Vật cản

Điều rất dễ nhận thấy, hầu như trăm phần trăm đám tội phạm từng là phó thủ tướng, bộ trưởng, thứ trưởng, đầu đảng tỉnh, quan đầu tỉnh, ủy viên trung ương, tướng lĩnh, thậm chí cả chủ tịch nước... đều có bằng chính trị cao cấp, nhiều đứa đi lên từ ngạch đoàn thanh niên.

Vậy thì cần rà soát, xét lại việc trồng người của cái gọi là học viện chính trị cao cấp. Nó đã dạy người ta thứ gì mà cuối cùng ra kết quả ấy.

Cần coi lại cái hệ thống đoàn hội. Nó cung cấp cho xã hội quá nhiều đứa mất dạy dạng Tất Thành Cang. Mà đã có đoàn thì dẹp hội đi, hoặc ngược lại, tốn tiền dân nuôi quá. Nếu chúng tồn tại như tổ chức hướng đạo của cụ Hoàng Đạo Thúy, Tạ Quang Bửu khi xưa thì dẫu có một trăm đoàn hội cũng chả ai thèm nói.

Cũng phải coi lại cái gọi là ban tổ chức trung ương. Chính nó cung cấp tội phạm cho nhà tù nhưng nó lại không hề bị rụng cọng lông nào. Nó trồng cây để cung cấp củi cho lò chứ chả phải ai khác. Vừa trồng cây/Vừa đốt lò/Chả phải lo/Bị thiếu củi.

Đã tới lúc nên nghĩ tới sự giải tán, dẹp bỏ trường chính trị cao cấp, đoàn hội, ban tổ chức, bởi những lý do trên. Những nước văn minh, phát triển, dân chủ, hạnh phúc, không nước nào có mấy thứ ba lăng nhăng ấy.

Nguyễn Thông

Ngoại ngữ

Chả giấu gì, tôi là trùm dốt ngoại ngữ, dốt đặc cán mai. Nói theo kiểu giang hồ vặt, nếu tôi dốt hạng 2 thì không ai hạng nhất.

Vậy nhưng cứ khó chịu. Mấy hôm nay tòa xử vụ Việt Á. Cả tòa (cáo trạng, chánh án, kiểm sát viên, thư ký tòa) lẫn báo chí, tivi, nhà này nhà nọ cứ một điều kit test, hai điều kit test, thậm chí lại còn lòng thòng kit test xét nghiệm. Như đục vào lỗ tai, văng bụi vào mắt.

Dốt như tôi mà còn biết: Kit nghĩa là dụng cụ, bộ dụng cụ, vật dụng; test là thí nghiệm, xét nghiệm, thử. Test kit là dụng cụ/bộ dụng cụ để thử, để làm xét nghiệm. Test đứng trước, kit đứng sau, đâu có cái thói cả làng cùng "đau mắt là tại hướng đình" như vậy.

Chỉ đơn giản thế thôi nhưng sai từ trên xuống dưới. Vậy mà người ta còn đòi bỏ tiếng Anh để chuyển sang tiếng Tàu trong trường phổ thông.

Nguyễn Thông

Báo hại, báo cô, báo đời

Làm báo mấy chục năm ở xứ này, tôi biết chắc chắn rằng mỗi bài được xuất bản đều bị đám kiểm duyệt soi rất kỹ, tơ lơ mơ là phạt, thậm chí đình bản. Tôi nói từ thực tế khách quan, đừng cãi tôi.

Sợi dây trói ấy có tên gọi "đường lối của đảng và nhà nước", “quan điểm chính trị”.

Gọi là tự do báo chí, các ông bà ấy lúc nào cũng cãi xoe xóe với thế giới về thứ tự do lỏng mà siết chặt thật này, thực chất thứ tự do ấy thế nào?

Theo quy định, trong một cơ quan báo chí mậu dịch quốc doanh, tất cả cán bộ từ cấp trưởng-phó ban/phòng trở lên đều phải đảng viên (còn đảng nào vào đây nữa), ban biên tập thì đương nhiên. Tôi đố ông bà nào tìm được tờ báo đang hoạt động ở xứ này mà bộ máy không "đảng hóa" như vậy. Tôi nói thật, tổng biên tập tờ báo là đảng viên thì báo ấy chỉ là báo Nhân Dân phẩy, ai mà thèm đọc.

Nước này có gần 900 cơ quan báo chí, tức là gần 900 Nhân Dân phẩy, gần 900 loại gói xôi giấy và gói xôi điện tử. Cười ở chỗ, tên nó Nhân Dân nhưng nó là báo đảng, dân chỉ đóng vai trò bình phong.
Xứ ta gần 100 triệu người, trừ số đảng viên vài triệu đi (mà có khi đảng viên cũng chả thèm đọc giấy gói xôi), tôi đảm bảo hơn 95 triệu còn lại cả đời không biết mặt mũi báo gói xôi thế nào. Đơn giản là họ không thèm đọc. Phần lớn báo mậu dịch khác cũng chịu chung số phận.

Kinh tế cộc đuôi

Tôi không phải người làm kinh tế, bằng chứng là rất nghèo, thường xuyên trong ví chỉ có giấy tờ tùy thân.

Coi tin tức, tự dưng thấy lo lo bởi cái nền kinh tế thị trường có đuôi ở xứ này.

Giá vàng sáng 26.12 lên sát 80 triệu đồng/lượng, cao hơn giá thế giới hơn 20 triệu. Ối cha mẹ ơi, kinh khủng khiếp. Dò trên mạng, vàng bên láng giềng Campuchia cũng chỉ khoảng 60 triệu, như giá chung thế giới.

Hôm trước đó, ngân hàng Vietcombank (số 1 trong bộ tứ ngân hàng quốc doanh) giảm lãi suất tiền gửi có kỳ hạn chỉ còn 1,9% năm, tức là tụt xuống 0,158% tháng, tức là gửi 100 triệu sẽ lĩnh lãi 158 nghìn/tháng, mua được 5 ký gạo ST25 loại 2. Ngân hàng đang thừa tiền, tiền chết dí nằm đọng trong kho, nó đâu cần huy động thêm của những ông bà về hưu chắt bóp gửi để có tiền chợ để sống qua ngày làm gì.

Chuyện uống chè (kỳ 4)

Bài kỳ trước, nhà cháu nói chuyện uống nước vối thay chè, đọc lại sực nhớ quên một chi tiết. Nước vối nấu bằng lá tươi, lá khô và nụ vối đều được, nếu biết cách nấu/hãm, thậm chí còn thú vị hơn cả chè móc câu. Riêng lá vối khô hoặc nụ vối, cho thêm vài nhánh lá đăng cay khô vào thì có khi còn ngon hơn cả Coca-Cola, Pepsi bây giờ.

Từ dạo vào nam, tôi ít được uống nước vối, lại càng không có dịp nếm mùi lá đăng cay. Thứ lá nho nhỏ như chiếc ngòi bút lá tre, mọc dày hai bên nhánh, nhọn, từa tựa lá dương xỉ. Thày tôi mỗi lần nấu siêu nước vối chả bao giờ quên bỏ mấy nhánh đăng cay vào. Mùi vối đậm đà, thêm hương thơm và vị cay cay dịu nhẹ của lá đăng cay tạo thành thứ “ẩm thủy” khó tả. Gần nửa thế kỷ bặt vắng nó nhưng tôi vẫn cảm thấy mùi hương quê ấy quanh quẩn đâu đây.

Nước vối lá xanh nếu nấu không ngon bằng hãm. Tôi học được cách này khá tình cờ. Dạo cách nay mười mấy năm, đám đồng môn rủ nhau họp lớp, mà lại tận Đồ Sơn. Bọn cắm ở Hà Nội, Hải Phòng đi Đồ Sơn như đi chợ, với chúng nó chả có gì trở ngại, còn tôi phải vượt gần 2 nghìn cây số. Đồ Sơn vốn chỉ cách quê làng tôi chưa đầy chục cây số đường chim bay nhưng thú thực từ lúc bu tôi đẻ ra tới khi học xong cử nhân tôi vẫn không biết mặt mũi Đồ Sơn nó thế nào. Mãi đầu thập niên 80 mới mò ra, biết khu 1, khu 2, nhà Bảo Đại, bến Nghiêng…

Chuyện uống chè (kỳ 3)

Miền Bắc, sống ở nông thôn, người ta uống nước vối quanh năm suốt tháng, nếu mua được gói chè “ngon” loại 2, loại 3 như chè Đại Đồng, Phú Thọ chẳng hạn thì phải để dành phòng khi có khách. Vối sẵn, hầu như nhà nào cũng trồng ít nhất một cây, góc vườn hoặc bờ ao. Uống lá tươi, cây nhiều lá quá thì bẻ cả cành vặt lá phơi nỏ cho vào bao uống dần. Nụ vối uống rất ngon, nghe nói chữa được cả bệnh liên quan tới thận, lợi tiểu, hợp với người bị bệnh đái dắt. Hồi tôi còn bé thường ăn quả vối chín, chua chua ngòn ngọt, “xơi” xong mồm miệng trông cứ như hộp đựng thuốc vẽ, lòe loẹt xanh đỏ tím vàng. Trẻ con nhà quê thứ chi cũng ăn, quả thèn đen, quả mây, quả sắn, quả bom bóp… chẳng bổ béo gì nhưng bớt được sự thèm bánh kẹo. Những năm 60 - 70 bánh kẹo là của hiếm, đường lại càng hiếm, hèn chi hồi ấy chả ai bị bệnh tiểu đường. Từ điển năm chưa xa không có các mục từ “bệnh tiểu đường”, “bệnh gút”, “mỡ máu”, “béo phì”. Thứ bệnh thường trực của dân bắc trước sau 1975 là bệnh… đói.

Có cây vối trong vườn, đủ uống quanh năm, chỉ có điều uống nó không oai vệ như uống chè, bởi nó bình dân quá. Trên đời, nghiệm thấy cứ hiếm mới quý, dù của hiếm chưa chắc đã tốt bằng thứ có sẵn. Chè và vối là vậy. Vả lại, người ta chỉ phân phối chè cho cán bộ chứ ai phân phối lá vối. Chè là thứ thang bậc, tiêu chuẩn để xếp hạng đẳng cấp, dù lá vối có ngon mấy thì thiên hạ cũng cứ nhất định phải phấn đấu lên thành phần được uống chè.

Hang đá

Hôm nay đúng ngày 24.12, tối nay có lễ trọng của người theo đạo Thiên chúa - lễ Noel.

Cứ theo lịch sử Thiên Chúa giáo (còn gọi là đạo Gia Tô) thì Đức Chúa Jesus (Giê Su) sinh ngày 25.12, cách nay 2023 năm. Ngày sinh của ngài đã được cả nhân loại thừa nhận là khởi thủy, mở đầu cho công lịch, dù rằng thế giới cũng tồn tại song song Phật lịch (Phật đản) hoặc lịch Hồi giáo (ngày của thánh Muhammad)…

Dẫu trong đám chúng ta theo hay không theo đạo Gia Tô, không thờ Đức chúa Jesus thì đạo của ngài vẫn gắn bó với mỗi người, ít nhất là ngày tháng năm sinh được ghi trong giấy khai sinh, chứng minh thư, thẻ căn cước, hộ chiếu, lý lịch, v.v.. đều căn theo lịch tính ngày tháng năm liên quan tới ngày sinh của ngài.

Hôm nay lễ Giáng sinh, mừng ngày ngài ra đời. Sinh có nghĩa là sinh đẻ, sinh ra; giáng nghĩa là từ trên hạ xuống, bay xuống. Tiên giáng trần là tiên từ trên trời hạ xuống trần gian, xuống cõi trần tục của người đời. Vua (bệ hạ) giáng lâm để nói về con người có uy như thần thánh xuống chốn nhân gian vậy. “Giáng thế” nghĩa là thánh thần tiên phật bụt xuất hiện trên thế gian cứu giúp chúng sinh. Chúa Jesus sinh ra ở trên đời bởi được Đức Chúa Trời cử xuống che chở cho con người, nên gọi cuộc sinh nở vĩ đại này gọi là Giáng sinh.

Chuyện uống chè (kỳ 2)

Cần nói ngay điều này: Người bắc quen uống nước chè, còn người nam chuộng cà phê. Chè mang tính cổ truyền, truyền thống, dân tộc đậm đà; còn cà phê văn minh, hiện đại, mới lạ. Chỉ đồ uống đã phần nào thể hiện chất người vùng miền. Tôi cảm nhận được sự khác biệt ấy khi vào Sài Gòn nhận việc năm 1977. Hai miền tuy cùng một nước nhưng có lẽ do thời thế tác động nên quá nhiều sự khác nhau. Chẳng hạn, ngoài bắc mà mời ăn cơm thì nên hiểu đó là lời chào, còn trong nam đã mời là ăn, không phải mời “rơi”, đừng khách sáo từ chối. Nhiều nét riêng vậy lắm, để thong thả tôi sẽ kể. Vì vậy, tôi nhắc “chuyện uống chè” thì bạn hãy hiểu rằng đang nghe chuyện bắc, từ một ký ức cũng chưa xa lắm.

Miền Bắc thập niên 60 - 70. Nông thôn, nghèo, lại còn bị chiến tranh đòi “thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Biết bao nhiêu gạo và người bị ném vào cuộc tương tàn. Sống được đã là sự phi thường bởi hầu như thứ gì cũng thiếu. Kể cả gói chè.

Bần cùng hóa và mất niềm tin

Công ty xổ số của các tỉnh thành năm nay 2023 bội thu. Theo báo chí mậu dịch, chưa khi nào "ngành" xổ số thành công tốt đẹp đến thế. Cũng như chưa bao giờ đất nước ta có được cơ đồ như ngày nay.

Kết quả ấy nói lên điều gì, nhất là trong bối cảnh năm 2023 kinh tế - xã hội xứ này xuống dốc thê thảm, gần như xuống đáy thấp nhất từ trước tới nay?

- Nó chỉ ra rằng sự bần cùng hóa, bế tắc, cùng quẫn đang phủ đầy cuộc sống, mỗi gia đình, mỗi cá nhân. Tình trạng mất việc, thất nghiệp, không công ăn việc làm, không thu nhập tối thiểu đã cung cấp nhân lực cho đội ngũ bán vé số đông chưa từng thấy. Càng đông "lao động vé số" thì các công ty xổ số càng phát hành được nhiều, càng bội thu. Đó là chưa kể không phải trả 1 xu lương cho đội ngũ lao động ấy.

Góp ý với các nhà báo (phóng viên, biên tập viên, cả tổng biên tập dốt nữa): Hoạn lộ hay quan lộ?

Sau khi thằng đầu đảng ở Bến Tre là Lê Đức Thọ (nghe cái tên rất kinh, rất sáu búa) bị bắt, có những tờ báo mậu dịch nhìn ra ngay nội dung thời sự nóng sốt, câu được bạn đọc, kiếm viu (view) dễ, liền khai thác mở rộng, kể chuyện đời tư, chuyện y làm quan. Tờ Tiền Phong đăng bài “Đường quan lộ của ông Lê Đức Thọ”, còn tờ Người lao động thì “Quan lộ của ông Lê Đức Thọ”… Tiền Phong sau đó thấy chối tỉ quá, giật tít lại, bỏ chữ “đường”, giống như NLĐ, cứ nghĩ thế là ổn.

Lỗi dùng sai này trên báo mậu dịch dốt đã khá phổ biến và cũng từ lâu rồi chứ không phải bây giờ. Vừa nhầm lẫn, vừa cẩu thả, vừa dốt khi họ không phân biệt được “hoạn lộ” và “quan lộ”, phải dùng thế nào, trong trường hợp nào mới đúng…

Trước hết nói về cái từ “hoạn lộ” mà đám phóng viên, biên tập viên, thậm chí tổng biên tập mù tịt, ngu ngơ không hiểu gì. “Hoạn” có nghĩa là làm quan, quan. Cụ Ngô Thì Nhậm có câu “Cảnh khả nhàn thê kiêm hoạn ẩn” (cảnh khá thanh nhàn, vừa làm quan, vừa ở ẩn). Hoạn cũng có khi để chỉ viên thái giám trong cung (người đã tự thiến mình hoặc bị thiến, còn thiến cái gì thì ai cũng hiểu, nói ra đây ngại chết đi được) ở hẳn trong cung phục vụ vua, và nhất là hầu hạ hoàng hậu/công chúa (nhằm đảm bảo an toàn). Người này được gọi là quan thái giám, dân gian gọi là hoạn quan (từ hoạn là quan, đồng nghĩa với động từ hoạn trong tiếng Việt là xẻo cắt, chỉ đúng đối tượng, thế mới tài).

Báo đểu

Hôm kia, nhiều tờ báo mậu dịch xúm xít đưa tin nóng, rút tít na ná nhau "Một thành viên quốc hội Ukraine cho nổ lựu đạn tại cuộc họp, 26 người bị thương".

Nếu tãi ra từng chi tiết thì không sai, bởi vì kẻ ném lựu đạn là nghị viên quốc hội, và có cuộc họp. Mới đọc tít, người ta nghĩ ngay Ukraine bị chia rẽ trầm trọng, ngay cả quốc hội cũng đã có vấn đề, tấn công ngay trong cuộc họp của quốc hội, v.v..

Đó là cách đưa tin, thông tin đểu của đám báo mậu dịch xứ này phò Nga, ai còn lạ gì. Thực ra, đó chỉ là cuộc họp của "hội đồng" một cái làng, như ở ta họp tổ dân phố, mà gã cho nổ lựu đạn kia tuy là đại biểu quốc hội nhưng là thành viên của... làng. Vậy thôi.

