Hán hóa đủ kiểu

Viện Nghiên cứu Hán Nôm liên tiếp để xảy ra chuyện mất sách/tài liệu Hán Nôm do họ quản giữ.

Xin nhớ rằng có những tài liệu, văn bản cổ vô giá, phải được coi là di sản quốc gia, bất khả xâm phạm, chẳng hạn bản đồ cổ về Hoàng Sa, Trường Sa thể hiện chủ quyền của Việt Nam, những bộ sử từ thời nhà Trần, nhà Lê, hoặc bản gốc truyện Kiều, v.v..

Họ (viện) được giao nhiệm vụ bảo quản, gìn giữ, cũng là để phục vụ cho nghiên cứu, nhưng lại để mất, rõ là đồ ăn hại.

Mất những tài sản quốc gia dạng này, không phải chỉ ngồi họp lại với nhau bàn kiểu ném đá ao bèo là xong, mà cần được cơ quan pháp luật (công an, viện kiểm sát, tòa án) điều tra, khởi tố, truy tố, xét xử cho đúng người đúng tội.

Chuyện ruồi bu

- Không cần phải lấy ý kiến đóng góp về Luật Đất đai, dân chủ giả tạo làm gì (đó là chưa nói chính ông Huệ đã sổ toẹt rằng nếu ý kiến trái chủ trương của đảng và Hiến pháp thì không tiếp thu, xem xét). Tổ chức rùm beng, lập ban lập bệ, màu mè sơ kết tổng kết vuốt ve nhau, tốn kém lãng phí, đổ vào đó không ít tiền và sự giả dối. Chỉ cần đổi, xóa bỏ chế độ "sở hữu toàn dân" về đất đai (thực chất là dân không có quyền sở hữu bởi bị nhà nước chiếm đoạt quyền), lập lại chế độ "sở hữu tư nhân" như cha ông nghìn đời đã tạo lập, như các bản hiến pháp trước kia của chính chế độ này đã thừa nhận.

Chỉ như thế là xong, góp ý mới chả góp iếc; mà như thế cũng chấm dứt được đủ mọi khiếu kiện, tranh chấp, thậm chí đổ máu chỉ vì đất đai.

Khát đất, thực chất là khát máu. "Đất hỡi, ngươi ăn gì mà quá khát/Sao uống nhiều nước mắt, máu tươi" (J.Amado).

- Mấy ông bà cai trị và đám báo chí đừng có la bải hải rằng sân bay Tân Sơn Nhất đã quá chật quá tải, phải làm nhanh làm mau sân bay Long Thành để chia sẻ, giải tỏa, cứu bồ. Lại tốn cả núi tiền trong khi kêu dân thắt lưng buộc bụng xây dựng đất nước.

Xóa bài chơi lại

Ngành đăng kiểm phương tiện giao thông (xe cộ, tàu thuyền) lúc này đang thế nào, hầu như ai cũng biết. Giờ nó mới "vô tình" bị lộ thôi, chứ thực ra "tổ con tò vò" nát bét lâu rồi, cũng như vụ tiếp viên hàng không xách ma túy vừa bị bắt vậy.

Xứ này, không cái gì không hỏng, kể cả nguyên thủ quốc gia. Vấn đề là hỏng vào lúc nào, che giấu được bao lâu.

Thấy người ta đang loay hoay chữa cháy, chắp tạm bợ, vá víu cái áo đăng kiểm mục nát, rách rưới, lão hàng xóm nhà tôi vốn rất thẳng tính và tục tĩu, cười bảo có vá được cái con đầu buồi.

Tôi hỏi vậy thì làm sao, lão chém tay dứt khoát, xóa đi, làm lại. Là sao? Là, cách duy nhất là giải tán toàn bộ hệ thống bộ máy đăng kiểm từ trên xuống dưới, phế bỏ tất cả bọn cũ, nhất là bọn cán bộ đảng viên ủy iếc, bởi cầm chắc chúng hỏng tất, dính tất, to ăn to, nhỏ ăn nhỏ. Làm mới lại hoàn toàn. Đồng thời với việc ấy, là bắt toàn bộ bọn lãnh đạo đăng kiểm, bắt ói tiền làm luật, bóc lột của dân ra.

