử địa) thì… đói quá, xin nghỉ đi làm thuê cho một công ty nước ngoài. Hồi ấy gọi là đánh pắc (nói tắt tên của tổng thống Đại Hàn Pắc Chung Hy cho quân sang Việt Nam đánh giúp Mỹ, phe cách mạng gọi quân Đại Hàn là lính đánh thuê). Thông thường đánh pắc là vừa chân trong chân ngoài nhưng tôi thấy nản nghề quá nên nghỉ dạy luôn. Đồng lương giáo học khi ấy không đủ nuôi thân chứ nói gì nuôi cả vợ con.

Chuyện mùa đông

Hai hôm nay, trung tuần tháng 11.2018, đất Sài Gòn vốn nóng như cái chảo lửa bỗng dưng dịu hẳn, se se lạnh, giống tiết thu Hà thành. Đọc bản tin thời tiết của Đài khí tượng thủy văn trung ương thấy bảo gió mùa đông bắc sắp về. Hồi tôi còn bé, gió ấy người nhớn gọi là gió bấc. Rét lắm.

Nhớ hồi năm ngoái, tháng 12.2017. Ông bạn tôi bảo chưa năm nào Sài Gòn nói riêng, miền Nam nói chung rét như năm nay. Bản tin thời tiết trên tivi cũng như trên các báo điện tử thu hút người đọc hơn cả tin vụ án “cướp giết hiếp”. Ở miền Bắc, người ta cần biết hôm nay, ngày mai, thậm chí sáng hoặc chiều hoặc tối nhiệt độ sẽ xuống thấp bao nhiêu, rét như thế nào để có cách đối phó, chẳng hạn trẻ con rét quá thì nghỉ học, thanh niên trót hẹn người yêu đi dạo đường Thanh Niên, Bờ Hồ thì đổi địa điểm vào những nơi kín gió, v.v.., đại loại là vậy.

Sài Gòn năm nào cũng vậy cứ gần mùa Giáng sinh là se lạnh, bọn thanh niên thích ra mặt bởi có dịp diện đồ tung tẩy ngoài phố. Cứ trưng áo hai dây, váy ngắn mãi cũng chán. Những thứ đồ ấy chỉ toát lên sự khêu gợi, quyến rũ chứ không tạo được vẻ sang trọng, kiêu kỳ. Phải quần áo chuyên dùng cho mùa đông cơ. Đi trên phố Sài Gòn mùa Giáng sinh cứ tưởng đang ở một thành phố châu Âu, Paris chẳng hạn, chứ không phải đô thị bên kênh Nhiêu Lộc. Nơi nơi treo đèn kết hoa, bày cây thông lục lạc, ông già Noel, con tuần lộc sừng cong vút, áo quần đỏ đặc trưng, nhất là khu vực gần mấy nhà thờ Đức Bà, Huyện Sĩ, Tân Định, Mông Triệu, Cầu Kho, Cha Tam, và khu Phạm Thế Hiển quần tụ người Bắc di cư… Nam thanh nữ tú áo khoác áo choàng, khăn len mũ dạ trưng hết ra. Phố phường bớt vẻ nhếch nhác hơn, không khí đón Giáng sinh khiến Sài Gòn sinh sắc hơn. Lại được ông trời ban thêm những đợt lạnh quý hóa nên càng thêm hấp dẫn.

Đêm hơi lạnh khó ngủ, tôi dậy tắt cái quạt. Kể từ hôm nay, nó sẽ sẽ thảnh thơi, bớt vất vả quay tít mù phục vụ đám người dở hơi vài tháng. Trong cái im lặng nghe được cả tiếng con thằn lằn tắc lưỡi trên tường, lẩn thẩn nghĩ về mùa đông.

Chỗ khuất

Thiên hạ dạo rồi cứ nhấm nhẳn bảo cái đám lãnh đạo Đà Nẵng hỏng hỏng, ăn đất hơn cả bọ hung, từ trên xuống dưới thằng nào cũng dính tới đất đai nhà cửa, quần ngư tranh thực, đấu đá nhau cũng chỉ bởi quá tham, v.v..

Nay thì tôi thấy các ông bà dư luận nhầm. Bọn Đà Nẵng chả là gì so với đám cai trị ở TP.HCM, nhiều khóa liền chứ không phải chỉ hiện tại. Đứa nào cũng biệt thự, đất đai, lâu đài hoành tráng, của chìm của nổi, chỉ nhìn đã phát khiếp. Lò của cụ Trọng cứ thử điểm danh xem, có đứa nào diện ngõ nhỏ nhà nhỏ, mà chỉ ra được một ví dụ, cứ lôi tôi ra chém đầu.

Chúng nó vì dân, phục vụ nhân dân, lương ba cọc ba đồng, lấy đâu ra mà xúng xính vung vinh thế.
Lại nhớ vụ Bí thư Nguyễn Xuân Anh Đà Nẵng, cái nhà của y ở 43 Nguyễn Thái Học vốn của cha mẹ để lại, còn căn số 45 kế bên thấy bảo do Vũ nhôm cho, tôi nói thật, chỉ là cái chuồng chim, là muỗi so với lâu đài biệt thự của đám Lê Thanh Hải, Nguyễn Văn Đua, Tất Thành Cang... Sài Gòn.

Hay vụ Đinh La Thăng cũng vậy, tội y đâu chưa rõ, chứ cái đứa chỉ ở nhà chung cư mà lôi ra giết nó thì có lẽ cụ tổng có vấn đề.

Tôi đồ rằng cụ trưởng lò tôn đã xuống quá tay hoặc nhầm lẫn khi giết Xuân Anh, La Thăng, mắc phải mưu của thằng chết mẹ nào rồi. Nó cứ xúi cho ta đánh nhau trị nhau tẩn nhau thật lực, nó chả cần ra tay cũng đủ làm cho đối phương tan nát, rệu rã.

Sau này lịch sử cần tỉnh táo ghi nhận những chuyện trớ trêu uẩn khúc như vậy.

Nguyễn Thông

Ăn của rừng dửng dưng nhờn luật

Hơn tháng trước, dư luận ồn ào, chú mục vào căn “biệt thự” và cơ ngơi hoành tráng của gia đình ca sĩ Mỹ Linh, rồi từ đó phát lộ ra những vụ phá rừng, xây dựng trái phép, lấn chiếm công khai rừng phòng hộ Sóc Sơn, ngoại thành Hà Nội.

Vụ việc quá nóng, lời ra tiếng vào, đúng sai cứ loạn xạ cả lên, “sư nói sư phải, vãi nói vãi hay” nên chẳng đặng đừng, ngày 22.10, Thanh tra TP.Hà Nội phải lên tiếng công bố chính thức tổ chức thanh tra toàn diện quá trình sử dụng đất rừng trên địa bàn H.Sóc Sơn, tập trung chủ yếu vào 2 xã Minh Phú và Minh Trí.

Hôm 14.11 vừa qua, khi giả nhời những chất vấn của cử tri về vụ chiếm rừng phòng hộ Sóc Sơn, ông Nguyễn Đức Chung, Chủ tịch UBND TP.Hà Nội nói rằng thành phố sẽ công bố công khai kết luận thanh tra (của Hà Nội) trước Tết và nêu rõ trách nhiệm những cá nhân tập thể liên quan. Cũng cần nói thêm, chính ông Chung ngày 30.10 đã tuyên bố, với 27 công trình mới vi phạm thì dứt khoát cưỡng chế, còn những vi phạm trước đó sẽ thực hiện theo đúng kết luận của Thanh tra Chính phủ.

Là người đứng đầu chính quyền thủ đô, nơi có rừng đặc dụng và phòng hộ Sóc Sơn, nơi xảy ra liên tiếp những vụ phá rừng, xâm lấn rừng trái phép, vi phạm pháp luật bảo vệ rừng diễn ra suốt mấy chục năm nay, ông chủ tịch đang phải gánh hậu quả nặng nề mà những người tiền nhiệm do vô trách nhiệm để lại. Vẫn biết không thể đòi hỏi ông ra tay một lần là quét sạch mọi vi phạm, bởi như ông nói, còn những phức tạp do lịch sử để lại, nhưng lần này mà chính quyền không làm rốt ráo, vụ việc lại “ném đá ao bèo”, giải quyết nửa vời, thì lại để tiếp tồn đọng nợ xấu cho người sau.

Chuyện vệ sinh (kỳ 4, cuối)

Những năm 60 - 70 ở miền Bắc, tôi từng chứng kiến cảnh “nhà vệ sinh” mà bây giờ cứ nhắc tới lại rùng mình. Quê tôi cũng vùng đồng bằng Bắc Bộ, cái nhà vệ sinh đắp bằng đất lợp rơm rạ nơi góc vườn đã là quá tệ, nhưng so với thứ tôi thấy thì quả chưa là cái gì. Ai ở miền Bắc những năm ấy đều nghe từ “cầu tõm”. Xuất xứ của nó là vùng đất tỉnh Hà Nam, thời đó là Nam Hà (do gộp tỉnh với tỉnh Nam Định).

Năm 1974 đám sinh viên chúng tôi đi thực tế sưu tầm văn học dân gian tại tỉnh Nam Hà. Gọi là thực tế nhưng chủ yếu làm cái công việc nhặt nhạnh tư liệu về cho các thầy. Mỗi đoàn vài chục đứa, đoàn tôi do thầy Mã Giang Lân mới tốt nghiệp được giữ lại khoa làm trưởng đoàn, chia thành từng nhóm về các làng xã, cứ hai đứa ở một nhà dân. Phải nói nông dân thời ấy thật tốt, rộng cửa đón bọn sinh viên tếu táo quậy nghịch như quỷ. Và rất nguy hiểm đối với con gái họ. Tôi và anh Lê Văn Sơn bộ đội đi học cùng ở nhà bác Trần Văn Sửu, huyện Mỹ Lộc. Huyện này không ở Hà Nam mà thuộc đất Nam Định. Bác Sửu có người con trai lớn đi bộ đội đã hy sinh tại “mặt trận phía nam”, một anh là bộ đội phòng không đang bảo vệ cầu Hàm Rồng. Dưới nữa là cô con gái tên Tho, xinh xắn, học hết lớp 7 thì nghỉ ở nhà giúp bố mẹ, cậu em út tên gì tôi lâu quá cũng quên đang học lớp 5. Anh Sơn đe tôi, chú không được tán tỉnh gì con Tho (khi chúng tôi về thực tế, nàng khoảng 16 - 17 tuổi), nghe chửa. Ông Sửu mà biết, chắc bọn ta bị đuổi khỏi nhà. Tôi chấp hành nghiêm chỉnh, ngày hai buổi vác giấy bút đi từng nhà có người già, đề nghị các cụ hát dân ca, đọc thơ, ca dao, kể chuyện dân gian, còn mình cắm cúi ghi ghi chép chép.

