Nhân văn giai phẩm bis (kỳ 3, cuối)

Những tác phẩm gò đồng mà nhà thơ-người thợ tài hoa Phạm Xuân Trường đề nghị nhà chức việc xét duyệt là tác phẩm nghệ thuật chứ không phải thứ chính trị thô thiển để rồi muốn cấm thì cấm. Mà ngay cả dưới góc độ chính trị-xã hội, sự cấm ấy cũng rất đáng lên án. Trong bản danh sách đã được sở duyệt, rất nhiều chân dung bị cấm treo lại là những tên tuổi lẫy lừng đã làm vẻ vang cho đất nước, dân tộc, nhân dân, người Việt, văn hóa Việt. Đám quan chức sở Văn hóa thủ đô và cả những quan thầy họ đã làm chính trị một cách rất phi chính trị.

Qua vụ “án treo” này, đã đến lúc nhà cầm quyền bỏ ngay cái thói “để lâu cứt trâu hóa bùn”, lờ đi rồi cũng xong, đâu sẽ vào đấy. Phải làm rõ ngô khoai, phạt những kẻ cố tình làm sai. Cần sự giải thích rõ ràng của người, của cấp có trách nhiệm: Sở làm thế là đúng hay sai? Nếu đúng, vì sao đúng? Nếu sai, tại sao sai? Ai là người chịu trách nhiệm chính, cán bộ sở, giám đốc sở, hay còn cao hơn nữa, ban tuyên giáo trung ương chẳng hạn? Ban tuyên giáo Thành ủy HN, Ban tuyên giáo trung ương có chỉ đạo, cho ý kiến để thông qua danh sách cấm ấy không? Dư luận cho rằng, với “án treo” nhạy cảm như vậy, thách kẹo đám sở kia cũng chả dám tự ý làm. Phải truy tận gốc, tìm ra kẻ đang trốn trong đống rơm.

Nhân văn giai phẩm bis

Mấy hôm nay, dư luận xã hội, nhất là giới văn nghệ sĩ, văn hóa văn nghệ, dậy sóng vụ Phạm Xuân Trường và “án treo”. Xã hội nóng vậy nhưng tịnh không thấy một tờ báo mậu dịch quốc doanh nào hó hé nửa lời. Chắc còn chờ chỉ đạo. Làm thân phận “chim trong lồng” (tôi viết rõ là lồng) nó khổ thế đấy. Đó là thực chất của tự do báo chí ở xứ này.

Phạm Xuân Trường là ai? Bác ấy - nhà điêu khắc, nhà văn nhà thơ, cũng thuộc hàng danh sĩ ở đất Hải Phòng. Nhắc tới đất Phòng thời hiện đại đừng quên những Bùi Ngọc Tấn, Đào Trọng Khánh, Thi Hoàng, Nguyễn Thụy Kha…, dĩ nhiên có cả Phạm Xuân Trường. Tôi chỉ vinh dự là đồng hương bác Trường chứ chưa được gặp, trò chuyện bao giờ, còn các “cụ” kia thì mình từng hầu chuyện.

Là người ngoại đạo điêu khắc-hội họa, tôi không dám bàn sâu về tác phẩm của bác Trường, nhưng rất nể phục. Trên đời có những họa sĩ, chỉ vẽ bằng bút bằng cọ cái chân dung vào giấy vào vải cho giống cũng không vẽ được, đằng này bác Trường hị hụi gò mặt người ta lên mảnh kim loại đồng mà cứ như chụp lại bằng búa bằng đe, toát ra cả thần thái “đương sự” thì quá tài. Hình như trong giới làm nghệ chưa ai đạt được điều này. Tôi cũng chơi với họa sĩ Đỗ Đức, một bậc thầy về tranh khắc gỗ. Lão này chỉ cần vài ba nét quệt là thiên hạ nhận ra ngay khắc họa về ai. Coi cứ phục lăn.

Thời gian

Thời gian là thứ tài sản vô giá ai cũng có, chỉ có điều nó được sử dụng như thế nào.

Gần 500 đại biểu quốc hội được thể chế tự nhận là tinh hoa của đất nước dành rất nhiều thời gian để bàn chuyện đấu giá biển số xe, đặt tên cái thẻ tùy thân là gì... thì thời gian bị họ biến thành rác, thậm chí không bằng rác bởi rác vẫn có ích (bón cây, đốt làm ra điện...).

Một vị hòa thượng, bậc cao tăng như Thích Tuệ Sỹ, đạo cao đức trọng, kiến thức thâm sâu, có thể nói là bác học, trên hiểu thiên văn dưới thông địa lý, nếu được sống bình yên một ngày thì đời lãi một ngày, xã hội lại cả vạn ngày triệu ngày bởi mỗi người đều nhận được "lộc" của cụ. 

Vậy mà kẻ tiểu nhân đắc thế bắt giam cụ tống vào ngục 17 năm trời. 17 năm của một đời người, với kẻ vô tích sự thì như gió thoảng, nhưng với con người phi thường thì khác. 17 năm ấy, nếu ngài được cống hiến phụng sự cho đời sẽ ra biết bao công quả cho nhân sinh. Tiêu hủy 17 năm ấy của thầy là hành vi tội ác, cực kỳ man rợ.\

Nói như bác Vũ Thư Hiên trong một bài đã khá lâu rồi khi viết về một bậc trí giả bị đày đọa: Thế mới thấy người ta đã phí phạm những tinh hoa của đất nước đến thế nào.

Không chỉ thầy Tuệ Sỹ mà nhiều lắm, nhiều lắm, ở nước này hơn 7 chục năm nay, bị phí phạm ác độc vậy. Buồn.

Nguyễn Thông

Tên đường (kỳ 5)

Nhân chuyện đặt tên đường có nhẽ phải nhắc ngay tới cụ Trần Văn Lai, người đã để lại dấu ấn đặc biệt trong vụ đổi lại tên đường cho Hà Nội giữa năm 1945. Mà đã nêu tên cụ Lai thì lại nhớ ngay một nhân vật lẫy lừng khác, cụ Trần Trọng Kim.

Chính hôm nay 2.12, cách đây tròn 70 năm, cụ Lệ Thần Trần Trọng Kim mất. Bữa trước, khi sang thăm Nhật Bản, ông trẻ Võ Văn Thưởng đã rủ rỉ lẫn cao giọng trước người Nhật rằng “nếu dùng một câu thật khái quát, ngắn gọn và cảm xúc về quan hệ hai nước chúng ta, tôi xin nói đó là “lương duyên trời định”. Ta cứ tạm hiểu lời ông trẻ, như có duyên tiền định. Chả biết đứa nào gợi ý hay mách bảo mà ra câu lập ngôn ấy, nhưng đúng thực bức tranh Việt - Nhật từng có những nét chạm khắc đáng kể. Chẳng hạn cụ Sào Nam Phan Bội Châu và bậc thân vương Kỳ ngoại hầu Cường Để đã từng có thời gian khá dài ở Nhật để học hỏi, mở mang đầu óc, tìm cách phục quốc. Và không thể nhắc, chính người Nhật thời còn nắm quyền ở Việt Nam đã chọn cụ Trần Trọng Kim làm thủ tướng chính phủ, cái chính quyền sau đó bị Việt minh cướp mất.

Tam giác sân bay

Thiển nghĩ của tôi, cái này mới là thứ để quốc hội bàn và quyết:

Theo quy hoạch tổng thể phát triển cảng hàng không và sân bay toàn quốc 2021 - 2030 đã được chính phủ phê duyệt thì sân bay Biên Hòa sẽ là sân bay lưỡng dụng (dùng cho cả dân sự và quân sự).

Đương nhiên nước nào có tí máu đánh nhau đều phải có sân bay quân sự, mà khi có chiến tranh chuyển một sân bay dân sự thành quân sự cũng rất khả thi. Thời hòa bình, có đủ (chứ không phải nhiều) sân bay là điều tốt, phục vụ cho sự làm ăn, đi lại, sinh hoạt.

Tôi không rành về hàng không lắm, thú thật vậy, nhưng cứ lăn tăn điều này: Khu vực Đông Nam Bộ với 3 trung tâm Sài Gòn - Biên Hòa - Long Thành như cái tam giác, 3 góc là 3 nơi trên, mỗi cạnh tam giác theo đường chim bay chưa tới 3 chục cây số. Nếu 3 sân bay hoạt động, chả hiểu chúng sẽ tránh nhau ở tầm thấp thế nào, hở chính phủ.

Học người Nhật

Nhắc tới nước Nhật người Nhật, nhiều người chả riêng gì ở xứ ta cúi đầu. Khen nước này thì có mà khen cả ngày, khen giời cao, khen phò mã tốt áo, khen mèo dài đuôi…

Tôi thích, kính nể họ ở khía cạnh này. Nước Nhật giàu nhưng người Nhật rất tiết kiệm. Họ sống thực tế chứ không se sua hình thức. Họ lấy giá trị thực tế làm chuẩn, làm thước đo chứ không trọng sự màu mè. Mọi phô bày hình thức không nằm trong mọi hoạt động của họ. Dân thế mà tầng lớp lãnh đạo quốc gia, thượng tầng cầm quyền cũng thế. Cả nhà vua, thủ tướng, các bộ trưởng đều gương mẫu về sự giản dị tiết kiệm. Khó mà săm soi tìm được những cờ kèn kèn trống, băng cờ khẩu hiệu, lễ lạt hoa hoét ở nước giàu có, văn hóa, văn minh bậc nhất này.

Ngay cái bộ máy điều khiển nước Nhật rộng hơn Việt Nam, dân đông hơn Việt Nam nhưng ngoài thủ tướng và các bộ trưởng thì không có phó thủ nào, mà bộ cũng rất ít. Đảng rất nhiều, nhưng đảng luôn ý thức “không có gì quý hơn độc lập tự LO”, không xài tiền ngân sách, không ăn bám dân. Anh nào lạm tiền dân là anh ấy tự loại mình ra khỏi đời sống chính trị.

Tên đường (kỳ 4)

Ở xứ này, mỗi tỉnh thành (hiện có 63 tỉnh thành, còn sắp tới gộp tách thế nào thì tôi không rõ, chứ trong đời mình tôi đã chứng kiến nhiều vụ khắc nhập khắc xuất rồi) đều có hội đồng đặt tên đường. Ấy là tôi nói dưới chế độ đương thời. Đủ ban bệ, thành phần, cứ nghĩ con ruồi chui không lọt. Cũng giống như những hội đồng xét giải thưởng (Hồ Chí Minh và nhà nước), xét danh hiệu (nhân dân và ưu tú), phong học hàm (giáo sư và phó giáo sư), giám khảo tinh những ông nọ bà kia, còn kết quả thế nào chắc thiên hạ đã rõ. Lúc nào rảnh, tôi sẽ biên mấy chữ về vụ bình chọn sắp đặt này.

Nước ta, mỗi lần có biến cố lịch sử lại thêm lần đặt lại tên đường. Đổi tên đường đi lối lại còn đỡ, chứ có thời phá sạch sành sanh. Thế kỷ 16, nhà Mạc ngoài chính đô Thăng Long còn xây hẳn trên đất thang mộc huyện Kiến Thụy (Hải Phòng) bây giờ một kinh đô nữa gọi là Dương Kinh, vua tôi quần tụ và làm việc ở đây. Khi nhà Mạc thua trận phải rút lên Cao Bằng, chúa Trịnh Tùng đã kéo quân về phá sạch bách mọi thành quách lâu đài trên cả vùng rộng lớn, đến cái móng cũng đào đem đổ ra sông Văn Úc. Hoàng thành Thăng Long thời Lý thời Trần nằm dưới mấy mét đất cũng là một ví dụ về sự tàn phá.

Bạn khủng bố

Ông Chủ tịch Cuba Miguel Diaz-Canel hôm 23.11 dẫn đầu đoàn biểu tình xuống đường ủng hộ Palestine, lên án Israel, kêu gọi chấm dứt chiến tranh ở Dải Gaza.

Cuba hoàn toàn lờ đi bọn khủng bố Hamas đang cầm đầu một phần Palestin, lờ chuyện bọn này khơi mào chiến tranh, bắn tên lửa tàn phá Israel, đang đêm đổ quân đánh úp giết chóc dân thường, và tệ nhất là bắt cóc con tin để ra điều kiện này nọ.

Tất cả những kẻ gây sự bằng cách bắt cóc con tin, lấy cái chết của người lương thiện ra để thực hiện mưu đồ đều cần phải bị trừng trị tận gốc, tiêu diệt đến cùng.

Dung túng cho chúng nó (như cách Cuba và LHQ đang làm), chúng được thể, lâu lâu lại bắt cóc con tin, lại ra điều kiện, đòi này đòi nọ, đó là trò của bọn khủng bố chuyên nghiệp.

Trĩu nặng hồn dân tộc

Hồi cuối tháng 10 vừa rồi, bác Nguyễn Duy biên nhắn vài chữ, báo rằng độ hạ tuần tháng 11 tây sẽ có cái Đông Kinh cổ nhạc, nhưng không phải ở Nha Trang như dự định ban đầu, mà Hà Nội.

Người nhắn, Nguyễn Duy, tức thi sĩ Nguyễn Duy của tre Việt Nam (cũng như cứ nhắc tới lão Đỗ Trung Quân là người ta vận luôn vào cây khế), ông con lừng lẫy của xứ Thanh lẫy lừng, từ khi vào ngưỡng 7 cổ lai hy ôm đủ các thứ bệnh nhưng ra bắc vào nam xoành xoạch bởi luôn có bao món nợ hồn dân tộc chưa trả. Nào những thúng mủng giần sàng, tranh tre nứa lá, thơ thiền thời Lý thời Trần, câu hò điệu múa dân gian, di sản chèo tuồng ả đào chầu văn… thứ nào cũng ấp ủ trong lòng như bị mang công mắc nợ. Không trả được (bảo tồn, xiển dương cái hay cái đẹp của nó) đời này thì trả tiếp đời sau. Nợ và người nợ đều cao quý chứ đâu phải thứ tín dụng tầm thường nhan nhản trong thế tục.

Tên đường (kỳ 3)

Trong bài kỳ 2, tôi có nhắc lại một thực tế khách quan mà hàng triệu người biết chứ không phải chuyện bịa, không phải nghe hơi bắc nồi chõ, là chính quyền Việt Nam cộng hòa (người ta quen gọi chính quyền Sài Gòn) trước năm 1975 đã rất công bằng, tôn trọng lịch sử khi đặt tên đường.

 
Ông anh trai tôi sinh thời từng bảo đâu chỉ tên đường, “nó” còn khá đàng hoàng, tử tế khi vẫn cho tồn tại, cho phép hương khói thờ tự mộ cụ Nguyễn Sinh Sắc ở Cao Lãnh tỉnh Đồng Tháp dù biết người nằm đó là ai. Rồi ở mấy tỉnh miệt Nam Bộ vẫn có nhà thờ cụ Hồ do dân tự lập năm 1969, dù có lúc binh lính thấy ngứa mắt định phá nhưng chả kiên quyết lắm nên vẫn cứ còn.

 
Hồi thập niên 60 - 70 đám chúng tôi còn nghe kể ông luật sư Trịnh Đình Thảo có khu biệt thự cực rộng ở trung tâm Sài Gòn, ông ngang nhiên đặt tên một con đường trong dinh cơ của mình là đường Hồ Chí Minh nhưng chính quyền cũng chỉ khó chịu chứ không làm gì. Khi ông ra R (rừng) làm chủ tịch Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam (thực chất do Việt cộng lập ra), chính phủ cũng chỉ tuyên án tử hình khiếm diện và tuyên bố tịch thu tài sản nhưng thực ra cũng chả lấy gì, kể cả đường HCM bởi con cháu người nhà ông còn ở đó. Tội ai làm người nấy chịu. Sau tôi được biết, khi ở R về, mặc dù giữ chức trọng làm to nhưng ông Thảo lại bị mất nhà vào tay chính quyền cách mạng. Đòi mãi đòi mãi, khiếu nại các kiểu, rồi mất luôn, chả biết sang thế giới bên kia có đòi tiếp không.

Tên đường (kỳ 2)

Đang nói chuyện tên đường, đặt tên đường, lại nhẩn nha vòng ra mạn bưu điện bưu chính, kể cũng lẩn thẩn, nhưng khổ nỗi những thứ liên quan tới thư từ, phong bì, tem, gửi thư, chuyển thư, “đánh” điện… ở xứ này một thời cũng lắm cái hay. Thôi, để kể sau, giờ nhà cháu quay về chuyện đường sá.

Nhân tiện đây, nhà cháu nói luôn có sự khác trong ngôn ngữ. Tiếng Việt phân biệt khá rõ, đường sá, phố xá. Khi đi với đường thì dùng “sá”, với phố thì “xá”. Đường sá mở mang, phố xá đông vui. Từ “sá” trong tiếng Việt để chỉ một mạch đất thẳng được bới lên, chẳng hạn “sá cày”. Còn từ “xá” có lẽ được đọc từ chữ “xa” là xe, trên phố nhiều xe cộ đi lại nên ghép thành phố xá. Cũng có thể từ chữ xá là nơi ở, đường có nhiều người ở thì thành đường xá. Ấy, nhà cháu cứ tạm hiểu vậy, bác nào kiến văn cao rộng xin chỉ giáo rộng mở giùm.

Đường và phố ở đô thị cũng có chút khác biệt. Ngoài bắc thường dùng từ “phố”, trong nam lại hay dùng “đường” mặc dù chúng đều là lối đi nơi đô thị. Ở Hà Nội, phố Hàng Ngang, Hàng Đào, Triệu Việt Vương, Trần Nhân Tông, Huế, Hàm Long… hầu hết là phố; thỉnh thoảng cũng có đường như Nguyễn Trãi, Phạm Văn Đồng, Trường Chinh… Hình như ở thủ đô những đường nào vừa để đi lại, vừa nhà cửa san sát làm nơi sinh sống, buôn bán tấp nập, và tương đối ngắn, có từ xưa cũ thì gọi phố; còn đường mới, dài, ít nhà dân, ít buôn bán thì gọi đường.