Lão chốt lại, mà xứ này đâu chỉ bọn đăng kiểm cần bị giải tán. Thế mới chán.

Nguyễn Thông

Hài hơn cả Công Lý

Vụ bắt mấy cô tiếp viên của Vietnam Airlines đã "kết thúc tốt đẹp"sau những bàn bạc, có lẽ từ cấp cao.

Rõ ràng việc soi chiếu, rà soát hành lý của 4 cô xách ma túy đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ trước (coi video là rõ ngay) chứ đâu phải tình cờ.

 
Ông Xô bảo "chưa đủ cơ sở để khởi tố", thì cứ biết vậy, bởi đó là lời ông Xô thay mặt cho nhà cai trị.

Bốn cô thoát tội chết, nói thật lòng, tôi mừng cho các cô. Chừng ấy ma túy mà thoát chết thì chỉ có trời cứu. Nhưng pháp luật như đùa, cái thói muốn bắt muốn xử thì cứ bắt cứ xử, muốn tha thì tha thì thả sẽ khiến con người ta coi thường pháp luật, thậm chí chà đạp lên nó.

Ngưu mã

Mặc dù thằng đồ tể Putin đã bị Tòa án hình sự quốc tế (ICC) phát lệnh bắt giữ, truy nã về tội ác chiến tranh gây ra ở Ukraine nhưng tên hoàng đế Tàu cộng Tập Cận Bình vẫn mò tới nhà y chơi, tay bắt mặt mừng.

Quan hệ Nga - Trung thực chất là gì, người tử tế đều rõ cả, mặc cho chúng nó nói trời nói biển, uốn lưỡi dẻo mồm.

Chơi, thăm một kẻ sát nhân bàn tay vấy máu, xâm lược, phát xít, đểu giả, mặt trơ trán bóng, dù lý do gì đi chăng nữa, cũng là quân tòng phạm; đồng thời là kẻ lợi dụng, đứa đểu cáng.

Người phương đông có câu "Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã" rất đúng trong trường hợp này. Trâu hoặc ngựa chơi với nhau, chứ không thể tìm (tầm) chơi với người.

 
Còn thứ người nào thích chơi với trâu ngựa thì tự bộc lộ bản chất, dù có khôn khéo che giấu mấy đi chăng nữa.

Chỉ nghĩ thương con trâu ngựa thật, các cụ xưa so sánh hơi ác, chứ chúng nó còn người gấp tỉ lần đám trâu ngựa người.

Nguyễn Thông

Văn mẫu

Thế hệ tôi (sinh giữa thập niên 50) học phổ thông hệ 10 năm, khi vào cấp 2, kể từ lớp 6 bắt đầu làm văn nghị luận (các kiểu chứng minh, giải thích, phân tích, bình giảng, bình luận).

Dù làm bài theo kiểu nào, dù đề bài về cái gỉ gỉ gì đi chăng nữa, cũng thường văn mẫu phần mở bài (sau này gọi là đặt vấn đề), kết luận (kết thúc vấn đề) như sau:

Mở bài: 

Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại kết thành làn sóng vô cùng mạnh mẽ, phá Tống bình Nguyên diệt Minh đạp Thanh đánh Pháp, nhấn chìm lũ cướp nước và bán nước...

Ở cái mở bài mẫu này, có nhẽ phải giải thích thêm, nội dung phần nhớn lấy từ mấy câu mở đầu từ một bài của ông cụ, có chen vào câu "phá Tống bình Nguyên..." của học sinh giỏi được giải nhất văn lớp 10 toàn miền Bắc (hình như năm 1968), anh Nguyễn An Định. Anh Định về sau là nhà báo nổi tiếng của báo Lao Động. Chỉ có điều, anh Định viết tới "đánh Pháp" là ngưng, bởi có lẽ khi ấy đang chống Mỹ, chẳng biết có thắng hay không mà đèo thêm Mỹ vào.

Cú nốc ao

Từ hôm báo chí rầm rĩ đưa tin vụ “tiếp viên hàng không vận chuyển m.a túy”, tôi vẫn chưa thò chưa hé chữ nào bởi cứ bần thần cả người, “nghĩ ló chán”, chứ không phải kiểu giận thì giận mà thương thì thương, dù có cả giận (rất giận) và thương. Chỉ biên vài điều.