Cục mỡ máu

Tôi vừa đi qua trạm BOT trấn lột nổi tiếng Cai Lậy chiều tối nay, 14.11. Nó vẫn còn đó, im lìm nhẫn nhục như chờ ai sẽ hà hơi cho nó tiếp tục tác oai tác quái.

Nhìn những dòng xe cuồn cuộn xuôi ngược trên con sông lớn quốc lộ 1 thì hiểu rằng đại mạch máu giao thông này không thể nhiễm mỡ, không thể nào để bất cứ cục mỡ nào chẹn lại. Mỡ Cai Lậy mà hoạt động, không chỉ riêng Nam Bộ mà cả nước sẽ đột quỵ.

Vụ BOT Cai Lậy, xét về quy mô, không nghiêm trọng bằng những vụ như Thủ Thiêm, Sóc Sơn, Đồng Tâm, Tiên Lãng... nhưng ở góc độ chính sách thì nó cực kỳ hệ trọng, chỉ cần sai một li đi một dặm. Có thể ví BOT Cai Lậy như tử huyệt của bộ máy cai trị này, quyết định về nó không đúng sẽ gây những hậu quả mà nhà cai trị hoàn toàn không hề muốn dù họ đã lường trước và tìm cách chống đỡ. Nhưng chống bằng giời cũng sẽ thua nếu cố tìm cách thắng nhân dân, duy trì sự bóc lột nhân dân, o bế cho những bất công cướp đoạt.

Tôi hiểu lý do vì sao ông thủ tướng chần chừ mãi từ tháng 12.2017 tới giờ vẫn không đưa ra quyết định cuối cùng về số phận của BOT Cai Lậy. Tồn tại hay không tồn tại? Câu hỏi ấy đối với ông Phúc và chính phủ của ông là rất khó giải, nên phải dựa vào thời gian, tính điều hơn lẽ thiệt cho kỹ.

Tuy nhiên, cứ kéo dài quá, câu giờ, chẳng những doanh nghiệp mà ngay cả nhân dân cũng chán chường, thất vọng, không dám đặt niềm tin vào chính phủ nữa.

Tính gì thì tính, đừng mưu mẹo tìm cách thắng dân. Chưa tìm ra lời giải, hãy hỏi dân, đáp án rất rõ ràng, ngắn gọn, chính xác: Phải dẹp ngay BOT Cai Lậy, cục mỡ nghẽn trên động mạch quốc lộ 1. Cả nhà nước và nhân dân đều có lợi. Nếu có mất, chỉ mất đi sự bất công, vô lý, bóc lột, tàn bạo.

Còn nếu cố tình để máu không chảy được về tim thì chả cần giải thích, ai cũng hiểu được điều gì sẽ xảy ra.

Nguyễn Thông

Chuyện vệ sinh (kỳ 3)

Lại nói tiếp chuyện nhà vệ sinh ở miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Khi chưa có hố xí 2 ngăn, mỗi gia đình nông dân thường đặt một thứ đồ chứa sau nhà hoặc cuối vườn chỉ để “phục vụ” việc tiểu tiện, nói nôm na là đi đái. Đồ chứa khá đa dạng, có khi là cái chum vỡ còn nửa phần đáy, cái vại sành mẻ, sang hơn thì có nhà mua hẳn chiếc om đất tròn to bằng nửa cái thúng. Người trong nhà, già trẻ lớn bé, rồi cả khách khứa nữa, cứ mỗi lần đi tiểu thì chõ vào đó. Tôi còn nhớ cứ bao giờ vại nước amoniac ấy gần đầy, thày tôi lại múc thêm nước cừ hoặc nước giếng đổ vào, thày bảo phải pha loãng, chứ nếu tưới nguyên chất sẽ chết cây. 

Nước giải cũng là một dạng phân bón. Với người nông dân, chẳng vứt phí phạm bất cứ thứ gì. Người ta còn kể vui rằng có mấy ông thợ cày, mải miết cày, tới gần giấc trưa mót tiểu quá nhưng cố nín, đợi hết buổi cày về nhà mới xả cho tiết kiệm, đỡ hoang phí. Chuyện ấy thì tôi không rõ là có thật không, chứ cảnh ai đó gặp bãi phân trâu trên đường, đang vội đi đâu hoặc gấp gáp việc gì, cũng cố dừng lại nhặt cái que, mấy cọng rạ, khúc tàu lá chuối khô… cắm lên đó đánh dấu xí phần, như thông báo với bàn dân thiên hạ rằng tài sản này đã có chủ, thì tôi chứng kiến hoài. Mà cũng lạ, chỉ cần thế thôi, người tới sau mặc nhiên thừa nhận chủ quyền đã được tuyên bố, không hề xâm phạm, lại mải miết đi tìm bãi phân trâu vô chủ khác. Tôi đồ rằng, thi sĩ Tố Hữu khi viết câu thơ trong “Bài ca xuân 61” rằng “Dọn tí phân rơi, nhặt từng ngọn lá/Mỗi hòn than mẩu sắt cân ngô/Ta nâng niu gom góp dựng cơ đồ” là trên thực tế rất thú vị này.

Có nhẽ điều sau đây cũng cứ nên kể, biết đâu theo năm tháng có ai đó khi dày công tìm hiểu, nghiên cứu đặc điểm sinh hoạt, văn hóa vùng miền sẽ xem như thứ tư liệu. Ở nông thôn miền Bắc, người ta coi chuyện vệ sinh là cái gì đó “khó nói lắm”, nên phải kín đáo, đừng hớ hênh lộ liễu. Ngay cả khi đi vệ sinh mà lỡ gặp nhau cũng thèn thẹn, mắc cỡ, cứ như mình sắp làm điều chi bậy bạ. Theo quy định bất thành văn, nhà xí hoặc chỗ tiểu phải kín đáo, khuất nẻo, đừng để ai thấy. Đó là phổ biến chung, tuy nhiên cũng như mọi thứ trên đời, vẫn có những xé rào, ngoại lệ. Chẳng hạn người ta thỉnh thoảng nhắc chuyện mấy ông tây qua Việt Nam thắc mắc, ai đời nhiều tay bản xứ khi tè đứng ngay bờ hồ Hoàn Kiếm tè giữa ban ngày ban mặt, còn trai gái hôn nhau lại lôi vào nơi thật tối tăm khuất nẻo. Đám tây nó cười, bảo chúng mày tinh làm chuyện ngược đời, hôn thì chỗ tối, đái thì công khai, dân Việt thật kỳ quặc.

Chuyện vệ sinh (kỳ 2)

Đọc xong kỳ 1, có bạn bảo tôi, khiếp, mấy thứ tiêu hóa bài tiết tởm chết được mà cũng viết, thôi đi, viết những thứ nhẹ nhàng thơm tho có văn hóa có phải hay hơn không nào. Tôi hiểu, bạn thương mình mới nhắc nhở thế. Nhưng lòng trộm nghĩ, đời có cái hay cái dở, cái tốt cái xấu, cái thơm cái thối… Đó là những cặp phạm trù đối lập (hồi xưa học triết học, các thầy dạy vậy), mỗi thứ là phần vốn có của cuộc sống. Nên nhìn đời theo nhiều chiều, 2D hoặc 3D càng tốt. Vả lại, mình không viết, và không người nào viết, thì vài chục năm nữa chẳng ai biết đã từng xảy ra những chuyện như vậy. Ngày xưa, chế độ phong kiến quân chủ, vua là nhất, nhưng khi chép sử, ngay cả chuyện giết vua, xấu xa thế người ta cũng cứ biên cơ mà.

Khi tôi còn nhỏ, làng quê nông thôn rất nghèo. Ngay căn nhà là chỗ chui ra chui vào, nơi cả gia đình ông bà bố mẹ con cái cháu chắt tá túc sinh hoạt ngủ nghỉ ăn uống mà còn xập xệ, chả ra gì, huống hồ cái nhà vệ sinh. Bây giờ trong mỗi ngôi nhà, dù ở nông thôn, đều có phòng vệ sinh, thậm chí những nhà khá giả sang trọng mỗi phòng đều có phòng vệ sinh – toilet riêng. Người đi mua nhà, sau khi săm soi phòng khách, phòng ngủ, nhà bếp, cầu thang, thường đặc biệt chú ý tới nhà vệ sinh. Nhiều anh bán nhà vẫn có kiểu hãnh diện với khách, này bác, nhà này những mấy cái toa lét cơ đấy, tha hồ dùng. Nhà vệ sinh được coi là một thứ tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá, xác định đẳng cấp của căn hộ, căn nhà. Tuy nhiên, ngày xưa, ở nông thôn, thì lại khác.

Nông thôn miền Bắc vài chục năm trước, mỗi hộ gia đình trên mảnh đất cư trú (thổ cư) thường gồm nhà chính, nhà bếp, sân, chuồng lợn, và hố xí. Hố xí còn gọi nhà xí. Chỗ góc vườn khuất, xa căn nhà chính nhất thường được chọn đặt hố xí. Đắp tường đất, lợp mái rơm rạ. Chả hiểu sao, các cụ cứ truyền cái phom xây dựng đó từ đời này qua đời khác. Giờ nghĩ lại thấy rất bất tiện. Khổ nhất là khi mưa gió, mùa đông rét mướt, trời tối, người già. Sự vệ sinh như thứ cực hình. Sau này lớn lên, tôi chả thể hiểu nổi tại sao cổ nhân từng đúc kết tứ khoái của con người là “ăn, ngủ, đụ, ỉa” mà lại khủng bố, xem nhẹ cái khoái 4 đến thế. Nếu xét về khía cạnh lạc hậu của đời sống nông thôn miền Bắc những năm 50 trở về trước thì cái hố xí là điển hình cho sự lạc hậu cùng cực, không gì cạnh tranh nổi với nó. Chính vì vậy, khi có phong trào làm hố xí 2 ngăn từ nửa đầu thập niên 60, xem như đang diễn ra cuộc cách mạng ở nông thôn, nó được ca ngợi chả khác gì mái ngói, tường xây, sân gạch biểu trưng cho chủ nghĩa xã hội.

Chuyện vệ sinh

Đọc báo thấy nói hôm qua (8.11.2018) Hiệp hội Nhà vệ sinh Việt Nam được chính thức thành lập, có quyết định của Bộ Nội vụ đàng hoàng. Nghe cái tên, ai cũng cười. Bây giờ cả chuyện đi ỉa đi đái cũng được nâng lên tầm quốc gia, có cơ quan chủ quản, có tổ chức đoàn thể hẳn hoi. Chứ đâu như cái thời mót quá chạy ra ngoài đồng, vừa hành sự, vừa tuốt đòng đòng non ăn đã đời.

Cứ cái đà này, không chừng mai mốt có cả hội táo bón, hội đái dầm, hội ngủ mê, hội ngáy, v.v.., vui ra phết. Cả nước sinh hoạt hội quanh năm suốt tháng, không cần đợi tháng giêng hai nữa. Khi ấy, chả ai thèm đi hội chùa Hương, hội Phủ Dầy, hội Lim, cứ ở nhà cũng có người tới khiêng đi hội vệ sinh, ngáy, đái dắt. Vui phết.

