Đừng để mất bò mới lo…

... Làm chuồng. Tức là giật mình hoắng lên, lo sợ, cuống quýt tìm nguyên nhân, tìm cách giải quyết, quy kết trách nhiệm. Nhưng tất cả đều là sự đã rồi. Nếu sự việc xảy ra chỉ để lại hậu quả nhẹ, không ghê gớm lắm thì còn có thể rút kinh nghiệm, nhưng nó mà nặng nề, tổn hại không thể tính đếm thì chỉ còn nhờ tới pháp luật.

Ấy là tôi muốn nhắc tới vụ việc cười không nổi xảy ra đêm 25.12 ở Hà Nội. Chả hiểu làm sao, giữa muôn trùng lực lượng bảo vệ, hàng rào ngăn cách nọ kia, “nội bất xuất, ngoại bất nhập”, vậy mà đoàn tàu đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông hiện đại nhập từ Trung Quốc về, được gìn giữ bảo vệ cẩn thận “như con ngươi của mắt mình” lại bị tấn công một cách rất hài. Không biết “quân địch” có bao nhiêu người, nhưng dứt khoát không thể một hai “lính”, đem theo “vũ khí” là sơn màu, đồ phun xịt, cọ quẹt đã khoác cho đoàn tàu mới nhập còn din chưa bóc tem ấy một bộ áo lòe loẹt, loang lổ, sặc sỡ chẳng giống thứ gì. Có người đùa những “bức tranh” được lắm, còn buột mồm khen các họa sĩ graffiti vẽ đẹp, ấn tượng, khéo tay. Chẳng qua họ nhìn dưới góc độ hội họa thôi, chứ xét dưới góc độ xã hội - pháp luật thì quả thật có vấn đề.

Mất bò mới lo làm chuồng

    Dân ta có câu “Mất bò mới lo làm chuồng”, ngẫm ra cũng đúng với vụ tai nạn xe tải tránh rạp đám cưới dựng trên đường, gây ra tai nạn giao thông chết người (ở Q.Tân Phú, TP.HCM tối 21.11). Nhà chức việc địa phương, nơi xảy ra tai nạn, hứa rằng “Sau vụ việc này, UBND quận sẽ rút kinh nghiệm, nghiêm cấm hành vi lấn chiếm lòng lề đường dựng rạp để tổ chức tiệc tùng. Nếu các phường để xảy ra vi phạm, quận sẽ xử lý kỷ luật người đứng đầu”.

    Theo lẽ thường tình, tất cả mọi vụ việc công khai vi phạm pháp luật xảy ra ở địa phương nào thì bộ máy chính quyền, hệ thống chính trị, nhất là những người lãnh đạo nơi đó phải chịu trách nhiệm. Vẫn biết là vậy nhưng dường như không ít vi phạm diễn ra hằng ngày, thường xuyên, giữa ban ngày ban mặt, ai cũng thấy cũng biết, lại được cái kính chiếu yêu của chính quyền bỏ qua. Rất nhiều dạng vi phạm, có khi lúc ban đầu chỉ cỡ tiểu yêu, dẹp ngay xong liền, tuy nhiên do được dung túng, bỏ qua, do sự thờ ơ vô trách nhiệm, thậm chí đồng lõa của nhà quản lý và lực lượng chức năng, dần dần chúng biến thành yêu quái, chỉ khi chúng gây ra tai họa thì cả cộng đồng mới vội giật mình.

    Nhiều khách du lịch phương Tây đến Việt Nam thường than thở về tình trạng pháp luật bị thả lỏng khiến họ ban đầu có đôi chút lạ lẫm, tò mò, sau thì cảm thấy bất an, khó chịu. Quen sống ở nơi mọi thứ đâu ra đấy, việc to điều nhỏ đều được ràng buộc, điều chỉnh bởi quy định pháp luật, họ lạ, khó chịu là phải. Rõ ràng có biển báo đường cấm xe, đường một chiều, thế mà xe cộ cứ nghênh ngang. Đi dạo trong thành phố, chả biết lối nào mà lần bởi vỉa hè dường như bị chiếm tất tật để bày hàng, giữ xe. Nơi có thông báo cấm đổ rác, cấm tiểu tiện lại thường là nơi nhiều rác rưởi, ô uế nhất. Lúc nào cũng nghe tuyên truyền đường thông hè thoáng nhưng lúc nào cũng thấy hàng quán tràn lan, rạp đám cưới đám ma lấn chiếm hết cả con đường. Nhiều người cằn nhằn về âm thanh của hệ thống loa phường nhưng lại sẵn sàng bỏ qua, nín nhịn trước tình trạng karaoke nhà bên hát ông ổng suốt ngày… Chúng ta có hẳn những quy định về nếp sống văn hóa, văn minh công cộng, văn minh đô thị, vậy mà chỗ nào cũng có thể bắt gặp tình trạng vi phạm một cách công khai, vô tư, như mặc nhiên được chấp nhận. Tôi nhớ có lần nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Hùng Vỹ nhận xét rằng nhiều “nếp” ở ngay tại thủ đô Hà Nội bây giờ còn kém cả nơi làng xã.