Nghề cao quý?

Ở những nước mắc bệnh sùng bái cá nhân, mà chủ yếu hơn chục nước theo chủ nghĩa cộng sản, trong phe xã hội chủ nghĩa trước kia, thứ bệnh này thuộc dạng mạn tính (mạn tính chứ không phải mãn tính như rất nhiều người dùng nhầm; mạn có nghĩa ngày càng nặng, bệnh ngày càng nặng, chứ không phải mãn là bệnh bị vĩnh viễn). Nó (sùng bái cá nhân) còn phát tác thành những triệu chứng lâm sàng khác, chẳng hạn sinh ra ngày này ngày khác, lễ nọ lễ kia, treo ảnh dựng tượng...

Có những ngày những lễ, lúc phe xã hội chủ nghĩa tồn tại thì rất rùm beng, sau khi phe tan gần như chết ặt, chả mấy ai ở nước cũ (cố quốc) nhớ đến nữa, như ngày quốc tế phụ nữ, quốc tế lao động, hiến chương nhà giáo, quốc tế thiếu nhi, hòa bình thế giới. Giờ may ra chúng chỉ còn hồn vất vưởng ở đôi nơi chưa dám đoạn tuyệt với cái cũ, trong đó có xứ này.

Tên đường

Với người sinh sống ở nông thôn-nhà quê, đường đi lối lại có tên hay không, không quan trọng. Vài con đường ranh nối làng nối xóm, cần gì tên. Xã quê tôi giờ đây được coi là nông thôn mới kiểu mẫu, hơn 5.000 nhân khẩu, cả 3 thôn đã khác xưa rất nhiều, đường sá rộng mở khang trang, ngày mưa đi từ đầu làng tới cuối làng không bẩn chân, vẫn không có tên đường.

Nhưng ở phố thì khác. Lắm đường nhiều lối, như bàn cờ, ngã ba ngã tư chằng chịt, nhà nào cũng na ná giông giống nhà nào, nên đường phải có tên. Lớ ngớ là lạc, chả biết đâu mà tìm. Nhân viên bưu điện đi phát thư thuộc đường hơn lòng bàn tay.

Cái gì cũng lạm phát, mất giá, kể cả tham nhũng

Lão hàng xóm nhà tôi làu bàu (tôi biên nguyên văn), đèo mẹ, nhớ năm chưa xa mấy, hình như quốc hội khóa 11, 12 (thì phải) ra nghị quyết nếu tham nhũng 500 triệu đồng trở lên khép khung án tử hình.

Vừa rồi thằng Son bộ trưởng 4T nhận 3 triệu đô đã thấy khiếp, đám Việt Á, bay giải cứu, AIC cũng đút túi vài chục tỉ, gần trăm tỉ càng khiếp, thoắt một cái, con mẹ cục trưởng Ngân hàng nhà nước nhận hối lộ những 5,2 triệu đô (USD), tương đương 118 tỉ đồng. Chưa thấy chị thống đốc xinh đẹp có ý kiến gì, nhưng đừng nói là không liên quan nhá.

Ở quận 8 Sài Gòn, một căn nhà phố liên kế bình dân trong khu dân cư cỡ 5 tỉ đồng. Con mẹ kia chỉ 1 lần tham nhũng được gần 24 căn, cứ tạm hình dung nó tham một phát được cả một dãy phố dài gần trăm mét (24 căn mặt tiền ngang 4m).

Đèo mẹ (vẫn nhời lão hàng xóm), chỉ cỡ cục trưởng mà còn thế, thì đám cao hơn, quyền hống quyền hách, mỗi phát tham nhũng chúng làm nguyên cả phường chứ đùa.

Nếu chiểu theo nghị quyết của quốc hội (nhắc tới quốc hội lại chán ặt), thi hành án tử hình mệt nghỉ, chết cả lò nhà chúng nó, nhưng lại đéo chết đứa nào, thế mới tài.

Tham nhũng lạm phát phi mã thế này, chả trách doanh nghiệp chết như rạ, còn dân thì ngắc ngoải bên bờ vực đói nghèo.

Nguyễn Thông

Nghe tin chẳng thấy bàng hoàng/Cán bộ đang tốt chuyển sang sắp tù

Chiều 16.11, báo chí cả trong lẫn ngoài lề đồng loạt đưa tin trung ương xử lý gần nguyên bộ sậu cai trị tỉnh Quảng Nam mấy nhiệm kỳ, còn đề nghị Bộ Chính trị kỷ luật tay bí thư đương nhiệm. 

Xin nhớ rằng mỗi nhiệm kỳ của đám đảng lãnh đạo ở địa phương (tỉnh thành) kéo dài tới 5 năm chứ đâu ít. Hai nhiệm kỳ là 10 năm, 3 nhiệm kỳ thì 15 năm. Chúng nó hư hỏng cả thập niên, ăn tàn phá hại, đè đầu cưỡi cổ dân chừng ấy năm mới bị rờ, đủ biết sự khốn nạn tới mức nào.

Mấy tỉnh thành đám lãnh đạo nát như Quảng Ninh, Thanh Hóa, Đồng Nai, Quảng Nam, Điện Biên, thậm chí cả Hà Nội... thì dân đen chúng tôi xin hỏi cửu trùng, triều đình, tứ trụ, ông này bà nọ: vậy thế đảng, các ông bà tồn tại để làm gì?

Chẳng nhẽ chúng nó tự bầu chúng nó lên, tự nắm quyền cai trị, tự tung tự tác, tự chịu trách nhiệm, ngoài vòng cương tỏa...

Dân không được lợi tí ti nào từ chúng nó, mà chỉ khốn khổ khốn nạn bởi chúng, hết nhiệm kỳ này tới nhiệm kỳ khác, mà thôi.

Không bất ngờ

Báo chí mậu dịch hôm qua 15.11 đồng loạt đưa tin dựa theo thông báo của công an về việc bắt ông cựu dân biểu Lưu Bình Nhưỡng. Không còn làm đại biểu quốc hội nhưng Nhưỡng đương chức phó ban dân nguyện của Quốc hội, to ngang cấp thứ trưởng.

Có thời, một số vị đại biểu quốc hội như Dương Trung Quốc, Nguyễn Minh Thuyết, Lê Thị Nga, Nguyễn Thị Hoài Thu, Lê Nam, Lê Thanh Vân, Lưu Bình Nhưỡng, Trương Trọng Nghĩa... được chú ý bởi những chất vấn, phát biểu, góp ý được lòng dân, khiến thiên hạ bớt đi cái cảm giác coi nghị trường chỉ là chỗ xôi thịt, ngủ gật, mười rằm cũng ư mười tư cũng gật. Giờ người thế đã bặt vắng nhiều, cảm giác ấy lại cụ thể, rõ ràng.

Ông Nhưỡng (Lưu Bình Nhưỡng) cán bộ cấp cao của thể chế, của hệ thống chính trị đang cai trị xứ này, có dính dáng tới giang hồ, xã hội đen như công an và báo chí mậu dịch thông tin hay không thì tôi không rõ. Tự thâm tâm, nghĩ một người như ông Nhưỡng khó mà can tội ấy. Nhưng ở đất An Nam, ai đã được để ý, chiếu cố, thì không tội này sẽ bị tội khác, chẳng hạn trốn thuế, giống Hải điếu cày Nguyễn Văn Hải, hoặc luật sư Trần Vũ Hải. Xứ ta đứa nào chả... trốn thuế. Càng lắm tiền, đại gia, càng trốn thuế tợn.

Cũng đã kha khá lâu, hồi ông Nhưỡng lặn lội về làng Hoành xã Đồng Tâm đầu năm 2020, tôi có biên mấy chữ trên phây búc, rằng "đương sự" Nhưỡng sớm muộn cũng bị bắt, bởi can tội đứng về phía dân, bênh vực dân, đi ngược lại dòng chủ lưu.

Giờ thì đại biểu nhân dân Lưu Bình Nhưỡng đã trở thành bị can Lưu Bình Nhưỡng, tội trạng rất ỡm ờ, bí hiểm.

Chỉ có điều, không phải ai bị bắt cũng là người xấu. Nhưỡng là trường hợp vậy.

Nguyễn Thông

Phân cục phân cục trưởng

Hồi tôi còn bé, nghe người ta nói trong hệ thống bộ ngành có cấp cục, dưới cấp này có cấp phân cục. Đứng đầu cục là cục trưởng, phân cục là phân cục trưởng. Bọn trẻ con thường đùa với nhau đứa này đứa kia là phân cục trưởng, hoặc phân cục phân cục trưởng.

Theo báo Tiền Phong hôm 13.11, tại hội nghị về di sản, "Cục trưởng Cục Di sản văn hóa Lê Thị Thu Hiền chia sẻ liên quan đến dự án lấp vùng đệm vịnh Hạ Long làm biệt thự, nhà liền kề gây xôn xao dư luận gần đây.

Bà Lê Thị Thu Hiền nói rằng khu vực thực hiện dự án ở vùng đất đồi núi, đầm lầy, khu nuôi thả vịt, không có người dân, không có di sản, di tích, không có quy hoạch du lịch. Đây cũng là khu vực cuối vịnh Bái Tử Long đổ ra biển. Tuy nhiên việc triển khai vẫn phải đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật".
Như thế là quá rõ, bà cục trưởng cho rằng việc lấp biển quây đảo ở vịnh Bái Tử Long không phạm vào di sản, danh lam thắng cảnh gì, được pháp luật hiện hành cho phép.

Không hiểu bà này đã tới tận nơi có dự án xâm lấn đó, hoặc ít nhất cũng coi mấy tấm ảnh chụp khu biển với những hòn đảo nhấp nhô san sát (phải cả triệu năm mới hình thành) chưa, mà dám bảo đây chỉ là khu đầm lầy, chỗ nuôi thả vịt, đất hoang hóa. Ông hàng xóm nhà tôi đọc xong bảo "bà mẹ nó, chỗ này nuôi được vịt thì có mà vịt giời".

Di sản thế giới hay ao làng? (kỳ 3)

Không chỉ ông trời lấn biển mở đất mà chính người cũng liên tục ăn biển. Cách nay cũng chưa xa, gần nửa thế kỷ chứ bao nhiêu, những năm 80 trở về trước, người ta ít quan tâm tới đất ven biển. Từ Móng Cái Quảng Ninh lần theo bờ biển qua Hải Phòng, Nam Hà, Ninh Bình, Thanh Hóa vào tít tận Vĩnh Linh, rồi sau 1975 kéo tới tận Cà Mau, Rạch Giá, đất ven biển rất hoang sơ, chả mấy ai để ý, không bị những khu du lịch, rì sọt, khách sạn chia năm xẻ bảy, xâm chiếm như sau này. Ông bạn tôi bảo, đến ngay cả Hoàng Sa, Trường Sa còn không được vào bản đồ, vào sách giáo khoa thì mấy vùng rừng ngập mặn, nước lợ, cửa sông, bãi bồi ai mà thèm để ý. Nhắc vậy để thấy rằng con cháu rất có lỗi với tiền nhân, tổ tiên, những người khai sơn phá thạch lấn biển mở mang và bảo vệ bờ cõi, như cụ Nguyễn Công Trứ chẳng hạn.

Năm 1974 đám sinh viên chúng tôi đi thực tế ở Thái Bình, tôi và anh Nguyễn Ngọc Xuân người Ninh Bình cán bộ đi học được phó về Tiền Hải huyện biển, trụ ngay xã Đông Minh sát biển. Hơn tháng trời, hai anh em lặn lội khắp vùng, cả ruộng lúa lẫn đồng cói. Tối về ở nhà ông cụ Tại đã 90 tuổi, da đỏ đắn, tiếng oang oang, nhà ven đê trông ngay ra bãi biển.

Di sản thế giới hay ao làng? (kỳ 2)

Dù vùng bảo vệ 1 hay bảo vệ 2 thì cũng phải bảo vệ nghiêm ngặt, đúng như khái niệm, tên gọi “bảo vệ”. Theo quy định của chính phủ, vịnh Hạ Long là vùng cốt lõi, bảo vệ 1; còn những chỗ bên ngoài, nhất là khu vực tiếp giáp, gọi là vùng đệm, bảo vệ 2. Chỗ biển đảo lô nhô thuộc phường Quang Hanh, TP.Cẩm Phả bị đổ đất đá làm cho nham nhở biến dạng chính là vùng đệm, bảo vệ 2. Muốn thay đổi nó phải có ý kiến từ chính phủ, được duyệt từ cấp trung ương, chứ chính quyền tỉnh Quảng Ninh không có quyền. Nếu đám Quảng Ninh tự ý cho phép, là xé rào, làm bậy, cần bị xử lý nghiêm khắc, thậm chí khởi tố, truy tố. Khi bị lôi ra trước công luận lại còn đòi sửa "luật", sửa nghị định của chính phủ để cái sai được tồn tại bất hợp pháp. Nếu trung ương cho phép, chỉ đạo, bật đèn xanh, đồng ý vụ này, thì trung ương cũng có tội, còn khởi tố hay không thì tùy “lò”.

Di sản đặc biệt "biển đảo quê hương", khu vực di tích danh thắng quốc gia mà từ trên xuống dưới coi như cái vũng trâu đằm, chỗ con rồng lộn chứ hạ long hạ liếc chi. Đừng có cãi. Nó phá sờ sờ ra đó hơn cả năm rồi chứ có phải dấm dúi trong buồng đâu mà không thấy. Phạt 125 triệu đồng có khác gì gãi ngứa một con thú hung dữ đang say ăn đất, có khác chi bật đèn xanh mở đường cho nó rằng chúng mày cứ làm đi, không sao đâu.

Di sản thế giới hay ao làng?

Những ồn ào về việc lấp biển ở tỉnh Quảng Ninh những ngày qua cần được minh định cho rõ ràng, tránh những mắng mỏ sai lệch hoặc ỡm ờ bao che. Cách nào kiểu nào cũng không tốt.

Trước hết, cần thừa nhận nơi bị lấp không nằm hẳn trong vịnh Hạ Long - di sản thiên nhiên thế giới, thậm chí được công nhận, “cấp bằng” những 2 lần. Cũng cần nói thêm, thứ danh hiệu do UNESCO cấp này cũng không đến mức hãnh diện lắm đâu. “Nó” ban phát tràn lan, dĩ nhiên phải nộp tiền kẹp vào hồ sơ, cũng như Đại học Đông Đô bán bằng vậy. Liên Hợp Quốc xôi thịt còn chả ăn ai, huống hồ đám trực thuộc như U nét, WHO, ủy ban nhân quyền… Họp xài tiền đóng góp là chính, chứ nên cơm cháo gì.

Di sản hay không là do mình, chứ chẳng phụ thuộc vào u nét u niếc. Sản là tài sản (vật chất hoặc tinh thần), di là truyền lại, để lại. Di sản là thứ do cha ông, tiền nhân để lại cho con cháu. Vịnh Hạ Long cũng như cả cõi đất Việt này là di sản truyền đời, ai cũng có trách nhiệm gìn giữ, bảo vệ. Nghiêm cấm việc dâng hiến cho ngoại bang, bán, cắt bỏ, tàn phá. Vua Lê Thánh Tông thế kỷ 15 dạy rằng “một thước núi, một tấc sông của nước ta lẽ nào tự tiện bỏ đi được”. Vịnh Hạ Long là thứ di sản đặc biệt do thiên nhiên ban tặng cho đất nước, nó chỉ có ở Quảng Ninh nhưng bất cứ người Việt nào, từ ông to bà nhớn triều đình trung ương tới đứa dân thường đều có trách nhiệm gìn giữ, bảo vệ. Không phải chỉ Hạ Long, cả Bái Tử Long và vịnh Cát Bà đều cần được đối xử như thế, bởi đều là di sản cần được bảo vệ nghiêm ngặt.

Mẹo vặt (dành cho các chị nhà không có đàn ông)

Thời nay, đối tượng "nhà không có đàn ông" chẳng biết có còn không, chứ hồi hậu chiến (sau 30.4.2975) sẵn lắm. Ở miền Bắc, hàng vạn nữ TNXP không lấy được chồng, một phần do bị tàn phai tuổi xuân trong chiến tranh, bị nhiễm chất độc không thể sinh nở, phần khác đàn ông trai tráng hiếm hoi do chết quá nhiều. Ở miền Nam, cũng bạt ngàn đàn bà bị biến thành vọng phu, chờ ngóng chồng đang ở các trại tù (được mỹ từ thành nơi cải tạo) tưởng chỉ dăm bữa nửa tháng, vài ba năm, ai dè bặt luôn cả tin lẫn người.
Biên vậy để hiểu bất cứ điều gì xứ này cũng gắn với lịch sử, thứ lịch sử bị giấu diếm.

Mẹo 1: Hôm trước, tôi thấy nhiều chị ở những khu chung cư vùng ven nội thành thủ đô, khu Thanh Hà huyện Thanh Oai chẳng hạn, than thở vụ thiếu nước, nước bẩn, nước đầy tạp chất. Có chị bảo nếu lọc bằng vải cũng chặn được khá nhiều chất bẩn, nhưng thời nay kiếm mảnh vải vụn sạch không dễ, v.v..

Một cuộc kéo lùi lịch sử phát triển nhân loại

Đó là sự kiện mang tên “cách mạng tháng 10” và những hệ quả mà nó gây ra 7 chục năm sau.