Nhắc tới chuyện vệ sinh, lại nhớ nhiều thứ từng xảy ra trong “phạm trù” này, có cái đã trôi vào dĩ vãng, chẳng ai nhắc tới nữa, có cái vẫn lảng vảng đâu đây dù cuộc sống thay đổi từng ngày.

Bây giờ, người ta nói với nhau theo kiểu có văn hóa thì gọi là vệ sinh, thậm chí những anh chị mang phong cách tây phải dùng từ toilet (đám choai choai phát âm thành toi lít), chẳng hạn tới nhà hàng hay khách sạn nào đó, mót quá liền vẫy tay hỏi nhân viên, em ơi cho anh (cho chị) hỏi toi lít ở chỗ nào. Quá lịch sự. Chả như các cụ ngày xưa cứ sổ toẹt là đi ỉa, đi đái.

Có cần cả hệ thống chính trị vào cuộc?

Tôi vừa coi cái video do hành khách quay lại một cảnh bình thường ở sân bay tại Nhật Bản. Các nhân viên vận chuyển, bốc vác làm việc rất tử tế. Họ bê từng chiếc va li, từng thùng đồ, ba lô của khách xếp đặt nhẹ nhàng lên băng chuyền, rồi còn có một nhân viên cầm chiếc khăn lau đứng sẵn, bất kỳ chiếc va li nào ngang qua cũng được lau bụi sạch sẽ trước khi hành khách nhận được hành lý của mình.

Chỉ một việc nhỏ và bình thường thôi nhưng đó là giá trị, đẳng cấp.

Tôi chưa đi Nhật bao giờ (chỉ ở nhà quét nhà rửa bát đã hết ngày) nhưng tin vào những hình ảnh ấy. Người Nhật không khoa trương, tuyên truyền cố ý, họ chỉ lặng lẽ làm điều tốt, những điều mà bất cứ nơi đâu, bất cứ ai cũng có thể làm được.

Cũng như họ phát triển kỹ thuật công nghệ vậy, họ chẳng hô hào phải 4 chấm không, 5 chấm không gì cả nhưng cứ tiến lên như vũ bão. Cũng không cần phải thúc chim cuối đàn hay đầu đàn phải bay nhanh bởi cả đàn luôn tự ý thức bay nhanh.

Có những điều mà cả thế giới làm được tự nhiên dễ dàng thì ở xứ ta lại rất khó. Chẳng hạn muốn lau được chiếc va li hành lý bị bụi kia, có khi phải "cả hệ thống chính trị vào cuộc" sau hàng loạt nghị quyết, nghị định, họp hành; thậm chí đưa ra nghị trường quốc hội.

Tôi nói thế bởi đã từng không ít lần chứng kiến cảnh quăng quật hành lý ở sân bay ta, chuyện bị rạch, mất đồ là chuyện ngày thường ở huyện. Và nó cứ kéo dài mãi không biết tới bao giờ.

Nguyễn Thông

Còn chần chừ gì nữa

Tôi là dân, chả có liên hệ gì với đảng, nhưng đảng cứ đòi lãnh đạo tôi, vì vậy muốn thoát ra khỏi “nó” cũng chẳng được.

Thực ra thì những chuyện của đảng, xưa nay dân có góp ý cũng bằng thừa bởi họ không chỉ tự coi là đỉnh cao trí tuệ, mà lại sẵn máu kiêu ngạo cộng sản, nên họ chả nghe ai bao giờ. Nhưng không nói thì họ lại bảo mình ngu, đần, dễ bảo.

Chả là vừa rồi trong bộ máy cai trị xứ này đã diễn ra sự kiện “hợp nhất”, ông tổng bí thư gánh luôn công việc của chủ tịch nước. Cứ như ổng diễn giải, đó không phải là kiêm, cũng không phải nhất thể hóa như người ta (có lẽ sợ mang tiếng là bắt chước), mà là “một người làm hai việc”. Cũng chả mấy ai phản đối, bởi bớt đi một suất lãnh đạo cho bộ máy vốn đã phình to thì phản đối phản điếc gì nữa.

Vậy, sự “kiêm” ấy (tôi cứ gọi bằng cái chữ kiêm cho ngắn gọn, không cần lý luận dài dòng như ông “hai việc”) có tốt không?

Tốt quá đi chứ. Điều chứng minh rõ nhất là kể từ hôm ông “hai việc” gánh vác hai chức tới giờ, công việc cai trị xứ này vẫn cứ trôi chảy, không thấy ông phàn nàn gì. Lúc thì ông chỉ đạo đảng, khi thì ông điều hành nhà nước, mọi sự cứ băng băng, nhẹ như không, thậm chí có lúc còn đùa vui, cười tủm tỉm nữa, chả có biểu hiện căng thẳng gì sất. Mà ông cụ đã 75 tuổi ta rồi chứ không phải đang trung niên tráng kiện như đám hậu sinh, con cháu kế thừa.

Ngôi trường đi xuống

Quốc hội sáng nay 6.11 mất khá nhiều thời gian bàn về giáo dục đại học, ông bà nào cũng đòi phải đưa nền đại học xứ này ngang tầm các nước tiên tiến trên thế giới.

Hì vưỡn, thế các vị chả thấy ông "hai việc" bảo "chưa bao giờ giáo dục nước ta rực rỡ như bây giờ" hay sao. 

Tôi chẳng phải đại biểu quốc hội nên không bàn, chỉ nói với tư cách cá nhân rằng nền giáo dục đại học xứ này chẳng những không rực rỡ như ông lão nói mà còn thụt lùi, lụn bại về chất lượng so với thời tôi học. Nếu có hơn, chỉ hơn mỗi cái cơ sở vật chất to và hoành tráng hơn, trang bị máy móc tốt hơn, chứ đội ngũ thầy cô, chất lượng đào tạo, kiến thức truyền đạt, danh tiếng trong xã hội... đều kém so với trước, kém cả so với thời Việt Nam cộng hòa.

Tạm gác chuyện chất lượng, cứ nhìn sự nhếch nhác của bộ mặt một ngôi trường mà nản.

Tôi thỉnh thoảng có việc đi ngang qua Trường đại học Bách khoa TP.HCM. Một khu trường đại học rộng mênh mông, gần 15 hecta (150.000 mét vuông), trước năm 1975 là Trường đại học Kỹ thuật, còn quen gọi bằng cái tên trường kỹ thuật Phú Thọ (vì nó năm trên đất tổng Phú Thọ Hòa cũ, quận Tân Bình). Chính quyền Sài Gòn đã xây dựng nơi đây làm trung tâm giáo dục đại học chuyên về kỹ thuật, công nghệ. Năm 1976, chiếm được, chính quyền mới biến nó thành trường đại học Bách khoa.
Giữa năm 1977 tôi đã tới nơi này. Khu trường thật đẹp, rộng rãi, thông thoáng, hàng rào thưa cho phép ngắm nhìn khuôn viên trường rợp cây xanh. Nhìn đã thích, chưa cần nói được vào học.

Thành ngữ mới: Ngày hội của quần chúng nhân dân

Mấy hôm nay, bộ máy tuyên truyền ra sức gây sự chú ý của cộng đồng dân chúng xứ ta đối với cái gọi là Luật An ninh mạng. Họ bảo rằng nhà nước sẽ lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân về dự thảo nghị định của chính phủ thi hành Luật An ninh mạng trước khi luật có hiệu lực. Cứ như dân có quyền ghê gớm lắm cho phép luật được tồn tại hay không. Cứ như là cái gì cũng phải dựa vào dân, do dân quyết định.

Cách làm ấy thực ra không mới, bởi lâu lắm rồi, những người cộng sản lúc nào cũng hô to “sự nghiệp cách mạng là ngày hội lớn của quần chúng nhân dân”.

Đã nói đến hội là ta nghĩ ngay đến 2 yếu tố: vui và đông. Hội là phải vui. Hội Lim, hội Gióng, hội chùa Thầy, hội xuống đồng… vui nổ trời. Chả có hội nào buồn bã, ủ rũ cả. Đời đã vốn lắm nỗi buồn, đi hội mà lại rước thêm sự đưa đám rầu rĩ thì chi bằng ở nhà. Mấy người hát xẩm ngày xưa từng rủ rê thiên hạ “Anh em ơi, hội chùa Thầy đương lúc đua chen. Hễ ai nhanh chân thì tới, chứ ươn hèn thì (í) xa”. Và hội thì bao giờ cũng đông. Vài ba đứa trẻ trâu rủ nhau ra bãi đánh khăng đánh đáo thì chả thể nào tạo nên hội. Phải đông như kiến cỏ (kiến và cỏ luôn luôn được dùng để so sánh sự đông đúc), đông như quân Nguyên, đông như... hội mới là hội.

Người cộng sản rất khôn khéo khi cái gì cũng dựa vào dân, núp bóng dân. Có thể họ chưa có sự hiểu đời như cụ Ức Trai Nguyễn Trãi khi xưa, rằng “phúc chu thủy tín, dân do thủy” (lật thuyền mới biết, dân là nước), “tải chu, phúc chu giả, dân dã” (chở thuyền, cũng như lật thuyền, đều là sức dân vậy) nhưng họ thừa hiểu rằng những gì họ có được là do dân. Vậy nên chỗ nào cũng giăng câu khẩu hiệu “Của dân, vì dân, do dân”. Tờ báo chính thống của họ được đặt tên là Nhân Dân. Có chuyện vui rằng, để làm vui lòng dân (người thẳng thắn thì gọi là mị dân), để dân chúng thấy chỗ nào cũng được quyền làm chủ, họ đặt tên sự vật theo nguyên tắc chủ thể cộng với nhân dân: Viện kiểm sát nhân dân, tòa án nhân dân, hiệu sách nhân dân, công xã nhân dân, nghệ sĩ nhân dân, nhà giáo nhân dân, ủy ban nhân dân, hội đồng nhân dân, quân đội nhân dân, công an nhân dân, cảnh sát nhân dân…, chỉ giữ lại mỗi phần riêng nhỏ xíu khiêm tốn là kho bạc nhà nước. Thì văn học dân gian nói thế, nhưng nghe cũng có lý.

Lời căn dặn của thiền sư Thích Nhất Hạnh

KHÔNG CẦN XÂY THÁP CHO THẦY

"Thầy không muốn sau này quý vị xây cho Thầy một ngôi tháp ở Tổ Đình. Xây tháp như thế sẽ không có ý nghĩa gì nếu ngày hôm nay quý vị không nối tiếp được những gì Thầy đang trao truyền. Thầy rất không thích chuyện lấy một mớ tro từ hình hài của Thầy rồi bỏ vào trong một cái hũ, rồi đặt vào trong tháp. Thầy không phải là cái nắm tro đó. Không có lý Thầy chỉ là cái nắm tro ấy hay sao?!