Bệnh ngáo thành tích

Ở xứ này, những trò giả dối, lừa mị đã thấm vào máu vào não đám cầm quyền, không chỉ bây giờ mà gần thế kỷ rồi. Tồn tại được chừng ấy thời gian, kể cũng ghê. Dân nước Nam ta, trước khi lề thói cộng sản xâm nhập vào, đâu đến nỗi vậy. Ông bạn tôi bảo giả dối lừa mị xứ ta thời cộng sản đã ăn thua gì, so với Liên Xô, Tàu, Cuba, Triều Tiên vẫn xách dép cho chúng nó. Chỉ riêng cái chuyện sống ngập trong nghèo đói, thích đánh nhau nhưng vẫn nhét vào tai dân CNXH là thiên đường, tương lai nhân loại, là yêu hòa bình thì đủ biết bụng dạ nhau.

Tôi không hung hăng như họ nhưng rất ghét những trò giả dối, lừa đảo, hình thức. Khi đánh nhau mà gian dối đã đi một nhẽ, bởi phải chấp nhận “binh bất yếm trá” (việc binh cho phép lừa dối), chứ đã hòa bình, làm kinh tế mà cũng gian dối thì không thể chấp nhận. Tự lừa mình, cứ thoải mái. Dối ai, lại đi dối dân.

Đó là tôi muốn nói tới cụm từ, một dạng thuật ngữ, phổ biến trong các văn bản tổng kết, báo cáo kinh tế, báo chí, và mồm quan lớn ở xứ này: “Tăng trưởng âm”. Ai chưa tin, cứ mở báo mậu dịch quốc doanh ra đọc, hoặc tra Gu gồ, lại chả cho hàng vạn kết quả.

Vì ai gây dựng cho nên nỗi này?

Thằng bí thư tỉnh ủy Bến Tre Lê Đức Thọ (phải gọi hẳn như thế mới chính xác, chứ không có kiểu lòng vòng, lằng nhằng dây điện) bị kỷ luật, bị bắt, kể ra thì khí muộn.

Cứ phải làm tờ sớ dài kê toẹt những tội của nó, chứ đâu phải chỉ liên quan tới cái công ty xăng dầu kia. Xử lý thằng có tội mà cũng ỡm ờ, giấu như mèo giấu cứt.

Tôi có đứa quen từng làm ở Vietinbank, nó kể thằng Thọ hồi làm chủ tịch HĐQT băng này, như một ông vua, còn uy quyền hống hách ăn chơi hơn cả vua. Tiền nhiều hơn quân Nguyên. Ai cũng biết nhưng không ai làm gì được nó, bởi nó được đảng tin dùng, lại còn vào cả trung ương nữa. Trung ương là cái ổ chứa tội phạm.

Đừng vội tự ái, tôi chả nói sai. Cứ coi thử xem bao nhiêu đứa đã từng được "sáng suốt lựa chọn", được ban tổ chức nâng lên đặt xuống, được lãnh đạo cấp cao cân nhắc kỹ cho vào trung ương, đã mặc áo tù. Đếm không xuể.

Nếu thằng Thọ chỉ sau khi vào trung ương mới phạm tội đã đi một nhẽ, đổ cho nó bị suy thoái, hư hỏng nhất thời, đằng này nó có cả quá trình hỏng, chứ đâu phải dính vào công ty xăng dầu mới hỏng.

Hãy coi lại kết luận của ban bí thư, bộ chính trị:

Chuyện uống chè

Chè là thức uống lâu đời ở nhiều quốc gia, nhất là những nước châu Á, trong đó có Việt Nam ta. Miền Bắc gọi là chè, miền Nam gọi trà, cũng do thói quen thôi, chứ đều chỉ một. Tuy nhiên, cách của miền Nam hợp lý hơn bởi phân biệt trà là thức uống, chè thức ăn. Năm 1977, hồi tôi mới vào Nam, tối pha ấm chè móc câu rủ mấy thầy người nam “tới uống chè”, gọi là làm cuộc ra mắt, thầy Trần Mạnh Hảo dạy toán cười bảo chè thì ăn chứ uống gì mà uống.

Uống chè đủ trăm phương nghìn cách. Với người bình dân, chỉ cần cái ca sắt tráng men cũ kỹ và siêu nước sôi là có “bình” trà ngon cùng nhau khề khà ven đường trong một sáng mùa đông rét mướt. Tầng lớp trên thì cứ phải bày vẽ này nọ, thậm chí chè đã pha rồi còn mời mọc nhau mỏi mồm, cung cách trang trọng như đang uống thuốc tiên trường sinh bất tử, ngồi nơi bàn cao ghế đẹp, thậm chí phải có cây trúc cây tre uốn cong queo làm cảnh chả ăn nhập gì với chè, chẳng như bác thi sĩ Nguyễn Duy đúc kết “Nòi tre đâu chịu mọc cong/Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”. Uống như thế không phải uống chè, không thẩm được cái ngon của nó, mà làm màu, diễn là chính. Ông hàng xóm nhà tôi cười bảo, chẳng thà uống Coca cho gọn.

Phu nhân

Hai hôm nay, trên mặt báo mậu dịch, từ "phu nhân" xuất hiện hơi bị nhiều.

Trước hết cần xác định đây là danh từ chung, không cần viết hoa chữ "phu". Là danh từ chung, thì nó cũng chỉ như những danh từ chung khác chỉ người, ví dụ vợ, bồ, dì ghẻ, mợ... thôi. Ở xứ này, bệnh viết hoa tùy tiện đã nặng lắm rồi, thấm vào lục phủ ngũ tạng rồi, hết thuốc chữa.

Tại sao không chữa được? Tại vì kẻ có quyền đang lộng quyền, cứ thích viết thế nào thì lại bắt người khác phải viết như thế, không theo ý thì nó đánh, phạt. Rất vô lý khi tự dưng phải viết hoa Đảng, Thủ đô, Tổ quốc, Bác, Chính phủ, Nhà nước... khi những từ ấy đứng một mình. Mà ngay cả việc cưỡng ép như vậy, "nó" cũng rất bất nhất, bắt người ta viết "Thủ tướng Chính phủ" nhưng lại viết "Chủ tịch nước". Bắt viết hoa Đảng, Nhà nước, nhưng lại viết thường "nhân dân"... Nói chung rất linh tinh, chả ra thể thống quy tắc gì, hỏng tiếng Việt.

Góp ý với các nhà báo (phóng viên, biên tập viên): Giá trị và trị giá

Trình độ tiếng Việt của các nhà báo thời nay, không cần nói ra thiên hạ đều rõ. Mà chẳng riêng gì giới làm báo, rất nhiều loại “nhà” giỏi đông giỏi tây, thứ chi cũng rành, chỉ kém mỗn tiếng Việt.

 
Mở báo mậu dịch, nghe tivi, người đọc người nghe thường gặp cái sai về cách dùng 2 từ “giá trị” và “trị giá”.

Trước hết nói về từ “giá trị”. Nhà báo không phân biệt được “trị giá” và “giá trị” là 2 từ khác nhau, nghĩa khác nhau, dùng trong trường hợp khác nhau. Chẳng hạn họ viết “giá trị thiệt hại trong vụ án Vạn Thịnh Phát lên tới hơn 1 triệu tỉ đồng”, mà nhẽ ra phải là “trị giá thiệt hại trong vụ án Vạn Thịnh Phát lên tới hơn 1 triệu tỉ đồng”.

Theo từ điển tiếng Việt, “giá trị” là thứ (vô hình) làm cho vật chất có ích, có ý nghĩa, có tác dụng về mặt nào đó, chẳng hạn: giá trị dinh dưỡng, giá trị sử dụng, giá trị tuyên truyền/giáo dục, giá trị nghệ thuật; giá trị giải thưởng không lớn nhưng rất quan trọng; định trị giá tài sản chưa đúng so với giá trị của nó; bàn thắng rất có giá trị… Nhìn chung, từ giá trị không đi với những con số cụ thể.

Giản dị

Ca ngợi ông Jensen Huang, CEO Tập đoàn Nvidia ngồi vỉa hè ăn phở, uống cà phê để nói rằng đó là người giàu có nhưng gần gũi, bình dị - điều này đúng. Tất nhiên nhìn những tấm ảnh chụp, thấy xung quanh đầy hảo hán sẵn sàng ra tay bảo vệ ông ấy, cũng đúng luôn, bởi ở xứ này không ai có thể biết trước chuyện gì xảy ra.

Vừa rồi cả chuyện ông thủ tướng Chính tiếp tay thủ tướng Belarus cũng có sự ngồi cà phê vỉa hè, các báo cũng khoái chí tương tự, nào giản dị, nào nơi an bình, đáng sống.

Tôi nói thật, chỉ có diễn, hoặc coi điều ấy là chuyện thần kỳ thì mới thấy lạ, háo hức, chứ nơi khác, người khác thì đó là "chuyện ngày thường ở huyện". Lãnh đạo cấp cao "nhất trụ, nhị trụ" người ta hằng ngày đi xe đạp tới phủ, hết nhiệm kỳ thì tự dọn đồ đạc giường tủ sách vở để về nhà, tự mua vé đi xe lửa về quê... không cần nhờ cậy bất cứ nhân viên nào. Về hưu rồi thì tự trồng trọt, chăn nuôi mà sống, vui thú bên bà vợ già, chứ không có cái thói cấp nhà cửa, xe sang, bác sĩ, tài xế, xăng dầu, cảnh vệ... đến hết đời, rồi lại còn quốc tang quốc tiếc nữa. Càng văn hóa văn minh, càng giản dị, lão thực, tuyệt đối không lợi dụng nhân dân, dù chỉ "cây kim sợi chỉ".

Ông Huang CEO nói trên rất đáng trọng, nhưng báo mậu dịch ơi, nếu ca tụng nhân cách thì còn có một người Đài Loan nữa hơn ông ấy một bực, là bà tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn nhé. Làm tổng thống, đứng đầu "quốc gia" nhưng vẫn ăn cơm căng tin với mọi người, cơm hàng cháo chợ là chuyện thường tình, trang phục giản dị, hòa đồng gần gũi thân tình với dân chúng, yêu mến kính trọng binh lính hằng ngày bảo vệ tổ quốc... nói tóm lại là vĩ nhân trong một người bình thường. Sao chỉ ca ngợi khen ông Huang mà không dám khen người đồng hương của ổng. Nhất là lúc này.

Nguyễn Thông

Ghi lại lời lão hàng xóm

Ông Maddox láng giềng nhà tôi cục mịch, thô lỗ, hay nói tục, nhưng được cái thẳng tính, thứ gì không nên không phải là sổ toẹt. Tôi chỉ ghi lại.

- Người làm kẻ phá. Ấy là tao nói chuyện điện. Một đằng là ông thủ tướng bươn chải đi khắp nơi đông tây mời mọc người ta đến nước mình đầu tư vào năng lượng sạch (điện gió, điện mặt trời), vừa để khai thác tiềm năng trời cho, giải quyết bài toán thiếu điện, hạ giá thành điện cho dân nhờ, vừa nhằm thực hiện phát thải ròng về 0 như đã hứa với thế giới. Đằng khác, là đám quân của ông ấy, cụ thể bọn bộ công thương, bọn quản điện quốc gia, lâu nay chúng độc quyền, quát nạt, áp đặt quen rồi, giờ chúng tuyên bố ai muốn bán điện mặt trời thì chúng sẽ mua (chứ tới thời điểm này trên thực tế thì chưa có chủ trương mua), nhưng chỉ mua với giá 0 đồng. Mua, nhưng thực chất là ăn cướp, hoặc đéo mua.

Bọn ôn con ấy giải thích rằng phải mua như thế để đảm bảo an toàn hạ tầng điện, đèo mẹ.

Tên đường (kỳ 6, cuối)

Cần phải coi đường, đường sá, phố xá, đường giao thông là tài sản chung của nhân dân, chứ không phải của riêng một tổ chức chính trị, đảng phái, đoàn thể nào. Nó cũng không phải của riêng nhà nước, chính quyền, bởi chính quyền chỉ thay mặt dân quản lý nó thôi. Vì vậy, đặt tên cho mỗi con đường, tiêu chuẩn tiên quyết phải là “dân”.

Từ lâu lắm rồi, ở xứ này, việc đặt tên đường bị chính trị chi phối. Lẽ dĩ nhiên đó không phải là sự áp đặt tuyệt đối nhưng gần gần như vậy. Phe nắm quyền, bên thắng cuộc, cụ thể là người cộng sản, cứ lấy những ai, những gì họ thích, họ đề cao, ca ngợi, có lợi cho họ để đặt tên đường. Mỗi con đường đều “làm nhiệm vụ chính trị”. Vì thế, dù tên cũ đã rất ổn rồi, ăn sâu bắt rễ vào đời sống rồi, được dân chúng tán đồng rồi, vẫn bị đổi thay. Những tên đường Điện Biên, Điện Biên Phủ, Xô Viết Nghệ Tĩnh, 3 Tháng 2, Ấp Bắc, Chiến Thắng B52, 29 Tháng 3, 30 Tháng 4, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Cách Mạng Tháng 8… ra đời từ nguyên tắc đặt ấy. Rồi danh nhân, trước hết cũng cứ xét lý lịch có phải cán bộ đảng viên, anh hùng, liệt sĩ, lãnh đạo của bộ máy từ trước tới nay thì đặt, chứ nếu “người ngoài” dù lừng lẫy, nổi tiếng bao nhiêu chăng nữa, dân chúng biết kỹ mấy chăng nữa, cũng bị lờ đi.

Xuống đáy rồi

Nước Nam ta từ khi có nền giáo dục tới nay, chưa bao giờ nó (giáo dục) lại xuống cấp tận đáy thảm hại đến thế.

Cả lớp xúm lại đánh chửi cô giáo, thì đạo đức của học trò đã được cắt giảm về 0. Trước khi hứa với thế giới giảm phát thải ròng carbon về 0 thì hãy cố vực đạo đức xã hội lên số dương đã, đảng ạ.

Dù thầy cô gây lỗi gì chăng nữa, nhà trường cũng đã mạt hết mức. Giờ thì thấy hệ quả của việc chê bai và tháo bỏ câu "Tiên học lễ, hậu học văn" thay bằng "Sống học tập, làm theo..." trong nhà trường.

Cô giáo buộc phải phản kháng, bằng cách... ném dép vào bọn học trò. Hành vi này chỉ đáng thương và thể hiện sự bất lực chứ không có gì là "tiên trách kỷ, hậu trách nhân" như một số nhà đạo đức thiên tả.

Tất cả đều đã muộn, quá muộn, vô phương cứu chữa. Thuốc thánh cũng không chữa nổi.

(Nhân vụ cô giáo ở Tuyên Quang bị tập thể trò đánh chửi).

Nguyễn Thông

Nhân văn giai phẩm bis (kỳ 3, cuối)

Những tác phẩm gò đồng mà nhà thơ-người thợ tài hoa Phạm Xuân Trường đề nghị nhà chức việc xét duyệt là tác phẩm nghệ thuật chứ không phải thứ chính trị thô thiển để rồi muốn cấm thì cấm. Mà ngay cả dưới góc độ chính trị-xã hội, sự cấm ấy cũng rất đáng lên án. Trong bản danh sách đã được sở duyệt, rất nhiều chân dung bị cấm treo lại là những tên tuổi lẫy lừng đã làm vẻ vang cho đất nước, dân tộc, nhân dân, người Việt, văn hóa Việt. Đám quan chức sở Văn hóa thủ đô và cả những quan thầy họ đã làm chính trị một cách rất phi chính trị.

Qua vụ “án treo” này, đã đến lúc nhà cầm quyền bỏ ngay cái thói “để lâu cứt trâu hóa bùn”, lờ đi rồi cũng xong, đâu sẽ vào đấy. Phải làm rõ ngô khoai, phạt những kẻ cố tình làm sai. Cần sự giải thích rõ ràng của người, của cấp có trách nhiệm: Sở làm thế là đúng hay sai? Nếu đúng, vì sao đúng? Nếu sai, tại sao sai? Ai là người chịu trách nhiệm chính, cán bộ sở, giám đốc sở, hay còn cao hơn nữa, ban tuyên giáo trung ương chẳng hạn? Ban tuyên giáo Thành ủy HN, Ban tuyên giáo trung ương có chỉ đạo, cho ý kiến để thông qua danh sách cấm ấy không? Dư luận cho rằng, với “án treo” nhạy cảm như vậy, thách kẹo đám sở kia cũng chả dám tự ý làm. Phải truy tận gốc, tìm ra kẻ đang trốn trong đống rơm.

Nhân văn giai phẩm bis

Mấy hôm nay, dư luận xã hội, nhất là giới văn nghệ sĩ, văn hóa văn nghệ, dậy sóng vụ Phạm Xuân Trường và “án treo”. Xã hội nóng vậy nhưng tịnh không thấy một tờ báo mậu dịch quốc doanh nào hó hé nửa lời. Chắc còn chờ chỉ đạo. Làm thân phận “chim trong lồng” (tôi viết rõ là lồng) nó khổ thế đấy. Đó là thực chất của tự do báo chí ở xứ này.

Phạm Xuân Trường là ai? Bác ấy - nhà điêu khắc, nhà văn nhà thơ, cũng thuộc hàng danh sĩ ở đất Hải Phòng. Nhắc tới đất Phòng thời hiện đại đừng quên những Bùi Ngọc Tấn, Đào Trọng Khánh, Thi Hoàng, Nguyễn Thụy Kha…, dĩ nhiên có cả Phạm Xuân Trường. Tôi chỉ vinh dự là đồng hương bác Trường chứ chưa được gặp, trò chuyện bao giờ, còn các “cụ” kia thì mình từng hầu chuyện.

Là người ngoại đạo điêu khắc-hội họa, tôi không dám bàn sâu về tác phẩm của bác Trường, nhưng rất nể phục. Trên đời có những họa sĩ, chỉ vẽ bằng bút bằng cọ cái chân dung vào giấy vào vải cho giống cũng không vẽ được, đằng này bác Trường hị hụi gò mặt người ta lên mảnh kim loại đồng mà cứ như chụp lại bằng búa bằng đe, toát ra cả thần thái “đương sự” thì quá tài. Hình như trong giới làm nghệ chưa ai đạt được điều này. Tôi cũng chơi với họa sĩ Đỗ Đức, một bậc thầy về tranh khắc gỗ. Lão này chỉ cần vài ba nét quệt là thiên hạ nhận ra ngay khắc họa về ai. Coi cứ phục lăn.