Năm 2023, tháng 10, hôm qua 7.11, cách đây đúng 106 năm xảy ra cuộc bạo loạn cách mạng tháng 10 ở Nga, cái nước đang tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược tàn bạo với người anh em Ukraine một thời môi răng trong thể chế Liên Xô. Bản chất thật của Liên Xô và Nga, cách mạng và chiến tranh, dù có che giấu khéo mấy, lâu mấy, cũng có lúc bật ra, phô bày. Cách mạng ư, chẳng qua là bạo lực, chém giết, say máu, tàn bạo, là “cách mẹ cái mạng chúng nó đi”. Trên quả địa cầu, những anh cộng sản hoặc đám thiên tả ưa làm cách mạng, thích dùng từ “cách mạng” nhất. Cách mạng thực chất là phá bỏ, thay đổi, chém giết, vậy mà thời nay họ cứ hô hào mọi người "phát huy tinh thần cách mạng", chả biết định phá cái gì, chém giết ai.

Tại sao xảy ra tháng 11 mà lại gọi cách mạng tháng 10. Đó cũng là sự oái oăm. Cứ tra Gu gồ thì rõ ngay, không cần giải thích lòng thòng. Vả lại Liên Xô nơi đẻ ra cách mạng, nó thích gọi thế thì đàn em phải chiều, nó mà phạt, không u đầu cũng sứt tai.

Thành Bưởi và đấu tố kiểu “cải cách ruộng đất”

Điều cần khẳng định ngay từ đầu, Thành Bưởi là công ty tư nhân, một doanh nghiệp hàng đầu về giao thông, nhất là vận chuyển hành khách ở miền Nam trong vòng hơn hai chục năm trở lại đây. Nói không quá, Thành Bưởi là đại gia vận chuyển, nhiều công ty nhà nước (quốc doanh) về quy mô, hoạt động, sự phục vụ hành khách, việc đáp ứng như cầu của cuộc sống, v.v.. phải xách dép cho nó.

Hồi những năm thập niên 10 thế kỷ 21 này, khi Phương Trang, Thuận Thảo, Cúc Tùng, Cúc Tư… còn khiêm tốn, thậm chí chưa là gì thì cái tên Thành Bưởi đã nổi như cồn. Những người thường xuyên đi lại tuyến Sài Gòn - Đà Lạt chắc có nhiều kỷ niệm khó quên với Thành Bưởi, bởi nếu không có nó thì những nhà xe lặt vặt cả công lẫn tư sẽ hành mình không biết đến bao giờ. Khá nhiều tờ báo in có tòa soạn tại Sài Gòn, muốn phát hành sớm, tới tay bạn đọc kịp giờ ăn sáng uống cà phê ở các tỉnh Đông Nam Bộ và Tây Nguyên đã được Thành Bưởi hợp đồng, giúp đỡ nhiệt tình vận chuyển. Chỉ có điều, sau khi báo đã đủ lông đủ cánh, in tại chỗ không cần lụy Thành Bưởi nữa, không xin được quảng cáo nữa, lúc “bạn Bưởi” bị nạn thì quay ngoắt, bới lông tìm vết, đánh Thành Bưởi tới tấp, chẳng hạn thống kê trong 1 tháng có bao nhiêu vụ chạy quá tốc độ. Sống trả ơn mới khó, chứ vô ơn thì dễ lắm. Ông bạn tôi cười bảo, muốn được báo lờ đi hoặc lên tiếng bảo vệ, cứ phải nuôi quảng cáo, nhất là trên báo tết báo xuân.

Hôm qua 4.11, tại cuộc họp báo chính phủ thường kỳ, ông Xô phát ngôn bộ công an và ông thứ trưởng Nguyễn Đức Chi bộ tài chính, người thì nói công ty Thành Bưởi có dấu hiệu trốn thuế, nặng nhất là “trả tiền cho người lao động nhiều hơn so với khai báo nộp thuế”, người thì hé lộ đã có nhiều tố giác tội phạm liên quan tới Thành Bưởi (cứ chung chung vậy thôi, còn tội gì thì có lẽ công an chưa thể công bố được). Quyền trong tay nhà chức trách, nói gì làm gì mà chả được, chỉ cần cứ đúng pháp luật.

Bất tín nhiệm phiếu tín nhiệm

Cứ tưởng trò bỏ phiếu tín nhiệm nảy nòi từ năm 2012 bị dẹp, bị vứt vào sọt rác rồi, ai dè sau hơn chục năm nó được dựng lại, có phần hoành tráng hơn.

Cái gì liên quan đến "phiếu" ở xứ này đều đáng sợ, kể cả tem phiếu thời bao cấp lẫn phiếu bầu bán này nọ. Giờ đào xới từ ký ức, nhớ lại mấy ô phiếu-tem, cái thì quy định được mua 25 gam thịt (to bằng cái lưỡi mèo), cái thì 20cm vải (bằng chiếc khẩu trang), cái thì 100 gam lương thực (gạo) vẫn rùng mình. Rồi mỗi kỳ bầu cử “sáng suốt lựa chọn những người xứng đáng bầu vào quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp” (lần nào cũng câu này), tivi hát “cầm lá phiếu trên tay chúng ta đi bầu” nhưng ai cũng hiểu họ chả cần mình bầu, phiếu mới chả phiếc, bởi chưa bầu đã biết ai trúng, nhất là tứ trụ, thậm chí biết trước cả tháng. Tin đồn, thông tấn xã vỉa hè luôn trúng phóc. Kể từ khi cộng sản cầm quyền luôn diễn ra như vậy. Họ có đủ cả, chỉ thiếu mỗi quyền dân chủ thực sự.

Người ta vẫn kể cho nhau nghe chuyện tay trùm Xít ta lin (Stalin) chỉ đạo đàn em tổ chức bỏ phiếu. Khi bọn kia thật thà muôn tâu thánh thượng, nếu bỏ phiếu thì chúng ta thua mất, y liền cười, bay làm cách mạng nhưng đéo biết gì, ăn nhau ở khâu kiểm phiếu chứ không phải bỏ phiếu. Cả bọn được giác ngộ lý luận cách mạng vô sản cười như nghé. Chuyện Liên Xô nghe như chuyện nhà. Ông Xít ta ở nước Nga/mà em lại thấy rất là Việt Nam, cụ thần đồng Trần Đăng Khoa nhể.

Nhất bên trọng, nhất bên khinh

Đó là câu nhận xét sự đời của các cụ ngày xưa. Trọng là nặng (trọng tội tức tội nặng), khinh là nhẹ (khinh khí cầu là quả cầu chứa khí nhẹ để bay lên). Nhất bên trọng, nhất bên khinh - một bên bị coi nặng, một bên xem là nhẹ, dù hai bên như nhau, na ná nhau. Thái độ và cách xử lý này luôn thiếu sự công bằng, công tâm; một dạng lạm quyền, vô pháp.

Chiều tối 25.10, công an ra thông tin kết luận về vụ anh em nhà Quốc Cơ, Quốc Nghiệp biểu diễn chồng đầu. Đúng như dư luận xã hội dự đoán.

Tôi vốn không quan tâm tới vụ Ngọc Trinh, vụ “phim dựa theo tác phẩm của Đoàn Giỏi”, vụ Cơ Nghiệp chồng đầu, bằng chứng là đến thời điểm này tôi chưa thò ra chữ nào, bởi chúng đều không đáng mất thì giờ. Một ông anh cựu binh thỉnh thoảng chọc tôi sao chưa lên tiếng bênh cô Trinh, tôi định giả nhời bác ấy, rằng Trinh triếc với em không là cái đinh gì. Vụ Cơ Nghiệp cũng vậy. Nhưng nay đã có kết luận điều tra thì đành phải biên đôi dòng.

Anh em Cơ Nghiệp đóng quảng cáo, nói cho cùng cũng như mấy anh chị văn nghệ sĩ, ưu tú nhân dân này nọ quảng cáo thuốc hoặc thực phẩm chức năng, thổi loa kèn thuốc lậu, bán cái danh của mình để kiếm tiền. Anh em nhà xiếc này còn đáng trọng hơn mấy nghệ sĩ kia bởi thể hiện tài năng thực sự chứ không mồm mép giả dối, nói vống lên như Xuân tóc đỏ “Dù già cả dù ấu nhi/Sương hàn nắng gió bất kỳ ở đâu/Sinh ra cảm sốt nhức đầu/Da khô mình váng âu sầu ủ ê/Đêm ngày nói sảng nói mê/Chân tay mỏi mệt khó bề yên vui/Vậy xin mách bảo đôi lời/Nhức đầu giải cảm liệu đời dùng ngay”.

Thời sự ngoài xóm

- Tổng thư ký tổ chức vô hại có tên Liên Hợp Quốc, ông Guterres phân trần rằng người ta đã xuyên tạc lời ông ấy khi nói ông ấy có ý bào chữa, bênh bọn kh.ủng bố Hamas. Thôi, ông ạ, lời nói dù gió bay thật đấy nhưng nói trước đám đông cả trăm người nghe tận lỗ nhĩ chứ có phải thì thầm với bà nhà trong bếp đâu mà bảo người ta xuyên tạc. Làm phỗng sành thì tốt nhất đừng phát ngôn gì may ra còn được hưởng chút hương khói.

- Có thứ ì xèo vui, liên quan tới thằng Pu, tên độc tài, xâm lược, ph.át xít, uống m.áu người không tanh. Cũng chả biết thế nào, nhưng dù tin vịt vẫn rất đáng mừng. Thằng này chết, cả làng vũ đại ăn mừng, tổ chức làng tang vui vẻ, “vui ơi là vui”. Lời mời rơi hôm kia hôm kìa có khi nhờ vậy mà rũ một cách an toàn.

- Hôm qua, coi tivi xong, thấy Pu lẻo mép khi bàn về cuộc chiến tranh ở dải Gaza rằng "nhiệm vụ của chúng ta hiện nay là ngăn chặn đổ máu và bạo lực", ông hàng xóm nhà tôi cười bảo đúng là mồm con đĩ.

- Từ khi Ukraine bị xâm lược, báo chí mậu dịch An Nam không tuyên bố công khai nhưng mở cuộc chê bai U và phò nịnh Nga toàn diện cho tới nay. Có nhẽ người U cờ ren vốn hiền lành nên họ không chấp, cứ kệ. Nhưng với Israel thì sẽ không thế đâu. Người Do Thái thông minh, quyết đoán, rõ ràng, sòng phẳng, ai tốt với họ thì họ tốt lại, họ không ưa thói thò lò hai mặt, uốn éo, lập lờ nọ kia. Họ tính sổ bọn khủng bố Hamas xong, đảm bảo sẽ rà soát lại những cây tre cây vầu, chứ không dĩ hòa vi quý như kiểu U cờ ren. Rồi lại chả phân trần phân nhộng tôi đâu có thế, tại bọn tuyên giáo chứ.

Nguyễn Thông

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (kỳ 6, cuối)

Ở miền Bắc những năm trước 1975, học sinh cấp 3 và sinh viên đại học đứa nào cũng biết thuật ngữ “ai thắng ai?” nói về cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản trên toàn thế giới. Những giờ học chính trị và triết học Mác - Lê Nin, các thầy khẳng định chắc như đinh đóng cột phe tư bản, thực dân, đế quốc, bóc lột đang giãy chết, phe xã hội chủ nghĩa ngày càng lớn mạnh. Bọn tư sản tư bản mà giai đoạn tột cùng là đế quốc ngày càng cùng đường, chó dại cắn càn, gây chiến tranh, nhưng sẽ không tránh khỏi bị diệt vong. Cuối bài, bao giờ các thầy hoặc báo cáo viên cũng kết luận “Sức ta là sức thanh niên/Thế ta là thế đứng trên đầu thù”, chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản là hiện thực và tương lai nhân loại, vô sản sẽ lãnh đạo toàn thế giới..., cả thầy lẫn trò đều hỉ hả.

Sự dối trá ấy bị xé toạc khi những người ở thiên đường miền Bắc sau tháng 4.1975 được tận mắt chứng kiến cuộc sống và nền kinh tế miền Nam. Người cộng sản không nghĩ rằng đồng thời với việc họ “giải phóng” được miền Nam thì chính miền Nam cũng giải phóng đầu óc u mê cho hàng triệu người Bắc, nhất là về kinh tế. Dân chúng ngoài vĩ tuyến 17 tận mắt thấy chủ nghĩa tư bản ở miền Nam đã xây dựng một nền kinh tế hàng hóa dồi dào tới mức những người quen sống trong chế độ bao cấp có nằm mơ cũng không dám nghĩ.

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (kỳ 5)

Thực ra, tôi cũng tham gia vào việc đánh tư sản, kìm hãm xã hội này, góp phần để cuộc sống vất vưởng đến tận bây giờ. Giờ kể ra, giống như tự chuyển hóa, tự diễn biến, suy thoái. Chả là hồi từ năm 1977 tôi vào Sài Gòn, suốt mấy năm các thầy cô giáo chúng tôi từ miền Bắc vào được chính quyền huy động cho công cuộc long trời lở đất (xứ mình làm gì cũng long trời lở đất) đánh tư sản. Cứ làm theo miệng cán bộ tuyên truyền, chúng tôi hăng hái lên án kịch liệt bọn "tư sản mại bản ôm chân đế quốc Mỹ" Lý Long Thân, Mã Hỷ, Hoàng Kim Quy, Trương Dĩ Nhiên, Mã Tuyên, Nguyễn Tấn Đời..., tham gia phong trào đấu tố "bọn bóc lột, đầu cơ tích trữ, phá hoại kinh tế".

Chúng tôi cả tin rằng lưới thép (gọi là lưới B40) do nhà máy của Hoàng Kim Quy sản xuất chủ yếu để bọn đế quốc Mỹ sử dụng ngăn đạn B40 của phe cách mạng; gạo xuất khẩu của Mã Hỷ là chiếm đoạt mồ hôi công sức nông dân đồng bằng sông Cửu Long, sắt thép do Lý Long Thân nhập về chủ yếu đúc súng đạn, phim ảnh do Trương Dĩ Nhiên nhập và phát hành để đầu độc thế hệ trẻ, xà bông Trương Văn Bền giàu là nhờ bóc lột sức công nhân... Kết quả từ một nền kinh tế đang phát triển, hàng hóa phong phú, sự nghiệp cách mạng kinh tế đánh tư sản đã thành công khi nhanh chóng đưa xã hội trở lại mức "mua cái đinh cũng phải giấy", miền Nam mau mắn hòa đồng với kinh tế nghèo nàn, thủ công, thiếu thốn, bao cấp ở miền Bắc, cùng dắt tay nhau đi trên con đường xã hội chủ nghĩa đói nghèo.

Gieo gì gặt nấy, chính chúng tôi không cần chờ đợi lâu, phải trệu trạo nhai hạt bo bo, củ sắn (mì) thay gạo suốt hơn chục năm trời, chịu cảnh phân phối từng cây kim sợi chỉ, viên đá lửa, gói thuốc Vàm Cỏ khét lẹt, mảnh vải chỉ đủ may cái quần đùi…

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (kỳ 4)

Nói gì thì nói, trong khoảng 2 chục năm trở lại đây, sự đổi thay bề mặt ở đất nước này, chẳng hạn nhà cửa, đường sá, khu dân cư, nhà máy xí nghiệp, nơi du lịch… chủ yếu là nhờ doanh nhân, những nhà tư bản, nhà sản xuất kinh doanh nằm ngoài hệ thống nhà nước. Ngay cả công ăn việc làm, tạo thu nhập cho người dân cũng chủ yếu dựa vào họ - nhà tư sản trong nước lẫn nhà đầu tư nước ngoài.

Kể đâu xa, huyện Kiến Thụy (Hải Phòng) quê tôi là vùng quê thuần nông, tới cuối thập niên 90 càng tiến lên chủ nghĩa xã hội càng xơ xác tiêu điều. Ruộng đất ít, nông dân không việc làm, thanh niên nam nữ bỏ đi khắp nơi làm thuê làm mướn, cu li bốc vác, buôn thúng bán bưng lê la hè phố. Cuộc sống cực kỳ bấp bênh, bế tắc. May nhờ có những nhà tư bản cả trong và ngoài nước mở nhà máy xí nghiệp công ty sản xuất ven sông Đa Độ, khu chợ Hương, lối thông ra đường 14 cũ (nay là đường Phạm Văn Đồng đi Đồ Sơn) mà cả vạn thanh niên nông dân có việc làm, chăm chỉ lao động nên có thu nhập nuôi bản thân và gia đình. Không phải kiểu vô sản hóa như mấy ông hồi xưa, mà là công nhân hóa, nhờ doanh nhân nên sống được, chứ không phải nhờ chính quyền.

Đỗ Nam Cao không hề thấp (kỳ 3, cuối, đáng đọc nhất)

Thi sĩ Đỗ Nam Cao có bản sơ yếu lý lịch đậm màu chiến tranh. Ông học khóa 11 Khoa Văn, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội (ngôi trường danh giá nhất miền Bắc thập niên 50 - 70). Đó là cái nôi nuôi dưỡng rất nhiều nhà văn nhà thơ, văn nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, thậm chí cả nhà chính trị lừng danh xứ này.

Tôi không “nghe hơi bắc nồi chõ”, không nghe qua trung gian nào, mà trực tiếp từ bác Cao kể, trò chuyện, nhiều lần chứ không chỉ một lần. Đơn giản bởi tôi là đàn em đồng môn của bác, học khóa 17, khi vào thì bác đã ra trường. Nhưng sau 1975 thì hai anh em có nhiều dịp gần gũi. Cái tình đồng môn thuở ấy nó sâu đậm và cụ thể lắm. Chuyện này tới cuối bài tôi sẽ nhắc.