Với vụ 4 cô tiếp viên của Vietnam Airlines (VNA) bị bắt quả tang vận chuyển m.a túy ngay tại sân bay, ngành hàng không, cụ thể là VNA, đã bị cú nốc ao (thuật ngữ tiếng Anh là knock-out) gần như chết hẳn. Trước đó không lâu, đòn “bay giải cứu” ngạo nghễ đã khiến nó choáng váng, sắp tê liệt, nằm sàn đang chờ trọng tài đếm tới 9, cứ nghĩ nó sẽ ngẫm mà tỉnh ra, chấn chỉnh lại đội ngũ, nhưng thêm đòn hiểm này, gục luôn.

Nó (đám hàng không) có thể vẫn bán vé, vẫn chở hàng chở người, vẫn thu tiền, thậm chí vẫn hoàn thành kế hoạch bởi thiên hạ vẫn phải dùng nó, đi máy bay của nó, nhưng danh dự, danh tiếng thì nó đã vứt tọt xuống vũng bùn. Đó là sự thực.

Thời sự (kỳ 4)

- Mai Tiến Dũng và “cứt trâu hóa bùn”: Ngày 13.3, báo chí đồng loạt đưa tin Thủ tướng chính phủ đã ra quyết định kỷ luật một cựu quan chức cỡ bự, Mai Tiến Dũng. Y bị cảnh cáo. Mức kỷ luật này không phải nhẹ nếu so với “nghiêm khắc kiểm điểm” hoặc “khiển trách”, nhưng thật ra cũng chả làm gì được đương sự khi đã hạ cánh an toàn khá lâu.

Dũng khi đương hàm bộ trưởng, giữ chức chủ nhiệm Văn phòng chính phủ, người phát ngôn của chính phủ, quyền uy nếu ở làng Vũ Đại chắc chỉ kém bá Kiến, đã từng nổi tiếng với phát ngôn rất… khốn nạn, công khai trong cuộc họp báo đánh giá về những lộn xộn khiếu kiện đất đai ở xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, Hà Nội ngày 4.5.2017 (để rồi sau đó gần 3 năm diễn ra vụ tấn công làng Hoành, bắn chết cụ Kình). Dũng bùn nói: “Nếu chúng ta/cán bộ sai, chúng ta phải nhận lỗi trước dân. Nếu dân sai, thì dân phải chịu trách nhiệm trước pháp luật”. Nghe rất khiếp, rất đểu. Cứ trong ý tứ mà suy, thì pháp luật đối với đám Dũng chả là gì bởi chúng đứng trên pháp luật, ngoài vòng pháp luật. Xưa nay chỉ có bọn giang hồ, côn đồ mới dám tự xem mình ngoài vòng pháp luật. Theo Dũng, pháp luật chỉ dành cho dân. Được cái, khen y đã "thật thà" vô tình phơi ra thực tế “đẳng cấp” cay đắng tồn tại công khai suốt bao năm ở nước này.

Thời sự (kỳ 3)

- Đỗ Hữu Ca: Tác giả trận đánh đẹp ở Tiên Lạng bị bắt. Lại nhớ hồi tháng 1.2012 ấy, đại tá Ca giám đốc công an Hải Phòng đem hơn 200 quân, có cả bộ đội hỗ trợ, đến vây bắt anh em nhà Vươn - Quý ở cống Rộc chỉ bởi cái “tội” họ không chấp nhận sự cưỡng chế trái pháp luật. Sĩ quan binh lính sát khí đằng đằng, súng ống tận răng, cả súng phun lửa, B40, AK, áo giáp chống đạn, cả chó ngao đức. Vây mấy tiếng đồng hồ, bắn đùng đoàng, khi trinh sát theo đúng bài bản mò vào tận nơi chỉ còn căn nhà trống không, “lực lượng kháng chiến” đã lặng lẽ rút tự bao giờ, rút đi đâu, bằng cách chi, đám Ca cũng không biết, cứ ớ ra. Ông em rể tôi, một thượng tá công an cười bảo hai đại đội mất nửa ngày mà đếch làm gì được mấy thằng đánh dậm, lại còn đòi viết sách, đúng là nuôi đám toi cơm.