Thời gian

Thời gian là thứ tài sản vô giá ai cũng có, chỉ có điều nó được sử dụng như thế nào.

Gần 500 đại biểu quốc hội được thể chế tự nhận là tinh hoa của đất nước dành rất nhiều thời gian để bàn chuyện đấu giá biển số xe, đặt tên cái thẻ tùy thân là gì... thì thời gian bị họ biến thành rác, thậm chí không bằng rác bởi rác vẫn có ích (bón cây, đốt làm ra điện...).

Một vị hòa thượng, bậc cao tăng như Thích Tuệ Sỹ, đạo cao đức trọng, kiến thức thâm sâu, có thể nói là bác học, trên hiểu thiên văn dưới thông địa lý, nếu được sống bình yên một ngày thì đời lãi một ngày, xã hội lại cả vạn ngày triệu ngày bởi mỗi người đều nhận được "lộc" của cụ. 

Vậy mà kẻ tiểu nhân đắc thế bắt giam cụ tống vào ngục 17 năm trời. 17 năm của một đời người, với kẻ vô tích sự thì như gió thoảng, nhưng với con người phi thường thì khác. 17 năm ấy, nếu ngài được cống hiến phụng sự cho đời sẽ ra biết bao công quả cho nhân sinh. Tiêu hủy 17 năm ấy của thầy là hành vi tội ác, cực kỳ man rợ.\

Nói như bác Vũ Thư Hiên trong một bài đã khá lâu rồi khi viết về một bậc trí giả bị đày đọa: Thế mới thấy người ta đã phí phạm những tinh hoa của đất nước đến thế nào.

Không chỉ thầy Tuệ Sỹ mà nhiều lắm, nhiều lắm, ở nước này hơn 7 chục năm nay, bị phí phạm ác độc vậy. Buồn.

Nguyễn Thông

Tên đường (kỳ 5)

Nhân chuyện đặt tên đường có nhẽ phải nhắc ngay tới cụ Trần Văn Lai, người đã để lại dấu ấn đặc biệt trong vụ đổi lại tên đường cho Hà Nội giữa năm 1945. Mà đã nêu tên cụ Lai thì lại nhớ ngay một nhân vật lẫy lừng khác, cụ Trần Trọng Kim.

Chính hôm nay 2.12, cách đây tròn 70 năm, cụ Lệ Thần Trần Trọng Kim mất. Bữa trước, khi sang thăm Nhật Bản, ông trẻ Võ Văn Thưởng đã rủ rỉ lẫn cao giọng trước người Nhật rằng “nếu dùng một câu thật khái quát, ngắn gọn và cảm xúc về quan hệ hai nước chúng ta, tôi xin nói đó là “lương duyên trời định”. Ta cứ tạm hiểu lời ông trẻ, như có duyên tiền định. Chả biết đứa nào gợi ý hay mách bảo mà ra câu lập ngôn ấy, nhưng đúng thực bức tranh Việt - Nhật từng có những nét chạm khắc đáng kể. Chẳng hạn cụ Sào Nam Phan Bội Châu và bậc thân vương Kỳ ngoại hầu Cường Để đã từng có thời gian khá dài ở Nhật để học hỏi, mở mang đầu óc, tìm cách phục quốc. Và không thể nhắc, chính người Nhật thời còn nắm quyền ở Việt Nam đã chọn cụ Trần Trọng Kim làm thủ tướng chính phủ, cái chính quyền sau đó bị Việt minh cướp mất.

Tam giác sân bay

Thiển nghĩ của tôi, cái này mới là thứ để quốc hội bàn và quyết:

Theo quy hoạch tổng thể phát triển cảng hàng không và sân bay toàn quốc 2021 - 2030 đã được chính phủ phê duyệt thì sân bay Biên Hòa sẽ là sân bay lưỡng dụng (dùng cho cả dân sự và quân sự).

Đương nhiên nước nào có tí máu đánh nhau đều phải có sân bay quân sự, mà khi có chiến tranh chuyển một sân bay dân sự thành quân sự cũng rất khả thi. Thời hòa bình, có đủ (chứ không phải nhiều) sân bay là điều tốt, phục vụ cho sự làm ăn, đi lại, sinh hoạt.

Tôi không rành về hàng không lắm, thú thật vậy, nhưng cứ lăn tăn điều này: Khu vực Đông Nam Bộ với 3 trung tâm Sài Gòn - Biên Hòa - Long Thành như cái tam giác, 3 góc là 3 nơi trên, mỗi cạnh tam giác theo đường chim bay chưa tới 3 chục cây số. Nếu 3 sân bay hoạt động, chả hiểu chúng sẽ tránh nhau ở tầm thấp thế nào, hở chính phủ.

Học người Nhật

Nhắc tới nước Nhật người Nhật, nhiều người chả riêng gì ở xứ ta cúi đầu. Khen nước này thì có mà khen cả ngày, khen giời cao, khen phò mã tốt áo, khen mèo dài đuôi…

Tôi thích, kính nể họ ở khía cạnh này. Nước Nhật giàu nhưng người Nhật rất tiết kiệm. Họ sống thực tế chứ không se sua hình thức. Họ lấy giá trị thực tế làm chuẩn, làm thước đo chứ không trọng sự màu mè. Mọi phô bày hình thức không nằm trong mọi hoạt động của họ. Dân thế mà tầng lớp lãnh đạo quốc gia, thượng tầng cầm quyền cũng thế. Cả nhà vua, thủ tướng, các bộ trưởng đều gương mẫu về sự giản dị tiết kiệm. Khó mà săm soi tìm được những cờ kèn kèn trống, băng cờ khẩu hiệu, lễ lạt hoa hoét ở nước giàu có, văn hóa, văn minh bậc nhất này.

Ngay cái bộ máy điều khiển nước Nhật rộng hơn Việt Nam, dân đông hơn Việt Nam nhưng ngoài thủ tướng và các bộ trưởng thì không có phó thủ nào, mà bộ cũng rất ít. Đảng rất nhiều, nhưng đảng luôn ý thức “không có gì quý hơn độc lập tự LO”, không xài tiền ngân sách, không ăn bám dân. Anh nào lạm tiền dân là anh ấy tự loại mình ra khỏi đời sống chính trị.

Tên đường (kỳ 4)

Ở xứ này, mỗi tỉnh thành (hiện có 63 tỉnh thành, còn sắp tới gộp tách thế nào thì tôi không rõ, chứ trong đời mình tôi đã chứng kiến nhiều vụ khắc nhập khắc xuất rồi) đều có hội đồng đặt tên đường. Ấy là tôi nói dưới chế độ đương thời. Đủ ban bệ, thành phần, cứ nghĩ con ruồi chui không lọt. Cũng giống như những hội đồng xét giải thưởng (Hồ Chí Minh và nhà nước), xét danh hiệu (nhân dân và ưu tú), phong học hàm (giáo sư và phó giáo sư), giám khảo tinh những ông nọ bà kia, còn kết quả thế nào chắc thiên hạ đã rõ. Lúc nào rảnh, tôi sẽ biên mấy chữ về vụ bình chọn sắp đặt này.

Nước ta, mỗi lần có biến cố lịch sử lại thêm lần đặt lại tên đường. Đổi tên đường đi lối lại còn đỡ, chứ có thời phá sạch sành sanh. Thế kỷ 16, nhà Mạc ngoài chính đô Thăng Long còn xây hẳn trên đất thang mộc huyện Kiến Thụy (Hải Phòng) bây giờ một kinh đô nữa gọi là Dương Kinh, vua tôi quần tụ và làm việc ở đây. Khi nhà Mạc thua trận phải rút lên Cao Bằng, chúa Trịnh Tùng đã kéo quân về phá sạch bách mọi thành quách lâu đài trên cả vùng rộng lớn, đến cái móng cũng đào đem đổ ra sông Văn Úc. Hoàng thành Thăng Long thời Lý thời Trần nằm dưới mấy mét đất cũng là một ví dụ về sự tàn phá.

Bạn khủng bố

Ông Chủ tịch Cuba Miguel Diaz-Canel hôm 23.11 dẫn đầu đoàn biểu tình xuống đường ủng hộ Palestine, lên án Israel, kêu gọi chấm dứt chiến tranh ở Dải Gaza.

Cuba hoàn toàn lờ đi bọn khủng bố Hamas đang cầm đầu một phần Palestin, lờ chuyện bọn này khơi mào chiến tranh, bắn tên lửa tàn phá Israel, đang đêm đổ quân đánh úp giết chóc dân thường, và tệ nhất là bắt cóc con tin để ra điều kiện này nọ.

Tất cả những kẻ gây sự bằng cách bắt cóc con tin, lấy cái chết của người lương thiện ra để thực hiện mưu đồ đều cần phải bị trừng trị tận gốc, tiêu diệt đến cùng.

Dung túng cho chúng nó (như cách Cuba và LHQ đang làm), chúng được thể, lâu lâu lại bắt cóc con tin, lại ra điều kiện, đòi này đòi nọ, đó là trò của bọn khủng bố chuyên nghiệp.

Trĩu nặng hồn dân tộc

Hồi cuối tháng 10 vừa rồi, bác Nguyễn Duy biên nhắn vài chữ, báo rằng độ hạ tuần tháng 11 tây sẽ có cái Đông Kinh cổ nhạc, nhưng không phải ở Nha Trang như dự định ban đầu, mà Hà Nội.

Người nhắn, Nguyễn Duy, tức thi sĩ Nguyễn Duy của tre Việt Nam (cũng như cứ nhắc tới lão Đỗ Trung Quân là người ta vận luôn vào cây khế), ông con lừng lẫy của xứ Thanh lẫy lừng, từ khi vào ngưỡng 7 cổ lai hy ôm đủ các thứ bệnh nhưng ra bắc vào nam xoành xoạch bởi luôn có bao món nợ hồn dân tộc chưa trả. Nào những thúng mủng giần sàng, tranh tre nứa lá, thơ thiền thời Lý thời Trần, câu hò điệu múa dân gian, di sản chèo tuồng ả đào chầu văn… thứ nào cũng ấp ủ trong lòng như bị mang công mắc nợ. Không trả được (bảo tồn, xiển dương cái hay cái đẹp của nó) đời này thì trả tiếp đời sau. Nợ và người nợ đều cao quý chứ đâu phải thứ tín dụng tầm thường nhan nhản trong thế tục.

Tên đường (kỳ 3)

Trong bài kỳ 2, tôi có nhắc lại một thực tế khách quan mà hàng triệu người biết chứ không phải chuyện bịa, không phải nghe hơi bắc nồi chõ, là chính quyền Việt Nam cộng hòa (người ta quen gọi chính quyền Sài Gòn) trước năm 1975 đã rất công bằng, tôn trọng lịch sử khi đặt tên đường.

 
Ông anh trai tôi sinh thời từng bảo đâu chỉ tên đường, “nó” còn khá đàng hoàng, tử tế khi vẫn cho tồn tại, cho phép hương khói thờ tự mộ cụ Nguyễn Sinh Sắc ở Cao Lãnh tỉnh Đồng Tháp dù biết người nằm đó là ai. Rồi ở mấy tỉnh miệt Nam Bộ vẫn có nhà thờ cụ Hồ do dân tự lập năm 1969, dù có lúc binh lính thấy ngứa mắt định phá nhưng chả kiên quyết lắm nên vẫn cứ còn.

 
Hồi thập niên 60 - 70 đám chúng tôi còn nghe kể ông luật sư Trịnh Đình Thảo có khu biệt thự cực rộng ở trung tâm Sài Gòn, ông ngang nhiên đặt tên một con đường trong dinh cơ của mình là đường Hồ Chí Minh nhưng chính quyền cũng chỉ khó chịu chứ không làm gì. Khi ông ra R (rừng) làm chủ tịch Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam (thực chất do Việt cộng lập ra), chính phủ cũng chỉ tuyên án tử hình khiếm diện và tuyên bố tịch thu tài sản nhưng thực ra cũng chả lấy gì, kể cả đường HCM bởi con cháu người nhà ông còn ở đó. Tội ai làm người nấy chịu. Sau tôi được biết, khi ở R về, mặc dù giữ chức trọng làm to nhưng ông Thảo lại bị mất nhà vào tay chính quyền cách mạng. Đòi mãi đòi mãi, khiếu nại các kiểu, rồi mất luôn, chả biết sang thế giới bên kia có đòi tiếp không.

Tên đường (kỳ 2)

Đang nói chuyện tên đường, đặt tên đường, lại nhẩn nha vòng ra mạn bưu điện bưu chính, kể cũng lẩn thẩn, nhưng khổ nỗi những thứ liên quan tới thư từ, phong bì, tem, gửi thư, chuyển thư, “đánh” điện… ở xứ này một thời cũng lắm cái hay. Thôi, để kể sau, giờ nhà cháu quay về chuyện đường sá.

Nhân tiện đây, nhà cháu nói luôn có sự khác trong ngôn ngữ. Tiếng Việt phân biệt khá rõ, đường sá, phố xá. Khi đi với đường thì dùng “sá”, với phố thì “xá”. Đường sá mở mang, phố xá đông vui. Từ “sá” trong tiếng Việt để chỉ một mạch đất thẳng được bới lên, chẳng hạn “sá cày”. Còn từ “xá” có lẽ được đọc từ chữ “xa” là xe, trên phố nhiều xe cộ đi lại nên ghép thành phố xá. Cũng có thể từ chữ xá là nơi ở, đường có nhiều người ở thì thành đường xá. Ấy, nhà cháu cứ tạm hiểu vậy, bác nào kiến văn cao rộng xin chỉ giáo rộng mở giùm.

Đường và phố ở đô thị cũng có chút khác biệt. Ngoài bắc thường dùng từ “phố”, trong nam lại hay dùng “đường” mặc dù chúng đều là lối đi nơi đô thị. Ở Hà Nội, phố Hàng Ngang, Hàng Đào, Triệu Việt Vương, Trần Nhân Tông, Huế, Hàm Long… hầu hết là phố; thỉnh thoảng cũng có đường như Nguyễn Trãi, Phạm Văn Đồng, Trường Chinh… Hình như ở thủ đô những đường nào vừa để đi lại, vừa nhà cửa san sát làm nơi sinh sống, buôn bán tấp nập, và tương đối ngắn, có từ xưa cũ thì gọi phố; còn đường mới, dài, ít nhà dân, ít buôn bán thì gọi đường.

Nghề cao quý?

Ở những nước mắc bệnh sùng bái cá nhân, mà chủ yếu hơn chục nước theo chủ nghĩa cộng sản, trong phe xã hội chủ nghĩa trước kia, thứ bệnh này thuộc dạng mạn tính (mạn tính chứ không phải mãn tính như rất nhiều người dùng nhầm; mạn có nghĩa ngày càng nặng, bệnh ngày càng nặng, chứ không phải mãn là bệnh bị vĩnh viễn). Nó (sùng bái cá nhân) còn phát tác thành những triệu chứng lâm sàng khác, chẳng hạn sinh ra ngày này ngày khác, lễ nọ lễ kia, treo ảnh dựng tượng...

Có những ngày những lễ, lúc phe xã hội chủ nghĩa tồn tại thì rất rùm beng, sau khi phe tan gần như chết ặt, chả mấy ai ở nước cũ (cố quốc) nhớ đến nữa, như ngày quốc tế phụ nữ, quốc tế lao động, hiến chương nhà giáo, quốc tế thiếu nhi, hòa bình thế giới. Giờ may ra chúng chỉ còn hồn vất vưởng ở đôi nơi chưa dám đoạn tuyệt với cái cũ, trong đó có xứ này.

Tên đường

Với người sinh sống ở nông thôn-nhà quê, đường đi lối lại có tên hay không, không quan trọng. Vài con đường ranh nối làng nối xóm, cần gì tên. Xã quê tôi giờ đây được coi là nông thôn mới kiểu mẫu, hơn 5.000 nhân khẩu, cả 3 thôn đã khác xưa rất nhiều, đường sá rộng mở khang trang, ngày mưa đi từ đầu làng tới cuối làng không bẩn chân, vẫn không có tên đường.

Nhưng ở phố thì khác. Lắm đường nhiều lối, như bàn cờ, ngã ba ngã tư chằng chịt, nhà nào cũng na ná giông giống nhà nào, nên đường phải có tên. Lớ ngớ là lạc, chả biết đâu mà tìm. Nhân viên bưu điện đi phát thư thuộc đường hơn lòng bàn tay.

Cái gì cũng lạm phát, mất giá, kể cả tham nhũng

Lão hàng xóm nhà tôi làu bàu (tôi biên nguyên văn), đèo mẹ, nhớ năm chưa xa mấy, hình như quốc hội khóa 11, 12 (thì phải) ra nghị quyết nếu tham nhũng 500 triệu đồng trở lên khép khung án tử hình.

Vừa rồi thằng Son bộ trưởng 4T nhận 3 triệu đô đã thấy khiếp, đám Việt Á, bay giải cứu, AIC cũng đút túi vài chục tỉ, gần trăm tỉ càng khiếp, thoắt một cái, con mẹ cục trưởng Ngân hàng nhà nước nhận hối lộ những 5,2 triệu đô (USD), tương đương 118 tỉ đồng. Chưa thấy chị thống đốc xinh đẹp có ý kiến gì, nhưng đừng nói là không liên quan nhá.

Ở quận 8 Sài Gòn, một căn nhà phố liên kế bình dân trong khu dân cư cỡ 5 tỉ đồng. Con mẹ kia chỉ 1 lần tham nhũng được gần 24 căn, cứ tạm hình dung nó tham một phát được cả một dãy phố dài gần trăm mét (24 căn mặt tiền ngang 4m).

Đèo mẹ (vẫn nhời lão hàng xóm), chỉ cỡ cục trưởng mà còn thế, thì đám cao hơn, quyền hống quyền hách, mỗi phát tham nhũng chúng làm nguyên cả phường chứ đùa.