Đỗ Nam Cao tốt nghiệp tháng 11.1970. Khi bản luận văn viết tay, được bảo vệ trong lán học giữa rừng Đại Từ (Thái Nguyên), nói theo cách văn vẻ là chưa ráo mực, thì cử nhân văn chương Đỗ Nam Cao đã xung phong lên đường vào Nam, cùng với các bạn Nguyễn Thế Khoa, Bế Kiến Quốc, Vũ Ân Thi, Nguyễn Thị Hồng, Nguyễn Thị Kim Cúc… Thời ấy người ta hăng vậy, kiểu “con đường ra trận là con đường vui”. Gặp thời thế, thế thời phải thế. Những Tô Thùy Yên, Du Tử Lê, Phan Nhật Nam của phía bên kia cũng vậy thôi. Không trách được. Nhưng chính trị thì nó khốn nạn, nhẽ ra khi “bếp lửa nhân quần ấm tối nay/chút rượu nồng đây xin rưới xuống/giải oan cho cuộc bể dâu này” (thơ Tô Thùy Yên) trong cái thời điểm sau 30.4 thì nó lại bắt người ta đi cải tạo, đi tù, thậm chí mất xác nơi rừng xanh núi đỏ.

Hai chuyện trong 1 ngày

Pháp quyền

Tôi quan tâm đến việc thả 4 kẻ bị bắt quả tang xách 11 ký ma túy dạo mấy tháng trước chứ không để ý việc tóm đứa con gái tập chạy xe phân khối lớn trên con đường đã được rào chắn cẩn thận không có ai qua lại.

Muốn thả thì thả, muốn bắt thì bắt, bất cần pháp khi nắm quyền trong tay. Đó mới là sự đáng nghĩ về luật pháp ở xứ này.

(Nhân việc công an bắt giam cô người mẫu Ngọc Trinh)

Ngày thừa

Thật lòng, tôi không ủng hộ cái ngày 20.10 phụ nữ này. Lý do: đó chỉ là ngày thành lập của một hội đoàn, vả lại đã có ngày "mùng 8 tháng 3" rất chi là nặng... đô rồi.

Ở một xứ quanh năm suốt tháng đủ các thứ ngày, nếu hội đoàn nào (mà hội đoàn thì vô thiên khênh) cũng đòi ngày ngiếc thì còn đâu thời gian làm việc, nghỉ ngơi; chỉ vui mừng, kỷ niệm, quà cáp cũng đủ mệt bà nó người.

Nói thật, đây là thứ tàn dư của bệnh hình thức do chế độ chủ nghĩa xã hội sinh ra, cần sớm dẹp bỏ. Dường như nặng nhất là An Nam, Triều Tiên, Cuba - mấy anh bị bệnh hình thức mạn tính, chứ đám Nga, Trung Quốc nó cũng dẹp từ lâu.

Riêng với phụ nữ, ông nào muốn quan tâm thật tình, cứ 365 ngày đỡ đần gánh vác việc nhà cho họ, có tiền thì mua con gà ta thả vườn về luộc cho bà ấy ăn. Hoa với hoét cho ngày thừa, vớ vẩn.

Nguyễn Thông

Nên cầu thị chứ không phải cãi loăng quăng

Bộ Giáo dục - Đào tạo sáng qua (18.10) có công văn dọa sẽ báo công an (mà họ gọi là lực lượng chức năng) về vụ "xuyên tạc sách giáo khoa".

Bộ khẳng định "các ngữ liệu đang gây tranh cãi trên là những nội dung không có trong sách giáo khoa hiện hành đang được thực hiện giảng dạy tại các nhà trường". Điều này thì đúng với thực tế, hiện chả có cuốn sách giáo khoa nào mang nội dung như thế.

Tuy nhiên, đây là lối nói quanh co thường thấy ở các cơ quan nhà nước, cố tình phủ nhận cái sai đã từng xảy ra. Xin hỏi bộ, nếu những dữ liệu ấy không có trong sách giáo khoa hiện hành thì đã từng có trong sách giáo khoa của ngành giáo dục xứ này chưa? Đừng vội quy kết người ta là xuyên tạc. Sách do chính các ông bà soạn ra chứ ai. Thời nay không soạn thì thời trước soạn. Chứng cứ rành rành mà còn cãi, cãi lấy được, nỏ mồm.

Tôi đảm bảo là có. Nếu có, thì thấy người ta góp ý là phải cảm ơn, xem như bài học kinh nghiệm, để tránh, đừng lặp lại nữa, sao lại quanh co lập lờ, lại còn dọa dẫm báo công an.

Sự cầu thị rất khó xảy ra ở cơ quan công quyền, ở tầng lớp lãnh đạo xứ này.

Ngành giáo dục mà còn thế, huống hồ những ngành có súng.

Nguyễn Thông

Đỗ Nam Cao không hề thấp (kỳ 2)

Thật đáng khen Hội Nhà văn TP.HCM và tạp chí Văn hiến đã tổ chức trang trọng, quy mô chương trình tưởng nhớ thi sĩ Đỗ Nam Cao. Giống như một lễ tưởng niệm thành kính con người thơ rất thơ mà rất đời ấy sau 12 năm bác Đỗ vào cõi vô cùng. Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn kể rằng nhẽ ra chị Hồng và hội và tạp chí Văn hiến định tổ chức năm 2021 cơ, đúng 10 năm ngày mất, tròn 10 năm vừa ý nghĩa vừa thiêng lắm, nhưng gặp cái nạn dịch Covid phải gió, nên phải chùng chình nấn ná tới lúc này. Nhơn bảo, gì thì gì, cứ phải ghi nhận sự kiên trì của chị Hồng, quyết làm cho bằng được. Thực ra, với một người vợ tài giỏi, đảm đang, yêu chồng hiểu chồng hết mực, thì dẫu (phỉ phui cái miệng) dịch có kéo dài 5 năm 10 năm 20 năm hoặc lâu hơn nữa thì cuối cùng vẫn sẽ có buổi tưởng nhớ sang trọng hoành tráng như này.

Thơ thì của chồng, nhưng công tổ chức “Ký ức còn mãi” của vợ. Tất nhiên cần ghi nhận Hội Nhà văn TP.HCM, nơi bác Cao đã sống phần lớn cuộc đời hơi ngắn nhưng đầy ý nghĩa, với nhạc trưởng Bích Ngân chủ tịch hội. Chị Ngân đã mở màn với bài tưởng nhớ Đỗ Nam Cao khá xúc động, tôi thấy đôi lần chị ngừng đọc quẹt mắt. Chỉ có yêu thương kính trọng thực lòng mới vậy.

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (kỳ 3)

Những người lứa tuổi tôi, sinh hồi giữa thập niên 50, thời nay gọi tắt là 5X, chắc không mấy ai quên chuyện nhà cai trị xứ này đánh tư sản, diệt doanh nghiệp doanh nhân. Họ gọi bằng cái tên “cải tạo công thương nghiệp”, xóa bỏ chế độ tư hữu, xây dựng quan hệ sản xuất mới xã hội chủ nghĩa. Tất cả những gì vướng víu, vướng mắt trên con đường lớn không tưởng, mơ hồ ấy đều bị họ đưa lên đoạn đầu đài. Diệt cho bằng hết. Lại nhớ cụ Phan Khôi từng chua chát cay đắng “Đánh đùng một cái/Kêu eng éc ngay/Bịt mồm bịt miệng/Trói chân trói tay/Từ đây đến con dao/Chẳng còn xa là bao”. Cụ tả về chuyện giết lợn, nhưng “giết” văn nghệ sĩ, doanh nhân cũng đều thế cả, cùng bàn tay đao phủ.

Thời Pháp cai trị (còn gọi là thời Pháp thuộc), nhà cầm quyền thực dân rộng đường cho tư nhân tư sản làm ăn, sản xuất, kinh doanh, để họ phát huy tài năng khả năng của mình làm giàu, vừa “vinh thân phì gia”, vừa tạo ra sản phẩm phục vụ xã hội, đất nước. Cho tới giờ, nói tới doanh nhân Việt, người ta vẫn nhắc đến nhưng idol, tấm gương tiêu biểu như Bạch Thái Bưởi (tàu thủy), Nguyễn Sơn Hà (sơn), Trịnh Văn Bô (kinh doanh vải lụa), Đoàn Đức Ban (chủ hãng nước mắm Vạn Vân lớn nhất miền Bắc), Trịnh Văn Mai (chủ hãng dệt Cự Doanh), Vũ Đình Long (xuất bản, in ấn)…, họ được tự do làm ăn làm giàu, không bị người Pháp tước đoạt quyền tự do kinh doanh.

Đỗ Nam Cao không hề thấp

Từ hôm hăm mấy tháng 9, chị Hồng đã nhắn cho tôi, em à, chị mời em tới dự chương trình về anh Cao nhé. Tôi phúc đáp ngay, cảm ơn chị, em phải tới chứ, anh đi xa đã 12 năm rồi. Hình như sợ một đứa tính đểnh đoảng hay quên, gần tới ngày tổ chức, chị nhắn thêm nhắc lại, trong khi tôi đã đặt tờ giấy biên chữ mực tàu rõ to ngay trước màn hình máy tính “Nhớ ngày 12 tới đến chỗ bác Cao. Quên thì chết đòn”. Cứ phải cẩn thận thế mới được.

Chị Hồng tức Trần Thu Hồng. Anh Cao đương nhiên là Đỗ Nam Cao. Đám chúng tôi, những đứa được bên thắng cuộc lùa vào miền Nam công tác theo lệnh của nhà nước hồi sau năm 1975, những kẻ đói ăn, thiếu gạo, thèm cơm suốt nửa cuối thập niên 70 và dằng dặc thập niên 80 không mấy đứa không biết tới chị Hồng. Chị là đệ tử ruột của bà Ba Thi Nguyễn Thị Ráo anh hùng lao động. Công ty Lương thực TP.HCM đứng đầu là bà Ráo và những đệ tử sốt sắng, tài giỏi như chị Hồng đã cứu cả thành phố Sài Gòn khỏi nạn đói, chứ không thì có thể thêm nạn đói chết người như năm 1945 trong lịch sử xứ này.

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (phần 2)

Trong suốt quá trình tồn tại và chiếm đoạt vị trí cai trị, từ khi nắm quyền tới nay, nhất là sau 1954 ở miền Bắc, rồi sau 1975 trên cả nước, chính quyền cộng sản chỉ chú trọng, đề cao công nông binh, gần như gạt hẳn tầng lớp, đội ngũ doanh nhân ra khỏi hệ thống của họ. Họ chủ trương làm ăn tập thể, như ông Lê Duẩn từng nhận định “làm chủ tập thể là phát minh vĩ đại”, công hữu hóa, bài trừ tư sản, diệt lối làm ăn tư hữu cá nhân… nên doanh nhân không có đất để tồn tại. Chỉ cần hé ra, lộ ra cách làm ăn riêng lẻ, dù hiệu quả tới mấy đi chăng nữa, cũng bị tiêu diệt.

 
Nói đâu xa, chính trong đội ngũ của họ, cái gì đi chệch hướng đường lối của chủ nghĩa xã hội đều phải lên đoạn đầu đài. Dù hợp tác xã nông nghiệp - biểu tượng của lối làm ăn tập thể ở nông thôn chỉ sau gần chục năm tồn tại đã ngày càng thể hiện sự lạc hậu, phi lý, cản trở quá trình phát triển nhưng họ vẫn ngu dốt, cố tình, nhắm mắt nhắm mũi duy trì. Chuyện ông Kim Ngọc (Kim Văn Nguộc) ở Vĩnh Phú xé rào đường lối, “chống lại trung ương”, tiến hành khoán hộ, làm thay đổi cơ bản cuộc sống nông dân, nông nghiệp, nông thôn theo hướng đi lên, thoát khỏi nghèo đói nhưng vẫn bị các đồng chí của ông, cấp trên ông hành lên bờ xuống ruộng thì đủ biết họ bảo thủ ngu dốt thế nào. Họ chỉ cần cái gọi là chủ nghĩa xã hội tồn tại, còn bất kỳ thứ nào khác đều không có giá trị.

Doanh nhân ư, cũng chỉ là cam vắt (nhân cái gọi là Ngày doanh nhân 13.10)

Xứ này có rất nhiều ngày vinh danh dành cho từng loại đối tượng. Tôi mày mò tìm tra trên Gu gồ, thấy chưa đâu lắm ngày này ngày nọ như nước An Nam ta. Một kiểu tự sướng và khoái màu mè hình thức. Chỉ những anh đội cái bệnh hình thức lên đầu đi ngênh ngang giữa đường mới khoái kiểu vậy. Ngày nghiếc cũng là thứ bệnh, bệnh nặng, cùng khối u với bệnh ưa cờ quạt, băng rôn, khẩu hiệu. Vừa lừa dối, vừa mị dân.

Kể từ năm 2004, ông Phan Văn Khải thay mặt nhà nước ký quyết định chọn ngày 13.10 là ngày doanh nhân Việt Nam. Tới giờ đã tròn chẵn 19 năm bởi hôm nay là 13.10.

Thời xưa, lẩu lầu lâu rồi, các cụ xứ ta nhấn đến 4 tầng lớp-hạng người đáng để ý nhất trong xã hội, đời sống, là “sĩ nông công thương”. Khi cộng sản làm cách mạng, họ đặt ra mục đích “trí phú địa hào - đào tận gốc trốc tận rễ” (trí thức, phú nông, địa chủ, cường hào). Chả hiểu sao người ta lại thích số 4 đến thế. Tới khi cướp được chính quyền, phe cách mạng đưa lên ban thờ nhóm ngôi vị độc tôn gồm “công nông binh”, chỉ 3 thành phần thôi, mãi về sau họ giật mình khi nghe thiên hạ, nhất là những anh có chữ có học eo xèo xì xào nên bổ sung “trí” cho thành bộ tứ “công nông binh trí” nhưng bắt trí đứng ở cuối hàng. Những người còn lại trong xã hội chỉ là công dân hạng 2, “bắt phong trần phải phong trần/cho thanh cao mới được phần thanh cao”, đâu có doanh diếc gì.

Cần biết lắng nghe và sửa sai

Cách nay 69 năm, ngày 10.10.1954, những người lính Pháp cuối cùng xếp hàng ngay ngắn rời khỏi Hà Nội, theo lối cầu Long Biên do chính họ xây dựng, để về Hải Phòng tập kết 300 ngày chờ rút hết về nước. Nay ở bãi biển Đồ Sơn vẫn còn di tích bến Nghiêng, nơi quân Pháp xuống tàu hồi hương.

Pháp rút, quân ta vào tiếp quản thủ đô Hà Nội trong sự chào đón của nhân dân. Đoàn xe chở tướng Vương Thừa Vũ - Chủ tịch Ủy ban quân chính (quân quản) Hà Nội, bác sĩ Trần Duy Hưng - Chủ tịch Ủy ban hành chính Hà Nội đã cùng bộ đội vào nội thành qua 5 cửa ô một cách hòa bình, không một tiếng súng nổ nào. Nhạc sĩ Nguyễn Thành và thi sĩ Tạ Hữu Yên viết "Khi đoàn quân tiến về mùa thu ấy/Nhịp trống rung ba mươi sáu phố phường". Trống vang như ngày hội lớn chứ đâu phải vào để đánh nhau. Ngày 10.10 được lịch sử gọi bằng cái tên chính xác với thực tế, “ngày tiếp quản thủ đô”. Lứa chúng tôi khi học phổ thông (từ lớp 1 tới lớp 10) sách giáo khoa và lời thầy cô, lời cán bộ đều ghi rõ, nói rõ là “ngày tiếp quản thủ đô 10.10”.

Chính tả sai từ đâu? (kỳ 2)

Đối với bất kỳ đứa trẻ nào thế hệ tôi (sinh thập niên 50) thì khi lớp 1, lớp 2 học tiếng Việt, điều đầu tiên phải viết đúng chính tả, sau đó là biết đặt câu. Trước đó một chút, bọn ranh con đã được học qua lớp i tờ và tập chép, còn gọi là lớp vỡ lòng (anh tôi nói đùa là vỡ thình, thình là cái bọng cứt của con chim, con chim non trong tổ ăn mồi mẹ nó tha về mớm cho nhưng phân cứ tồn trong bụng, khi nào ị được, vỡ thình, thì mới chính thức “vào đời”), nắm tiếng Việt đã khá rành rọt, phân biệt được chữ thường, chữ in, chữ viết thường, chữ viết hoa, các dấu câu, mỗi dấu có tác dụng gì. 

Phải nói thẳng rằng bọn ranh i tờ, lớp 1, lớp 2 hồi đó trình độ chuẩn tiếng Việt còn hơn khá nhiều tiến sĩ, thạc sĩ, cử nhân, nhà báo bây giờ. Tôi biết có những nhà báo trình độ đại học không nắm được quy tắc sau dấu chấm câu phải có khoảng trắng rồi mới viết câu tiếp theo, cứ từ đầu tới cuối viết liền tù tì. Lại có nhà báo khác không biết dùng dấu 3 chấm, cứ trước dấu 3 chấm là đặt dấu phẩy, thậm chí còn sáng tạo ra dấu 4 chấm, 5 chấm, hoặc v.v.. rồi vẫn phết thêm 3 chấm. Làm nghề chữ nghĩa mà còn thế, trách chi mấy ông bà cán bộ học tiếng Việt không đến nơi đến chốn.

Chính tả sai từ đâu?

Chuyện viện kiểm sát ở quận Thanh Khê (Đà Nẵng) tổ chức linh đình hội thảo bàn về việc sau dấu 2 chấm (:) trong văn bản tiếng Việt thì viết hoa hay không viết hoa, đã dấy lên những cười cợt ì xèo.

Đành rằng bàn về việc sử dụng tiếng Việt sao cho chuẩn luôn là điều nghiêm túc, thậm chí trọng đại, đáng khen, nhưng đó không phải là chuyện của viện kiểm sát. Là cơ quan pháp luật (tư pháp), viện kiểm sát trước hết hãy lo hãy bàn sao đừng để xảy ra án oan sai, lắng nghe tiếng kêu oan của tử tù, đừng dấm dúi nhận hối lộ chạy án, v.v.. đi đã, đá lộn sân làm chi. Thiên hạ cười là phải.