Thằng Ca nay bị bắt, dân bảo nhau đúng là giời có mắt. Nhưng bắt thì bắt, tội nó sờ sờ ra đó chả nhẽ lại không bắt, tuy nhiên chính quyền, ông Tô Ân Xô chứ ai, lại tuyên bố tướng Ca tuy đã nhận 35 tỉ đồng để “chạy” cho đứa khác nhưng chưa chạy. Ai cũng hiểu đó là thứ lý sự lắt léo làm giảm nhẹ vấn đề. Dân xì xáo làm gì có chuyện thằng Ca chưa chạy.

Thời sự (kỳ 1)

- Ngày phụ nữ: Chả hiểu phụ nữ đàn bà phái đẹp một nửa thế giới (những cách gọi về nữ giới) họ nghĩ gì mà lại chấp nhận có riêng ngày 8.3 (không phải mùng 8.3 bởi từ “mùng/mồng” chỉ dành cho âm lịch). Đã tự nhận bình đẳng với đàn ông và luôn đấu tranh cho sự bình đẳng ấy thì đừng nhận thứ quyền lợi yếu thế, châm chước, ban ơn, thương xót như vậy. 

Nhưng nói cho khách quan, chỉ có đàn bà ở những nước dính dáng tới cộng sản hoặc theo đuôi cộng sản, cánh tả cánh tiếc (hơn chục nước trong số hơn 200 nước) mới khoái ngày này. Đàn bà ở những quốc gia kia, họ có đủ 365 ngày thực quyền nên không cần 1 ngày ban phước.

Thời sự (kỳ 2)

- Dư luận: Người ta rất dửng dưng về những cuộc tấn công, bắn phá ồ ạt của bọn xâm lược Ng.a vào các thành phố, làng mạc, khu dân cư, cơ sở hạ tầng ở Ukraine, nhưng lại hoắng lên trước những thông tin do chính bọn Ng.a đưa ra rằng Ukrraine đã vi phạm vào lãnh thổ Ng.a, bắn vào dân thường, v.v..

Loại người dửng dưng và vồ vập có định hướng đó, rất đông, không hiểu là thứ người gì. Theo họ, chỉ có cách duy nhất là Ukraine cứ nằm ngửa ra chờ chết. Rất khốn nạn.

- Chung cư: Nhà cai trị nếu nghe lời cái thằng đề xuất “chấm dứt quyền sở hữu chung cư/căn hộ chung cư khi hết hạn sử dụng” thì sẽ đại ngu chứ không phải ngu vừa vừa. Cơn khủng hoảng bất động sản (nhà, đất) chưa tìm thấy lối ra, người đầu tư vào bất động sản- chung cư thiếu điều kêu trời, người xây chung cư không bán được, người muốn mua căn hộ chung cư không mua được, nhà cai trị mà nghe lời nó thì không khác gì hạ lưỡi đao chấm dứt giao dịch mua bán nhà chung cư. Mua mà không được quyền sở hữu thì mua làm gì. Nếu nó thành luật, người định mua nhà chưa chết nhưng cầm chắc các chủ đầu tư chung cư sẽ chết sặc gạch. Ai thèm mua, có mà bán cho ma.

Người tốt chợ Thái Bình (kỳ 2)

Chợ Thái Bình quận 1 như cách gọi phổ thông là chợ dân sinh, không được bề thế hiện đại sáng rỡ sạch sẽ như những trung tâm thương mại hoặc siêu thị, chẳng hạn siêu thị Coop Mart Cống Quỳnh cách đó vài trăm bước, thuê đất quốc phòng an ninh để kinh doanh thương mại. Thời nay bộ đội công an làm kinh tế khiếp lắm. Cũng cần nói thêm, cái Coop này là siêu thị đầu tiên được mở ở Sài Gòn sau 75, còn tính trên phạm vi cả nước thì nó chỉ đứng số 2 sau đại siêu thị Cora do tư bản Pháp xây dựng ở khu đất góc ngã ba Vũng Tàu, lối Biên Hòa đi Vũng Tàu. Món đặc trưng bình dân của nó (Cora) là bánh mì kiểu Pháp dài như chiếc đòn gánh. Năm 1998, nghe thiên hạ nức nở mãi, tôi không nén được thòm thèm, cưỡi ngựa sắt phi một mạch hơn 30 cây số lên đó chỉ để xếp hàng mua được mấy đòn. Còn xe đò xe khách từ Vũng Tàu về Sài Gòn, gấp mấy vội mấy cũng ghé vào đây cho khách mua bánh mì, khi ra ai cũng hể hả, cười như nghé. Giờ thì chuyện ấy đã là dĩ vãng, một phần ở Sài Gòn chỗ nào cũng có bánh mì Pháp, vả lại Cora sau khi bị tập đoàn Bourbon nhượng lại cho chủ khác, đổi tên thành Big C mở chi nhánh khắp nơi.