Thầy là một thực tại linh động, đang sống, đang có mặt khắp nơi. Trong các sư chú và các sư cô đều có Thầy, trong các vị cư sĩ quen biết đều có Thầy. Ở chỗ nào mà có thiền hành, thiền tọa, có pháp đàm, có ăn cơm yên lặng, có Sám Pháp Địa Xúc là có Thầy!

Không được nhốt Thầy, bỏ Thầy vào trong một cái hũ nhỏ rồi đặt Thầy vào trong một cái tháp. Thầy không muốn Thầy có một cái tháp. Tốn đất chùa vô ích. Sư Thầy Đàm Nguyện đã xây cho Thầy một cái tháp ở chùa Đình Quán. Đã lỡ xây rồi thì phải ghi lên trước tháp mấy chữ: “Trong này không có gì.” Thầy không nằm trong tháp ấy đâu. “There is nothing inside”. Nếu người ta vẫn chưa hiểu thì ghi thêm một câu nữa “Ngoài kia cũng không có gì.” Và nếu vẫn còn chưa hiểu thì ghi thêm một câu chót là “Nếu có gì thì nó có trong bước chân và hơi thở của bạn.” Đó là điều Thầy căn dặn các Thầy các sư cô ở chùa Đình Quán Hà Nội và ở Tổ Đình.

Đừng phí thì giờ nghĩ đến chuyện tìm đất xây tháp cho Thầy. Đó không phải là điều Thầy nghĩ tới. Nếu có một tảng đá có sẵn thì để vào trong hốc đá bản thảo của một cuốn sách của Thầy như cuốn Phép Lạ Của Sự Tỉnh Thức thì tảng đá đó có Thầy nhiều hơn là một cái tháp trong đó có một nắm tro. Đem tro mà rải hết ra ngoài để nuôi cây nuôi cỏ, cho cỏ cho cây lớn lên. Đừng có ngăn ngừa sự tiếp nối của nắm tro ấy.."

Thích Nhất Hạnh

Ngân sách

Những ngày qua, quốc hội trao đổi về ngân sách hơi bị nhiều. Nói vòng vo chán, rồi các ý kiến cũng chốt lại ở ý phải làm sao tiết kiệm ngân sách, không được phung phí.

Bộ Tài chính cũng vừa công bố dự thảo ngân sách năm 2019, thu bao nhiêu, chi bao nhiêu, cũng có ý rằng phải tiết kiệm.

Nói chung, cả quốc hội, cả Bộ Tài chính, cả mồm những ông to bà nhớn đều đúng. Ngân sách là phải tiết kiệm.

Vì sao đúng, bởi vì ngân sách tức là tiền (ngân), là mồ hôi, nước mắt, máu của nhân dân mà thành. Lãng phí là có tội.

Chỉ có điều, cần phải biến lời nói thành việc làm, thành hành vi cụ thể. Đừng có mồm nói tiết kiệm nhưng tay phung phí, coi máu mồ hôi nước mắt nhân dân như rác như bùn.

Xin nêu một vài cách chống lãng phí (sự lãng phí đang tràn lan, công khai, khắp nước, mọi cấp).

Một thế hệ không có Kim Dung

Nhà văn Kim Dung, bậc thầy tiểu thuyết kiếm hiệp, không chỉ nổi tiếng ở Trung Quốc mà trên toàn thế giới, qua đời hôm 30.10, nhằm ngày 22 tháng 9 lịch âm, khi đã 94 tuổi. Với đời người, theo niềm mong mỏi của nhân sinh đạt tới “bách niên, trăm tuổi” thì sống thế đã được coi là chạm ngưỡng.

Truyện kiếm hiệp, tiểu thuyết kiếm hiệp-võ hiệp, được dân xứ ta gọi nôm na là truyện chưởng. Chưởng là võ, một môn võ, động tác võ đánh bằng tay. Chưởng môn tức là người đứng đầu đầu môn phái võ, lò dạy võ nào đó. Khi ta giận ai, buột mồm “tao cho mày một chưởng bây giờ”. Từ này (chưởng) ở miền Nam trước năm 1975 nghe rất quen, phổ biến, nhưng ở miền Bắc gần như không có trong từ điển và đời sống.

Bây giờ, nhắc tới Kim Dung và truyện chưởng, rất nhiều người biết, bất kể trẻ hay già. Kim Dung và tác phẩm của ông đã thành một phần trong đời sống nên với số đông là cực kỳ gần gũi. Điều rõ thấy nhất, sau khi ông qua đời ngày hôm qua, những thông tin về ông, tác phẩm của ông tràn ngập trên mặt báo và mạng xã hội. Nhiều người được dịp bày tỏ niềm say mê Kim Dung và truyện chưởng Kim Dung, hồi tưởng những kỷ niệm với ông, những ấn tượng về cuốn sách, nhân vật này nọ. Một trời thương tiếc, thương nhớ Kim Dung. Kiếp người, khi ra đi, để lại khoảng trống vắng và tình yêu vô hạn như thế, quả thật trên đời không dễ mấy ai.

Nhưng thú thực, nếu có ai cắc cớ hỏi tôi, rằng kỷ niệm về đại thụ văn chương Kim Dung, về truyện chưởng của ông thế nào, tôi tắc tị. Đó là sự thực. Dường như không chỉ có mình tôi, mà cả một thế hệ, thậm chí vài thế hệ. Tuy nhiên, phải nói rõ, đám ấy sinh ra và lớn lên ở miền Bắc trong suốt mấy thập niên từ 50 tới 80 thế kỷ 20, và ở miền Nam một thời gian dài sau năm 1975. Chúng tôi là thứ sản phẩm lỗi, không hoàn chỉnh của một thời đại, một chặng đường dài khi đất nước bị chia cắt và chiến tranh, chịu một quan niệm văn chương bị chính trị tư tưởng chi phối, ràng buộc vô cùng chặt chẽ, thậm chí vô lý, nghiệt ngã.

Chuyện hầm đèo Hải Vân và hầm chui sông Sài Gòn

Việc ban quản lý đường hầm Hải Vân đang nợ tiền điện mấy tỉ đồng, không có tiền trả, dư luận bảo có nguy cơ đóng cửa hầm, v.v.., điều đó nói lên cái gì?

Trước hết, trong thời kinh tế thị trường, kinh doanh thế nào mà để nguy cơ lụn bại vậy, tức là những người quản lý rất kém.

Hầm đường bộ xuyên Việt Hải Vân không thể coi là thứ hàng đem ra kinh doanh lời lỗ mà là cơ sở vật chất thiết yếu của quốc gia, liên quan tới rất nhiều lĩnh vực, làm sao có chuyện đóng cửa hầm được. Nhà nước cần phải xắn tay vào vụ này, đâu thể phó mặc cho những doanh nghiệp muốn làm gì thì làm, dù đó là doanh nghiệp nhà nước.

Nhưng không được lấy lý do bù lỗ cho hầm Hải Vân rồi tùy tiện đặt trạm thu phí ở Nam Hải Vân - quốc lộ 1, nơi không liên quan gì tới đường hầm. Đừng nghĩ cứ chỗ nào khó thì chỉ việc lôi dân ra mà hành, móc túi dân để bù lại.

Một đường hầm như hầm Hải Vân rõ ràng là cần thiết. Chui trong núi thì phải dùng điện, tốn chi phí điện là điều bắt buộc. Cần tính đúng tính đủ những chi phí để có mức phí qua hầm hợp với cả đôi bên (nhà đầu tư và người sử dụng), đồng thời nhà nước phải có sự hỗ trợ cho công trình thiết yếu phục vụ sản xuất, dân sinh, quốc phòng-an ninh... này.

Từ vụ hầm Hải Vân nợ tiền điện, sực nhớ cái hầm qua sông Sài Gòn. Nhiều người thích cái hầm hiện đại ấy nhưng tôi cho rằng đó là thất sách. Nhật Bản viện trợ không hoàn lại toàn bộ chi phí làm hầm (chính vì thế xứ ta không được phép lập trạm thu phí lưu thông qua hầm), nhưng quá trình khai thác, sử dụng lại rất tốn kém, độ an toàn cũng không cao. Mỗi ngày tốn biết bao nhiêu là điện cho cái hầm chui sông hoạt động, nào thông gió, nào chiếu sáng, nào máy bơm, nào an ninh, nào vận hành này nọ. Nếu xây một cây cầu, chi phí chắc chắn sẽ ít hơn so với làm hầm, và nhất là quá trình sử dụng sẽ giảm chi phí rất nhiều, bởi gần như suốt ngày từ 6 giờ sáng tới 6 giờ tối không phải chiếu sáng, cũng không phải thông gió (thừa gió trời thì thông cái quái gì), chả cần bơm biếc, mà theo dõi an ninh cũng thuận tiện.

Nói chung, xứ ta cứ thích là nhích, chẳng cần tính chuyện lợi hại, các cụ nhỉ.

Nguyễn Thông

Sử và những góc khuất

-Khi đảng tiến hành cuộc cải cách ruộng đất "long trời lở đất" (1953-1956), người của đảng đều khẳng định đó là cuộc cách mạng vĩ đại, sáng suốt, đúng đắn, không thể đảo ngược.

Chỉ 1 năm sau, chính đảng phải thừa nhận đã phạm sai lầm, tiến hành sửa sai, phải cử người đứng ra sụt sùi khóc lóc, kỷ luật người này người khác, cách chức tổng bí thư của ông Trường Chinh...

Lúc tiến hành cải cách ruộng đất, ai cưỡng lại bị cho là thành phần chống đối, thậm chí bắn bỏ. Đảng không cho phép ai chê đảng sai, dù sau này họ thừa nhận rất sai.

-Để bịt mồm văn nghệ sĩ, dập tắt khát vọng tự do trong cuộc sống cũng như trong văn nghệ, đảng khởi động cuộc đấu tranh chống nhóm phá hoại Nhân văn giai phẩm (1956-1958), trừng trị oan sai biết bao nhiêu người chân chính, tài năng văn nghệ, đàn áp khốc liệt tư tưởng và tâm hồn con người, "đem bục công an đặt giữa trái tim người". Khi đó, ai phản đối chủ trương đàn áp của đảng đều bị quy kết là chống đối, bị ông Tố Hữu và đảng của ông ta gộp chung vào nhóm Nhân văn giai phẩm, kẻ thù của cách mạng, gọi họ là đĩ điếm, ma cô. Nhiều nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ, nhà văn hóa bị kết án, đi tù. Đảng tuyên bố đó là chủ trương đúng đắn để làm trong sạch văn nghệ dân tộc.

Định hướng

Mấy ông lý luận bắc cho tôi hỏi: Các ông nói kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vậy "định hướng xã hội chủ nghĩa" là cái gì?

Nếu các ông giải thích đó là sung sướng, đầy đủ, hạnh phúc, vật chất dồi dào, xã hội công bằng... thì tôi lại hỏi các ông: Thế những nước làm kinh tế thị trường không có định hướng như Mỹ, Nhật, Thụy Sĩ, Singapore... nó chỉ cốt cho dân nó khổ, nước nó nghèo chắc. Chỉ có các ông mới là tốt đẹp chắc?