Kể cũng lạ, ở một nước, chỉ riêng về mảng ngôn ngữ, đã có biết bao đơn vị, cơ quan, tổ chức, giáo sư, tiến sĩ, nhà nghiên cứu về ngôn ngữ, nào là viện hàn lâm khoa học xã hội, viện ngôn ngữ, trung tâm từ điển quốc gia, các khoa ngôn ngữ bậc đại học… nhưng hội thảo về dấu 2 chấm lại do viện kiểm sát. Đơn giản bởi đám chuyên kia “thái vô tích”, chả tích sự gì, cứ mặc cho tiếng Việt muốn ra sao thì ra. Hiện tại, tiếng Việt đang nát bét, nhất là trên báo chí truyền thông, ở các nhà xuất bản, ở những cơ quan nhà nước, nhưng viện ngôn ngữ vẫn bình chân như vại.

Ngoại giao cây tre (kỳ 5, cuối)

Ngoại giao tức là quan hệ (giao) với bên ngoài (ngoại). Nhà này với nhà kia có mối đi lại với nhau cũng là ngoại giao, dù chỉ láng giềng cách nhau bờ dậu mùng tơi hoặc bức tường gạch cắm mảnh chai mảnh sành. Nhiều người đã nhầm khi cho rằng đã nói tới ngoại giao thì chỉ ở tầm quốc gia.

 
Trong mối giao tiếp hàng xóm láng giềng đời thường đã đầy phức tạp, huống hồ giữa nước này với nước khác. Con người là thứ động vật nhiều mưu mẹo nhất trong muôn loài, và điều này được thể hiện rõ nhất ở ngoại giao. Đám cầm quyền mỗi quốc gia dùng đủ mọi thủ đoạn để giật lợi ích về cho nước mình, bất kể sự trơ tráo thủ đoạn hay mềm mỏng khéo léo. Dù nó có hiệu quả gì đi nữa thì cũng chẳng đáng khen. Không thể khen cái thứ trái với lương tâm, đạo đức con người.

Làm ngoại giao phải chân thật, lấy sự chân thật đặt lên hàng đầu. Mà không chỉ ngoại giao, mảng nào việc nào cũng vậy. Tôi còn nhớ đã đọc đâu đó chuyện về ông Nguyễn Thọ Chân từng làm đại sứ đặc mệnh toàn quyền tại Liên Xô. Khi ông nhận nhiệm vụ với đôi chút lăn tăn thắc mắc, cụ Hồ có nói với ông rằng "Làm ngoại giao nhưng đừng có ngoại giao quá, đừng có lễ tân lắm. Cốt nhất là ở lòng chân thành của mình với người ta". Theo tôi, điều này thì cụ Hồ đúng. Cứ phải chân thành, tin nhau. Hay hớm gì cái thói mưu mẹo, xảo trá, lừa miếng, lật lọng.

Ngoại giao cây tre (kỳ 4)

Không ít người lý sự nước người ta khác, nước mình khác, so thế nào được. Họ bảo xứ ta nằm sát Tàu, mà Tàu thì mạnh, xưa nay luôn âm mưu thôn tính nên ta phải mềm dẻo mới có thể tồn tại. Không nhịn nó thì nó ăn tươi nuốt sống. Sống cạnh thằng đại bá thì phải thế... Đại loại vậy. Với các nhà lý luận về thuyết láng giềng ấy, tôi muốn nói, trên thế giới này đâu phải chỉ nước Việt ta nằm cạnh thằng to. Đầy. Như Mông Cổ kia, diện tích lớn gấp 5 lần VN, dân số rất ít (chỉ bằng 1/30 VN, bằng ¼ Sài Gòn) dứt khoát vứt cái áo chủ nghĩa xã hội, vẫn tồn tại và phát triển, không hề quỵ lụy kẻ láng giềng Trung Quốc. Như Israel kia, xung quanh cái nước nhỏ xíu đầy kẻ dã tâm gây sự nhưng nào có sợ ai, luôn khiến “kẻ thù” phải nể sợ. Tại sao? Họ đã chọn đúng đường, không cần tre pheo ngả ngớn gì cả.

Xứ này, hơn chục năm trở lại đây, mới bày vẽ tre pheo như thế, chứ trước kia lại rất cực đoan, chỉ nhăm nhăm phe phái, chẳng tre trúc gì sất. Suốt nhiều thập niên, giới nắm quyền cai trị luôn tôn sùng Liên Xô, Trung Quốc và phe xã hội chủ nghĩa, ca ngợi Liên Xô thành trì vững chắc không gì lay chuyển của cách mạng thế giới, Trung Quốc hậu phương vĩ đại, phe xã hội chủ nghĩa là xu thế tất yếu của nhân loại. Từ đứa trẻ con nông thôn xỉ mũi chưa sạch tới cán bộ trung ương đều bị nhồi nhét lập trường phe phái này.

Hội nghị đồ nhà

Sáng nay 30.9, ở Đồ Sơn, Hải Phòng, Hội nhà văn VN (chắc chắn đã được sự cho phép của chính quyền) tổ chức "Hội nghị đại biểu nhà văn lão thành-lần thứ nhất". Theo vài người bạn mà tôi chơi có tham dự, người đủ "tiêu chuẩn" được mời đều thuộc tuổi do cụ Đỗ Phủ quy định, nhân sinh thất thập.

Tuổi ấy nhìn chung già, có già thì mới được xem là lão thành. Người viết văn từ thời chống Pháp nếu còn sống thì chỉ thở cũng đã kỳ công, vậy nên chẳng mấy ai tới. Ngay cả những cụ viết từ hồi đánh Mỹ, trong số 300 người dự, có khi chỉ vài chục. Số còn lại, tuy lão nhưng chủ yếu chỉ thành trong hòa bình, tác phẩm thiên hạ không biết đến, chỉ trong giới trong nhà ngâm ngợi với nhau vui là chính. Còn họ và tác phẩm thơ văn của họ có phục vụ cho đất nước, dân tộc, nhân dân không, nói thật, nhà cháu rất nghi ngờ.

Ngoại giao cây tre (kỳ 3)

Người cộng sản trên thế giới và ở Việt Nam, nhất là những năm xa khi chủ nghĩa cộng sản mới xâm nhập vào xứ này, thường ao ước, mong mỏi về một thế giới đại đồng không còn phe phái, tầng lớp tàn hại nhau, tất cả quốc gia trên địa cầu chỉ còn chính thể cộng sản, con người bình đẳng, mọi nước đều độc lập tự do. Tôi còn nhớ, hồi đi học, trong sách giáo khoa có bài thơ của nhà cách mạng Nguyễn Văn Năng người tỉnh Thái Bình, ông viết “Bao giờ thế giới đại đồng/Chúng ta sẽ thoát khỏi vòng gian truân”. Một ước mơ thật đẹp, nhưng không tưởng, viển vông.

 
Thực tế đã cho thấy mỗi quốc gia có lối đi riêng của mình, nhiều quốc gia gần nhau về ý thức hệ thì tạo thành phe. Từ đầu thế kỷ 20 đã hình thành rõ rệt phe tư bản dân chủ và phe xã hội chủ nghĩa tiến lên chủ nghĩa cộng sản. Hai phe kình nhau kịch liệt, gây ra chiến tranh, mà cuộc chiến tranh ý thức hệ ở Việt Nam là rõ nhất, cụ thể nhất. Sư nói sư phải, vãi nói vãi hay, anh nào cũng cho mình cao cả, tốt đẹp, chính nghĩa. Phe xã hội chủ nghĩa khăng khăng có nhiệm vụ đào mồ chôn chủ nghĩa tư bản.

Ngoại giao cây tre (kỳ 2)

Chỉ thoạt nhìn vào bụi tre khóm trúc là nhận ra ngay trúc tre luồng nứa vầu họ nhà tre đều mọc thẳng, thẳng tắp. Dân gian có câu “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng” (cây trúc dù có bị cháy thành than nhưng mỗi đốt trúc vẫn cứ ngay thẳng như vốn có chứ không hề xiên xẹo). Ông Thép Mới viết “Tre là thẳng thắn, bất khuất”. Bác nhà thơ Nguyễn Duy người xứ Thanh nơi nhiều tre nứa nhất nước tổng kết ngắn gọn “Nòi tre đâu chịu mọc cong/Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”, “Tre xanh không đứng khuất mình bóng râm”. Dẫn thế để chốt lại: Tre là thẳng, thẳng đuột, không có cái trò uốn éo đu đưa. Đừng bôi bẩn, xuyên tạc, làm xấu hình ảnh cứng cáp hiên ngang từng là biểu tượng bao đời của con người xứ ta.

Những tác giả của “ngoại giao cây tre” mỗi lần nhắc tới cụm từ này đều có vẻ đắc chí lắm. Họ tự cho rằng đó là kết quả của trí tuệ siêu việt, bộ óc vĩ đại. Ông thủ tướng trong chuyến công du tận Brazil vừa rồi còn cất công đem bức tranh vẽ bụi tre tặng bà chủ tịch đảng cộng sản nước sở tại, khiến bà ta cứ tấm tắc khen ngợi ngoại giao cây tre, rồi chả biết có bắt chước không. Ai khen, chứ bà ni khen cũng bằng không bởi với một nước dân chủ như Brazil thì đảng cộng sản chỉ tồn tại cho vui cửa vui nhà.

Ngoại giao cây tre

Cây tre là hình ảnh, biểu tượng quen thuộc của làng quê, nông thôn Việt Nam thời vài chục năm về trước. Giờ nếu chạy xe máy vòng vèo khắp làng, bói cũng chả tìm được cây tre, chỉ còn những nhà bê tông, hàng rào bê tông, mái bằng mái chóp. Người ta gọi đó là nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu. Ai nặng tình với tre chắc chắn sẽ thất vọng.

Ngày xưa làng tôi rất nhiều tre, hầu như nhà nào cũng một vài bụi, có những nhà trồng tre bao bọc hết xung quanh, cả cái cổng cũng bằng tre. Họ nhà tre đủ loại, tre nứa trúc mai vầu luồng dùng, mỗi loại được dùng vào việc thích hợp nong nia cót thúng mủng giần sàng dậm lờ đó đăng đòn gánh rui mè kèo cột cái tăm đôi đũa cái giường chiếc chõng cái thang… Nói tới nông thôn, người đời thường dùng hình ảnh cô đọng “bờ tre gốc rạ”. Đời đứa trẻ nông thôn, ngoài mối gắn bó với ông bà, thày bu, anh chị em, xóm giềng, đồng ruộng, cây lúa củ khoai, thì “quan hệ” với tre nhiều nhất. Cho tới giờ, chấp chới tuổi già, tôi vẫn không hình dung nổi nếu ký ức của mình mất mảng tre sẽ trống như thế nào.

Không ra hồn

Hồi còn bé, mỗi khi tôi làm việc gì bị hỏng, bu tôi cốc một cái lên đầu rồi bảo có tí việc thế mà làm cũng không ra hồn, không nên thân. Nếu đếm vết trên đầu chắc phải vài trăm cái. Nhờ bị cốc mà hơi thành người.

Giờ thấy tivi mậu dịch cũng như tôi lúc nhỏ. Trên kênh VTV2, cứ vào lúc 8 giờ kém 15 mỗi tối, nhà đài chiếu bộ phim dài tập (có nhẽ cả trăm tập) Thủy Hử của Trung Quốc. Phải nói thẳng, người TQ làm phim cực giỏi. Các đạo diễn, diễn viên ta chỉ đáng xách dép cho họ. Tôi nói thật. Họ diễn mà như không diễn, rất đời; còn ta phim chỉ như sân khấu í a ì a.

Phim hay, nhưng VTV đã làm cho người coi chán như chán cơm nếp nát ăn kèm thịt mỡ. Tôi mà là khách hàng quảng cáo giờ chiếu phim này, tôi dẹp ngay, chả quảng chả cáo thì đừng.

Ai đời, nhà đài (hoặc nơi phát hành phim) lồng tiếng, giọng đàn bà đọc (hồi xưa gọi là thuyết minh) lời nhân vật/diễn viên cũng tạm được, nhưng tiếng của nhân vật to hơn cả tiếng thuyết minh, không tài nào nghe được lời Việt. Nhẽ ra chỉ cần hạ âm thanh của nhân vật xuống mức nhỏ nhất thì sẽ rõ thuyết minh ngay, nhưng cái đám chiếu phim kia, việc đơn giản vậy cũng làm không ra hồn.

Theo thuyết âm mưu, hay là họ đang để người Việt quen dần với giọng Tàu, ngôn ngữ Tàu. Các nhà nghiên cứu gọi là cuộc xâm lăng văn hóa, đồng hóa.

Ai không tin, tối nay cứ mở VTV2 lúc 8 giờ xem tôi nói có đúng không.

Nguyễn Thông

Luật để làm gì?

Vụ chính quyền quận 5 Saigapore chịu bó tay, đầu hàng bọn dán quảng cáo nhăng nhít, xử lý phần ngọn bằng cách nhếch nhác bó cột điện nói lên điều gì?

Trước hết, đó là sự bất lực của một bộ máy làm việc không hiệu quả, mặc dù rất nhiều ban bệ, tổ chức, cấp này cấp nọ trong cái gọi là hệ thống chính trị. Nhẽ ra phải xử lý với biện pháp triệt để nhất, đúng luật nhất thì họ lại vẽ vời băng bó bằng cách rất luẩn quẩn, tốn kém, mắc cười.

Tiếp nữa là pháp luật xứ này chỉ để làm cảnh. Với những kẻ hủy hoại môi trường, làm xấu mỹ quan đô thị, bôi bẩn văn hóa, xứ ta có rất nhiều luật, nghị định để căn cứ vào đó mà xử lý, nhưng từ bấy tới nay chưa có vụ dán quảng cáo bôi bẩn, rao cho vay nặng lãi, rút hầm cầu, bán nhà bán đất...; chưa vụ vẽ bậy graffiti lên công trình công cộng, tường nhà phố, cửa nhà dân hoặc cơ quan, các đoàn tàu toa tàu, v.v.. bị xử phạt, ngay cả xử phạt hành chính cũng không chứ chưa nói khởi tố xử phạt theo luật dân sự.

Muốn chấm dứt tình trạng bôi bẩn đô thị, không khó, nhưng phải có bước đi cụ thể chứ không thể tiến hành cái rụp, hoặc bằng cách băng bó cột điện, gốc cây. Dân xứ này nhờn luật lâu rồi, khép vào luật cũng cần có bước đi, kẻo loạn. Tất nhiên phải là thứ luật tử tế, đàng hoàng, chứ không phải luật nào cũng đúng.

Bác Đào Trọng Khánh

Người bạn quê gọi Zalo cho tôi báo tin bác Đào Trọng Khánh qua đời đầu chiều nay 20.9. Vậy là đại thụ đất Phòng đã ngả về cội sau những năm sống chung với thói đời, trời ban cho 84 tuổi ta. Thế hệ những con người người nhất lại càng vắng thêm.

Bác Khánh sinh năm 1940, cùng quê tôi huyện Kiến Thụy (Hải Phòng), nghệ sĩ nhân dân, đạo diễn nổi tiếng, một tên tuổi “cộm cán” đất cảng. Khi đám chúng tôi mới oe oe chào đời thì bác Khánh đã 15 tuổi, vừa học vừa làm công nhân cảng. Lúc đám oe oe học cấp 3 thì bác í đã nổi tiếng, bạn thân thiết của rất nhiều tên tuổi Hải Phòng như Nguyễn Viết Lãm, Thi Hoàng, Thanh Tùng, Đào Cảng, Nguyễn Tùng Linh, và nhất là thi bá Lưu Quang Vũ trên Hà Nội.

Nhớ đầu xuân Nhâm Thìn 2012, ngày 10.2 tây, tôi có may mắn được chen vào cuộc tụ bạ cực kỳ thú vị tại một quán ăn gần cảng ven sông Cấm. Mưa xuân lất phất giăng bụi, gió se se lạnh. Hai cây đào của quán bung hồng hết cỡ. Cuộc gặp gỡ nho nhỏ, đầm ấm, trao đổi trò chuyện thân tình. Ngoài lão tướng Phạm Chuyên tôi từng được biết, được gặp khá nhiều, quả tình tôi phải cám ơn ông bạn nghề đồng hương bởi có dịp được ngồi ngắm những nhân vật nổi tiếng, "người của công chúng" đất Phòng và cả nước, đạo diễn Đào Trọng Khánh và thi sĩ Thi Hoàng.

Thua là cái chắc

Con người ta lúc thế này lúc thế kia, là chuyện thường tình. Chả mấy ai cả đời, từ khi oe oe tới lúc xuống lỗ vẫn chỉ duy nhất mình, họa có là thánh.

Ấy là tôi muốn nói tới ông cựu tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông này có một thời nhiều người thích, trong đó có tôi. Thích bởi sự thẳng thắn, dứt khoát, rành mạch, rõ ràng, nói là làm, yêu ghét phân minh, tốt xấu rành mạch...

Tất nhiên ông ta cũng có những mặt dở, những điều không hay. Ai mà chả thế. Chẳng ai toàn thiện toàn mỹ trên đời.

Thời gian qua, ông ta tự biến mình thành một Trump khác. Nổ văng mạng. Lại còn khuyên những người yêu nước Ukraine nên nhường nhịn Nga, chấp nhận mất đất để đổi lấy hòa bình. Lại còn nói phét "nếu đắc cử tổng thống Mỹ vào năm 2024, tôi sẽ đạt được một thỏa thuận cho Ukraine - Nga trong vòng 24 tiếng đồng hồ", "Tôi sẽ mang Tổng thống Putin và Tổng thống Zelensky đến bên nhau và sẽ giúp họ có được một thỏa thuận"...