Người tốt chợ Thái Bình

Phải giáo đầu ngay, Thái Bình mà tôi sắp nói không phải tỉnh Thái Bình quê hương 5 tấn, “Thái Bình ơi Thái Bình, ai đặt tên cho đất, Thái Bình tự bao giờ, mà trong nắng trong mưa lúa vẫn lên xanh tốt, mà trong bom trong đạn đất vẫn cứ sinh sôi” (lời bài hát của nhạc sĩ Vĩnh An, được coi là tỉnh ca), mà là chợ Thái Bình. Chợ ở quận 1 Sài Gòn, ngay bùng binh (vòng xoay) gần nhà thờ Huyện Sĩ. Chợ này có từ bao giờ, tôi chẳng biết, chỉ nhớ hồi gần giữa năm 1977, mới vào Sài Gòn được hơn tuần đã mò lên đây, thấy nó vẫn giống hệt… bây giờ, trông xộc xệch cũ kỹ, dù chỗ đất nó ngự phải nói thẳng là đất kim cương chứ không phải hạng vàng hạng bạc. Gần nửa thế kỷ sau "giải phóng" nó chẳng đổi thay gì.

Cùng số phận như Thái Bình là chợ Xóm Củi quận 8 ngay chân cầu Chà Và. Suốt chừng ấy mấy chục năm, ban đầu tôi ngó thế nào, nay vẫn y thế, thậm chí còn có vẻ nhếch nhác hơn. Đã có đôi lần người ta (chính quyền) muốn đập đi dựng lại thành trung tâm thương mại, chẳng hiểu sao lại dẹp. Chả bù cho chợ Sắt lừng danh quê Phòng tôi, lột xác mấy lần, đợt rồi được xây lên nguy nga hoành tráng, vữa chưa kịp khô, lại bị đập bỏ. Đúng kiểu Hải Phòng không lòng vòng, tay chơi ném tiền qua cửa sổ. Tiếc.

Một câu thơ

Dư luận nhìn chung khen ông tân chủ tịch nước trong lời tâm sự ban đầu đã trích dẫn cả thơ Xuân Diệu. Những người có tâm hồn nghệ thuật, biết yêu thơ thẩm thơ dẫu sao vẫn hơn những anh lý luận thuần túy khô khan. Chắc người ta nghĩ vậy.

Câu được ông tân trích dẫn, được báo chí mậu dịch đăng lại và khen, là thế này: "Tôi cùng xương thịt với nhân dân của tôi/Cùng đổ mồ hôi cùng sôi giọt máu..." bảo của Xuân Diệu.

Trước tiên, phải thừa nhận đó là câu thơ của nhà thơ Xuân Diệu. Nó nằm trong bài thơ "Những đêm hành quân" được viết năm 1966, trong tập thơ "Hai đợt sóng" xuất bản năm 1967. Những câu thơ này thế hệ tôi thuộc lòng. Hồi tôi học văn, thầy Hà Minh Đức một chuyên gia về thơ cách mạng thường trích dẫn bài này, câu này nên càng nhớ kỹ.

Thằng Pu đồ tể

Tôi gọi nó là thằng thực ra vẫn còn nhẹ, nhẽ ra phải chửi là con chó dại, dù có những người như tướng Cương cho tới giờ phút này vẫn trịnh trọng tôn nó là ông. Kể từ khi Cương nịnh bưng bô cho Pu, giá trị của chữ "tướng" bị ném vào sọt rác, chả ai coi trọng nữa. Tôi mà là chủ tịch nước như chú Thưởng, sẽ ra ngay quyết định tước hàm tướng của Cương, để cho anh em tướng khác đỡ... tâm tư.