Hãy mở to mắt nhìn ra ngoài, xem người ta không có định hướng thì người ta phát triển thế nào, dân chúng no đủ hạnh phúc ra sao, rồi nhìn ngoặt về xứ này, coi có định hướng chịu thảm cảnh khổ nghèo ra sao. Nhìn vào thực tế, đừng lý luận lý liếc nữa, chối bỏ mẹ.

Tôi nói thẳng, dẹp mẹ nó cái đuôi khỉ định hướng đó đi để rút ngắn thời gian cho dân được mau chóng no ấm. Đời người chỉ sống có một lần, cứ đem hết thế hệ này đến thế hệ khác ra thử nghiệm, tàn ác, vô nhân đạo lắm.

Cả thế giới đi trên đường lớn, riêng mình cứ chui rúc hẻm nhỏ chật chội tối tăm cùng đường, vậy mà cứ vác mặt vênh lên, chả giống ai.

Nguyễn Thông

Xứ này làm kinh tế

Tôi vừa đọc cái tin, rằng xe buýt ở Sài Gòn bị lỗ nặng. Mỗi năm lỗ hàng trăm tỉ đồng. Chủ các tuyến xe buýt kêu như vạc dù đã được bù lỗ phần nào. 

Tôi không nắm rõ ở Hà Nội thì thế nào, nghe nói có khá hơn, đông người đi hơn, chứ ở Sài Gòn thì chính mắt tôi nhìn thấy hằng ngày, nhất là các tuyến xe buýt 45, 91 chạy về bến xe quận 8. Tạo hóa gây chi cuộc hí trường, ngó những chuyến xe buýt lèo tèo vài khách, thậm chí cứ nhong nhong chạy không, thật cám cảnh.

Nhu cầu đi lại của người dân rất lớn, nhưng phần lớn không đi xe buýt. Có nhiều lý do, sẽ phân tích sau trong một bài khác.

Mỗi chiếc xe buýt kềnh càng chạy trống không hoặc ít khách, không chỉ tốn công tốn sức con người, tốn xăng dầu, mà còn chiếm rất nhiều diện tích đường. Những nhà quản lý kinh tế xứ này cóc cần biết điều đó, với họ, cứ có xe buýt chạy trên đường là hoàn thành nhiệm vụ rồi. Thậm chí có hồi các nhà sản xuất muốn được quảng cáo trên xe buýt, nhưng chính quyền vẫn nhất quyết không cho, bảo rằng xe là xe, đó không phải chỗ để quảng cáo. Thật hết biết.

Đường sá xứ ta chật chội, nhu cầu dân chúng đi lại rất linh hoạt, rất cao, cần có loại hình phương tiện chuyên chở phù hợp. Tôi cho rằng không thứ xe vận chuyển công cộng nào hợp hơn loại xe chục chỗ trở lại. Như xe lam Lambretta, xe khách nhỏ Daihatsu của miền Nam hồi trước năm 1975, hoặc như xe tuk tuk bên Thái Lan. Chạy như mắc cửi. Nhanh, thuận tiện, tới đâu xuống cũng được, không phải chờ đợi lâu. Vé rẻ, hợp túi tiền bình dân. Không chiếm đường. Phù hợp đô thị. V.v..

Nhưng các nhà cai trị cứ muốn tiến lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, phải to như xe buýt, thế mới xứng đáng. Họ thẳng tay dẹp bỏ xe lam bởi đó là tàn dư của "ngụy". Họ làm kinh tế theo kiểu thích thì làm, còn hay dở thế nào mặc kệ. Sống chết mặc bay, tiền thày bỏ túi.

Xe buýt lỗ chỏng gọng. Vậy thì tại sao không rà soát lại, tuyến nào vẫn đông khách, đáp ứng được nhu cầu đi lại của đông đảo người dân thì duy trì; tuyến nào thưa thớt, lèo tèo, vắng khách, xe chạy không thì cần tổ chức lại. Hoặc bỏ, hoặc thay thế bằng xe phù hợp. Thế mà là tư duy kinh tế.

Cho những cái đầu ỷ lại vạch đường đi lên chủ nghĩa cộng sản, chắc đích cũng sắp tới nơi rồi, chỉ có điều đó là cộng sản nguyên thủy mà thôi.

Sao mà thương nhớ cái xe lam tôi từng đi trên đường phố Sài Gòn đầu năm 1977 đến thế.

Nguyễn Thông

Nên xem xét lại một cách toàn diện Luật An ninh mạng

TRƯƠNG HUY SAN (tức Huy Đức, nhà báo)

Khác với người tiền nhiệm, lãnh đạo mới của Cục An ninh mạng (A05 - nhập từ A68 và C50) đã lắng nghe ý kiến của Bộ Thông tin - Truyền thông (TTTT) và của các bộ ngành hơn. Dự thảo mới nhất của Nghị định hướng dẫn thi hành Luật An ninh mạng (ANM), vì thế, đã bỏ khá nhiều quy định xâm phạm quyền tự do kinh doanh từng bị phản đối trong 2 dự thảo trước (3-10 & 11-10-2018).

Dự thảo mới cũng đã bỏ yêu cầu “doanh nghiệp kinh doanh online phải xin phép và có sự đồng ý của Cục ANM”(một biến trướng của giấy phép con); bỏ việc thành lập trung tâm dữ liệu và tiếp nhận dữ liệu doanh nghiệp chuyển giao… Dự thảo cũng không còn yêu cầu doanh nghiệp cung cấp dữ liệu gốc, chưa mã hóa của người dùng cho cơ quan điều tra. Bằng cách không dùng các từ nhạy cảm như “thái độ, quan điểm…”, dự thảo có cho cảm giác thu hẹp phạm vi dữ liệu người dùng nằm trong tầm kiểm soát của Cục An ninh mạng. Thẩm quyền yêu cầu doanh nghiệp chuyển dữ liệu bây giờ là bộ trưởng bộ công an thay vì cục trưởng cục an ninh mạng như 2 dự thảo cũ.

Tuy nhiên, bản chất của dự thảo này vẫn chưa thay đổi. Phạm vi dữ liệu người dùng bị buộc phải lưu trữ ở Việt Nam vẫn còn rất rộng - gần như toàn bộ dữ liệu của mạng xã hội và các dịch vụ online - chi phí của nền kinh tế để thi hành luật là vẫn vô cùng lớn và vô lý.

Phận dân đen, luật kẻ cắp

Sau khi đọc cái tin chính quyền và công an TP.Cần Thơ bắt anh Cà Rê bán đô la, lão Maddox hàng xóm nhà tôi khủng khỉnh, kinh tế thị trường đéo gì, dân có trăm đô đem ra tiệm vàng bán, là thứ giao dịch dân sự thông thường, lại giở trò bắt phạt cả đứa mua đứa bán, tởm.

Tôi hỏi ông, nếu ông có trăm đô, hoặc vài chục đô, cần đổi ra tiền An Nam, ông có định tìm cái ngân hàng quy định chó chết nào để bán không, hay tạt vào tiệm vàng cho nhanh gọn, đỡ mất công, chả ảnh hưởng gì đến công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và hòa bình thế giới.

Lúc nào cũng giữ cái thói độc quyền, hơi tí là cấm, tinh dững vơ vét về nhà chúng nó chứ dân nước được lợi gì.

Chúng nó biếu nhau, đút cho nhau nghìn đô, vạn đô, thử hỏi thứ đô ấy ở đâu ra, sao không bắt? Con chúng nó được đưa ra nước ngoài, rửa tiền đem đô về cho chúng nó, có đứa ma bùn nào mang ra nơi quy định bán bao giờ chưa? Con cháu chúng nó đi xuất cảnh, nó lấy đô ở đâu để dúi cho con nó?...

Chỗ bắt đéo bắt, lại chỉ gõ vào đầu thằng dân đen. Túm thằng có tóc đéo túm, lại túm thằng trọc đầu.

Nó bảo bắt theo luật, xử phạt theo luật. Luật cái con tườu. Dẹp mẹ thứ luật cấm đoán vớ vẩn ấy đi.

Nguyễn Thông

Bài dành riêng cho K17 của Bá Tân

Thành trì K17 bất tử

BÁ TÂN (thành viên K17)

Thuật làm báo có điều cần tránh:tránh đặt tít rối rắm khó hiểu, sai lệch với nội dung bài viết.

Biết vậy nhưng tôi vẫn gọi tên bài này là "Thành trì K17". Sau khi biết được căn nguyên, bạn bè tôi, trước hết nhóm đồng môn K17, sẽ đồng tình cho rằng không những không khó hiểu, cái tít ấy quá chuẩn với K17, chỉ có K17 mới xứng đáng với tên gọi ấy.

K17 chúng tôi là cựu sinh viên khoa Ngữ văn, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội, khóa 17, cùng nhau’’mài sách’’ từ năm 1972 và "ra lò" năm1977. Không nhận mình là con rồng cháu tiên (thứ hư danh mạo muội), không phân đôi nửa lên rừng nửa xuống biển, K17 sau khi ra trường tỏa khắp bốn phương, lập thân chủ yếu bằng nghề mài-dát chữ nghĩa. Có những nghệ nhân cao thủ chuyên làm nghề dát vàng cho những sản phẩm đỉnh cao cả về nghệ thuật và giá cả (nếu đem ra bán). Chúng tôi, số đông của K17, làm nghề dát chữ cho những đứa con tinh thần phục vụ bạn đọc.

Ý tưởng bài viết nảy sinh vào thời điểm K17 chúng tôi rảo bước trên con đường ghép đá tại thành nhà Hồ (Vĩnh Lộc, Thanh Hóa). Tôi đã nhiều lần ghé qua thành nhà Hồ, nhưng hiện diện tại đây cùng số đông đồng môn K17 thì đây là lần đầu.

Được nghe giới thiệu tường tận, hướng dẫn viên là "chân dài’’ xinh đẹp tuyệt vời, giọng nói xứ Thanh như tiếng họa mi gây mê nao lòng người nghe, nhất là thứ đàn ông như tôi, thấy gái đẹp là tít cả mắt.

Không có vùng cấm

Những người cầm đầu chế độ-nhà nước này luôn rao rằng "chống tham nhũng không có vùng cấm". Khi lôi ra tòa xét xử ông Đinh La Thăng, họ đã bật đèn xanh cho bộ máy tuyên truyền, rằng hãy ca ngợi đó là biểu hiện rõ nhất của chống không vùng cấm, người dân hãy tin tưởng vào đảng và nhà nước.

Xung quanh "hiện tượng" Đinh La Thăng, có lẽ còn nhiều uẩn khúc chưa được bạch hóa, sau này lịch sử sẽ làm rõ, nhưng chuyện "chống không có vùng cấm" xét dưới góc độ nào đó thì cũng mới chỉ là lý luận (người Bắc ưa lý luận) chứ chưa hẳn là thực tiễn.