Nếu chiểu theo nghị quyết của quốc hội (nhắc tới quốc hội lại chán ặt), thi hành án tử hình mệt nghỉ, chết cả lò nhà chúng nó, nhưng lại đéo chết đứa nào, thế mới tài.

Tham nhũng lạm phát phi mã thế này, chả trách doanh nghiệp chết như rạ, còn dân thì ngắc ngoải bên bờ vực đói nghèo.

Nguyễn Thông

Nghe tin chẳng thấy bàng hoàng/Cán bộ đang tốt chuyển sang sắp tù

Chiều 16.11, báo chí cả trong lẫn ngoài lề đồng loạt đưa tin trung ương xử lý gần nguyên bộ sậu cai trị tỉnh Quảng Nam mấy nhiệm kỳ, còn đề nghị Bộ Chính trị kỷ luật tay bí thư đương nhiệm. 

Xin nhớ rằng mỗi nhiệm kỳ của đám đảng lãnh đạo ở địa phương (tỉnh thành) kéo dài tới 5 năm chứ đâu ít. Hai nhiệm kỳ là 10 năm, 3 nhiệm kỳ thì 15 năm. Chúng nó hư hỏng cả thập niên, ăn tàn phá hại, đè đầu cưỡi cổ dân chừng ấy năm mới bị rờ, đủ biết sự khốn nạn tới mức nào.

Mấy tỉnh thành đám lãnh đạo nát như Quảng Ninh, Thanh Hóa, Đồng Nai, Quảng Nam, Điện Biên, thậm chí cả Hà Nội... thì dân đen chúng tôi xin hỏi cửu trùng, triều đình, tứ trụ, ông này bà nọ: vậy thế đảng, các ông bà tồn tại để làm gì?

Chẳng nhẽ chúng nó tự bầu chúng nó lên, tự nắm quyền cai trị, tự tung tự tác, tự chịu trách nhiệm, ngoài vòng cương tỏa...

Dân không được lợi tí ti nào từ chúng nó, mà chỉ khốn khổ khốn nạn bởi chúng, hết nhiệm kỳ này tới nhiệm kỳ khác, mà thôi.

Không bất ngờ

Báo chí mậu dịch hôm qua 15.11 đồng loạt đưa tin dựa theo thông báo của công an về việc bắt ông cựu dân biểu Lưu Bình Nhưỡng. Không còn làm đại biểu quốc hội nhưng Nhưỡng đương chức phó ban dân nguyện của Quốc hội, to ngang cấp thứ trưởng.

Có thời, một số vị đại biểu quốc hội như Dương Trung Quốc, Nguyễn Minh Thuyết, Lê Thị Nga, Nguyễn Thị Hoài Thu, Lê Nam, Lê Thanh Vân, Lưu Bình Nhưỡng, Trương Trọng Nghĩa... được chú ý bởi những chất vấn, phát biểu, góp ý được lòng dân, khiến thiên hạ bớt đi cái cảm giác coi nghị trường chỉ là chỗ xôi thịt, ngủ gật, mười rằm cũng ư mười tư cũng gật. Giờ người thế đã bặt vắng nhiều, cảm giác ấy lại cụ thể, rõ ràng.

Ông Nhưỡng (Lưu Bình Nhưỡng) cán bộ cấp cao của thể chế, của hệ thống chính trị đang cai trị xứ này, có dính dáng tới giang hồ, xã hội đen như công an và báo chí mậu dịch thông tin hay không thì tôi không rõ. Tự thâm tâm, nghĩ một người như ông Nhưỡng khó mà can tội ấy. Nhưng ở đất An Nam, ai đã được để ý, chiếu cố, thì không tội này sẽ bị tội khác, chẳng hạn trốn thuế, giống Hải điếu cày Nguyễn Văn Hải, hoặc luật sư Trần Vũ Hải. Xứ ta đứa nào chả... trốn thuế. Càng lắm tiền, đại gia, càng trốn thuế tợn.

Cũng đã kha khá lâu, hồi ông Nhưỡng lặn lội về làng Hoành xã Đồng Tâm đầu năm 2020, tôi có biên mấy chữ trên phây búc, rằng "đương sự" Nhưỡng sớm muộn cũng bị bắt, bởi can tội đứng về phía dân, bênh vực dân, đi ngược lại dòng chủ lưu.

Giờ thì đại biểu nhân dân Lưu Bình Nhưỡng đã trở thành bị can Lưu Bình Nhưỡng, tội trạng rất ỡm ờ, bí hiểm.

Chỉ có điều, không phải ai bị bắt cũng là người xấu. Nhưỡng là trường hợp vậy.

Nguyễn Thông

Phân cục phân cục trưởng

Hồi tôi còn bé, nghe người ta nói trong hệ thống bộ ngành có cấp cục, dưới cấp này có cấp phân cục. Đứng đầu cục là cục trưởng, phân cục là phân cục trưởng. Bọn trẻ con thường đùa với nhau đứa này đứa kia là phân cục trưởng, hoặc phân cục phân cục trưởng.

Theo báo Tiền Phong hôm 13.11, tại hội nghị về di sản, "Cục trưởng Cục Di sản văn hóa Lê Thị Thu Hiền chia sẻ liên quan đến dự án lấp vùng đệm vịnh Hạ Long làm biệt thự, nhà liền kề gây xôn xao dư luận gần đây.

Bà Lê Thị Thu Hiền nói rằng khu vực thực hiện dự án ở vùng đất đồi núi, đầm lầy, khu nuôi thả vịt, không có người dân, không có di sản, di tích, không có quy hoạch du lịch. Đây cũng là khu vực cuối vịnh Bái Tử Long đổ ra biển. Tuy nhiên việc triển khai vẫn phải đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật".
Như thế là quá rõ, bà cục trưởng cho rằng việc lấp biển quây đảo ở vịnh Bái Tử Long không phạm vào di sản, danh lam thắng cảnh gì, được pháp luật hiện hành cho phép.

Không hiểu bà này đã tới tận nơi có dự án xâm lấn đó, hoặc ít nhất cũng coi mấy tấm ảnh chụp khu biển với những hòn đảo nhấp nhô san sát (phải cả triệu năm mới hình thành) chưa, mà dám bảo đây chỉ là khu đầm lầy, chỗ nuôi thả vịt, đất hoang hóa. Ông hàng xóm nhà tôi đọc xong bảo "bà mẹ nó, chỗ này nuôi được vịt thì có mà vịt giời".

Di sản thế giới hay ao làng? (kỳ 3)

Không chỉ ông trời lấn biển mở đất mà chính người cũng liên tục ăn biển. Cách nay cũng chưa xa, gần nửa thế kỷ chứ bao nhiêu, những năm 80 trở về trước, người ta ít quan tâm tới đất ven biển. Từ Móng Cái Quảng Ninh lần theo bờ biển qua Hải Phòng, Nam Hà, Ninh Bình, Thanh Hóa vào tít tận Vĩnh Linh, rồi sau 1975 kéo tới tận Cà Mau, Rạch Giá, đất ven biển rất hoang sơ, chả mấy ai để ý, không bị những khu du lịch, rì sọt, khách sạn chia năm xẻ bảy, xâm chiếm như sau này. Ông bạn tôi bảo, đến ngay cả Hoàng Sa, Trường Sa còn không được vào bản đồ, vào sách giáo khoa thì mấy vùng rừng ngập mặn, nước lợ, cửa sông, bãi bồi ai mà thèm để ý. Nhắc vậy để thấy rằng con cháu rất có lỗi với tiền nhân, tổ tiên, những người khai sơn phá thạch lấn biển mở mang và bảo vệ bờ cõi, như cụ Nguyễn Công Trứ chẳng hạn.

Năm 1974 đám sinh viên chúng tôi đi thực tế ở Thái Bình, tôi và anh Nguyễn Ngọc Xuân người Ninh Bình cán bộ đi học được phó về Tiền Hải huyện biển, trụ ngay xã Đông Minh sát biển. Hơn tháng trời, hai anh em lặn lội khắp vùng, cả ruộng lúa lẫn đồng cói. Tối về ở nhà ông cụ Tại đã 90 tuổi, da đỏ đắn, tiếng oang oang, nhà ven đê trông ngay ra bãi biển.

Di sản thế giới hay ao làng? (kỳ 2)

Dù vùng bảo vệ 1 hay bảo vệ 2 thì cũng phải bảo vệ nghiêm ngặt, đúng như khái niệm, tên gọi “bảo vệ”. Theo quy định của chính phủ, vịnh Hạ Long là vùng cốt lõi, bảo vệ 1; còn những chỗ bên ngoài, nhất là khu vực tiếp giáp, gọi là vùng đệm, bảo vệ 2. Chỗ biển đảo lô nhô thuộc phường Quang Hanh, TP.Cẩm Phả bị đổ đất đá làm cho nham nhở biến dạng chính là vùng đệm, bảo vệ 2. Muốn thay đổi nó phải có ý kiến từ chính phủ, được duyệt từ cấp trung ương, chứ chính quyền tỉnh Quảng Ninh không có quyền. Nếu đám Quảng Ninh tự ý cho phép, là xé rào, làm bậy, cần bị xử lý nghiêm khắc, thậm chí khởi tố, truy tố. Khi bị lôi ra trước công luận lại còn đòi sửa "luật", sửa nghị định của chính phủ để cái sai được tồn tại bất hợp pháp. Nếu trung ương cho phép, chỉ đạo, bật đèn xanh, đồng ý vụ này, thì trung ương cũng có tội, còn khởi tố hay không thì tùy “lò”.

Di sản đặc biệt "biển đảo quê hương", khu vực di tích danh thắng quốc gia mà từ trên xuống dưới coi như cái vũng trâu đằm, chỗ con rồng lộn chứ hạ long hạ liếc chi. Đừng có cãi. Nó phá sờ sờ ra đó hơn cả năm rồi chứ có phải dấm dúi trong buồng đâu mà không thấy. Phạt 125 triệu đồng có khác gì gãi ngứa một con thú hung dữ đang say ăn đất, có khác chi bật đèn xanh mở đường cho nó rằng chúng mày cứ làm đi, không sao đâu.

Di sản thế giới hay ao làng?

Những ồn ào về việc lấp biển ở tỉnh Quảng Ninh những ngày qua cần được minh định cho rõ ràng, tránh những mắng mỏ sai lệch hoặc ỡm ờ bao che. Cách nào kiểu nào cũng không tốt.

Trước hết, cần thừa nhận nơi bị lấp không nằm hẳn trong vịnh Hạ Long - di sản thiên nhiên thế giới, thậm chí được công nhận, “cấp bằng” những 2 lần. Cũng cần nói thêm, thứ danh hiệu do UNESCO cấp này cũng không đến mức hãnh diện lắm đâu. “Nó” ban phát tràn lan, dĩ nhiên phải nộp tiền kẹp vào hồ sơ, cũng như Đại học Đông Đô bán bằng vậy. Liên Hợp Quốc xôi thịt còn chả ăn ai, huống hồ đám trực thuộc như U nét, WHO, ủy ban nhân quyền… Họp xài tiền đóng góp là chính, chứ nên cơm cháo gì.

Di sản hay không là do mình, chứ chẳng phụ thuộc vào u nét u niếc. Sản là tài sản (vật chất hoặc tinh thần), di là truyền lại, để lại. Di sản là thứ do cha ông, tiền nhân để lại cho con cháu. Vịnh Hạ Long cũng như cả cõi đất Việt này là di sản truyền đời, ai cũng có trách nhiệm gìn giữ, bảo vệ. Nghiêm cấm việc dâng hiến cho ngoại bang, bán, cắt bỏ, tàn phá. Vua Lê Thánh Tông thế kỷ 15 dạy rằng “một thước núi, một tấc sông của nước ta lẽ nào tự tiện bỏ đi được”. Vịnh Hạ Long là thứ di sản đặc biệt do thiên nhiên ban tặng cho đất nước, nó chỉ có ở Quảng Ninh nhưng bất cứ người Việt nào, từ ông to bà nhớn triều đình trung ương tới đứa dân thường đều có trách nhiệm gìn giữ, bảo vệ. Không phải chỉ Hạ Long, cả Bái Tử Long và vịnh Cát Bà đều cần được đối xử như thế, bởi đều là di sản cần được bảo vệ nghiêm ngặt.

Mẹo vặt (dành cho các chị nhà không có đàn ông)

Thời nay, đối tượng "nhà không có đàn ông" chẳng biết có còn không, chứ hồi hậu chiến (sau 30.4.2975) sẵn lắm. Ở miền Bắc, hàng vạn nữ TNXP không lấy được chồng, một phần do bị tàn phai tuổi xuân trong chiến tranh, bị nhiễm chất độc không thể sinh nở, phần khác đàn ông trai tráng hiếm hoi do chết quá nhiều. Ở miền Nam, cũng bạt ngàn đàn bà bị biến thành vọng phu, chờ ngóng chồng đang ở các trại tù (được mỹ từ thành nơi cải tạo) tưởng chỉ dăm bữa nửa tháng, vài ba năm, ai dè bặt luôn cả tin lẫn người.
Biên vậy để hiểu bất cứ điều gì xứ này cũng gắn với lịch sử, thứ lịch sử bị giấu diếm.

Mẹo 1: Hôm trước, tôi thấy nhiều chị ở những khu chung cư vùng ven nội thành thủ đô, khu Thanh Hà huyện Thanh Oai chẳng hạn, than thở vụ thiếu nước, nước bẩn, nước đầy tạp chất. Có chị bảo nếu lọc bằng vải cũng chặn được khá nhiều chất bẩn, nhưng thời nay kiếm mảnh vải vụn sạch không dễ, v.v..

Một cuộc kéo lùi lịch sử phát triển nhân loại

Đó là sự kiện mang tên “cách mạng tháng 10” và những hệ quả mà nó gây ra 7 chục năm sau.

Năm 2023, tháng 10, hôm qua 7.11, cách đây đúng 106 năm xảy ra cuộc bạo loạn cách mạng tháng 10 ở Nga, cái nước đang tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược tàn bạo với người anh em Ukraine một thời môi răng trong thể chế Liên Xô. Bản chất thật của Liên Xô và Nga, cách mạng và chiến tranh, dù có che giấu khéo mấy, lâu mấy, cũng có lúc bật ra, phô bày. Cách mạng ư, chẳng qua là bạo lực, chém giết, say máu, tàn bạo, là “cách mẹ cái mạng chúng nó đi”. Trên quả địa cầu, những anh cộng sản hoặc đám thiên tả ưa làm cách mạng, thích dùng từ “cách mạng” nhất. Cách mạng thực chất là phá bỏ, thay đổi, chém giết, vậy mà thời nay họ cứ hô hào mọi người "phát huy tinh thần cách mạng", chả biết định phá cái gì, chém giết ai.

Tại sao xảy ra tháng 11 mà lại gọi cách mạng tháng 10. Đó cũng là sự oái oăm. Cứ tra Gu gồ thì rõ ngay, không cần giải thích lòng thòng. Vả lại Liên Xô nơi đẻ ra cách mạng, nó thích gọi thế thì đàn em phải chiều, nó mà phạt, không u đầu cũng sứt tai.

Thành Bưởi và đấu tố kiểu “cải cách ruộng đất”

Điều cần khẳng định ngay từ đầu, Thành Bưởi là công ty tư nhân, một doanh nghiệp hàng đầu về giao thông, nhất là vận chuyển hành khách ở miền Nam trong vòng hơn hai chục năm trở lại đây. Nói không quá, Thành Bưởi là đại gia vận chuyển, nhiều công ty nhà nước (quốc doanh) về quy mô, hoạt động, sự phục vụ hành khách, việc đáp ứng như cầu của cuộc sống, v.v.. phải xách dép cho nó.

Hồi những năm thập niên 10 thế kỷ 21 này, khi Phương Trang, Thuận Thảo, Cúc Tùng, Cúc Tư… còn khiêm tốn, thậm chí chưa là gì thì cái tên Thành Bưởi đã nổi như cồn. Những người thường xuyên đi lại tuyến Sài Gòn - Đà Lạt chắc có nhiều kỷ niệm khó quên với Thành Bưởi, bởi nếu không có nó thì những nhà xe lặt vặt cả công lẫn tư sẽ hành mình không biết đến bao giờ. Khá nhiều tờ báo in có tòa soạn tại Sài Gòn, muốn phát hành sớm, tới tay bạn đọc kịp giờ ăn sáng uống cà phê ở các tỉnh Đông Nam Bộ và Tây Nguyên đã được Thành Bưởi hợp đồng, giúp đỡ nhiệt tình vận chuyển. Chỉ có điều, sau khi báo đã đủ lông đủ cánh, in tại chỗ không cần lụy Thành Bưởi nữa, không xin được quảng cáo nữa, lúc “bạn Bưởi” bị nạn thì quay ngoắt, bới lông tìm vết, đánh Thành Bưởi tới tấp, chẳng hạn thống kê trong 1 tháng có bao nhiêu vụ chạy quá tốc độ. Sống trả ơn mới khó, chứ vô ơn thì dễ lắm. Ông bạn tôi cười bảo, muốn được báo lờ đi hoặc lên tiếng bảo vệ, cứ phải nuôi quảng cáo, nhất là trên báo tết báo xuân.

Hôm qua 4.11, tại cuộc họp báo chính phủ thường kỳ, ông Xô phát ngôn bộ công an và ông thứ trưởng Nguyễn Đức Chi bộ tài chính, người thì nói công ty Thành Bưởi có dấu hiệu trốn thuế, nặng nhất là “trả tiền cho người lao động nhiều hơn so với khai báo nộp thuế”, người thì hé lộ đã có nhiều tố giác tội phạm liên quan tới Thành Bưởi (cứ chung chung vậy thôi, còn tội gì thì có lẽ công an chưa thể công bố được). Quyền trong tay nhà chức trách, nói gì làm gì mà chả được, chỉ cần cứ đúng pháp luật.