Văn hóa lùn

Nói ngay là tôi đã không định biên gì về những liên quan tới Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch, bởi chuyện nhà chuyện đời với tôi bấy lâu đủ nhức đầu rồi, nhét thêm nữa thì vỡ mất. Tập thể hoặc cá nhân, ai chả có lúc sai. Ấy, cứ tặc lưỡi mềm lòng châm chước kiểu vậy.

Nhưng cái công văn của bộ đó do thứ trưởng Tạ Quang Đông ký như giọt nước tràn ly. Một điển hình của lề thói cai trị cầm quyền ở xứ này. Một dạng ngạo nghễ, kiêu ngạo cộng sản, thách thức tất cả. Tao cứ thế đấy, chỉ có đúng, không bao giờ sai, chúng mày cứ dờ thần hồn, v.v..

Rất nhiều người nhận xét công văn của Bộ Văn hóa điển hình cho thứ lý sự cùn, cãi chày cãi cối, vòng vo quanh quéo, đổ này đổ nọ, không dám nhìn thẳng vào sự thật, cố tình không nhận cái sai của mình. Đã thế họ còn đổ lỗi cho người khác, gắp lửa bỏ tay người, dọa non dọa già, làm mình làm mẩy. Rồi họ còn lấy đảng, nhà nước ra làm bình phong, làm cớ để vu oan giá họa. Họ đang nghĩ mình là ông trời, nghĩ xã hội hiện tại đang ở thời vua chúa, vua bắt chết phải chết, cấm phê, cấm cãi.

Trong bộ máy nhà nước, nơi đâu cũng vậy, có nhiều bộ nhiều ngành quản từng lĩnh vực cụ thể. Bộ Văn hóa là thứ bộ không làm ra tiền nhưng nó mang thuộc tính đạo đức, thể hiện tinh thần, tâm hồn, văn hóa của dân tộc, nhân dân, đất nước. Người ngoài nhìn vào cách hành xử của cơ quan này, của những người cầm đầu bộ này sẽ đánh giá thể chế và đất nước mà nó đại diện về văn hóa tốt xấu, hay dở thế nào. Và thật đáng buồn, thậm chí phẫn nộ, thứ mà Bộ Văn hóa thiếu nhất lại chính là văn hóa.

Đấu giá

Trên mạng xã hội cũng như báo mậu dịch, không ít người ủng hộ việc đấu giá biển số xe "đẹp", rằng thu tiền từ nhà giàu về cho ngân sách tại sao lại không làm, có người còn bảo cứ công khai như vậy thì mới chặt được thói dấm dúi tự tung tự tác của công an lâu nay, v.v..

Có "chặt" được hay không thì tôi chẳng rõ, nhưng cho rằng thu về ngân sách thì là chuyện khó tin. Bao năm rồi, rất nhiều thứ thu về ngân sách nhưng lỗ hà lỗ hổng đầy. Kiếm tiền, cứ núp bình phong ngân sách là dễ được OK nhất.

Đành rằng tổ chức đấu giá công khai là theo luật định nhưng không phải cứ đấu giá công khai thì không có chuyện. Chắc nhiều người còn nhớ vụ đấu giá 4 lô đất "vàng" ở Thủ Thiêm hồi giữa tháng 12.2021, có đại gia trả tới 2,4 tỉ đồng/m2, một mét vuông bằng giá một căn nhà loại khá, cả 4 lô thu về hơn 37 nghìn tỉ đồng. Giá đấu thắng rất đáng ngờ, nhưng chính quyền lẫn không ít người vẫn hân hoan, tiền thu về cho nhà nước có chi mà ngại. Cuối cùng các đại gia xù hết, chả thèm nộp tiền nhận đất. Dững 2,4 tỉ đồng/m2, mà nộp tiền mấy chục nghìn tỉ cho lô đất ruộng, họa chăng điên khùng. Đại gia chỉ có âm mưu chứ đâu có điên khùng.

Máu tham hễ thấy hơi tiền thì mê

Câu thơ cụ Nguyễn Du viết trong truyện Kiều không nhắc tới tiền, mà “hễ thấy hơi đồng thì mê”. Ngày xưa, đồng tức là tiền. Tiền thường được đúc bằng đồng. Người ta cũng thường nói đồng tiền, chẳng hạn đồng tiền Vạn Lịch. Bây giờ xứ này vẫn gọi tên tiền Việt là đồng, ngân hàng và doanh nghiệp khi tính tỷ giá hoặc buôn bán với nước ngoài đều theo Việt Nam đồng (VNĐ), cũng như nước khác gọi là đô la, yên, kíp, tệ, pê sô… Xin nhớ rằng VNĐ chứ không phải VND như đám nhà báo viết, đánh lộn sòng với tiền đô la.

Ham tiền, ai chả ham. Tôi cũng vậy. Không tiền, đất cũng chả có để cạp mà ăn. Nhưng tham tiền, mà lại cả một bộ máy tham tiền, thì cực kỳ đồi bại.

Hôm qua 15.9, cả xã hội ồn ào chuyện đấu thầu… biển số xe đẹp. Những chiếc biển số xe được dân gian phong 9 nút, tứ quý, ngũ quý, số tiến, tài lộc. Xưa nay mấy cái biển loại đó, hoặc công an dấm dúi với nhau, hoặc được cấp cho chủ xe theo kiểu bốc thăm. Giờ thì chúng trở thành nguồn tài nguyên, cũng như than, sắt, dầu khí, lúa gạo, kinh tế mũi nhọn.

Góp ý với các nhà báo (phóng viên, biên tập viên): Lọt, bao gồm, mạnh thường quân, tối đa

Người làm báo, giỏi cái gì (nghề chẳng hạn) chưa cần bàn, nhưng trước hết phải giỏi, thạo về ngôn ngữ. Ngôn ngữ là công cụ chuyển tải những điều họ chứng kiến, suy nghĩ, bày tỏ thái độ. Cũng như người nông dân phải thạo dùng cái cày mới có đường cày sá cày thẳng thớm vậy. Nhà báo kém về ngôn ngữ không chỉ đẻ ra tác phẩm báo chí tệ, mà nguy hại nhất là làm hỏng ngôn ngữ - thứ sản phẩm tinh túy của con người.

Ông hàng xóm nhà tôi rất nhiều lần phàn nàn về trình độ tiếng Việt của các nhà báo xứ này, có lần còn nói tục (tôi xin phép ghi lại), đèo mẹ, làm hỏng, phá nát tiếng Việt không phải ai khác chính là đám nhà báo, bọn báo in, báo điện tử, bọn phát thanh, truyền hình.

Tôi nhặt ra rất nhiều trường hợp sai trong dùng từ hoặc diễn đạt trên các báo, sẽ lần lượt đưa lên cho thiên hạ tỏ tường.

Đầu tiên là từ “lọt”. Ta thấy nhan nhản trên các báo những cái tít, những dòng tin như “Lọt chung kết”, “Lọt top 5, top 10”, “Lọt nhóm quốc gia”, v.v.. Chẳng hạn: “Ông Phạm Nhật Vượng có thêm 1,5 tỉ USD, sắp lọt top 100 giàu nhất hành tinh” (VNN), “Việt Nam có 5 trường đại học lọt top hàng đầu thế giới” (báo Chính phủ), “Sa Pa lọt top những thị trấn đẹp nhất thế giới” (Tiền Phong), “Việt Nam lọt top 4 xuất khẩu châu Á chip bán dẫn vào Mỹ” (Tuổi Trẻ), “35 người đẹp lọt chung kết hoa hậu” (VTV), “Việt Nam lọt top 20 nền giáo dục tốt nhất trên thế giới (báo Hà Nội mới)…, nhiều không kể xiết.
Những người dễ tính, xuê xoa, và tất nhiên không có ý thức về sự trong sáng của tiếng Việt thì tặc lưỡi chuyện nhỏ, viết sao cho người ta hiểu nội dung là được; thậm chí chê tôi hay bới móc. Tôi kệ, tôi chỉ làm theo lời cụ Phạm Văn Đồng, bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt.

Trung ương không thiếu người, chỉ không có người rành tiếng Việt

Hầu hết các báo đài mậu dịch đều giấy trắng mực đen đưa tin "Tổng thống Hoa Kỳ thăm cấp nhà nước tới Việt Nam", "Tổng thống Hoa Kỳ đến Hà Nội, bắt đầu chuyến thăm cấp nhà nước tới Việt Nam", “Lễ đón chính thức Tổng thống Joe Biden thăm cấp nhà nước tới Việt Nam"..., đại loại đều lủng củng như vậy.

Những người trình độ tiếng Việt bình thường chứ chưa cần giỏi, nghe/xem cứ tức anh ách. Tức về mặt ngôn ngữ, chứ không phải tức ông Bi Đen. Ông ấy chỉ đáng yêu, chả có chi đáng trách.

Theo trật tự của câu tiếng Việt, nếu nói “thăm cấp nhà nước” hoặc “chuyến thăm hữu nghị” thì “cấp nhà nước”, “hữu nghị” để chỉ tính chất, bổ nghĩa cho “thăm, chuyến thăm”. Nhưng khi đã có đối tượng cụ thể của động từ “thăm” (làm vị ngữ) thì bổ ngữ phải đứng ngay sau động từ, ví dụ: thăm Việt Nam, còn thăm có tính chất như thế nào sẽ ở vị trí tiếp sau. Chính vì vậy, diễn đạt chuẩn phải là: “Tổng thống Joe Biden thăm Việt Nam cấp nhà nước”, “Lễ đón chính thức Tổng thống Joe Biden thăm Việt Nam cấp nhà nước” chứ không thể lộn tùng phèo, phá tiếng Việt như báo đã dùng.

Đổi

Thực ra, rụt rè nâng cấp quan hệ, nâng tầm nọ kia dù có mục đích tốt đẹp đến mấy cũng chỉ là kiểu anh mù khua khoắng gậy đi lòng vòng, mất thời gian.

Nếu đã đặt "dân giàu nước mạnh" lên tối thượng thì cứ bỏ ngay thứ mặc cảm của kẻ chọn sai đường, nói thẳng với "bạn" rằng chúng tôi đã mất quá nhiều thời gian trên con đường nghèo đói, hãy chỉ cho chúng tôi cách đạt được dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh (thực chất) như các ngài.
Độc lập, tự chủ, kiên định đường lối cũ mà làm gì khi dân mãi chịu cảnh đói nghèo.

Đời con người ta chỉ sống có một lần, không ai có thể sống hết kiếp này sang kiếp khác để hưởng thành quả của hướng đi vô định, không biết nó ra sao.

Sĩ diện quốc gia bộc lộ ở tình trạng đói nghèo bất công chứ không phải việc chân thành học hỏi từ người hơn mình. Nếu người ta tới mình, hoặc mình tốn tiền đi tới người ta, những Mỹ, Nhật, Hàn, Israel, Sing..., cứ cầm cuốn sổ cây bút nhờ người ta chỉ dạy. Ông ơi, bác ơi, làm thế nào giàu có, hạnh phúc, hãy chỉ cho tôi với. Sĩ diện quái gì khi dân khổ nước nghèo.

Ăn miếng bánh vẽ lý luận mãi rồi, đã đến lúc người dân cần miếng bánh thực. Có thực mới vực được đạo, ngay cả thứ đạo xã hội chủ nghĩa. Nó chỉ hợp với một số người chứ không phải toàn dân.

Hì hục thí nghiệm mãi một đường lối, dù biết mười mươi một trăm năm nữa chưa biết có thành công hay không, thì đó không chỉ là làm chính trị, mà còn là tội ác với dân chúng.

Nguyễn Thông

Điên khùng

Là người cực dốt ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh, vốn liếng chưa đủ dính dầy đít giỏ, nói chuyện với Tây chủ yếu bằng tay, nhưng tôi cũng đủ hiểu từ "war" tiếng Anh có nghĩa là chiến tranh. Hai nước đánh nhau, nước này xâm lược nước kia thì là chiến tranh xâm lược (aggressive war), nước kia chống lại thì là chiến tranh vệ quốc. Đại loại dù kiểu gì chăng nữa thì cũng cứ phải gọi là chiến tranh.

Nghĩa phụ của từ war là xung đột, sự giải quyết tranh chấp về quyền lợi. Nghĩa phụ này chỉ dùng trong những trường hợp phạm vi hẹp, chẳng hạn giải quyết mâu thuẫn giữa cá nhân với cá nhân, nhóm này với nhóm khác, cao lắm là phạm vi làng xã, đơn vị, tổ chức này nọ.

Rất khốn nạn, phải nói là rất khốn nạn, cho tới lúc này, cuộc chiến tranh đẫm máu ở Ukraine do bọn Nga xâm lược gây ra, đã hơn 1 năm rưỡi, vẫn được nhà cai trị, giới cầm quyền, ban tuyên giáo, báo chí mậu dịch quốc doanh xứ An Nam gọi là xung đột. Chúng coi rẻ mạng người không bằng con sâu cái kiến, bất chấp cả luân thường đạo lý, công lý, sự thực; rất vô văn hóa, vô đạo đức, không còn tư cách con người.

Vậy nên cái ý định ném 350 nghìn tỉ đồng để xây dựng văn hóa, chỉnh đốn tư cách con người chỉ là thứ ý định điên rồ, rất vớ vẩn, cực kỳ vớ vẩn.

Nếu có giỏi, thực tâm, hãy bỏ ngay cái từ "xung đột" bị dùng một cách rất khốn nạn kia đi. Tự chỉnh đốn mình đi.

Người đọc tử tế hãy tẩy chay những báo đài nào cố tình dùng từ xung đột. Chúng không đáng được quan tâm.

Nguyễn Thông

Một cuộc đi xa

Chiều 6.9, chỗ nhà tôi mưa rả rích. Sài Gòn cũng như Huế vậy thôi, chiều mưa buồn lắm. Mới hơn 2 giờ, chuông reo, tiếng chuông sao có vẻ buồn. Chú em Như Thảo, phóng viên báo Thanh Niên sốt sắng báo, anh ơi, anh Đoàn Xuân Hải mất rồi, cách nay nửa tiếng. Rồi liên tục, hết người này người khác, tinh dững bạn bè, đồng nghiệp cũ nhắn tin, gọi điện, chỉ cái nội dung buồn ấy.

Lặng người. Cách nay vài tháng, ba anh em còn ngồi với nhau ở khu “ẩm thực đặc biệt”, một con hẻm đường Cống Quỳnh, trước trụ sở cũ báo Thanh Niên. Anh Nguyễn Khắc Nhượng bậc đàn anh cười bảo bữa nay ba ta đàn đúm chúc mừng Đoàn Xuân Hải từ cõi chết thắng lợi trở về. Ba anh em cụng ly cười he he. Vậy mà lúc này Hải đã mau mắn chọn một chiều mưa Sài Gòn ra đi cho mát.

Suốt gần tháng qua, tôi bận tối mắt tối mũi với cái bàn phím lạch tạch. Chả là nhận biên tập cho cuốn sách vài trăm trang, mà người nhờ vả, tin cậy đâu có phải ai xa lạ, là Lê Anh Đủ, bạn của cả tôi và Hải. Hồi mấy anh em còn cùng tòng sự chung ở báo Thanh Niên (mình và Hải lính cũ, Đủ từ Tuổi Trẻ sang, làm chung với Hữu Phú), trên 2 căn phòng bé tí tuốt lầu 5, í ới sang chơi với nhau, trà lá lúc thư nhàn, Hải gọi Đủ là đu đủ, Đủ kêu Hải là anh đường dây nóng. Mỗi ngày với những niềm vui nho nhỏ làm nhẹ bớt bao bận bịu lo âu trong cuộc mưu sinh vất vả. Đêm qua, sách đã xong, meo (mail) trả Đủ, mới có thì giờ biên mấy dòng về Hải.

Người hoàn hảo

Ở xứ này, lâu nay cứ kỷ niệm ngày sinh ngày mất (nhất là dịp tròn năm) của ông to bà nhớn là người ta lại tổ chức lễ lạt linh đình, ra sách, dựng tượng, hội thảo, tuyên truyền để khen ngợi "công lao to lớn". Chả hạn, ông bà ấy từng ủng hộ khoán hộ, chủ trương đổi mới, mạnh dạn xé rào, mở đường cho kinh tế thị trường, chống quan liêu bao cấp, tư duy vượt thời đại, v.v..

 
Dường như trong cái bộ máy, chính thể mà những ông bà ấy là thành viên, thậm chí chủ chốt, họ không liên quan gì tới những tệ hại, thụt lùi, trì trệ, suy sụp, khốn khó của đất nước trong suốt bao nhiêu năm. Vậy thì do ai, tại ai?

Qua sự tung hô, chỉ thấy họ có công, là những con người hoàn hảo, đấng bậc, chứ không có tiền án tiền sự gì. Dường như họ vô can, không dính dáng tới hiện thực u ám của đất nước và dân tộc. Mọi điều dở, chắc chỉ bởi đám dân.

Lại nhớ câu thơ của cụ Việt Phương (tác giả tập thơ Cửa mở): Những gì xấu xa của tao thì thuộc về mày/Những gì tốt đẹp của mày thì thuộc về tao".

Ở xứ này, làm quan là sướng nhất, cả lúc sống lẫn khi đã chết.

Nguyễn Thông

Lương phóng sinh

Cái chính quyền này cứ nói vì dân vì dân chứ tôi thấy họ chả vì dân tí nào.

Người về hưu sống bằng lương hưu. Không có đồng hưu còm ấy, họ (cả gần chục triệu người) bị khốn khổ, chậm một ngày khổ một ngày. Theo quy định, nhà chức việc phát vào ngày 2 đầu tháng. Chu trình thế rồi, cứ thế chia tiền còm ra, dè sẻn sao cho sống đủ 30 hoặc 31 ngày.