Điều thấy rõ nhất là vụ MobiFone - AVG. Hai ông Nguyễn Bắc Son và Trương Minh Tuấn đã bị Ủy ban Kiểm tra Trung ương kết luận là vi phạm, ông Son rất nghiêm trọng, ông Tuấn nghiêm trọng, nhẽ ra đều phải bị xử lý nghiêm khắc, theo nguyên tắc nghiêm này phải sinh ra nghiêm kia. Tuy nhiên, bộ máy chuyên chế cũng chỉ dám lờn vờn vòng xa, đánh vào một ông đã về hưu, không còn chút quyền lực gì. Hôm qua 22.10 họ lại còn giở giói bày việc để quốc hội truất chức "nguyên bộ trưởng" của ông Son. Lôi cả quốc hội vào trò diễn, thật tội nghiệp cho cơ quan "quyền lực nhất quốc gia". Mấy thứ hình thức ấy, không biết còn lăng loàn trên xứ này tới bao giờ.

Đáng nói nhất là đúng ra phải "xử" ông Tuấn bởi ông ta đang nắm quyền hành, xử để làm gương, để chứng minh "chống tham nhũng không có vùng cấm" thì người ta lại lờ đi. Cố tình ém (theo quy trình), có phải vì sợ "xấu chàng hổ ai". Thử hỏi, một người đã vi phạm nghiêm trọng, bị kỷ luật rồi, nay vẫn cho ngồi ghế cao làm lãnh đạo, sẽ nói được ai, sai khiến được ai, làm gương cho ai. Đó là sự phỉ báng bộ máy chứ lãnh đạo cái gì.

Ông Tuấn đang giữ chức vụ trong đảng nên quốc hội không có quyền xử, vậy thì đảng hãy chứng minh lý luận "không có vùng cấm" của đảng đi. Đừng để thiên hạ bĩu môi, rằng rút cục cũng chỉ là tấn trò đời, rằng giữa lý luận và thực tiễn vẫn còn khoảng cách hố sâu, cách nhau một trời một vực.

Nguyễn Thông

Khuyên

Nhà hát giao hưởng và sân gôn (golf) có cần không? Cần, khi xã hội đã phát triển, hầu hết con người đủ ăn đủ mặc, khoảng cách giàu nghèo đã bị thu hẹp, nhu cầu nghỉ ngơi giải trí là nhu cầu của đại đa số chứ không phải riêng tầng lớp nào.

Khi không còn những tiếng oán hận từ chốn thị thành tới tận nơi thôn cùng xóm vắng, không còn những bi kịch thương tâm như gia đình 4 người tự tử do bế tắc ở Hà Tĩnh kia, không còn sự tức nước vỡ bờ tháo dép ném thẳng vào mặt quan chức như người đàn bà "khốn nạn" đối xử với người đàn bà khốn nạn ở Thủ Thiêm hôm qua... thì hãy tính tới việc làm sân gôn, xây nhà hát giao hưởng.

Nếu nhà nước này chỉ chăm chăm phục vụ "tầng lớp tinh hoa" thì cũng nên coi chừng những cơn sóng dữ trong lòng số đông dân chúng khổ nghèo có thể cuộn lên đánh chìm thuyền bất cứ lúc nào.

Việc đầu tiên, trả ngay cái sân gôn Tân Sơn Nhất cho dân để dùng vào việc mở rộng sân bay phục vụ cả cộng đồng. Và ra ngay cái quyết định sửa sai, hoãn việc xây nhà hát giao hưởng. Điều đó được gọi là an dân, lấy lại lòng dân khi niềm tin đổ vỡ.

Làm chính trị có khi chỉ cần nhận ra những việc tưởng đơn giản mà cực kỳ hệ trọng như vậy.

Nguyễn Thông

Di sản bị lãng phí

Nhà hát TP.HCM (còn gọi là nhà hát lớn, nhà hát thành phố) ở trung tâm Sài Gòn, do người Pháp xây từ năm 1900, tới nay vẫn là một mẫu mực về công trình kiến trúc, đặc biệt là kiến trúc dùng cho hoạt động nghệ thuật.

Với hơn 1.000 chỗ ngồi (cả trệt lẫn lầu, ban đầu theo thiết kế của Pháp là 1.800 chỗ, sau bị sửa chữa, bớt dần), nhà hát đủ để tổ chức những hoạt động nghệ thuật, nhất là nghệ thuật hàn lâm, bác học, kinh điển bởi việc xây dựng đã đáp ứng chủ yếu cho nhu cầu này. Nếu chính quyền muốn có một nhà hát cho việc thưởng thức nhạc giao hưởng thì thiết nghĩ hiện tại không nơi nào phù hợp và tốt hơn nhà hát này.

Đừng nghĩ phải có một nhà hát giao hưởng riêng. Xứ này đa phần là dân chúng cần lao, không ai rỗi hơi đêm nào cũng đi nghe giao hưởng. Mà ngay cả nếu có dàn nhạc giao hưởng, không phải đêm nào cũng diễn, diễn quanh năm suốt tháng.

Nhà hát hiện tại, tốt thế, đẹp thế, phù hợp thế, vị trí đắc địa thế, vậy nhưng chỉ hoạt động cầm chừng, chập chờn sáng tối, lúc đóng lúc mở, chủ yếu chỉ cho thuê tổ chức sự kiện, hội họp, liên hoan không dính gì tới nghệ thuật. Đó là sự quản lý thiếu văn hóa, tùy tiện, lãng phí.

Đề nghị nhà cai trị hãy trả nhà hát lớn về đúng vai trò và chức năng của nó, tạm dừng ngay việc thực hiện dự án xây nhà hát bên đất Thủ Thiêm. Khi nào hội đủ điều kiện, cả về nhu cầu, tiền bạc, tâm tư dân chúng, v.v.. thì hãy tính đến xây cái mới. Cố tình nhắm mắt làm bừa, cũng chỉ là kiểu theo đòi trọc phú học làm sang mà thôi.

Nguyễn Thông

Nhà hát Thủ Thiêm và cái gốc của âm nhạc

Tôi muốn nói với ông Bí thư Nguyễn Thiện Nhân thế này: 

Tôi hoàn toàn đồng tình với ông việc xây nhà hát và bồi thường cho dân là hai chuyện khác nhau.
Quá đúng, cái nào phải ra cái ấy, đừng có linh tinh.

Tôi cũng đồng tình với ông Nhân và cả ông Phong chủ tịch khi các ông bảo rằng dự án nhà hát đã có từ rất lâu rồi, hơn chục năm nay rồi, đến giờ mới triển khai cũng đã là chậm, là muộn.

Quá đúng, rất muộn là đằng khác, phải làm thôi.

Nhưng, vâng ạ, tôi có tí "nhưng", các ông cần nghe cho rõ: 

Cả việc xây nhà hát lẫn việc bồi thường có điểm giống nhau, đó là: Thủ Thiêm, và tiền.

Người dân ở Thủ thiêm bị cướp đất, đòi mà không được giải quyết rốt ráo những 20 năm nay rồi, đến bây giờ đang vẫn rất bức xúc, đang sôi sùng sục, sao không thấy nói? Dự án đòi đất này dài và lâu hơn dự án nhà hát nhiều.

Tiền trả cho dân, những đồng tiền chính đáng từ mồ hôi nước mắt, từ số phận cha ông họ, sao không thấy trả, cứ ngâm mãi, ngâm mãi, neo đến bao giờ? Tiền này cần kíp hơn tiền chi cho nhà hát nhiều.

Và cái chính là trong khi Thủ Thiêm còn vang tiếng khóc hờn oán ngất trời, chỉ thiếu điều dân và chính quyền hò hét lôi nhau ra ngã ba Cát Lái nện nhau "lành làm gáo, vỡ làm muôi", thì các ông lại định xây nhà hát vang những âm điệu du dương réo rắt cho át tiếng oán hờn kia. Ông có nhớ cụ Nguyễn Trãi xưa nói về cái gốc của nhạc là gì không, hở ông Nhân?

Tôi trích một đoạn cho ông ngẫm nhé: "Thần vâng chiếu soạn nhạc, không dám không dốc hết tâm sức. Nhưng vì học thuật nông cạn, sợ rằng trong khoảng thanh luật , khó được hài hòa. Xin bệ hạ yêu nuôi muôn dân, để chốn xóm thôn không còn tiếng oán hận buồn than, như thế mới không mất cái gốc của nhạc”. (Đại Việt sử ký toàn thư, bản kỷ, quyển 19).

Còn ông làm ngược lại. Chán ông như cơm nếp nát ăn kèm thịt mỡ, ông ạ.

Không làm gì được những điều tốt thiết thực cho dân, thì tụt mẹ nó xuống đi, cứ đứng bấm bấm điện thoại nhắn tin, ngứa mắt, dở hơi bỏ mẹ.

Nguyễn Thông

Chuyện mồ mả (kỳ 3)

Ở xứ ta, có lẽ do chịu ảnh hưởng những quan điểm về đời sống tâm linh từ Trung Quốc nên cả nghìn năm nay luôn tồn tại cõi âm ngoài cõi dương. Người sống có khi chỉ sống tạm bợ, vất vưởng nhưng khi chết lại được tiễn đưa khá hoành tráng rình rang. Sống dầu đèn, chết kèn trống. Cái mộ có khi còn chắc hơn cái nhà. Tiền học cho con không có nhưng vẫn có thể đốt vàng mã linh đình gửi xuống âm phủ cho người chết có cái mà dùng…

Chỉ có điều, tất cả những cung cách ấy được cuộc cách mạng vô sản coi là biểu hiện phong kiến, lạc hậu, cổ hủ. Người vô sản giương cao ngọn cờ vô thần, muốn tiêu diệt hết những thứ mà họ không ưa. Phá đình phá chùa, thu đất nhà thờ, hạn chế cúng bái, hô hào bài trừ mê tín dị đoan… có một thời hoành hành khắp trong nam ngoài bắc. Dường như xã hội chỉ cần “cuộc sống mới, con người mới” phong cách xã hội chủ nghĩa là đủ, những thứ khác chỉ là rác rưởi. Họ kêu gọi toàn dân đả thực bài phong, chấp hành những luật lệ mới do chính họ áp đặt.

Chuyện mồ mả, tang ma cũng vậy. Nhà cai trị thỉnh thoảng lại vận động phong trào thực hiện đời sống mới hoặc ra những chỉ đạo mang tính đổi mới. Họ phân tích rằng đất đai càng ngày càng bị thu hẹp, và nhất là xu thế văn minh trong việc tang ma, vì vậy nên hỏa táng chứ đừng chôn cất, vừa hợp vệ sinh, vừa tiết kiệm, vừa hội nhập thế giới. Thậm chí có dạo họ còn định thực hiện quy chế người chết được quàn bao nhiêu ngày, quan tài phải làm sao, có được lắp ô kính hay không. Cùng với việc hiếu thì việc hỉ (đám cưới) họ cũng quy định chỉ được bao nhiêu mâm, mời bao nhiêu người. Tất cả đều có vẻ có lý, người cộng sản nói gì mà chẳng có lý, bởi họ có lý luận.