Bất tín nhiệm phiếu tín nhiệm

Cứ tưởng trò bỏ phiếu tín nhiệm nảy nòi từ năm 2012 bị dẹp, bị vứt vào sọt rác rồi, ai dè sau hơn chục năm nó được dựng lại, có phần hoành tráng hơn.

Cái gì liên quan đến "phiếu" ở xứ này đều đáng sợ, kể cả tem phiếu thời bao cấp lẫn phiếu bầu bán này nọ. Giờ đào xới từ ký ức, nhớ lại mấy ô phiếu-tem, cái thì quy định được mua 25 gam thịt (to bằng cái lưỡi mèo), cái thì 20cm vải (bằng chiếc khẩu trang), cái thì 100 gam lương thực (gạo) vẫn rùng mình. Rồi mỗi kỳ bầu cử “sáng suốt lựa chọn những người xứng đáng bầu vào quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp” (lần nào cũng câu này), tivi hát “cầm lá phiếu trên tay chúng ta đi bầu” nhưng ai cũng hiểu họ chả cần mình bầu, phiếu mới chả phiếc, bởi chưa bầu đã biết ai trúng, nhất là tứ trụ, thậm chí biết trước cả tháng. Tin đồn, thông tấn xã vỉa hè luôn trúng phóc. Kể từ khi cộng sản cầm quyền luôn diễn ra như vậy. Họ có đủ cả, chỉ thiếu mỗi quyền dân chủ thực sự.

Người ta vẫn kể cho nhau nghe chuyện tay trùm Xít ta lin (Stalin) chỉ đạo đàn em tổ chức bỏ phiếu. Khi bọn kia thật thà muôn tâu thánh thượng, nếu bỏ phiếu thì chúng ta thua mất, y liền cười, bay làm cách mạng nhưng đéo biết gì, ăn nhau ở khâu kiểm phiếu chứ không phải bỏ phiếu. Cả bọn được giác ngộ lý luận cách mạng vô sản cười như nghé. Chuyện Liên Xô nghe như chuyện nhà. Ông Xít ta ở nước Nga/mà em lại thấy rất là Việt Nam, cụ thần đồng Trần Đăng Khoa nhể.

Nhất bên trọng, nhất bên khinh

Đó là câu nhận xét sự đời của các cụ ngày xưa. Trọng là nặng (trọng tội tức tội nặng), khinh là nhẹ (khinh khí cầu là quả cầu chứa khí nhẹ để bay lên). Nhất bên trọng, nhất bên khinh - một bên bị coi nặng, một bên xem là nhẹ, dù hai bên như nhau, na ná nhau. Thái độ và cách xử lý này luôn thiếu sự công bằng, công tâm; một dạng lạm quyền, vô pháp.

Chiều tối 25.10, công an ra thông tin kết luận về vụ anh em nhà Quốc Cơ, Quốc Nghiệp biểu diễn chồng đầu. Đúng như dư luận xã hội dự đoán.

Tôi vốn không quan tâm tới vụ Ngọc Trinh, vụ “phim dựa theo tác phẩm của Đoàn Giỏi”, vụ Cơ Nghiệp chồng đầu, bằng chứng là đến thời điểm này tôi chưa thò ra chữ nào, bởi chúng đều không đáng mất thì giờ. Một ông anh cựu binh thỉnh thoảng chọc tôi sao chưa lên tiếng bênh cô Trinh, tôi định giả nhời bác ấy, rằng Trinh triếc với em không là cái đinh gì. Vụ Cơ Nghiệp cũng vậy. Nhưng nay đã có kết luận điều tra thì đành phải biên đôi dòng.

Anh em Cơ Nghiệp đóng quảng cáo, nói cho cùng cũng như mấy anh chị văn nghệ sĩ, ưu tú nhân dân này nọ quảng cáo thuốc hoặc thực phẩm chức năng, thổi loa kèn thuốc lậu, bán cái danh của mình để kiếm tiền. Anh em nhà xiếc này còn đáng trọng hơn mấy nghệ sĩ kia bởi thể hiện tài năng thực sự chứ không mồm mép giả dối, nói vống lên như Xuân tóc đỏ “Dù già cả dù ấu nhi/Sương hàn nắng gió bất kỳ ở đâu/Sinh ra cảm sốt nhức đầu/Da khô mình váng âu sầu ủ ê/Đêm ngày nói sảng nói mê/Chân tay mỏi mệt khó bề yên vui/Vậy xin mách bảo đôi lời/Nhức đầu giải cảm liệu đời dùng ngay”.

Thời sự ngoài xóm

- Tổng thư ký tổ chức vô hại có tên Liên Hợp Quốc, ông Guterres phân trần rằng người ta đã xuyên tạc lời ông ấy khi nói ông ấy có ý bào chữa, bênh bọn kh.ủng bố Hamas. Thôi, ông ạ, lời nói dù gió bay thật đấy nhưng nói trước đám đông cả trăm người nghe tận lỗ nhĩ chứ có phải thì thầm với bà nhà trong bếp đâu mà bảo người ta xuyên tạc. Làm phỗng sành thì tốt nhất đừng phát ngôn gì may ra còn được hưởng chút hương khói.

- Có thứ ì xèo vui, liên quan tới thằng Pu, tên độc tài, xâm lược, ph.át xít, uống m.áu người không tanh. Cũng chả biết thế nào, nhưng dù tin vịt vẫn rất đáng mừng. Thằng này chết, cả làng vũ đại ăn mừng, tổ chức làng tang vui vẻ, “vui ơi là vui”. Lời mời rơi hôm kia hôm kìa có khi nhờ vậy mà rũ một cách an toàn.

- Hôm qua, coi tivi xong, thấy Pu lẻo mép khi bàn về cuộc chiến tranh ở dải Gaza rằng "nhiệm vụ của chúng ta hiện nay là ngăn chặn đổ máu và bạo lực", ông hàng xóm nhà tôi cười bảo đúng là mồm con đĩ.

- Từ khi Ukraine bị xâm lược, báo chí mậu dịch An Nam không tuyên bố công khai nhưng mở cuộc chê bai U và phò nịnh Nga toàn diện cho tới nay. Có nhẽ người U cờ ren vốn hiền lành nên họ không chấp, cứ kệ. Nhưng với Israel thì sẽ không thế đâu. Người Do Thái thông minh, quyết đoán, rõ ràng, sòng phẳng, ai tốt với họ thì họ tốt lại, họ không ưa thói thò lò hai mặt, uốn éo, lập lờ nọ kia. Họ tính sổ bọn khủng bố Hamas xong, đảm bảo sẽ rà soát lại những cây tre cây vầu, chứ không dĩ hòa vi quý như kiểu U cờ ren. Rồi lại chả phân trần phân nhộng tôi đâu có thế, tại bọn tuyên giáo chứ.

Nguyễn Thông

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (kỳ 6, cuối)

Ở miền Bắc những năm trước 1975, học sinh cấp 3 và sinh viên đại học đứa nào cũng biết thuật ngữ “ai thắng ai?” nói về cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản trên toàn thế giới. Những giờ học chính trị và triết học Mác - Lê Nin, các thầy khẳng định chắc như đinh đóng cột phe tư bản, thực dân, đế quốc, bóc lột đang giãy chết, phe xã hội chủ nghĩa ngày càng lớn mạnh. Bọn tư sản tư bản mà giai đoạn tột cùng là đế quốc ngày càng cùng đường, chó dại cắn càn, gây chiến tranh, nhưng sẽ không tránh khỏi bị diệt vong. Cuối bài, bao giờ các thầy hoặc báo cáo viên cũng kết luận “Sức ta là sức thanh niên/Thế ta là thế đứng trên đầu thù”, chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản là hiện thực và tương lai nhân loại, vô sản sẽ lãnh đạo toàn thế giới..., cả thầy lẫn trò đều hỉ hả.

Sự dối trá ấy bị xé toạc khi những người ở thiên đường miền Bắc sau tháng 4.1975 được tận mắt chứng kiến cuộc sống và nền kinh tế miền Nam. Người cộng sản không nghĩ rằng đồng thời với việc họ “giải phóng” được miền Nam thì chính miền Nam cũng giải phóng đầu óc u mê cho hàng triệu người Bắc, nhất là về kinh tế. Dân chúng ngoài vĩ tuyến 17 tận mắt thấy chủ nghĩa tư bản ở miền Nam đã xây dựng một nền kinh tế hàng hóa dồi dào tới mức những người quen sống trong chế độ bao cấp có nằm mơ cũng không dám nghĩ.

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (kỳ 5)

Thực ra, tôi cũng tham gia vào việc đánh tư sản, kìm hãm xã hội này, góp phần để cuộc sống vất vưởng đến tận bây giờ. Giờ kể ra, giống như tự chuyển hóa, tự diễn biến, suy thoái. Chả là hồi từ năm 1977 tôi vào Sài Gòn, suốt mấy năm các thầy cô giáo chúng tôi từ miền Bắc vào được chính quyền huy động cho công cuộc long trời lở đất (xứ mình làm gì cũng long trời lở đất) đánh tư sản. Cứ làm theo miệng cán bộ tuyên truyền, chúng tôi hăng hái lên án kịch liệt bọn "tư sản mại bản ôm chân đế quốc Mỹ" Lý Long Thân, Mã Hỷ, Hoàng Kim Quy, Trương Dĩ Nhiên, Mã Tuyên, Nguyễn Tấn Đời..., tham gia phong trào đấu tố "bọn bóc lột, đầu cơ tích trữ, phá hoại kinh tế".

Chúng tôi cả tin rằng lưới thép (gọi là lưới B40) do nhà máy của Hoàng Kim Quy sản xuất chủ yếu để bọn đế quốc Mỹ sử dụng ngăn đạn B40 của phe cách mạng; gạo xuất khẩu của Mã Hỷ là chiếm đoạt mồ hôi công sức nông dân đồng bằng sông Cửu Long, sắt thép do Lý Long Thân nhập về chủ yếu đúc súng đạn, phim ảnh do Trương Dĩ Nhiên nhập và phát hành để đầu độc thế hệ trẻ, xà bông Trương Văn Bền giàu là nhờ bóc lột sức công nhân... Kết quả từ một nền kinh tế đang phát triển, hàng hóa phong phú, sự nghiệp cách mạng kinh tế đánh tư sản đã thành công khi nhanh chóng đưa xã hội trở lại mức "mua cái đinh cũng phải giấy", miền Nam mau mắn hòa đồng với kinh tế nghèo nàn, thủ công, thiếu thốn, bao cấp ở miền Bắc, cùng dắt tay nhau đi trên con đường xã hội chủ nghĩa đói nghèo.

Gieo gì gặt nấy, chính chúng tôi không cần chờ đợi lâu, phải trệu trạo nhai hạt bo bo, củ sắn (mì) thay gạo suốt hơn chục năm trời, chịu cảnh phân phối từng cây kim sợi chỉ, viên đá lửa, gói thuốc Vàm Cỏ khét lẹt, mảnh vải chỉ đủ may cái quần đùi…

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (kỳ 4)

Nói gì thì nói, trong khoảng 2 chục năm trở lại đây, sự đổi thay bề mặt ở đất nước này, chẳng hạn nhà cửa, đường sá, khu dân cư, nhà máy xí nghiệp, nơi du lịch… chủ yếu là nhờ doanh nhân, những nhà tư bản, nhà sản xuất kinh doanh nằm ngoài hệ thống nhà nước. Ngay cả công ăn việc làm, tạo thu nhập cho người dân cũng chủ yếu dựa vào họ - nhà tư sản trong nước lẫn nhà đầu tư nước ngoài.

Kể đâu xa, huyện Kiến Thụy (Hải Phòng) quê tôi là vùng quê thuần nông, tới cuối thập niên 90 càng tiến lên chủ nghĩa xã hội càng xơ xác tiêu điều. Ruộng đất ít, nông dân không việc làm, thanh niên nam nữ bỏ đi khắp nơi làm thuê làm mướn, cu li bốc vác, buôn thúng bán bưng lê la hè phố. Cuộc sống cực kỳ bấp bênh, bế tắc. May nhờ có những nhà tư bản cả trong và ngoài nước mở nhà máy xí nghiệp công ty sản xuất ven sông Đa Độ, khu chợ Hương, lối thông ra đường 14 cũ (nay là đường Phạm Văn Đồng đi Đồ Sơn) mà cả vạn thanh niên nông dân có việc làm, chăm chỉ lao động nên có thu nhập nuôi bản thân và gia đình. Không phải kiểu vô sản hóa như mấy ông hồi xưa, mà là công nhân hóa, nhờ doanh nhân nên sống được, chứ không phải nhờ chính quyền.

Đỗ Nam Cao không hề thấp (kỳ 3, cuối, đáng đọc nhất)

Thi sĩ Đỗ Nam Cao có bản sơ yếu lý lịch đậm màu chiến tranh. Ông học khóa 11 Khoa Văn, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội (ngôi trường danh giá nhất miền Bắc thập niên 50 - 70). Đó là cái nôi nuôi dưỡng rất nhiều nhà văn nhà thơ, văn nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, thậm chí cả nhà chính trị lừng danh xứ này.

Tôi không “nghe hơi bắc nồi chõ”, không nghe qua trung gian nào, mà trực tiếp từ bác Cao kể, trò chuyện, nhiều lần chứ không chỉ một lần. Đơn giản bởi tôi là đàn em đồng môn của bác, học khóa 17, khi vào thì bác đã ra trường. Nhưng sau 1975 thì hai anh em có nhiều dịp gần gũi. Cái tình đồng môn thuở ấy nó sâu đậm và cụ thể lắm. Chuyện này tới cuối bài tôi sẽ nhắc.

Đỗ Nam Cao tốt nghiệp tháng 11.1970. Khi bản luận văn viết tay, được bảo vệ trong lán học giữa rừng Đại Từ (Thái Nguyên), nói theo cách văn vẻ là chưa ráo mực, thì cử nhân văn chương Đỗ Nam Cao đã xung phong lên đường vào Nam, cùng với các bạn Nguyễn Thế Khoa, Bế Kiến Quốc, Vũ Ân Thi, Nguyễn Thị Hồng, Nguyễn Thị Kim Cúc… Thời ấy người ta hăng vậy, kiểu “con đường ra trận là con đường vui”. Gặp thời thế, thế thời phải thế. Những Tô Thùy Yên, Du Tử Lê, Phan Nhật Nam của phía bên kia cũng vậy thôi. Không trách được. Nhưng chính trị thì nó khốn nạn, nhẽ ra khi “bếp lửa nhân quần ấm tối nay/chút rượu nồng đây xin rưới xuống/giải oan cho cuộc bể dâu này” (thơ Tô Thùy Yên) trong cái thời điểm sau 30.4 thì nó lại bắt người ta đi cải tạo, đi tù, thậm chí mất xác nơi rừng xanh núi đỏ.

Hai chuyện trong 1 ngày

Pháp quyền

Tôi quan tâm đến việc thả 4 kẻ bị bắt quả tang xách 11 ký ma túy dạo mấy tháng trước chứ không để ý việc tóm đứa con gái tập chạy xe phân khối lớn trên con đường đã được rào chắn cẩn thận không có ai qua lại.

Muốn thả thì thả, muốn bắt thì bắt, bất cần pháp khi nắm quyền trong tay. Đó mới là sự đáng nghĩ về luật pháp ở xứ này.

(Nhân việc công an bắt giam cô người mẫu Ngọc Trinh)

Ngày thừa

Thật lòng, tôi không ủng hộ cái ngày 20.10 phụ nữ này. Lý do: đó chỉ là ngày thành lập của một hội đoàn, vả lại đã có ngày "mùng 8 tháng 3" rất chi là nặng... đô rồi.

Ở một xứ quanh năm suốt tháng đủ các thứ ngày, nếu hội đoàn nào (mà hội đoàn thì vô thiên khênh) cũng đòi ngày ngiếc thì còn đâu thời gian làm việc, nghỉ ngơi; chỉ vui mừng, kỷ niệm, quà cáp cũng đủ mệt bà nó người.

Nói thật, đây là thứ tàn dư của bệnh hình thức do chế độ chủ nghĩa xã hội sinh ra, cần sớm dẹp bỏ. Dường như nặng nhất là An Nam, Triều Tiên, Cuba - mấy anh bị bệnh hình thức mạn tính, chứ đám Nga, Trung Quốc nó cũng dẹp từ lâu.

Riêng với phụ nữ, ông nào muốn quan tâm thật tình, cứ 365 ngày đỡ đần gánh vác việc nhà cho họ, có tiền thì mua con gà ta thả vườn về luộc cho bà ấy ăn. Hoa với hoét cho ngày thừa, vớ vẩn.

Nguyễn Thông

Nên cầu thị chứ không phải cãi loăng quăng

Bộ Giáo dục - Đào tạo sáng qua (18.10) có công văn dọa sẽ báo công an (mà họ gọi là lực lượng chức năng) về vụ "xuyên tạc sách giáo khoa".

Bộ khẳng định "các ngữ liệu đang gây tranh cãi trên là những nội dung không có trong sách giáo khoa hiện hành đang được thực hiện giảng dạy tại các nhà trường". Điều này thì đúng với thực tế, hiện chả có cuốn sách giáo khoa nào mang nội dung như thế.

Tuy nhiên, đây là lối nói quanh co thường thấy ở các cơ quan nhà nước, cố tình phủ nhận cái sai đã từng xảy ra. Xin hỏi bộ, nếu những dữ liệu ấy không có trong sách giáo khoa hiện hành thì đã từng có trong sách giáo khoa của ngành giáo dục xứ này chưa? Đừng vội quy kết người ta là xuyên tạc. Sách do chính các ông bà soạn ra chứ ai. Thời nay không soạn thì thời trước soạn. Chứng cứ rành rành mà còn cãi, cãi lấy được, nỏ mồm.

Tôi đảm bảo là có. Nếu có, thì thấy người ta góp ý là phải cảm ơn, xem như bài học kinh nghiệm, để tránh, đừng lặp lại nữa, sao lại quanh co lập lờ, lại còn dọa dẫm báo công an.