Nhắc tới Pu.tin bởi hôm qua 3.3 báo mậu dịch xứ này đưa tin: "Ông Putin tố quân Ukraine vượt biên giới bắn chết dân Nga". Cũng không hiểu cái tin một chiều như kiểu bênh Nga lâu nay của báo mậu dịch có ý gì, nhưng lão hàng xóm nhà tôi đọc xong thì buột mồm chửi đèo bà thằng Putin.

Tôi hỏi sao chửi, lão bảo cái thằng đang hằng ngày đem quân lính và tàu bay tàu bò bắn giết người ta, xâm lược chiếm đất người ta, lại còn mở mồm tố người ta vượt biên sang đất nó. Đúng là mồm con đĩ, nói không biết ngượng, là cái thói vu vạ, ăn không nói có, đổi trắng thành đen của đám chúng nó lâu nay. Nó định tìm cớ để điên hơn khùng hơn, chứ ai lạ gì đám chúng mày...

Lẩn thẩn nghĩ, này thằng chó Pu bạn của bamboo, tao mà là Ukraine, tao không chỉ diệt mày trên đất tao mà còn như cụ tổ Lý Thường Kiệt của tao kéo sang làm tanh bành cả nhà mày, chứ ở đó mà tố vượt biên vượt biếc. Dân U còn hiền đấy, ông nói cho mày biết để liệu cái thần hồn.

Nguyễn Thông

Chuyện làm hộ chiếu (kỳ 2)

Vậy mỗi người đủ tuổi trưởng thành ở xứ này phải gánh bao nhiêu giấy/thẻ tùy thân? Tùy, bởi có người chỉ cần một, nhưng cũng có những vị phải nhét vào ví bóp năm bảy loại. Nông dân quanh năm lội đồng, chả mấy khi vượt biên khỏi làng xã, nhiều giấy tờ chỉ tổ nặng túi, nhõn tấm thẻ căn cước (tức căn cước công dân) là đã quá đủ.

Kể từ khi xe máy Trung Quốc Lifan, Dayang… tràn sang, có lúc dãy cửa hàng trên đường Hoàng Văn Thụ (quận Phú Nhuận, Sài Gòn) rao bán xô 12 triệu 3 chiếc, thế là bà con ta hy sinh sào khoai tây hoặc vài bồ thóc sắm một chiếc để bằng anh bằng em. Có xe, các bần nông nhà ta tự dưng mua dây buộc mình, phải “ôm rơm rặm bụng” cõng thêm mấy thứ thẻ tùy thân, gồm giấy đăng ký xe, giấy phép lái xe (bằng lái), giấy bảo hiểm xe cơ giới. Không có đám tùy thân ấy, đố dám chạy ra đường, gặp công an lại chả mất thêm thùng thóc phạt. Khi bị tuýt còi, trình thẻ căn cước hoặc chứng minh thư cho công an vẫn chưa đủ, các chú còn đòi khổ chủ xuất thêm bằng lái, giấy đăng ký xe, giấy bảo hiểm. Nhưng tôi biết, có đứa khôn lanh chỉ cần một loại… giấy, là xong.

Hôm qua, nghe mấy bác Việt kiều sống ở Mỹ, Úc than xứ mình rắc rối quá, ở bển nếu bị cảnh sát hỏi chỉ cần trình hoặc thẻ căn cước, hoặc bằng lái xe là OK. Sao họ đơn giản thế không biết. Ông em tôi bảo, phải đẻ ra nhiều loại giấy mới dễ phạt, bởi thế nào khổ chủ cũng thiếu cũng quên thứ này thứ khác. Gọn như Mỹ thì anh em ta đói rã họng.

Dân ta

Dân các nước văn minh khác dân An Nam ta ở chỗ họ quan niệm mỗi người mỗi việc, ai có việc người đó, không anh nào quan trọng hơn anh nào.

 
Vậy nên thủ tướng vẫn giản dị đạp xe hoặc đi bộ đến dinh làm việc, tự chuyển đồ đạc khi hết nhiệm kỳ, khi tự xét thấy không gánh vác được việc trọng thì xin từ chức; còn dân, dù đứa trẻ con, vẫn có thể oai vệ trực tiếp gặp tổng thống để chất vấn những chuyện quốc gia đại sự lẫn chuyện hằng ngày, v.v..