Tròng

Có nhẽ không nên mất nhiều thời gian vào chuyện bàn cãi có phải là nhất thể hóa, là kiêm, là một người làm hai việc giữ hai chức, v.v.. không. Chẳng cần rỗi hơi đi sâu vào thứ vớ vẩn ấy.

Điều cần làm, thiết thực cụ thể là, hoặc đảng (đoàn thể) hoặc ủy ban (chính quyền), một trong hai phía phải trả lại các cơ sở vật chất đã chiếm dụng, chỉ sử dụng một trong hai cái thôi, cái còn lại đưa vào phục vụ cộng đồng, toàn dân. Ví dụ đã có trụ sở HĐND và UBND thì dẹp trụ sở cấp ủy. Đảng muốn giữ lại trụ sở để dùng thì đảng phải thuê, trả tiền cho nhà nước đem sung vào ngân sách, không có cái thói nghênh ngang chiếm dụng miễn phí như thế. Không chịu trả tiền thì nhà nước nên tịch thu, chuyển thành trường học, bệnh viện, nhà thiếu nhi, thậm chí cả nhà hát giao hưởng cũng được.

Nhân dân đã còng lưng nuôi một đống người chuyên "chỉ tay năm ngón", lại còn bị chiếm đoạt đất đai nhà cửa tài sản có được do công sức toàn dân, đó là điều không thể chấp nhận được.

Đáng buồn là sự vô lý ấy công khai tồn tại cả hơn nửa thế kỷ nay nhưng phần đông dân chúng cứ mặc nhiên tặc lưỡi chấp nhận mà không biết mình đang bị bóc lột.

Đánh đổ được thực dân, phát xít, phong kiến rồi, tưởng xóa được cảnh một cổ hai, ba tròng nhưng rốt cục lại đeo cái tai cái ách hai tròng, ba tròng, thậm chí bốn tròng suốt bao lâu nay.

Còn lâu thì dân tộc này, đất nước này mới ngóc đầu lên được.

Nguyễn Thông

Cuối cùng cũng chả biết mô tê mà lần

Trích một đoạn trên báo Thanh Niên điện tử ngày 7.10: "Trao đổi với cử tri về vấn đề này, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cảm ơn sự ủng hộ của cử tri, song cũng nói rằng, đây là việc liên quan tới cá nhân nên không tiện nói. Tuy nhiên, ông cho biết, trước đây, thời Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa là Chủ tịch nước đồng thời là Chủ tịch Đảng, nhưng sau đó thì bị cách ra.

“Còn việc T.Ư thống nhất giới thiệu Tổng bí thư để Quốc hội bầu làm Chủ tịch nước thì không phải vì nhất thể hóa mà đây là tình huống. Vừa rồi không may đồng chí Trần Đại Quang, nguyên Chủ tịch nước mất đi đột ngột, mặc dù việc mắc bệnh hiểm nghèo đã được biết hàng năm trước nhưng đồng chí không qua khỏi. Bây giờ khuyết chức danh này thì phải có người làm ngay”, Tổng bí thư cho biết.
“Bộ Chính trị, T.Ư chuẩn bị nhiều phương án. Qua quá trình thảo luận dân chủ, trách nhiệm thì T.Ư thống nhất cao giới thiệu Tổng bí thư làm Chủ tịch nước. Không biết ra Quốc hội bầu có được không nhưng đây là ý kiến thống nhất của T.Ư”, ông nói thêm.

Tuy nhiên, Tổng bí thư lưu ý, việc Tổng bí thư được giới thiệu làm Chủ tịch nước thì không nói kiêm vì đây là 2 cơ chế, 2 cơ quan khác nhau. Bên cạnh đó, cũng không nên nói đây là việc “nhất thể hóa” vì không phải nhất thể hóa mà chỉ là việc “bầu ông này làm 2 việc”. (hết trích)

Nhời bàn:
1. Cụ tổng nhắc chuyện hồi xưa cụ Hồ vừa là chủ tịch đảng, vừa là chủ tịch nước, để nói rằng kiêm chức là chuyện bình thường. Nhưng xin nhớ rằng chủ tịch đảng của cụ Hồ chỉ mang tính tượng trưng, một thứ chức vụ biểu tượng thôi, chứ quyền lực trong đảng hồi ấy vẫn là tổng bí thư (sau không gọi là tổng bí thư mà là bí thư thứ nhất). Mà xin nói thật, ngay cả chức chủ tịch nước của cụ cũng chỉ như một dạng Vietnam Idol, chả quyền hành gì.

2. Ông Quang dù mất đột ngột nhưng đã trọng bệnh trước đó cả năm, đã biết là rất dễ chết, thế nhưng cả bộ máy không hề có sự chuẩn bị trước, để rồi cuống quít cả lên, phải nói là cái tập thể lãnh đạo xứ này rất kém, chỉ "giỏi" nước đến chân mới nhảy.

3. Ông Trọng bảo "bây giờ khuyết chức danh này thì phải có người làm ngay", thế nên theo tôi, bà Ngọc Thịnh, nếu còn chút sĩ diện thì nên từ chức ngay. mà dẹp chức phó chủ tịch nước đi được rồi.

4. Cụ nói "không biết quốc hội bầu có được không nhưng đây là ý kiến trung ương", cụ nói câu này là giả dối, không thật lòng bởi cụ thừa biết chả quốc hội nào dám phản đối. Nói với cử tri mà còn giả dối thì chán lắm.

Nguyễn Thông

Nhất thể hóa

Vấn đề cơ bản không phải là nhất thể hóa hai chức danh thành một (chả giải quyết được gì bởi chỉ như thứ cách mạng nửa vời) mà là đừng có duy trì cái bộ máy lãnh đạo song trùng (thậm chí tam trùng, tứ trùng) từ trung ương tới địa phương nữa. Quá tốn kém, cồng kềnh, không giống ai.

Nếu đảng tự thấy đủ sức lãnh đạo, đủ khả năng làm việc trực tiếp (chứ không phải chỉ có chỉ đạo mồm) thì nhận luôn phần nhiệm vụ của nhà nước, gánh luôn đi. Ngồi vào ghế của chính quyền, sẽ giảm bớt được hàng trăm vạn ghế; dùng trụ sở của chính quyền, sẽ trả lại cho dân cả vạn trụ sở để phục vụ công ích; chưa nói đâu xa đã tiết kiệm tiền khủng cho ngân khố quốc gia.

Đó mới là điều cần làm chứ nhất thể hóa ngôi vị kia chả là cái đinh gì. Và dẹp ngay cái của nợ chủ nghĩa mác-lê nin đi, chủ nghĩa xã hội đi. Làm việc lớn chứ đừng loay hoay với chuyện cò con luẩn quẩn.

Đó cũng là lý do tại sao tôi không quan tâm tới nhất thể hóa.

Nguyễn Thông

Vì sao ông ấy ngủ?

ĐỖ NGỌC THỐNG

Mấy hôm nay dư luận xôn xao về tấm ảnh quan chức Việt Nam sang họp Đại hội đồng LHQ khóa 73 ở New York nhưng lại nằm nghẹo cổ, ngủ ngon lành. Ngủ như chưa bao giờ được ngủ. Tấm ảnh do phóng viên Don Emmert của AFP chụp lại và được đăng tải trên nhiều tờ báo quốc tế ở Pháp, Đức, Mỹ và Trung Đông như Le Monde, CNN, Al Bawaba… Báo ta có bài thanh minh: đây là ngủ lúc giải lao, do lịch trình làm việc căng thẳng, trái múi giờ, rồi còn viện ra cả tổng thống các nước cũng ngủ trong cuộc họp…để coi đó là chuyện bình thường, cần thông cảm.

Ban đầu tôi cũng thấy buồn cười, buồn bực, rồi sau thấy buồn thương. Vì dù thế nào đi nữa, một khi để báo chí nước ngoài đưa hình ảnh ấy lên thì cũng là một thất thố ngoại giao, một lỗi rất không đáng có, làm hỏng cả hình ảnh đất nước, có người còn coi là làm nhục quốc thể. Nhưng sau đó nghĩ kĩ lại thấy thương và có thể thông cảm với vị quan chức này. Có điều, lí do thông cảm không như bài báo của ta đã nêu.

Tôi nghĩ nên thông cảm vì ông ấy ngủ chẳng qua chỉ là do thói quen. Mà thói quen này có được là do đi họp ở nhà chuyên ngủ rồi. Sở dĩ đi họp ở nhà chuyên ngủ là vì có ngủ cũng chẳng sao cả, thức cũng chẳng để làm gì, nghe hay không nghe đều như nhau. Giống hệt như cảnh họp hành ở Trung Quốc mà ông Bá Dương đã viết: “Cái bản lĩnh ghê gớm của tôi là có thể ngủ trong hội nghị. Ngủ xong tỉnh dậy thì hội nghị cũng vừa kết thúc. Tại sao thế? Vì trong hội nghị mọi người đều nói những chuyện mà chính bản thân họ không hề tin, nghe hay không nghe đều như nhau.” (Người Trung Quốc xấu xí).

Ông cán bộ của ta ở nhà đã quen thế rồi, nay sang họp ở Hoa Kỳ, tôi nghĩ là ông ấy nhầm, tưởng là đang họp Quốc hội nước ta vì thế cứ ngủ quách cho xong như mọi lần. Họp ở ta thiếu gì người cũng ngủ ngon lành, có ai trách mắng gì và cũng có ảnh hưởng gì đâu; các nghị quyết vẫn ra đều đều; đất nước vẫn đang quyết tâm phấn đấu tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên CNXH đấy thôi.
Nên mọi người đừng phê phán ông ấy nữa, nhầm tí thôi mà…

HN 30-09

Đỗ Ngọc Thống (Phó giáo sư)

Ngủ

Tôi không cười cợt người ngủ gật
Bởi chính mình đâu ít lần chẳng cưỡng nổi cơn "buồn"
Nhưng đáng trách biết bao, rất nhiều người đang thức
Mà chẳng khác gì ngủ mê-mê ngủ giữa đau khổ quê hương

Nguyễn Thông

Chuyện mồ mả (kỳ 1)

Sau khi hoàn tất bài “Chuyện nghĩa trang” cách nay nửa năm, tôi sực nghĩ phải viết thêm đôi chút về chuyện mồ mả, cũng đã được vài trăm chữ rồi nhưng bận quá bỏ lửng đó. Nay rảnh thì nối cho nó dài ra chứ không phải tại thiên hạ đang lao xao vụ lăng mộ của ông này ông nọ.