Sự cầu thị rất khó xảy ra ở cơ quan công quyền, ở tầng lớp lãnh đạo xứ này.

Ngành giáo dục mà còn thế, huống hồ những ngành có súng.

Nguyễn Thông

Đỗ Nam Cao không hề thấp (kỳ 2)

Thật đáng khen Hội Nhà văn TP.HCM và tạp chí Văn hiến đã tổ chức trang trọng, quy mô chương trình tưởng nhớ thi sĩ Đỗ Nam Cao. Giống như một lễ tưởng niệm thành kính con người thơ rất thơ mà rất đời ấy sau 12 năm bác Đỗ vào cõi vô cùng. Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn kể rằng nhẽ ra chị Hồng và hội và tạp chí Văn hiến định tổ chức năm 2021 cơ, đúng 10 năm ngày mất, tròn 10 năm vừa ý nghĩa vừa thiêng lắm, nhưng gặp cái nạn dịch Covid phải gió, nên phải chùng chình nấn ná tới lúc này. Nhơn bảo, gì thì gì, cứ phải ghi nhận sự kiên trì của chị Hồng, quyết làm cho bằng được. Thực ra, với một người vợ tài giỏi, đảm đang, yêu chồng hiểu chồng hết mực, thì dẫu (phỉ phui cái miệng) dịch có kéo dài 5 năm 10 năm 20 năm hoặc lâu hơn nữa thì cuối cùng vẫn sẽ có buổi tưởng nhớ sang trọng hoành tráng như này.

Thơ thì của chồng, nhưng công tổ chức “Ký ức còn mãi” của vợ. Tất nhiên cần ghi nhận Hội Nhà văn TP.HCM, nơi bác Cao đã sống phần lớn cuộc đời hơi ngắn nhưng đầy ý nghĩa, với nhạc trưởng Bích Ngân chủ tịch hội. Chị Ngân đã mở màn với bài tưởng nhớ Đỗ Nam Cao khá xúc động, tôi thấy đôi lần chị ngừng đọc quẹt mắt. Chỉ có yêu thương kính trọng thực lòng mới vậy.

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (kỳ 3)

Những người lứa tuổi tôi, sinh hồi giữa thập niên 50, thời nay gọi tắt là 5X, chắc không mấy ai quên chuyện nhà cai trị xứ này đánh tư sản, diệt doanh nghiệp doanh nhân. Họ gọi bằng cái tên “cải tạo công thương nghiệp”, xóa bỏ chế độ tư hữu, xây dựng quan hệ sản xuất mới xã hội chủ nghĩa. Tất cả những gì vướng víu, vướng mắt trên con đường lớn không tưởng, mơ hồ ấy đều bị họ đưa lên đoạn đầu đài. Diệt cho bằng hết. Lại nhớ cụ Phan Khôi từng chua chát cay đắng “Đánh đùng một cái/Kêu eng éc ngay/Bịt mồm bịt miệng/Trói chân trói tay/Từ đây đến con dao/Chẳng còn xa là bao”. Cụ tả về chuyện giết lợn, nhưng “giết” văn nghệ sĩ, doanh nhân cũng đều thế cả, cùng bàn tay đao phủ.

Thời Pháp cai trị (còn gọi là thời Pháp thuộc), nhà cầm quyền thực dân rộng đường cho tư nhân tư sản làm ăn, sản xuất, kinh doanh, để họ phát huy tài năng khả năng của mình làm giàu, vừa “vinh thân phì gia”, vừa tạo ra sản phẩm phục vụ xã hội, đất nước. Cho tới giờ, nói tới doanh nhân Việt, người ta vẫn nhắc đến nhưng idol, tấm gương tiêu biểu như Bạch Thái Bưởi (tàu thủy), Nguyễn Sơn Hà (sơn), Trịnh Văn Bô (kinh doanh vải lụa), Đoàn Đức Ban (chủ hãng nước mắm Vạn Vân lớn nhất miền Bắc), Trịnh Văn Mai (chủ hãng dệt Cự Doanh), Vũ Đình Long (xuất bản, in ấn)…, họ được tự do làm ăn làm giàu, không bị người Pháp tước đoạt quyền tự do kinh doanh.

Đỗ Nam Cao không hề thấp

Từ hôm hăm mấy tháng 9, chị Hồng đã nhắn cho tôi, em à, chị mời em tới dự chương trình về anh Cao nhé. Tôi phúc đáp ngay, cảm ơn chị, em phải tới chứ, anh đi xa đã 12 năm rồi. Hình như sợ một đứa tính đểnh đoảng hay quên, gần tới ngày tổ chức, chị nhắn thêm nhắc lại, trong khi tôi đã đặt tờ giấy biên chữ mực tàu rõ to ngay trước màn hình máy tính “Nhớ ngày 12 tới đến chỗ bác Cao. Quên thì chết đòn”. Cứ phải cẩn thận thế mới được.

Chị Hồng tức Trần Thu Hồng. Anh Cao đương nhiên là Đỗ Nam Cao. Đám chúng tôi, những đứa được bên thắng cuộc lùa vào miền Nam công tác theo lệnh của nhà nước hồi sau năm 1975, những kẻ đói ăn, thiếu gạo, thèm cơm suốt nửa cuối thập niên 70 và dằng dặc thập niên 80 không mấy đứa không biết tới chị Hồng. Chị là đệ tử ruột của bà Ba Thi Nguyễn Thị Ráo anh hùng lao động. Công ty Lương thực TP.HCM đứng đầu là bà Ráo và những đệ tử sốt sắng, tài giỏi như chị Hồng đã cứu cả thành phố Sài Gòn khỏi nạn đói, chứ không thì có thể thêm nạn đói chết người như năm 1945 trong lịch sử xứ này.

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (phần 2)

Trong suốt quá trình tồn tại và chiếm đoạt vị trí cai trị, từ khi nắm quyền tới nay, nhất là sau 1954 ở miền Bắc, rồi sau 1975 trên cả nước, chính quyền cộng sản chỉ chú trọng, đề cao công nông binh, gần như gạt hẳn tầng lớp, đội ngũ doanh nhân ra khỏi hệ thống của họ. Họ chủ trương làm ăn tập thể, như ông Lê Duẩn từng nhận định “làm chủ tập thể là phát minh vĩ đại”, công hữu hóa, bài trừ tư sản, diệt lối làm ăn tư hữu cá nhân… nên doanh nhân không có đất để tồn tại. Chỉ cần hé ra, lộ ra cách làm ăn riêng lẻ, dù hiệu quả tới mấy đi chăng nữa, cũng bị tiêu diệt.

 
Nói đâu xa, chính trong đội ngũ của họ, cái gì đi chệch hướng đường lối của chủ nghĩa xã hội đều phải lên đoạn đầu đài. Dù hợp tác xã nông nghiệp - biểu tượng của lối làm ăn tập thể ở nông thôn chỉ sau gần chục năm tồn tại đã ngày càng thể hiện sự lạc hậu, phi lý, cản trở quá trình phát triển nhưng họ vẫn ngu dốt, cố tình, nhắm mắt nhắm mũi duy trì. Chuyện ông Kim Ngọc (Kim Văn Nguộc) ở Vĩnh Phú xé rào đường lối, “chống lại trung ương”, tiến hành khoán hộ, làm thay đổi cơ bản cuộc sống nông dân, nông nghiệp, nông thôn theo hướng đi lên, thoát khỏi nghèo đói nhưng vẫn bị các đồng chí của ông, cấp trên ông hành lên bờ xuống ruộng thì đủ biết họ bảo thủ ngu dốt thế nào. Họ chỉ cần cái gọi là chủ nghĩa xã hội tồn tại, còn bất kỳ thứ nào khác đều không có giá trị.

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (nhân cái gọi là Ngày doanh nhân 13.10)

Xứ này có rất nhiều ngày vinh danh dành cho từng loại đối tượng. Tôi mày mò tìm tra trên Gu gồ, thấy chưa đâu lắm ngày này ngày nọ như nước An Nam ta. Một kiểu tự sướng và khoái màu mè hình thức. Chỉ những anh đội cái bệnh hình thức lên đầu đi ngênh ngang giữa đường mới khoái kiểu vậy. Ngày nghiếc cũng là thứ bệnh, bệnh nặng, cùng khối u với bệnh ưa cờ quạt, băng rôn, khẩu hiệu. Vừa lừa dối, vừa mị dân.

Kể từ năm 2004, ông Phan Văn Khải thay mặt nhà nước ký quyết định chọn ngày 13.10 là ngày doanh nhân Việt Nam. Tới giờ đã tròn chẵn 19 năm bởi hôm nay là 13.10.

Thời xưa, lẩu lầu lâu rồi, các cụ xứ ta nhấn đến 4 tầng lớp-hạng người đáng để ý nhất trong xã hội, đời sống, là “sĩ nông công thương”. Khi cộng sản làm cách mạng, họ đặt ra mục đích “trí phú địa hào - đào tận gốc trốc tận rễ” (trí thức, phú nông, địa chủ, cường hào). Chả hiểu sao người ta lại thích số 4 đến thế. Tới khi cướp được chính quyền, phe cách mạng đưa lên ban thờ nhóm ngôi vị độc tôn gồm “công nông binh”, chỉ 3 thành phần thôi, mãi về sau họ giật mình khi nghe thiên hạ, nhất là những anh có chữ có học eo xèo xì xào nên bổ sung “trí” cho thành bộ tứ “công nông binh trí” nhưng bắt trí đứng ở cuối hàng. Những người còn lại trong xã hội chỉ là công dân hạng 2, “bắt phong trần phải phong trần/cho thanh cao mới được phần thanh cao”, đâu có doanh diếc gì.

Cần biết lắng nghe và sửa sai

Cách nay 69 năm, ngày 10.10.1954, những người lính Pháp cuối cùng xếp hàng ngay ngắn rời khỏi Hà Nội, theo lối cầu Long Biên do chính họ xây dựng, để về Hải Phòng tập kết 300 ngày chờ rút hết về nước. Nay ở bãi biển Đồ Sơn vẫn còn di tích bến Nghiêng, nơi quân Pháp xuống tàu hồi hương.

Pháp rút, quân ta vào tiếp quản thủ đô Hà Nội trong sự chào đón của nhân dân. Đoàn xe chở tướng Vương Thừa Vũ - Chủ tịch Ủy ban quân chính (quân quản) Hà Nội, bác sĩ Trần Duy Hưng - Chủ tịch Ủy ban hành chính Hà Nội đã cùng bộ đội vào nội thành qua 5 cửa ô một cách hòa bình, không một tiếng súng nổ nào. Nhạc sĩ Nguyễn Thành và thi sĩ Tạ Hữu Yên viết "Khi đoàn quân tiến về mùa thu ấy/Nhịp trống rung ba mươi sáu phố phường". Trống vang như ngày hội lớn chứ đâu phải vào để đánh nhau. Ngày 10.10 được lịch sử gọi bằng cái tên chính xác với thực tế, “ngày tiếp quản thủ đô”. Lứa chúng tôi khi học phổ thông (từ lớp 1 tới lớp 10) sách giáo khoa và lời thầy cô, lời cán bộ đều ghi rõ, nói rõ là “ngày tiếp quản thủ đô 10.10”.

Chính tả sai từ đâu? (kỳ 2)

Đối với bất kỳ đứa trẻ nào thế hệ tôi (sinh thập niên 50) thì khi lớp 1, lớp 2 học tiếng Việt, điều đầu tiên phải viết đúng chính tả, sau đó là biết đặt câu. Trước đó một chút, bọn ranh con đã được học qua lớp i tờ và tập chép, còn gọi là lớp vỡ lòng (anh tôi nói đùa là vỡ thình, thình là cái bọng cứt của con chim, con chim non trong tổ ăn mồi mẹ nó tha về mớm cho nhưng phân cứ tồn trong bụng, khi nào ị được, vỡ thình, thì mới chính thức “vào đời”), nắm tiếng Việt đã khá rành rọt, phân biệt được chữ thường, chữ in, chữ viết thường, chữ viết hoa, các dấu câu, mỗi dấu có tác dụng gì. 

Phải nói thẳng rằng bọn ranh i tờ, lớp 1, lớp 2 hồi đó trình độ chuẩn tiếng Việt còn hơn khá nhiều tiến sĩ, thạc sĩ, cử nhân, nhà báo bây giờ. Tôi biết có những nhà báo trình độ đại học không nắm được quy tắc sau dấu chấm câu phải có khoảng trắng rồi mới viết câu tiếp theo, cứ từ đầu tới cuối viết liền tù tì. Lại có nhà báo khác không biết dùng dấu 3 chấm, cứ trước dấu 3 chấm là đặt dấu phẩy, thậm chí còn sáng tạo ra dấu 4 chấm, 5 chấm, hoặc v.v.. rồi vẫn phết thêm 3 chấm. Làm nghề chữ nghĩa mà còn thế, trách chi mấy ông bà cán bộ học tiếng Việt không đến nơi đến chốn.

Chính tả sai từ đâu?

Chuyện viện kiểm sát ở quận Thanh Khê (Đà Nẵng) tổ chức linh đình hội thảo bàn về việc sau dấu 2 chấm (:) trong văn bản tiếng Việt thì viết hoa hay không viết hoa, đã dấy lên những cười cợt ì xèo.

Đành rằng bàn về việc sử dụng tiếng Việt sao cho chuẩn luôn là điều nghiêm túc, thậm chí trọng đại, đáng khen, nhưng đó không phải là chuyện của viện kiểm sát. Là cơ quan pháp luật (tư pháp), viện kiểm sát trước hết hãy lo hãy bàn sao đừng để xảy ra án oan sai, lắng nghe tiếng kêu oan của tử tù, đừng dấm dúi nhận hối lộ chạy án, v.v.. đi đã, đá lộn sân làm chi. Thiên hạ cười là phải.

Kể cũng lạ, ở một nước, chỉ riêng về mảng ngôn ngữ, đã có biết bao đơn vị, cơ quan, tổ chức, giáo sư, tiến sĩ, nhà nghiên cứu về ngôn ngữ, nào là viện hàn lâm khoa học xã hội, viện ngôn ngữ, trung tâm từ điển quốc gia, các khoa ngôn ngữ bậc đại học… nhưng hội thảo về dấu 2 chấm lại do viện kiểm sát. Đơn giản bởi đám chuyên kia “thái vô tích”, chả tích sự gì, cứ mặc cho tiếng Việt muốn ra sao thì ra. Hiện tại, tiếng Việt đang nát bét, nhất là trên báo chí truyền thông, ở các nhà xuất bản, ở những cơ quan nhà nước, nhưng viện ngôn ngữ vẫn bình chân như vại.

Ngoại giao cây tre (kỳ 5, cuối)

Ngoại giao tức là quan hệ (giao) với bên ngoài (ngoại). Nhà này với nhà kia có mối đi lại với nhau cũng là ngoại giao, dù chỉ láng giềng cách nhau bờ dậu mùng tơi hoặc bức tường gạch cắm mảnh chai mảnh sành. Nhiều người đã nhầm khi cho rằng đã nói tới ngoại giao thì chỉ ở tầm quốc gia.

 
Trong mối giao tiếp hàng xóm láng giềng đời thường đã đầy phức tạp, huống hồ giữa nước này với nước khác. Con người là thứ động vật nhiều mưu mẹo nhất trong muôn loài, và điều này được thể hiện rõ nhất ở ngoại giao. Đám cầm quyền mỗi quốc gia dùng đủ mọi thủ đoạn để giật lợi ích về cho nước mình, bất kể sự trơ tráo thủ đoạn hay mềm mỏng khéo léo. Dù nó có hiệu quả gì đi nữa thì cũng chẳng đáng khen. Không thể khen cái thứ trái với lương tâm, đạo đức con người.

Làm ngoại giao phải chân thật, lấy sự chân thật đặt lên hàng đầu. Mà không chỉ ngoại giao, mảng nào việc nào cũng vậy. Tôi còn nhớ đã đọc đâu đó chuyện về ông Nguyễn Thọ Chân từng làm đại sứ đặc mệnh toàn quyền tại Liên Xô. Khi ông nhận nhiệm vụ với đôi chút lăn tăn thắc mắc, cụ Hồ có nói với ông rằng "Làm ngoại giao nhưng đừng có ngoại giao quá, đừng có lễ tân lắm. Cốt nhất là ở lòng chân thành của mình với người ta". Theo tôi, điều này thì cụ Hồ đúng. Cứ phải chân thành, tin nhau. Hay hớm gì cái thói mưu mẹo, xảo trá, lừa miếng, lật lọng.

Ngoại giao cây tre (kỳ 4)

Không ít người lý sự nước người ta khác, nước mình khác, so thế nào được. Họ bảo xứ ta nằm sát Tàu, mà Tàu thì mạnh, xưa nay luôn âm mưu thôn tính nên ta phải mềm dẻo mới có thể tồn tại. Không nhịn nó thì nó ăn tươi nuốt sống. Sống cạnh thằng đại bá thì phải thế... Đại loại vậy. Với các nhà lý luận về thuyết láng giềng ấy, tôi muốn nói, trên thế giới này đâu phải chỉ nước Việt ta nằm cạnh thằng to. Đầy. Như Mông Cổ kia, diện tích lớn gấp 5 lần VN, dân số rất ít (chỉ bằng 1/30 VN, bằng ¼ Sài Gòn) dứt khoát vứt cái áo chủ nghĩa xã hội, vẫn tồn tại và phát triển, không hề quỵ lụy kẻ láng giềng Trung Quốc. Như Israel kia, xung quanh cái nước nhỏ xíu đầy kẻ dã tâm gây sự nhưng nào có sợ ai, luôn khiến “kẻ thù” phải nể sợ. Tại sao? Họ đã chọn đúng đường, không cần tre pheo ngả ngớn gì cả.