Nay họ lấy lý do ngày phát lương trùng vào nghỉ lễ quốc khánh nên sẽ lùi tiền còm tới ngày 5.9 mới phóng sinh nó tới bọn hưu. Chậm nhưng có lý do: nghỉ lễ. Chặn niềm vui của dân.

Vậy xin hỏi, biết lễ sẽ trùng vào ngày phát lương, sao không phát trước, phát sớm hơn, mà lại cứ phải lùi lại, nhường sự thiệt cho dân.

Căn cước

Hôm nay 28.8, Ủy ban Thường vụ quốc hội (được coi là bộ phận tinh hoa nhất của Quốc hội) họp bàn cái tên của luật về căn cước. Họ chia phe tranh cãi, luật ấy tên là Luật Căn cước, hay Luật Căn cước công dân. Như đám mổ bò, như cái chợ. Đúng là không có việc gì làm, nhàn cư vi bất hảo.

Tôi, một công dân nghiêm túc, đã từng nói rồi, thẻ căn cước chỉ để cấp cho người chứ đâu có cấp cho con vật mà phải lòng thòng rườm ra thêm chữ công dân vào, thành căn cước công dân. Chả nhẽ trại lợn cũng có cấp căn cước cho lợn, nên phải phân biệt giữa căn cước cấp cho công dân/người với căn cước lợn.

Công dân là từ để chỉ người, cá nhân dân của một nước. Và tất nhiên nhà nước VN (cũng như bất cứ nước nào) chỉ cấp thẻ căn cước - một dạng xác nhận tư cách hợp pháp, cho công dân VN. Đâu có bao giờ cấp cho người nước ngoài, mà có vị lý sự rằng phải có chữ "công dân" để phân biệt người VN với người nước ngoài. Có ai là người nước ngoài được cấp thẻ căn cước khi họ không phải là công dân VN không? Nếu cấp, thì gọi là căn cước gì? Căn cước siêu nhân chăng?

Nói túm lại, tên của luật, rất đơn giản và chính xác, chỉ cần đặt là Luật Căn cước. Tên của tấm thẻ tùy thân người ấy (bởi lợn không cần thẻ tùy thân) chỉ cần là Thẻ căn cước.

 
Bỏ mẹ chữ "công dân" đi, đỡ tốn công, tốn giấy, tốn nước bọt. Chỉ có thế mà cứ bàn tới bàn lui. Bộ máy này rất giỏi biến việc đơn giản thành chuyện nghiêm trọng.

Đám chính phủ dốt khi đưa ra dự thảo luật đã đi một nhẽ bởi chúng chỉ làm được đến thế, chứ quốc hội cũng rảnh háng cãi nhau chuyện này, quả thật bụt đất cả. Làm đại biểu quốc hội, "cơ quan quyền lực cao nhất" (hì hì), không phải để bàn những chuyện tào lao như thế. Ông bà nào cãi, cứ vào đây cãi với tôi.

Nguyễn Thông

Thời sự 24.8

Chuyện thằng trùm lê dương Wagner chết, cũng là một dạng Chí Phèo - Bá Kiến thôi, nói như dân làng Vũ Đại, "Trời có mắt đấy, anh em ạ. Thằng nào chứ hai thằng ấy chết thì không ai tiếc. Rõ thật là bọn chúng nó giết nhau, nào có phải cần đến tay người khác đâu” (chỗ này phải phục, bái lạy cụ Nam Cao tinh như thần, viết từ 80 năm trước mà y như vừa viết).

Thằng trùm Wagner, phải gọi thẳng là thằng, chứ ông iếc, nhà lãnh đạo lãnh điếc gì. Báo chí mậu dịch xứ này rất vớ vẩn, tôn một thằng giết người là ông, là nhà.

Ngu và ác thì chết. Kể ra giờ nó mới chết là khí muộn. Nhẽ ra y phải chết lâu rồi, bởi chính viên đạn của những người Ukraine yêu nước, chứ không phải bàn tay của Putin.

Có nhẽ sau cái chết của thằng Wagner, đám Nga sẽ bung toang. Bọn lâu nay e dè sợ sệt Putin sẽ tỉnh ngộ, sẽ ngầm kết lại với nhau đảo chính, bởi ít nhất thì chúng cũng thấy số phận mình qua cái chết của thằng Prigo.

Cuộc chiến tranh sẽ kết thúc, không còn xa nữa đâu. Trái đất sẽ hòa bình, điều mà bất cứ ai tử tế cũng mong đợi. Khoái nhất là bọn cây tre phò Nga sẽ tẽn tò, nhảy xuống ao mà trốn, bởi chả còn ma nào chơi với chúng nữa, nói chi người.

Cả Wagne, Pu, tre không còn, cuộc đời sẽ thật đẹp thật vui. Những kẻ bạc ác tinh ma, mình làm mình chịu kêu mà ai thương, các cụ nhỉ.

Nguyễn Thông

Nát

- Nát 1: Xứ này, quanh năm suốt tháng chỉ thấy bàn chuyện chống tham nhũng. Đám quan lại trung ương ăn tiền thản nhiên đến mức tên Chu Ngọc Anh "quên" mẹ nó cả ba lô tiền 5 tỉ bạc ở chỗ làm việc suốt bao lâu mà không nhớ ra (lão hàng xóm nhà tôi cười bảo nó có quên cái con bòi nó, chả qua giấu vợ thôi); thằng nào con nào cũng vơ vét mấy chục tỉ, ngay cả mụ chỉ là giám đốc sở giáo dục tỉnh cũng nhận mấy chục tỉ, thật không còn giời đất thiên địa gì nữa.

Lại nhớ chuyện, hôm ngồi chung xe với bác Nguyễn Duy, bác cười bảo tao đố chúng mày nền kinh tế nước ta ngành nào mạnh nhất. Đứa bảo dầu khí, đứa bảo nông nghiệp, du lịch... Bác nói đéo phải, bây giờ chống tham nhũng của bác cả là ngành kinh tế mũi nhọn, thu lại, đem về nhiều tiền nhất, chả ngành nào bằng.

- Nát 2: Tay bí thư Bến Tre Lê Đức Thọ hôm trước bị ông Trần Cẩm Tú đòi bộ chính trị phải kỷ luật do vi phạm nghiêm trọng thì hôm sau nó vẫn chủ trì hội nghị của đảng tỉnh, đăng đàn diễn thuyết, kết luận phải thế này phải thế kia. Một kiểu thách trung ương, tao cứ thế đấy, làm gì được tao. Mà không hiểu cái đám đảng bộ tỉnh dừa là dạng gì, cứ chăm chú nghe nó nói, lại còn vỗ tay luôn luôn. Khéo chừng loạn 63 sứ quân. Đã tới lúc chúng cứ nhơn nhơn cái mặt. Lão hàng xóm nhà tôi bảo dột mẹ nó từ nóc rồi, nói thế đéo nào được bọn kèo cột tường nền.

Nguyễn Thông

Lý sự... cùn

Trường hợp thứ 2 liên quan tới tút (status) của một “nhà” khác trên Facebook. Nói cho công bằng, đây là người hiểu biết khá rộng, nhiều kiến thức, tư liệu phong phú, đa dạng. Nhiều tút của anh này giống như một kiểu Gu gồ (Google) cho người đọc thêm hiểu biết, còn sự chính xác tới đâu thì tùy nguồn. Nhưng tới cái tút vừa rồi lại có vấn đề, copy lại tài liệu đăng trên trang của một hội đoàn quốc doanh.

“Nhà” đưa ra nhiều dẫn chứng về sự cai trị của Pháp đối với các nước thuộc địa, nhân vụ đảo chính ở Niger. Cũng không rõ “nhà” ủng hộ hay lên án phe đảo chính - lực lượng quân sự vừa lật đổ và bắt giam vị tổng thống dân cử. “Nhà” chỉ lý luận và phân tích rằng bọn Pháp từ xưa tới nay chả tốt đẹp gì, ở bất cứ xứ thuộc địa nào. Thực chất của chúng là thực dân, cai trị, bóc lột, khai thác tài nguyên bản địa. Nếu chống lại chúng (Pháp) thì chúng sẽ tìm cách tiêu diệt, lật đổ, không cách này thì cách khác. Vụ Niger cũng vậy, tổng thống dân cử theo Pháp nên Pháp tìm cách bảo vệ. Đám nhà binh đảo chính có lý do của nó, trước hết để lật đổ một chính quyền tay sai, v.v..

Nhưng nếu chỉ bình luận quốc tế vậy cũng được đi, đằng này “nhà” đã “một lời là một vận vào khó nghe”. “Nhà” kể lể rằng tất cả những nước được Pháp trao trả độc lập, độc lập tự do đâu chửa thấy, chỉ thấy khốn đốn, bị đè nén, khổ sở. Muốn giết thì giết, muốn lật thì lật, triền miên trong nghèo khổ đói rách. Thực dân có tốt với ai bao giờ. Nó đi cướp bóc, xâm lược, nó chỉ để lại đói nghèo tang tóc. Đọc xong, tôi cứ nghĩ, chắc “nhà” tinh lấy tư liệu từ nguồn chính thống, mà nguồn này độ chính xác thế nào thì thiên hạ rõ cả rồi. Cuối cùng, “nhà” kết luận: chỉ có đứng lên kháng chiến, như Việt Nam và Algeria thì mới có độc lập tự chủ hạnh phúc thật sự. Cứ trông cái gương của Niger, của những nước được trao trả độc lập liệu mà chọn đường đi…

Lý sự… cùn

Đâu đó trên mạng xã hội, trên phây búc, thậm chí cả trên báo chí chính thống mậu dịch quốc doanh, có những người dạng nhà này nhà nọ, tên tuổi, chức tước, danh tiếng cũng không đến nỗi nào, đã đăng đàn diễn thuyết, giáo hóa, chỉ đường. Giá họ cứ sòng phẳng như anh Quang lùn (Trần Nhật Quang) ăn nói bỗ bã thô tục, ruột ngựa, nghĩ gì nói thế đã đi một nhẽ. Đằng này, họ ra vẻ hiểu biết, nhiều lý luận (gớm, xứ ta lắm nhà lý luận) làm nhiệm vụ cởi trói trí tuệ cho thiên hạ. Tôi chỉ đề cập hai trường hợp.

Một “nhà” viết tút khá công phu phân tích cuộc chiến tranh ở Ukraine. Tuy ra vẻ khách quan, chả đứng về phía nào, nhưng qua sự bộc lộ, người ta thấy ngay “nhà” bênh ai, chê ai, ngả về đâu. “Nhà” nói rằng Ukaine dễ gì thắng được Nga cường quốc có Putin lõi đời, còn “tay” Zelensky dù có năng nổ mấy đi chăng nữa nhưng tài cán chả đi đến đâu, múa tay trong bị, làm sao đấu lại một người như Putin. Dù có được NATO, phương Tây hậu thuẫn, Ukraine dễ gì thắng, kéo dài chiến tranh chỉ khổ dân, v.v..

May mà “nhà” không miệt thị người dân Ukraine đang chiến đấu hy sinh giành lại từng tấc đất, không chế giễu gọi Zelensky là anh hề như đám Cương, Mẫu và báo chí Nghệ An hay dùng. Có nhẽ đó là sự khác biệt, hơn tầm duy nhất của “nhà” so với đám tướng tá mù quáng u mê kia.

Chuyện chép ở Nha Trang

Năm chưa xa, trước dịch Covid-19, 2017 thì phải, Nguyễn Huy Hoàng từ Nga về. Hoàng bảo tao đang ở Hà Nội, tổ chức ra mắt cuốn sách mới, xong rồi sẽ bay vào Nha Trang. Tao gọi cho mày bởi thế này, thằng Tú chủ phòng răng Bến Thành tại thành phố Nha Trang nó nói nghe mày than thở đau răng, nó muốn mời mày ra, làm tặng cho mày nguyên hai hàm implant không lấy tiền. Nó sẽ đặt vé tàu bay để mày ra lẫn vào. Thu xếp gặp nhau Nha Trang nhé, sẽ nhiều điều hay, v.v..

Tôi nghe mà hoảng hồn, không tin tai mình, dù cái số điện thoại của Hoàng còn rành rành ra kia. Hàm răng implant lâu nay mình chỉ nghe thôi, cả hơn trăm triệu, thậm chí vài trăm triệu bạc, chưa bao giờ nghĩ tới. Có lần thấy tôi vừa nhai trệu trạo, vừa than đau, mặt mũi nhăn nhó như khỉ, trong buổi họp lớp, một đứa khuyên sao mày không đi làm lại răng, một đứa khác chen vào, già mẹ nó rồi, chết đến đít rồi, răng lợi làm đếch gì, để tiền ấy mà ăn, sướng này nào hay ngày ấy…

Đúng là đẽo cày giữa đường, chả biết nghe ai. Muốn làm cũng không thể khi chỉ ngó vào lương hưu. Giả dụ có tiền, ăn dối già, cũng đếch ăn được, răng đâu mà nhai. Túm lại, cách nào cũng bí như khi cách mạng bị đàn áp những năm xưa. Ấy là học môn lịch sử, thấy sách giáo khoa viết vậy.

Một quá khứ không dễ bị chôn vùi (kỳ 2)

Gõ những dòng này sau khi đã mất mấy đêm để dừng ở chữ cuối cùng trong lời kể của nhân chứng Mai Văn Niệm, nhân vật cuối của cuốn sách “phi hư cấu”, tôi bàng hoàng. Tôi sẽ không lược lại nội dung sách, nhất là các anh Thái Kế Toại, Trương Huy San, Tạ Duy Anh… vừa làm rồi. Trong sách, 25 người tự kể về đời mình, là 25 mảnh ghép lịch sử về cải cách ruộng đất. Nhiều khi tự hỏi, sao một người thầy giỏi giang, đạo đức, tài năng như thầy Ngụy Cao Hiền mà người ta đang tâm vu cho quốc dân đảng và lôi ra xử bắn. Hiền tài như thầy Hiền (người đã dạy đám học trò nghèo thành người tài giỏi của đất nước, trong đó có nhà sử học lừng danh Hà Văn Tấn), liệu nước này có được mấy người? Xin chép lại đôi dòng trong cuốn sách, lời kể của chứng nhân-nạn nhân Trần Văn Kinh:

“Lên cấp hai, chúng tôi là học trò cưng của thầy hiệu trưởng Ngụy Cao Hiền. Thầy Hiền dạy các môn văn, sử. Thầy thông thạo tiếng Pháp, Anh, Latinh, Hán, làm được thơ bằng mấy ngôn ngữ đó. Thầy nghiên cứu lịch sử cổ đại Trung Hoa, Ấn Độ, Hy Lạp, La Mã… Năm 1954, khi chúng tôi bước vào giảng đường đại học thì ở quê nhà thầy Ngụy Cao Hiền bị bắt giam. Vào dịp ấy, vợ thầy sinh con và mất. Thầy chỉ xin hoãn bắn một tháng để có thời gian xin sữa cho con, nhưng không được”.

Một quá khứ không dễ bị chôn vùi

Phan Thúy Hà nữ nhà văn (tạm coi là cây bút trẻ dù tuổi đã ngoại “tứ thập bất hoặc”), tác giả của những cuốn sách dậy sóng văn đàn và xã hội hơn 6 năm qua như “Đừng kể tên tôi”, “Tôi là con gái của cha tôi”, “Những trích đoạn của các anh”, và nhất là cuốn “Gia đình” (ghi chép từ những nhân chứng sống về cải cách ruộng đất) vừa cho ra mắt “đứa con” mới của chị. Cuốn “Đoạn đời niên thiếu”, Nhà xuất bản Hội nhà văn, tháng 7.2023. Cũng xin mở ngoặc chút để ghi nhận: Vị giám đốc, tổng biên tập nhà xuất bản này là nhà văn Nguyễn Quang Thiều. Ông Thiều râu kẽm đương kim Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

Những cuốn sách của Hà luôn chứa rất nhiều điều để trao đổi, về các mặt. Những cái ấy, sẽ nói sau. Tôi chỉ te tái khoe sớm điều này: Cuốn mới toanh “Đoạn đời niên thiếu” có thể coi như tập 2, hoặc phần 2, của cuốn “Gia đình” lừng danh. Một thứ vĩ thanh nặng trình trịch 250 trang, chứa đầy xót xa, đau buồn về thân phận con người; dựng lại pho lịch sử từ người trong cuộc mắt thấy tai nghe, một thời kỳ lịch sử u ám, đen tối, được tái hiện bởi lối văn phi hư cấu.

“Gia đình” và “Đoạn đời niên thiếu” đều chép về cuộc cải cách ruộng đất, một trang sử bi thương đẫm nước mắt của dân tộc.

Nhập xuất

Thú thực, tôi không quan tâm chuyện quận Hoàn Kiếm còn hay mất, nhập hay tách. Nó có mất cũng chẳng sao, hồ Gươm/Hoàn Kiếm vẫn còn. Đến cả cái tỉnh Hà Tây với bao nhiêu sâu nặng lịch sử - văn hóa kia bị xóa cái rụp còn chả cứu được nữa là.

Nhưng ghét cái thói cứ nứng lên là nhập nhập tách tách. Quản trị hành chính tầm quốc gia mà như trò trẻ con. 

Nói đâu xa, huyện Kiến Thụy (TP.Hải Phòng) quê tôi, chỉ trong vòng hơn nửa thế kỷ mà nhập tách những... 5 lần. Năm 1969 sáp nhập với huyện An Lão thành huyện An Thụy (đứa cháu tôi gọi là huyện Kiến Lão); năm 1980 lại tách ra thành huyện Kiến Thụy. Cùng năm, nhập với thị xã Đồ Sơn thành huyện Đồ Sơn. Chưa kịp nóng đít, năm 1988 lại ra ở riêng thành huyện Kiến Thụy. Kỳ cây tre trăm đốt sắp tới, theo dự định, lại nhập với An Lão, có nhẽ thành huyện Lão Kiến. Dân sở tại bị quay mòng mòng chóng hết cả mặt.