Người xưa bảo “trần sao âm vậy”, có một thế giới “bên kia” tách hẳn khỏi thế giới “bên này”. Đó là cõi âm, dưới ấy cũng đủ bộ máy, thể chế, ban bệ, luật pháp, hoạt động… Đứng đầu là Diêm vương (vua), thần dân là những người ở cõi dương bị chết, chuyển sinh hoạt, cắt hộ khẩu sang cõi âm, còn công an cảnh sát chính là đám quỷ sứ yêu ma, tòa án và viện kiểm sát là các phán quan râu dài, cơ quan thi hành án là cái vạc dầu, chó ngao, xiềng sắt, v.v..

Hồi tôi còn bé, thày (bố) tôi có mấy quyển sách chữ nho. Đám con là chúng tôi, chữ nhất bẻ đôi không biết, tò mò lén mở xem. Chả là trong đó có nhiều tranh vẽ cảnh hành tội người dưới cõi âm, như chó ngao cắn xé, bỏ người vào vạc dầu, dùi nung lửa đốt thịt, xích xiềng quấn quanh cổ… rất kinh. Anh tôi xem xong mặt tái mét, nói lí nhí tao sợ âm ti địa ngục lắm. Chị cả tôi bảo muốn không bị quỷ sứ bỏ vào vạc dầu thì đừng làm điều ác. Đánh mèo, cắt tiết gà, bỏ lợn đói, cười cợt các bác ngố con cụ Đẹn… đều là ác cả, bị phán quan hằng ngày theo dõi ghi thành tội. Chúng tôi đâm ra sợ, thậm chí có hôm câu được mớ cá rô, thấy nó còn sống cũng không nỡ đập để đánh vẩy rửa cho vào nồi. Nhưng cùng lứa với tôi nhiều đứa chắc nhà nó không có sách nho hình quỷ sứ nên không sợ. Anh em thằng Còm thằng Nhớn sinh đôi (sau này đổi tên là Việt, Bắc) con ông Ngữ, nghe tôi kể, chúng bĩu môi “phải tội lội xuống sông, đánh ba tiếng cồng, tội lại nổi lên”, chả coi diêm vương quỷ sứ phán quan là cái đinh gì.

Thời sự

-Không một tờ báo trong nước nào hó hé đăng lời phát biểu của ngài tổng thống Mỹ D.Trump tại cuộc họp toàn thể Đại hội đồng Liên Hợp Quốc hôm qua (tức thứ ba 25.9 giờ Mỹ). Ông nói: 

"Cách đây không lâu, Venezuela là một trong những nước giàu nhất trên trái đất. Ngày nay, chủ nghĩa xã hội đã làm phá sản một quốc gia giàu dầu mỏ và đẩy người dân nước này vào cảnh nghèo đói cơ cực.

Gần như ở nơi nào mà chủ nghĩa xã hội hay chủ nghĩa cộng sản đã được thử nghiệm, chúng cũng gây ra đau khổ, tham nhũng và mục nát. Cơn khát quyền lực của chủ nghĩa xã hội dẫn đến sự bành trướng, thôn tính và đàn áp. Tất cả các quốc gia trên thế giới cần chống lại chủ nghĩa xã hội và sự bần cùng mà nó mang lại cho tất cả mọi người" (theo BBC).

Con người ông Trump là vậy, thẳng thắn, dứt khoát, không vòng vo tam quốc. Ông ấy dám nói và làm điều mà nhiều đời tổng thống tiền nhiệm không dám nói, không dám làm, không làm nổi, nhất là hai ông Clinton và Obama chỉ quen dĩ hòa vi quý. Sau gần 50 năm, người Mỹ mới chọn đúng vị tổng thống của mình.

-Một người bạn tôi khi thấy nhà nước thông báo quy định trong lễ tang chủ tịch nước người viếng không đem vòng hoa liền vội vàng khen đó là sự đổi mới rất đáng ghi nhận, thể hiện ý thức tiết kiệm từ cấp cao. Tôi ghé tai nói nhỏ rằng một đám ma lùm xùm tốn kém thế thì chẳng tiết kiệm tiếc kiếc gì đâu, chẳng qua vì lý do an ninh thôi. Vòng hoa xoay vòng thì còn quản lý được chứ vòng hoa từ ngoài đưa vào sẽ rất khó quản. Bộ máy này sợ đủ mọi thứ nên họ cẩn thận chứ chả tiết với kiệm gì.

-Theo tôi, báo chí nên phản ánh cho đúng sự thực, nên viết rõ rằng "các vị lãnh đạo KÝ vào sổ tang" chứ đừng nói "ghi vào sổ tang". Đã có người viết sẵn, chữ đẹp, ý ngọc lời hoa rồi, phần lớn các quan chỉ ký thôi. Nhiều bạn đọc còn tán thưởng chữ của các nhà lãnh đạo đẹp quá, tình cảm sâu sắc quá. Dân mình được cái dễ tính.

Nguyễn Thông

Kiện

Sáng 24.9.2018, tòa án ở Sài Gòn xử vụ taxi Vinasun kiện "taxi" Grab. Lý do: Grab gây thiệt hại cho Vinasun và các đồng bọn cùng sử dụng phương thức dao lam.

Giữa tuần vừa rồi, tôi có việc ra sân bay Tân Sơn Nhất. Hồi chưa có Grab, từ nhà ở H.Bình Chánh nếu diện taxi phải mất cỡ 250.000 đồng chạy loằng ngoằng, xe ôm cũng đòi tới 120.000 đồng. Giờ, gọi Grab, nếu xe ôm chỉ hết 56.000, xe ô tô 4 chỗ cũng thông báo chỉ hết 87.000, cho thêm bao nhiêu là tùy mình. 

Lâu nay taxi truyền thống một mình một chợ, muốn chém bao nhiêu thì chém, khách ngửa cổ ra chịu. Bọn taxi hiệp thương với nhau thỉnh thoảng tăng giá, ra cái vẻ tuân theo quy luật kinh tế thị trường. Thói độc quyền đã móc thủng túi dân.

Cứ tưởng vững như bàn thạch, lại được nhà nước "bảo kê" thì sẽ lột hết từng xu của dân, ai ngờ thời thế đổi thay, Grab, Uber vào, quân bóc lột hết thời, người dân thực sự thoát khỏi lưỡi lam cứa cổ. 

Đã không biết phục thiện, đổi thay phương thức làm ăn, kìm giảm thói tham lam, nay lại còn giở thói ăn vạ la làng, hở các quân bóc lột kia. Còn đợi người dân lôi tuột ném xuống hố chôn cho vĩnh viễn chừa lòng tham vô độ hay sao.

Tôi cứ nghe mấy ông chính phủ kêu gào cách mạng 4 chấm 0, mà tôi chắc rằng các bố ấy phần lớn chả hiểu nó là thứ mô tê gì, thì xin đưa ngay ví dụ đây: thứ công nghệ hiện đại nào phục vụ cho dân, thuận tiện, chi phí rẻ, làm hài lòng dân nhất, thì đó là 4 chấm 0 đấy.

Taxi truyền thống cần dẹp cái trò kiện cáo nhố nhăng đi, đừng đợi đến lúc khách hàng xóa tên trong bộ nhớ của họ.

Tòa nhà nước mà xử thua cho Grab thì đừng bao giờ nói "vì dân" và 4 chấm 0 nữa.

(Tái phím: Đi Grab, chưa đi đã biết ngay hết bao nhiêu tiền, các chú muốn chạy loằng ngoằng thế nào mặc lòng; có quên món đồ cũng không cần phải hỏi tổng đài tổng điếc chờ xác minh, nói chung rất sướng củ tỉ).

Nguyễn Thông

Một cách chống tham nhũng tuyệt vời

Đó là chống bằng chính tấm gương của mình, bằng việc mình làm. Chức càng to, ghế càng cao, chống càng có hiệu quả, tác dụng sâu rộng. Trên đã ngồi chính ngôi đạo đức thì dưới sẽ lấy đó làm gương, chẳng dám lăng loàn.

Phải nói rằng, tôi phục lăn ngài tân tổng thống Mexico mà tôi sẽ nêu dưới đây. Người như ông không hiếm trên thế giới, nhưng ở xứ cộng sản thì đốt đuốc đi tìm giữa ban ngày cũng chả thấy. Tôi đố ông bà nào chỉ ra được một vị lãnh đạo xứ này gương mẫu bằng cái gót chân của ông ấy đấy.

Chả là, "tân tổng thống Mexico Andrés Manuel López phát biểu trước báo giới trong tuần này, ông Obrador khẳng định sẽ không sử dụng chuyên cơ dành riêng cho tổng thống. Thay vào đó, ông sẽ xúc tiến kế hoạch bán chuyên cơ dù chính ông đang có mặt trên một chuyến máy bay thương mại và cũng như hàng trăm hành khách đi máy bay thông thường khác, bị kẹt lại ở phi trường bang Oaxaca, miền nam Mexico do mưa lớn.

Hiện tại, chuyên cơ chở tổng thống Mexico là một chiếc Boeing 787 Dreamliner sang trọng, trị giá 218,7 triệu USD. Máy bay này đã được đưa vào sử dụng cách đây 2 năm, sau khi cựu Tổng thống Felipe Calderón đặt hàng nhà sản xuất vào năm 2012. Theo trang Mashable, Boeing 787 Dreamliner là loại máy bay hiện đại, tiện nghi nhất dành cho các nguyên thủ hiện nay.

Tuy nhiên, tổng thống mới đắc cử của Mexico giải thích ông "cảm thấy xấu hổ khi bước chân lên một chiếc máy bay sang trọng ở một đất nước còn rất nghèo khó". Ông Obrador đã cam kết sẽ tiết kiệm chi tiêu khi điều hành chính phủ.

Ngoài ý định bán chuyên cơ, ông Obrador cũng muốn biến dinh tổng thống thành một trung tâm văn hóa và sống trong một căn nhà giản dị hơn. Ông còn tuyên bố sẽ cắt giảm lương tổng thống và mạnh tay chống tham nhũng" (theo BBC, VNN).

Hỡi những ông bà "sáng ngời đạo đức cách mạng" đang tự đặt cho nhau quy định ai được đi xe giá bao nhiêu tỉ đồng mua bằng tiền ngân sách, ai được chễm chệ trên xe chống đạn trị giá bằng vài chục nghìn con trâu, đang hô hào chống tham nhũng bằng mồm, có thấy ngượng với người ta không, hay là chỉ coi như chuyện của bọn tư bản giãy chết.

Thật khốn nạn, khi xứ ta phần lớn dân chúng đang sống vật vã ở thời cộng sản nguyên thủy thì các ông bà cai trị đã hưởng cộng sản đích thực. Ngoài đường thì ngựa ngựa xe xe, về nhà thì vênh vênh váo váo. Cứ cái cách ấy, sự nghiệp chống tham nhũng mà họ hô hào muôn đời chả đi tới đâu.
Muốn chống, hãy bắt đầu bằng việc như ngài tổng thống Mexico.

Nguyễn Thông