Xứ này, hơn chục năm trở lại đây, mới bày vẽ tre pheo như thế, chứ trước kia lại rất cực đoan, chỉ nhăm nhăm phe phái, chẳng tre trúc gì sất. Suốt nhiều thập niên, giới nắm quyền cai trị luôn tôn sùng Liên Xô, Trung Quốc và phe xã hội chủ nghĩa, ca ngợi Liên Xô thành trì vững chắc không gì lay chuyển của cách mạng thế giới, Trung Quốc hậu phương vĩ đại, phe xã hội chủ nghĩa là xu thế tất yếu của nhân loại. Từ đứa trẻ con nông thôn xỉ mũi chưa sạch tới cán bộ trung ương đều bị nhồi nhét lập trường phe phái này.

Hội nghị đồ nhà

Sáng nay 30.9, ở Đồ Sơn, Hải Phòng, Hội nhà văn VN (chắc chắn đã được sự cho phép của chính quyền) tổ chức "Hội nghị đại biểu nhà văn lão thành-lần thứ nhất". Theo vài người bạn mà tôi chơi có tham dự, người đủ "tiêu chuẩn" được mời đều thuộc tuổi do cụ Đỗ Phủ quy định, nhân sinh thất thập.

Tuổi ấy nhìn chung già, có già thì mới được xem là lão thành. Người viết văn từ thời chống Pháp nếu còn sống thì chỉ thở cũng đã kỳ công, vậy nên chẳng mấy ai tới. Ngay cả những cụ viết từ hồi đánh Mỹ, trong số 300 người dự, có khi chỉ vài chục. Số còn lại, tuy lão nhưng chủ yếu chỉ thành trong hòa bình, tác phẩm thiên hạ không biết đến, chỉ trong giới trong nhà ngâm ngợi với nhau vui là chính. Còn họ và tác phẩm thơ văn của họ có phục vụ cho đất nước, dân tộc, nhân dân không, nói thật, nhà cháu rất nghi ngờ.

Ngoại giao cây tre (kỳ 3)

Người cộng sản trên thế giới và ở Việt Nam, nhất là những năm xa khi chủ nghĩa cộng sản mới xâm nhập vào xứ này, thường ao ước, mong mỏi về một thế giới đại đồng không còn phe phái, tầng lớp tàn hại nhau, tất cả quốc gia trên địa cầu chỉ còn chính thể cộng sản, con người bình đẳng, mọi nước đều độc lập tự do. Tôi còn nhớ, hồi đi học, trong sách giáo khoa có bài thơ của nhà cách mạng Nguyễn Văn Năng người tỉnh Thái Bình, ông viết “Bao giờ thế giới đại đồng/Chúng ta sẽ thoát khỏi vòng gian truân”. Một ước mơ thật đẹp, nhưng không tưởng, viển vông.

 
Thực tế đã cho thấy mỗi quốc gia có lối đi riêng của mình, nhiều quốc gia gần nhau về ý thức hệ thì tạo thành phe. Từ đầu thế kỷ 20 đã hình thành rõ rệt phe tư bản dân chủ và phe xã hội chủ nghĩa tiến lên chủ nghĩa cộng sản. Hai phe kình nhau kịch liệt, gây ra chiến tranh, mà cuộc chiến tranh ý thức hệ ở Việt Nam là rõ nhất, cụ thể nhất. Sư nói sư phải, vãi nói vãi hay, anh nào cũng cho mình cao cả, tốt đẹp, chính nghĩa. Phe xã hội chủ nghĩa khăng khăng có nhiệm vụ đào mồ chôn chủ nghĩa tư bản.

Ngoại giao cây tre (kỳ 2)

Chỉ thoạt nhìn vào bụi tre khóm trúc là nhận ra ngay trúc tre luồng nứa vầu họ nhà tre đều mọc thẳng, thẳng tắp. Dân gian có câu “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng” (cây trúc dù có bị cháy thành than nhưng mỗi đốt trúc vẫn cứ ngay thẳng như vốn có chứ không hề xiên xẹo). Ông Thép Mới viết “Tre là thẳng thắn, bất khuất”. Bác nhà thơ Nguyễn Duy người xứ Thanh nơi nhiều tre nứa nhất nước tổng kết ngắn gọn “Nòi tre đâu chịu mọc cong/Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”, “Tre xanh không đứng khuất mình bóng râm”. Dẫn thế để chốt lại: Tre là thẳng, thẳng đuột, không có cái trò uốn éo đu đưa. Đừng bôi bẩn, xuyên tạc, làm xấu hình ảnh cứng cáp hiên ngang từng là biểu tượng bao đời của con người xứ ta.

Những tác giả của “ngoại giao cây tre” mỗi lần nhắc tới cụm từ này đều có vẻ đắc chí lắm. Họ tự cho rằng đó là kết quả của trí tuệ siêu việt, bộ óc vĩ đại. Ông thủ tướng trong chuyến công du tận Brazil vừa rồi còn cất công đem bức tranh vẽ bụi tre tặng bà chủ tịch đảng cộng sản nước sở tại, khiến bà ta cứ tấm tắc khen ngợi ngoại giao cây tre, rồi chả biết có bắt chước không. Ai khen, chứ bà ni khen cũng bằng không bởi với một nước dân chủ như Brazil thì đảng cộng sản chỉ tồn tại cho vui cửa vui nhà.

Ngoại giao cây tre

Cây tre là hình ảnh, biểu tượng quen thuộc của làng quê, nông thôn Việt Nam thời vài chục năm về trước. Giờ nếu chạy xe máy vòng vèo khắp làng, bói cũng chả tìm được cây tre, chỉ còn những nhà bê tông, hàng rào bê tông, mái bằng mái chóp. Người ta gọi đó là nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu. Ai nặng tình với tre chắc chắn sẽ thất vọng.

Ngày xưa làng tôi rất nhiều tre, hầu như nhà nào cũng một vài bụi, có những nhà trồng tre bao bọc hết xung quanh, cả cái cổng cũng bằng tre. Họ nhà tre đủ loại, tre nứa trúc mai vầu luồng dùng, mỗi loại được dùng vào việc thích hợp nong nia cót thúng mủng giần sàng dậm lờ đó đăng đòn gánh rui mè kèo cột cái tăm đôi đũa cái giường chiếc chõng cái thang… Nói tới nông thôn, người đời thường dùng hình ảnh cô đọng “bờ tre gốc rạ”. Đời đứa trẻ nông thôn, ngoài mối gắn bó với ông bà, thày bu, anh chị em, xóm giềng, đồng ruộng, cây lúa củ khoai, thì “quan hệ” với tre nhiều nhất. Cho tới giờ, chấp chới tuổi già, tôi vẫn không hình dung nổi nếu ký ức của mình mất mảng tre sẽ trống như thế nào.

Không ra hồn

Hồi còn bé, mỗi khi tôi làm việc gì bị hỏng, bu tôi cốc một cái lên đầu rồi bảo có tí việc thế mà làm cũng không ra hồn, không nên thân. Nếu đếm vết trên đầu chắc phải vài trăm cái. Nhờ bị cốc mà hơi thành người.

Giờ thấy tivi mậu dịch cũng như tôi lúc nhỏ. Trên kênh VTV2, cứ vào lúc 8 giờ kém 15 mỗi tối, nhà đài chiếu bộ phim dài tập (có nhẽ cả trăm tập) Thủy Hử của Trung Quốc. Phải nói thẳng, người TQ làm phim cực giỏi. Các đạo diễn, diễn viên ta chỉ đáng xách dép cho họ. Tôi nói thật. Họ diễn mà như không diễn, rất đời; còn ta phim chỉ như sân khấu í a ì a.

Phim hay, nhưng VTV đã làm cho người coi chán như chán cơm nếp nát ăn kèm thịt mỡ. Tôi mà là khách hàng quảng cáo giờ chiếu phim này, tôi dẹp ngay, chả quảng chả cáo thì đừng.

Ai đời, nhà đài (hoặc nơi phát hành phim) lồng tiếng, giọng đàn bà đọc (hồi xưa gọi là thuyết minh) lời nhân vật/diễn viên cũng tạm được, nhưng tiếng của nhân vật to hơn cả tiếng thuyết minh, không tài nào nghe được lời Việt. Nhẽ ra chỉ cần hạ âm thanh của nhân vật xuống mức nhỏ nhất thì sẽ rõ thuyết minh ngay, nhưng cái đám chiếu phim kia, việc đơn giản vậy cũng làm không ra hồn.

Theo thuyết âm mưu, hay là họ đang để người Việt quen dần với giọng Tàu, ngôn ngữ Tàu. Các nhà nghiên cứu gọi là cuộc xâm lăng văn hóa, đồng hóa.

Ai không tin, tối nay cứ mở VTV2 lúc 8 giờ xem tôi nói có đúng không.

Nguyễn Thông

Luật để làm gì?

Vụ chính quyền quận 5 Saigapore chịu bó tay, đầu hàng bọn dán quảng cáo nhăng nhít, xử lý phần ngọn bằng cách nhếch nhác bó cột điện nói lên điều gì?

Trước hết, đó là sự bất lực của một bộ máy làm việc không hiệu quả, mặc dù rất nhiều ban bệ, tổ chức, cấp này cấp nọ trong cái gọi là hệ thống chính trị. Nhẽ ra phải xử lý với biện pháp triệt để nhất, đúng luật nhất thì họ lại vẽ vời băng bó bằng cách rất luẩn quẩn, tốn kém, mắc cười.

Tiếp nữa là pháp luật xứ này chỉ để làm cảnh. Với những kẻ hủy hoại môi trường, làm xấu mỹ quan đô thị, bôi bẩn văn hóa, xứ ta có rất nhiều luật, nghị định để căn cứ vào đó mà xử lý, nhưng từ bấy tới nay chưa có vụ dán quảng cáo bôi bẩn, rao cho vay nặng lãi, rút hầm cầu, bán nhà bán đất...; chưa vụ vẽ bậy graffiti lên công trình công cộng, tường nhà phố, cửa nhà dân hoặc cơ quan, các đoàn tàu toa tàu, v.v.. bị xử phạt, ngay cả xử phạt hành chính cũng không chứ chưa nói khởi tố xử phạt theo luật dân sự.

Muốn chấm dứt tình trạng bôi bẩn đô thị, không khó, nhưng phải có bước đi cụ thể chứ không thể tiến hành cái rụp, hoặc bằng cách băng bó cột điện, gốc cây. Dân xứ này nhờn luật lâu rồi, khép vào luật cũng cần có bước đi, kẻo loạn. Tất nhiên phải là thứ luật tử tế, đàng hoàng, chứ không phải luật nào cũng đúng.

Bác Đào Trọng Khánh

Người bạn quê gọi Zalo cho tôi báo tin bác Đào Trọng Khánh qua đời đầu chiều nay 20.9. Vậy là đại thụ đất Phòng đã ngả về cội sau những năm sống chung với thói đời, trời ban cho 84 tuổi ta. Thế hệ những con người người nhất lại càng vắng thêm.

Bác Khánh sinh năm 1940, cùng quê tôi huyện Kiến Thụy (Hải Phòng), nghệ sĩ nhân dân, đạo diễn nổi tiếng, một tên tuổi “cộm cán” đất cảng. Khi đám chúng tôi mới oe oe chào đời thì bác Khánh đã 15 tuổi, vừa học vừa làm công nhân cảng. Lúc đám oe oe học cấp 3 thì bác í đã nổi tiếng, bạn thân thiết của rất nhiều tên tuổi Hải Phòng như Nguyễn Viết Lãm, Thi Hoàng, Thanh Tùng, Đào Cảng, Nguyễn Tùng Linh, và nhất là thi bá Lưu Quang Vũ trên Hà Nội.

Nhớ đầu xuân Nhâm Thìn 2012, ngày 10.2 tây, tôi có may mắn được chen vào cuộc tụ bạ cực kỳ thú vị tại một quán ăn gần cảng ven sông Cấm. Mưa xuân lất phất giăng bụi, gió se se lạnh. Hai cây đào của quán bung hồng hết cỡ. Cuộc gặp gỡ nho nhỏ, đầm ấm, trao đổi trò chuyện thân tình. Ngoài lão tướng Phạm Chuyên tôi từng được biết, được gặp khá nhiều, quả tình tôi phải cám ơn ông bạn nghề đồng hương bởi có dịp được ngồi ngắm những nhân vật nổi tiếng, "người của công chúng" đất Phòng và cả nước, đạo diễn Đào Trọng Khánh và thi sĩ Thi Hoàng.

Thua là cái chắc

Con người ta lúc thế này lúc thế kia, là chuyện thường tình. Chả mấy ai cả đời, từ khi oe oe tới lúc xuống lỗ vẫn chỉ duy nhất mình, họa có là thánh.

Ấy là tôi muốn nói tới ông cựu tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông này có một thời nhiều người thích, trong đó có tôi. Thích bởi sự thẳng thắn, dứt khoát, rành mạch, rõ ràng, nói là làm, yêu ghét phân minh, tốt xấu rành mạch...

Tất nhiên ông ta cũng có những mặt dở, những điều không hay. Ai mà chả thế. Chẳng ai toàn thiện toàn mỹ trên đời.

Thời gian qua, ông ta tự biến mình thành một Trump khác. Nổ văng mạng. Lại còn khuyên những người yêu nước Ukraine nên nhường nhịn Nga, chấp nhận mất đất để đổi lấy hòa bình. Lại còn nói phét "nếu đắc cử tổng thống Mỹ vào năm 2024, tôi sẽ đạt được một thỏa thuận cho Ukraine - Nga trong vòng 24 tiếng đồng hồ", "Tôi sẽ mang Tổng thống Putin và Tổng thống Zelensky đến bên nhau và sẽ giúp họ có được một thỏa thuận"...

Văn hóa lùn

Nói ngay là tôi đã không định biên gì về những liên quan tới Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch, bởi chuyện nhà chuyện đời với tôi bấy lâu đủ nhức đầu rồi, nhét thêm nữa thì vỡ mất. Tập thể hoặc cá nhân, ai chả có lúc sai. Ấy, cứ tặc lưỡi mềm lòng châm chước kiểu vậy.

Nhưng cái công văn của bộ đó do thứ trưởng Tạ Quang Đông ký như giọt nước tràn ly. Một điển hình của lề thói cai trị cầm quyền ở xứ này. Một dạng ngạo nghễ, kiêu ngạo cộng sản, thách thức tất cả. Tao cứ thế đấy, chỉ có đúng, không bao giờ sai, chúng mày cứ dờ thần hồn, v.v..

Rất nhiều người nhận xét công văn của Bộ Văn hóa điển hình cho thứ lý sự cùn, cãi chày cãi cối, vòng vo quanh quéo, đổ này đổ nọ, không dám nhìn thẳng vào sự thật, cố tình không nhận cái sai của mình. Đã thế họ còn đổ lỗi cho người khác, gắp lửa bỏ tay người, dọa non dọa già, làm mình làm mẩy. Rồi họ còn lấy đảng, nhà nước ra làm bình phong, làm cớ để vu oan giá họa. Họ đang nghĩ mình là ông trời, nghĩ xã hội hiện tại đang ở thời vua chúa, vua bắt chết phải chết, cấm phê, cấm cãi.

Trong bộ máy nhà nước, nơi đâu cũng vậy, có nhiều bộ nhiều ngành quản từng lĩnh vực cụ thể. Bộ Văn hóa là thứ bộ không làm ra tiền nhưng nó mang thuộc tính đạo đức, thể hiện tinh thần, tâm hồn, văn hóa của dân tộc, nhân dân, đất nước. Người ngoài nhìn vào cách hành xử của cơ quan này, của những người cầm đầu bộ này sẽ đánh giá thể chế và đất nước mà nó đại diện về văn hóa tốt xấu, hay dở thế nào. Và thật đáng buồn, thậm chí phẫn nộ, thứ mà Bộ Văn hóa thiếu nhất lại chính là văn hóa.

Đấu giá

Trên mạng xã hội cũng như báo mậu dịch, không ít người ủng hộ việc đấu giá biển số xe "đẹp", rằng thu tiền từ nhà giàu về cho ngân sách tại sao lại không làm, có người còn bảo cứ công khai như vậy thì mới chặt được thói dấm dúi tự tung tự tác của công an lâu nay, v.v..

Có "chặt" được hay không thì tôi chẳng rõ, nhưng cho rằng thu về ngân sách thì là chuyện khó tin. Bao năm rồi, rất nhiều thứ thu về ngân sách nhưng lỗ hà lỗ hổng đầy. Kiếm tiền, cứ núp bình phong ngân sách là dễ được OK nhất.

Đành rằng tổ chức đấu giá công khai là theo luật định nhưng không phải cứ đấu giá công khai thì không có chuyện. Chắc nhiều người còn nhớ vụ đấu giá 4 lô đất "vàng" ở Thủ Thiêm hồi giữa tháng 12.2021, có đại gia trả tới 2,4 tỉ đồng/m2, một mét vuông bằng giá một căn nhà loại khá, cả 4 lô thu về hơn 37 nghìn tỉ đồng. Giá đấu thắng rất đáng ngờ, nhưng chính quyền lẫn không ít người vẫn hân hoan, tiền thu về cho nhà nước có chi mà ngại. Cuối cùng các đại gia xù hết, chả thèm nộp tiền nhận đất. Dững 2,4 tỉ đồng/m2, mà nộp tiền mấy chục nghìn tỉ cho lô đất ruộng, họa chăng điên khùng. Đại gia chỉ có âm mưu chứ đâu có điên khùng.

Máu tham hễ thấy hơi tiền thì mê

Câu thơ cụ Nguyễn Du viết trong truyện Kiều không nhắc tới tiền, mà “hễ thấy hơi đồng thì mê”. Ngày xưa, đồng tức là tiền. Tiền thường được đúc bằng đồng. Người ta cũng thường nói đồng tiền, chẳng hạn đồng tiền Vạn Lịch. Bây giờ xứ này vẫn gọi tên tiền Việt là đồng, ngân hàng và doanh nghiệp khi tính tỷ giá hoặc buôn bán với nước ngoài đều theo Việt Nam đồng (VNĐ), cũng như nước khác gọi là đô la, yên, kíp, tệ, pê sô… Xin nhớ rằng VNĐ chứ không phải VND như đám nhà báo viết, đánh lộn sòng với tiền đô la.