Cuốn sổ hộ khẩu của tôi năm 1981, khai quê là huyện Đồ Sơn. Năm 1996 tôi làm cái sơ yếu lý lịch, không phải để vào đảng (có mời tôi cũng chả thèm vào) mà để xin việc, nhà chức việc hỏi sao lại quê Kiến Thụy mà không phải Đồ Sơn như trong hộ khẩu, tôi bảo đếch biết, các ông đi mà hỏi. Đến khổ.

Tách nhập cho lắm chỉ khổ dân thôi, còn Hoàn Kiếm có tồn tại hay không, mặc kệ.

Giá quan chức xứ này, từ lớn tới nhỏ, cứ lĩnh lương ngồi chơi cho hết nhiệm kỳ, thì dân đỡ khổ, nước cũng đỡ linh tinh vớ vẩn.

Nguyễn Thông

Sống mòn

Người về hưu (trong đó có nhà cháu) phần lớn sống qua ngày bằng vài đồng bạc ranh tiền lương hưu. Tiền ấy do chính mình cặm cụi đóng góp vào quỹ bảo hiểm khi còn đi làm, chứ không phải "ơn đảng, ơn chính phủ" gì sất. Không như thằng cha đại tá họ Trần (Đăng Thanh) dạo nào dọa cắt lương hưu.

Ngành bảo hiểm xã hội đã quy định cứ ngày 2 đầu tháng thì phát/chuyển lương hưu, bao năm thực hiện như vậy. Nay chúng lấy lý do điều chỉnh lương (trong đó có lương hưu) nên rề rà, nghe đâu định nửa cuối tháng mới phát, kệ các cụ hưu, sống chết mặc bay.

Từ hôm qua (ngày quy định) tới lúc có lương hưu, người ta sống bằng gì, chúng kệ.

Đâu có như ai, gần 80 tuế vẫn tham quyền cố vị, vẫn đi làm, lương cao chót vót, bổng nhiều như quân Nguyên, đâu quan tâm tới lương hưu lương hiếc.

Cha bố cái bọn bảo hiểm xã hội, chỉ mỗn việc tiền của người ta thì phát cho người ta đúng hạn mà cũng không làm được. Hình như chúng ngồi đó để ngạo nghễ uy quyền chứ có thèm biết ai sống ai chết.

 
Cả một bộ máy xôi thịt, làm khổ dân, nhưng nó cứ ngang nhiên tồn tại. Đó là thứ nghịch lý ở xứ này.

Nguyễn Thông

Mấy dòng

Gần một tháng nay, "người ta" đóng chặn blog của nhà cháu, không biết vì lý do gì.

Hôm nay 5.8, lúc 22 giờ họ mở khóa, cũng không biết vì lý do gì.

Những bài bị tồn đọng, nhà cháu sẽ tiếp tục đưa lên từ ngày mai.

Xin chào cả nhà.

Nguyễn Thông

Miệng lưỡi rắn độc (kỳ 2)

Lại nói về bom chùm và các nhà "đạo đức" phản đối bom chùm, và các nhà báo mậu dịch hăng hái đăng nhưng lời phản đối ấy. Mới nghe thì có vẻ cao đạo, nhưng nói như dân Nam Bộ xứ ta, dzậy mà không phải dzậy.

Điều đầu tiên cần rõ ngay để khỏi tranh luận, cãi vã: Con người nhìn chung đều rất ghét vũ khí sát thương. Chả mấy ai thích bom chùm, tên lửa, mìn, xe tăng, vũ khí hóa học, đầu đạn hạt nhân… Đó là những thứ giết người, thích chúng họa chỉ có quỷ sứ, thần nanh đỏ mỏ. Nhưng khi cần thì cũng phải dùng, nhất là để “lấy độc trị độc”.

 
Các ông bà đạo đức giả kêu gọi Mỹ đừng giúp Ukraine bom chùm, khuyên Ukraine đừng dùng bom chùm. Vậy các ông bà có biết trong cuộc xâm lược bất nhân phi nghĩa ấy, bọn đồ tể Nga nó đã dùng đủ thứ, nào tên lửa hành trình, bom chùm nhiệt áp, mìn các loại, xe tăng đủ kiểu, tàu này pháo nọ, rồi cả bọn đánh thuê Wagne say máu chém giết, chỉ có chưa lôi vũ khí hạt nhân ra thôi, mà chúng cũng đã mang tới đặt trên đất Belarus rồi (cha bố thằng Bạch Nga ngu dại rước thần chết về nhà, không biết ăn cái gì mà ngu thế)… hằng ngày giết hại người dân Ukraine, không phải chỉ vài ngày vài tháng mà đã năm rưỡi rồi. Sao các ông bà không lên tiếng đi, phản đối đi, vạch trần đi, đạo đức đi, mà im thin thít?
Bây giờ các ông bà lại ra cái điều này nọ, vừa khuyên vừa đòi vừa dọa Ukraine không được dùng bom chùm.

Miệng lưỡi rắn độc

Ấy là đang nói chuyện về cuộc chiến tranh ở Ukraine. Cụ thể hơn, đó là cuộc chiến tranh xâm lược tàn bạo của bọn Nga (chứ đéo phải xung đột, chiến dịch quân sự đặc biệt như bọn báo mậu dịch An Nam nịnh Nga, lão hàng xóm nhà tôi sổ toẹt vậy) và cuộc chiến tranh vệ quốc chính nghĩa chống xâm lược của nhân dân Ukraine. Phải thế cho vuông, cứ ỡm ờ mãi, hèn, nhục, mất tư cách, mà có còn tư cách không để mất.

Báo chí mậu dịch xứ này mấy hôm nay có vài thông tin đáng chú ý về cuộc chiến ấy. Chúng lấy tin từ nguồn “chính thống” của chúng, những RT, Tass, Novosti, Sputnik, “được quyền tuyên bố” rằng “Nga cực lực lên án Ukraine gây ra vụ nổ cầu Crimea và tổng thống Putin nói đó là hành động khủng bố”.

Chuyện dạy văn học văn (kỳ 5)

Vẫn chuyện dạy văn học văn của ròng rã mấy chục năm, từ thập niên 50 đến thập niên 90 thế kỷ trước.

 
Như nhà cháu đã kể, môn văn trong nhà trường xã hội chủ nghĩa chả khác gì môn chính trị. Giá trị văn học bị xem nhẹ, thậm chí tước bỏ, để thay vào đó những nội dung, chủ đề, đề tài mang màu sắc chính trị, phục vụ chính trị. Ai đời, tác phẩm văn chương được đưa vào sách giáo khoa lại là thứ chả văn chương chút nào, kiểu như “Nay ở trong thơ nên có thép/Nhà thơ cũng phải biết xung phong”, “Đau khổ chi bằng mất tự do/Đến buồn đi ỉa cũng không cho”, “Em ơi ra mà xem kìa mây bay/Lớp lớp trên nền trời đuổi giặc/Tốp đi đầu in hình quân xâm lược…/Chiến tranh nhân dân là vô địch/Sẽ đi vào quần chúng học thuyết ta”, “Dọn tí phân rơi, nhặt từng ngọn lá/Mỗi hòn than mẩu sắt cân ngô”, “Ngói mới trăm nơi cùng cửa sổ/Xây lên không khí những tòa gương”, v.v..

 
Ta cứ thử so những câu chễm chệ trong sách giáo khoa ấy, với một câu bất chợt chẳng hạn “Chùa xưa ở lẫn cùng cây đá/Sư cụ nằm chung với khói mây” (Nguyễn Khuyến), hoặc “Vẳng nghe tiếng ếch bên tai/Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò” (Tú Xương) thì thấy khác nhau một trời một vực.

Chuyện dạy văn học văn (kỳ 4)

Cuộc sống luôn vận động và biến đổi, tại sao môn văn trong nhà trường xã hội chủ nghĩa lại ì ra, giống như nửa thế kỷ trước? Không nhất thiết cứ phải thay đổi hết, có những tác phẩm hay vẫn cần giữ lại, những bài thơ Các vị la hán chùa Tây Phương, Tre Việt Nam, truyện ngắn Một lần tới thủ đô, Lặng lẽ Sa Pa... chẳng hạn; nhưng những thứ quá cũ kỹ, nhất thời như Vợ nhặt, Tắt đèn, Thư nhà, Hòn đất, Sống như anh, Bất khuất, Nhật ký trong tù, thơ Tố Hữu, Xuân Diệu... thì nên đưa vào bảo tàng được rồi. Cũng như bài “Lê nin trong hiệu cắt tóc” vậy, chỉ hợp với lứa tuổi sinh ra trước 1975, chứ bắt bọn trẻ bây giờ học, chúng nuốt làm sao trôi.

Chương trình lạc hậu, nội dung cũ kỹ, cách dạy dở, mục đích nhồi nhét, và nhất là thói chính trị hóa văn học, hỏi làm sao môn văn hay được, làm sao thu hút được học trò.

 
Nói tới văn, phải bàn đến cả tiếng Việt. Chưa khi nào nhà trường, trong đó môn văn đóng vai trò quan trọng nhất về tiếng Việt, lại thải ra xã hội, ra đời sống thứ “sản phẩm con người” kém dở tiếng Việt như bây giờ. Nhiều ông to bà lớn không đủ khả năng diễn đạt một ý bình thường, nói năng lủng cà lủng củng, ề à, dây cà dây muống. Rất nhiều văn bản của nhà nước, chính phủ, quốc hội không chuẩn về ngữ pháp tiếng Việt, không biết đặt câu, câu què câu cụt, tối nghĩa, sai trầm trọng.

Chuyện dạy văn học văn (kỳ 3)

Thời tôi đi học, kể từ cấp 1 đã nghe người nhớn nói với nhau “văn dĩ tải đạo”, còn bé nên chả hiểu, tới lúc nhớn thì lờ mờ rằng đó là thứ quan điểm về văn chương của người xưa. Đại loại văn để chở đạo, còn đạo là gì thì rộng lắm. Thày tôi bảo lớn rồi hiểu. Lên cấp 2, học lớp 7, hỏi thầy Phất, thầy nói đạo không phải chỉ những lời dạy của Khổng tử, Mạnh tử đâu, mà bất cứ cái gì vì con người, bênh vực con người đều đạo cả. Văn chứa những thứ ấy mới là văn. Tôi về hỏi lại thày, thày gật.

Nhưng trong nhà trường xã hội chủ nghĩa lại khác. Suốt mấy chục năm (còn bây giờ thế nào thì tôi không rõ lắm) người ta chỉ nhét vào môn văn (cả ở trường học lẫn xã hội) thứ đạo chính trị, đạo cộng sản. Những tác phẩm nào phù hợp với đạo này thì được đưa vào sách giáo khoa để dạy cho học trò. Đối với văn học cổ, văn học dân gian, người ta cũng chỉ chọn lọc chỗ nào, nội dung nào có tác dụng chính trị, phù hợp với đường lối, tư tưởng cộng sản. Ví dụ, truyện Kiều họ chỉ chọn những phần chống phong kiến, lên án chế độ phong kiến, theo quan điểm phản đế phản phong. Truyện Kiều lừng danh như vậy nhưng học trò chỉ học “Thúy Kiều mắc lừa Hồ Tôn Hiến”, “Mã Giám Sinh mua Kiều”, “Trước lầu Ngưng Bích”, còn bao nhiêu cái hay cái đẹp khác (mới là chính) của tác phẩm lừng danh này bị lược bỏ. Ngay GS Lê Đình Kỵ nghiên cứu rất sâu về truyện Kiều cũng chỉ đặt vấn đề “Truyện Kiều và chủ nghĩa hiện thực của Nguyễn Du” dưới góc độ… cách mạng.

Lương hưu ban phát

Với tất cả những người đi làm hưởng lương, ngày có lương là ngày được chờ đợi nhất. Trên đời, tôi chưa thấy ai không mong ngóng ngày ấy cả, dù lương thấp tịt. Nhưng lão hàng xóm nhà tôi bảo có có, đó là bọn quan chức giàu, chúng chả bao giờ quan tâm đến lương. Lương với chúng là thứ phọt phẹt, muỗi.

Người về hưu ngóng lương (hưu) nhất bởi già rồi chỉ trông cậy vào món tiền còm ấy sống qua ngày. Nói đâu xa, tôi hồi hộp chờ lương hưu, ngóng nó trước cả... nửa tháng so với ngày quy định phát. Tháng nào cũng như tháng nào. Cụ Nam Cao gọi đó là sống mòn. Đứa nào ông nọ bà kia cứ mở mồm lại leo lẻo rằng "đảm bảo an sinh xã hội" chỉ nói phét.

Nhà nước đã dự định điều chỉnh/tăng lương cho người lao động, công nhân viên chức, bộ đội công an, và người về hưu từ hơn 1 năm trước, nhưng sau đó lấy lý do dịch cô vít nên dời lại tới ngày 1.7 vừa rồi. Tức là đã có sự chuẩn bị từ khá lâu, chỉ cần triển khai thực hiện.

Chuyện học văn làm văn (kỳ 2)

Tôi gắn bó với môn văn của chế độ này đã lẩu lầu lâu nên quá rành về nó. Kể từ khi học cấp 2 rồi cấp 3 (hệ 10 năm), tiếp đó mài đũng quần ở khoa văn 4 năm rưỡi, rồi dính ngay nghề dạy học gần 2 chục năm nữa, còn gì mà chẳng “ở trong chăn mới biết chăn có rận”.

Những ai ở miền Bắc trước năm 1975 trải qua các cấp học phổ thông (hồi ấy, từ cấp 1 tới cấp 3, tức từ lớp 1 đến hết lớp 10, gọi chung là hệ phổ thông, để phân biệt với hệ bổ túc văn hóa; cũng như đại học có hệ chính quy, khác với hệ tại chức, chuyên tu) đều hiểu môn văn trong nhà trường nó là thứ văn gì. Sau nhiều năm thời thế thay đổi, cho tới nay, về cơ bản môn văn vẫn vậy. Nói ngắn gọn thì, không có văn học văn chương đúng nghĩa trong nhà trường xã hội chủ nghĩa, mà chỉ có văn học cách mạng, văn học chính trị. Một thứ văn học què quặt, thiển cận, phiến diện, méo mó, phi nghệ thuật, bị chính trị chi phối đến mức thảm hại. Một thứ văn học sống sượng phục vụ tuyên truyền, giết chết nghệ thuật.

Thói lấp liếm bao che

Thế tôi hỏi các ông các bà, nhất là lãnh đạo công an Hà Nội và báo chí:

Ba đứa bắn trộm, ăn trộm dê của người dân là công an hay cựu công an? Lúc nó bắn dê, thực hiện hành vi trộm cắp, nó là công an hay cựu công an? Tại sao chúng nó bị tước danh hiệu công an (danh hiệu công an chứ không phải quân tịch, bởi quân tịch chỉ dành cho quân đội, lão hàng xóm nhà tôi bảo báo chí đéo biết gì, cứ viết lung tung, ảnh hưởng tới danh dự của quân đội)? Bắn/trộm cắp dê nên mới bị tước. Chả nhẽ nó không vi phạm gì lại tước của nó?

Rành rành công an đi ăn trộm thì cứ nói thẳng là công an, chứ không phải cựu. Thế mới thẳng thắn, dám nhìn thẳng vào sự thật. Một khi còn vòng vo che giấu thì còn dở hơi. Ai, chứ tôi là tôi rất ghét cái thói lấp liếm ấy.

Vậy nhưng vẫn có người cãi lấy được, vẫn bênh sự lấp liếm. Đây là tôi nói một số ông bà (có nhẽ không phải dư luận viên mà là người có hiểu biết).

Chuyện học văn làm văn

Nhân thiên hạ đang lời ra tiếng vào về đề thi môn văn, về bài văn dài 22 trang... nhà cháu ngẩn ngơ nhớ lại chuyện dạy văn, học văn, làm văn, thi văn những năm chưa xa.

Trong các môn học ở nhà trường, văn luôn được coi là môn chính, cùng với toán. Thậm chí ngày xưa, xưa xửa xừa xưa, chỉ học mỗn môn văn, bắt đầu từ “nhất là một, nhị là hai” rồi tam tự kinh, rồi đến tứ thư ngũ kinh, cứ thuộc kinh sách như cháo, sôi kinh nấu sử thật nhừ là có thể đi thi, giành lấy cái bảng vàng trạng nguyên bảng nhỡn. Chả cần toán lý hóa sinh siếc gì cho mệt.

Văn mặc nhiên được coi là thứ tiêu chuẩn để đánh giá con người, cả về tri thức và đạo đức. Hồi xưa khen nhau, ai đó được xếp vào hạng “văn hay chữ tốt” không khác gì bây giờ được phong giáo sư tiến sĩ, anh hùng, huân chương Hồ Chí Minh, danh hiệu nhân dân này nọ.

Hồi tôi bắt đầu đi học (thực ra chả muốn học, chỉ muốn chơi hoặc đi đánh dậm, nhưng thày bu cứ ép, bảo “nhân bất học bất tri lý, ấu bất học lão hà vi” – người mà không học không biết được lẽ đời, lúc còn trẻ con mà không đi học, rồi khi già làm được trò gì). Bu còn đèo thêm, nó không đi học, sắm cho nó cái cặp tre và cái giỏ để đi nhặt cứt, sau này nhớn lên cũng chỉ ra Phòng đạp xích lô như cậu Đại là cùng. Chả là trong làng có ông Đại, nhà nghèo, mấy anh em không học hành gì, ông có hai anh là ông Bình, ông Vọng đều ra Phòng đạp xích lô, 3 anh em xích lô chuyên nghiệp. Tôi không sợ bị theo ông Đại, thậm chí còn muốn ra Phòng tung tẩy là khác, nhưng hãi phải đi nhặt cứt.