Ham tiền, ai chả ham. Tôi cũng vậy. Không tiền, đất cũng chả có để cạp mà ăn. Nhưng tham tiền, mà lại cả một bộ máy tham tiền, thì cực kỳ đồi bại.

Hôm qua 15.9, cả xã hội ồn ào chuyện đấu thầu… biển số xe đẹp. Những chiếc biển số xe được dân gian phong 9 nút, tứ quý, ngũ quý, số tiến, tài lộc. Xưa nay mấy cái biển loại đó, hoặc công an dấm dúi với nhau, hoặc được cấp cho chủ xe theo kiểu bốc thăm. Giờ thì chúng trở thành nguồn tài nguyên, cũng như than, sắt, dầu khí, lúa gạo, kinh tế mũi nhọn.

Góp ý với các nhà báo (phóng viên, biên tập viên): Lọt, bao gồm, mạnh thường quân, tối đa

Người làm báo, giỏi cái gì (nghề chẳng hạn) chưa cần bàn, nhưng trước hết phải giỏi, thạo về ngôn ngữ. Ngôn ngữ là công cụ chuyển tải những điều họ chứng kiến, suy nghĩ, bày tỏ thái độ. Cũng như người nông dân phải thạo dùng cái cày mới có đường cày sá cày thẳng thớm vậy. Nhà báo kém về ngôn ngữ không chỉ đẻ ra tác phẩm báo chí tệ, mà nguy hại nhất là làm hỏng ngôn ngữ - thứ sản phẩm tinh túy của con người.

Ông hàng xóm nhà tôi rất nhiều lần phàn nàn về trình độ tiếng Việt của các nhà báo xứ này, có lần còn nói tục (tôi xin phép ghi lại), đèo mẹ, làm hỏng, phá nát tiếng Việt không phải ai khác chính là đám nhà báo, bọn báo in, báo điện tử, bọn phát thanh, truyền hình.

Tôi nhặt ra rất nhiều trường hợp sai trong dùng từ hoặc diễn đạt trên các báo, sẽ lần lượt đưa lên cho thiên hạ tỏ tường.

Đầu tiên là từ “lọt”. Ta thấy nhan nhản trên các báo những cái tít, những dòng tin như “Lọt chung kết”, “Lọt top 5, top 10”, “Lọt nhóm quốc gia”, v.v.. Chẳng hạn: “Ông Phạm Nhật Vượng có thêm 1,5 tỉ USD, sắp lọt top 100 giàu nhất hành tinh” (VNN), “Việt Nam có 5 trường đại học lọt top hàng đầu thế giới” (báo Chính phủ), “Sa Pa lọt top những thị trấn đẹp nhất thế giới” (Tiền Phong), “Việt Nam lọt top 4 xuất khẩu châu Á chip bán dẫn vào Mỹ” (Tuổi Trẻ), “35 người đẹp lọt chung kết hoa hậu” (VTV), “Việt Nam lọt top 20 nền giáo dục tốt nhất trên thế giới (báo Hà Nội mới)…, nhiều không kể xiết.
Những người dễ tính, xuê xoa, và tất nhiên không có ý thức về sự trong sáng của tiếng Việt thì tặc lưỡi chuyện nhỏ, viết sao cho người ta hiểu nội dung là được; thậm chí chê tôi hay bới móc. Tôi kệ, tôi chỉ làm theo lời cụ Phạm Văn Đồng, bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt.

Trung ương không thiếu người, chỉ không có người rành tiếng Việt

Hầu hết các báo đài mậu dịch đều giấy trắng mực đen đưa tin "Tổng thống Hoa Kỳ thăm cấp nhà nước tới Việt Nam", "Tổng thống Hoa Kỳ đến Hà Nội, bắt đầu chuyến thăm cấp nhà nước tới Việt Nam", “Lễ đón chính thức Tổng thống Joe Biden thăm cấp nhà nước tới Việt Nam"..., đại loại đều lủng củng như vậy.

Những người trình độ tiếng Việt bình thường chứ chưa cần giỏi, nghe/xem cứ tức anh ách. Tức về mặt ngôn ngữ, chứ không phải tức ông Bi Đen. Ông ấy chỉ đáng yêu, chả có chi đáng trách.

Theo trật tự của câu tiếng Việt, nếu nói “thăm cấp nhà nước” hoặc “chuyến thăm hữu nghị” thì “cấp nhà nước”, “hữu nghị” để chỉ tính chất, bổ nghĩa cho “thăm, chuyến thăm”. Nhưng khi đã có đối tượng cụ thể của động từ “thăm” (làm vị ngữ) thì bổ ngữ phải đứng ngay sau động từ, ví dụ: thăm Việt Nam, còn thăm có tính chất như thế nào sẽ ở vị trí tiếp sau. Chính vì vậy, diễn đạt chuẩn phải là: “Tổng thống Joe Biden thăm Việt Nam cấp nhà nước”, “Lễ đón chính thức Tổng thống Joe Biden thăm Việt Nam cấp nhà nước” chứ không thể lộn tùng phèo, phá tiếng Việt như báo đã dùng.

Đổi

Thực ra, rụt rè nâng cấp quan hệ, nâng tầm nọ kia dù có mục đích tốt đẹp đến mấy cũng chỉ là kiểu anh mù khua khoắng gậy đi lòng vòng, mất thời gian.

Nếu đã đặt "dân giàu nước mạnh" lên tối thượng thì cứ bỏ ngay thứ mặc cảm của kẻ chọn sai đường, nói thẳng với "bạn" rằng chúng tôi đã mất quá nhiều thời gian trên con đường nghèo đói, hãy chỉ cho chúng tôi cách đạt được dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh (thực chất) như các ngài.
Độc lập, tự chủ, kiên định đường lối cũ mà làm gì khi dân mãi chịu cảnh đói nghèo.

Đời con người ta chỉ sống có một lần, không ai có thể sống hết kiếp này sang kiếp khác để hưởng thành quả của hướng đi vô định, không biết nó ra sao.

Sĩ diện quốc gia bộc lộ ở tình trạng đói nghèo bất công chứ không phải việc chân thành học hỏi từ người hơn mình. Nếu người ta tới mình, hoặc mình tốn tiền đi tới người ta, những Mỹ, Nhật, Hàn, Israel, Sing..., cứ cầm cuốn sổ cây bút nhờ người ta chỉ dạy. Ông ơi, bác ơi, làm thế nào giàu có, hạnh phúc, hãy chỉ cho tôi với. Sĩ diện quái gì khi dân khổ nước nghèo.

Ăn miếng bánh vẽ lý luận mãi rồi, đã đến lúc người dân cần miếng bánh thực. Có thực mới vực được đạo, ngay cả thứ đạo xã hội chủ nghĩa. Nó chỉ hợp với một số người chứ không phải toàn dân.

Hì hục thí nghiệm mãi một đường lối, dù biết mười mươi một trăm năm nữa chưa biết có thành công hay không, thì đó không chỉ là làm chính trị, mà còn là tội ác với dân chúng.

Nguyễn Thông

Điên khùng

Là người cực dốt ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh, vốn liếng chưa đủ dính dầy đít giỏ, nói chuyện với Tây chủ yếu bằng tay, nhưng tôi cũng đủ hiểu từ "war" tiếng Anh có nghĩa là chiến tranh. Hai nước đánh nhau, nước này xâm lược nước kia thì là chiến tranh xâm lược (aggressive war), nước kia chống lại thì là chiến tranh vệ quốc. Đại loại dù kiểu gì chăng nữa thì cũng cứ phải gọi là chiến tranh.

Nghĩa phụ của từ war là xung đột, sự giải quyết tranh chấp về quyền lợi. Nghĩa phụ này chỉ dùng trong những trường hợp phạm vi hẹp, chẳng hạn giải quyết mâu thuẫn giữa cá nhân với cá nhân, nhóm này với nhóm khác, cao lắm là phạm vi làng xã, đơn vị, tổ chức này nọ.

Rất khốn nạn, phải nói là rất khốn nạn, cho tới lúc này, cuộc chiến tranh đẫm máu ở Ukraine do bọn Nga xâm lược gây ra, đã hơn 1 năm rưỡi, vẫn được nhà cai trị, giới cầm quyền, ban tuyên giáo, báo chí mậu dịch quốc doanh xứ An Nam gọi là xung đột. Chúng coi rẻ mạng người không bằng con sâu cái kiến, bất chấp cả luân thường đạo lý, công lý, sự thực; rất vô văn hóa, vô đạo đức, không còn tư cách con người.

Vậy nên cái ý định ném 350 nghìn tỉ đồng để xây dựng văn hóa, chỉnh đốn tư cách con người chỉ là thứ ý định điên rồ, rất vớ vẩn, cực kỳ vớ vẩn.

Nếu có giỏi, thực tâm, hãy bỏ ngay cái từ "xung đột" bị dùng một cách rất khốn nạn kia đi. Tự chỉnh đốn mình đi.

Người đọc tử tế hãy tẩy chay những báo đài nào cố tình dùng từ xung đột. Chúng không đáng được quan tâm.

Nguyễn Thông

Một cuộc đi xa

Chiều 6.9, chỗ nhà tôi mưa rả rích. Sài Gòn cũng như Huế vậy thôi, chiều mưa buồn lắm. Mới hơn 2 giờ, chuông reo, tiếng chuông sao có vẻ buồn. Chú em Như Thảo, phóng viên báo Thanh Niên sốt sắng báo, anh ơi, anh Đoàn Xuân Hải mất rồi, cách nay nửa tiếng. Rồi liên tục, hết người này người khác, tinh dững bạn bè, đồng nghiệp cũ nhắn tin, gọi điện, chỉ cái nội dung buồn ấy.

Lặng người. Cách nay vài tháng, ba anh em còn ngồi với nhau ở khu “ẩm thực đặc biệt”, một con hẻm đường Cống Quỳnh, trước trụ sở cũ báo Thanh Niên. Anh Nguyễn Khắc Nhượng bậc đàn anh cười bảo bữa nay ba ta đàn đúm chúc mừng Đoàn Xuân Hải từ cõi chết thắng lợi trở về. Ba anh em cụng ly cười he he. Vậy mà lúc này Hải đã mau mắn chọn một chiều mưa Sài Gòn ra đi cho mát.

Suốt gần tháng qua, tôi bận tối mắt tối mũi với cái bàn phím lạch tạch. Chả là nhận biên tập cho cuốn sách vài trăm trang, mà người nhờ vả, tin cậy đâu có phải ai xa lạ, là Lê Anh Đủ, bạn của cả tôi và Hải. Hồi mấy anh em còn cùng tòng sự chung ở báo Thanh Niên (mình và Hải lính cũ, Đủ từ Tuổi Trẻ sang, làm chung với Hữu Phú), trên 2 căn phòng bé tí tuốt lầu 5, í ới sang chơi với nhau, trà lá lúc thư nhàn, Hải gọi Đủ là đu đủ, Đủ kêu Hải là anh đường dây nóng. Mỗi ngày với những niềm vui nho nhỏ làm nhẹ bớt bao bận bịu lo âu trong cuộc mưu sinh vất vả. Đêm qua, sách đã xong, meo (mail) trả Đủ, mới có thì giờ biên mấy dòng về Hải.

Người hoàn hảo

Ở xứ này, lâu nay cứ kỷ niệm ngày sinh ngày mất (nhất là dịp tròn năm) của ông to bà nhớn là người ta lại tổ chức lễ lạt linh đình, ra sách, dựng tượng, hội thảo, tuyên truyền để khen ngợi "công lao to lớn". Chả hạn, ông bà ấy từng ủng hộ khoán hộ, chủ trương đổi mới, mạnh dạn xé rào, mở đường cho kinh tế thị trường, chống quan liêu bao cấp, tư duy vượt thời đại, v.v..

 
Dường như trong cái bộ máy, chính thể mà những ông bà ấy là thành viên, thậm chí chủ chốt, họ không liên quan gì tới những tệ hại, thụt lùi, trì trệ, suy sụp, khốn khó của đất nước trong suốt bao nhiêu năm. Vậy thì do ai, tại ai?

Qua sự tung hô, chỉ thấy họ có công, là những con người hoàn hảo, đấng bậc, chứ không có tiền án tiền sự gì. Dường như họ vô can, không dính dáng tới hiện thực u ám của đất nước và dân tộc. Mọi điều dở, chắc chỉ bởi đám dân.

Lại nhớ câu thơ của cụ Việt Phương (tác giả tập thơ Cửa mở): Những gì xấu xa của tao thì thuộc về mày/Những gì tốt đẹp của mày thì thuộc về tao".

Ở xứ này, làm quan là sướng nhất, cả lúc sống lẫn khi đã chết.

Nguyễn Thông

Lương phóng sinh

Cái chính quyền này cứ nói vì dân vì dân chứ tôi thấy họ chả vì dân tí nào.

Người về hưu sống bằng lương hưu. Không có đồng hưu còm ấy, họ (cả gần chục triệu người) bị khốn khổ, chậm một ngày khổ một ngày. Theo quy định, nhà chức việc phát vào ngày 2 đầu tháng. Chu trình thế rồi, cứ thế chia tiền còm ra, dè sẻn sao cho sống đủ 30 hoặc 31 ngày.

Nay họ lấy lý do ngày phát lương trùng vào nghỉ lễ quốc khánh nên sẽ lùi tiền còm tới ngày 5.9 mới phóng sinh nó tới bọn hưu. Chậm nhưng có lý do: nghỉ lễ. Chặn niềm vui của dân.

Vậy xin hỏi, biết lễ sẽ trùng vào ngày phát lương, sao không phát trước, phát sớm hơn, mà lại cứ phải lùi lại, nhường sự thiệt cho dân.

Căn cước

Hôm nay 28.8, Ủy ban Thường vụ quốc hội (được coi là bộ phận tinh hoa nhất của Quốc hội) họp bàn cái tên của luật về căn cước. Họ chia phe tranh cãi, luật ấy tên là Luật Căn cước, hay Luật Căn cước công dân. Như đám mổ bò, như cái chợ. Đúng là không có việc gì làm, nhàn cư vi bất hảo.

Tôi, một công dân nghiêm túc, đã từng nói rồi, thẻ căn cước chỉ để cấp cho người chứ đâu có cấp cho con vật mà phải lòng thòng rườm ra thêm chữ công dân vào, thành căn cước công dân. Chả nhẽ trại lợn cũng có cấp căn cước cho lợn, nên phải phân biệt giữa căn cước cấp cho công dân/người với căn cước lợn.

Công dân là từ để chỉ người, cá nhân dân của một nước. Và tất nhiên nhà nước VN (cũng như bất cứ nước nào) chỉ cấp thẻ căn cước - một dạng xác nhận tư cách hợp pháp, cho công dân VN. Đâu có bao giờ cấp cho người nước ngoài, mà có vị lý sự rằng phải có chữ "công dân" để phân biệt người VN với người nước ngoài. Có ai là người nước ngoài được cấp thẻ căn cước khi họ không phải là công dân VN không? Nếu cấp, thì gọi là căn cước gì? Căn cước siêu nhân chăng?

Nói túm lại, tên của luật, rất đơn giản và chính xác, chỉ cần đặt là Luật Căn cước. Tên của tấm thẻ tùy thân người ấy (bởi lợn không cần thẻ tùy thân) chỉ cần là Thẻ căn cước.

 
Bỏ mẹ chữ "công dân" đi, đỡ tốn công, tốn giấy, tốn nước bọt. Chỉ có thế mà cứ bàn tới bàn lui. Bộ máy này rất giỏi biến việc đơn giản thành chuyện nghiêm trọng.

Đám chính phủ dốt khi đưa ra dự thảo luật đã đi một nhẽ bởi chúng chỉ làm được đến thế, chứ quốc hội cũng rảnh háng cãi nhau chuyện này, quả thật bụt đất cả. Làm đại biểu quốc hội, "cơ quan quyền lực cao nhất" (hì hì), không phải để bàn những chuyện tào lao như thế. Ông bà nào cãi, cứ vào đây cãi với tôi.

Nguyễn Thông

Thời sự 24.8

Chuyện thằng trùm lê dương Wagner chết, cũng là một dạng Chí Phèo - Bá Kiến thôi, nói như dân làng Vũ Đại, "Trời có mắt đấy, anh em ạ. Thằng nào chứ hai thằng ấy chết thì không ai tiếc. Rõ thật là bọn chúng nó giết nhau, nào có phải cần đến tay người khác đâu” (chỗ này phải phục, bái lạy cụ Nam Cao tinh như thần, viết từ 80 năm trước mà y như vừa viết).

Thằng trùm Wagner, phải gọi thẳng là thằng, chứ ông iếc, nhà lãnh đạo lãnh điếc gì. Báo chí mậu dịch xứ này rất vớ vẩn, tôn một thằng giết người là ông, là nhà.

Ngu và ác thì chết. Kể ra giờ nó mới chết là khí muộn. Nhẽ ra y phải chết lâu rồi, bởi chính viên đạn của những người Ukraine yêu nước, chứ không phải bàn tay của Putin.

Có nhẽ sau cái chết của thằng Wagner, đám Nga sẽ bung toang. Bọn lâu nay e dè sợ sệt Putin sẽ tỉnh ngộ, sẽ ngầm kết lại với nhau đảo chính, bởi ít nhất thì chúng cũng thấy số phận mình qua cái chết của thằng Prigo.

Cuộc chiến tranh sẽ kết thúc, không còn xa nữa đâu. Trái đất sẽ hòa bình, điều mà bất cứ ai tử tế cũng mong đợi. Khoái nhất là bọn cây tre phò Nga sẽ tẽn tò, nhảy xuống ao mà trốn, bởi chả còn ma nào chơi với chúng nữa, nói chi người.

Cả Wagne, Pu, tre không còn, cuộc đời sẽ thật đẹp thật vui. Những kẻ bạc ác tinh ma, mình làm mình chịu kêu mà ai thương, các cụ nhỉ.

Nguyễn Thông