Nhưng, họ lại cực kỳ quan tâm đến các cá nhân cầm quyền khi đám này không thực sự phục vụ cho lợi ích của dân-nước; ra tay phế bỏ ngay chứ không để loại như thế ngồi lâu.

Còn dân ta, phần lớn tặc lưỡi ai lên cũng được, chả ảnh hưởng gì đến hòa bình thế giới; rồi bàn tán, rồi xì xào, nói qua nói lại cho vui. Kẻ khen người chê ồn ào như cái chợ, cũng do một phần lâu nay dân chỉ coi nhân sự thể chế như cái sân khấu, hí trường. Họ không cần biết điều đó sẽ ảnh hưởng tới vận mệnh mình thế nào.

Tất nhiên sự cam phận, thờ ơ cũng có nguyên nhân là nỗi sợ hãi. Súng đạn, cường quyền, sự độc ác của nhà cai trị làm cho dân chui vào vỏ ốc, trùm chăn.

Ngay đến cả nói, cất lên tiếng nói mà cũng không dám thì đừng mong chi làm.

 
Dân An Nam, có thể nói không ngoa, thuộc diện vô tâm vô tư số 1, hàng đầu thế giới. Nếu đứng số 2 thì không có số 1.

Nguyễn Thông

Chuyện làm hộ chiếu

Chả nói ra ai cũng biết hộ chiếu (tên tây là passport) là thứ giấy tờ tùy thân. “Tùy” có nghĩa theo, đi theo. Tùy thuộc là lệ thuộc theo ai đó. Phu xướng phụ tùy là chồng nêu lên khơi lên, còn vợ nghe theo làm theo (vợ thời xưa khổ thế đấy, chứ đâu được tự ý hoặc… quang quác như bây giờ). Tùy thân là mang (cái gì đó) theo mình, trong con người (thân) mình. Ví dụ đi rừng phải luôn đem theo con dao phát thì con dao ấy là dụng cụ tùy thân.

Con người ta càng ở xã hội văn minh thì càng bị lắm giấy tờ để chứng minh bản thân, luôn đem nó theo trong mình. Giấy/thẻ ấy có tên chung là giấy tờ tùy thân. Bị công an hạch hỏi giấy tùy thân đâu - quên, không có - a lê về đồn. Đã trót làm cái thân người thì phải có giấy căn cước, sau được chính quyền đổi thành chứng minh thư, rồi lại đổi thành chứng minh nhân dân, rồi đổi tiếp thành căn cước công dân. Chỉ riêng cái tên của giấy/thẻ tùy thân đã chóng cả mặt với các bố. Đó là chưa kể đủ loại 9 số, 12 số, mã vạch, gắn chíp, không biết đâu mà lần.

Dương Tường

Tôi tuy thế hệ giữa 5X nhưng chưa được gặp bác Dương Tường (vừa mất) bao giờ, cũng như chưa hề được nhìn thấy cụ Hồ, ông Chinh ông Duẩn... Chả riêng gì tôi, có khi 99% dân miền bắc chả bao giờ được ngó các ngài ấy, xa cách nhau lắm, chỉ đêm qua mơ gặp thôi.

Nhưng bác Dương Tường thì gần hơn. Đăng tin bác í qua đời, các nhà báo kể bác là dịch giả của rất nhiều tác phẩm văn học Nga và phương Tây, có ý nhấn tới những tác phẩm bác dịch sau này. Tôi thì nghĩ khác, nói tới dịch giả Dương Tường là phải đặt bản dịch cuốn tiểu thuyết Anna Karenina (của Lev Tolstoi) lên vị trí số 1.

Thời những năm thập niên 60, sách văn học nước ngoài bằng tiếng Việt còn rất hiếm, sách từ tiếng Nga lại càng hiếm. Dương Tường và Nhị Ca đã dịch Anna Karenina từ tiếng Pháp, hay tuyệt vời. Nội dung sách đã hay (tác phẩm của đại thụ L.Tolstoi mà không hay sao được) nhưng dù phải qua ngôn ngữ trung gian (tiếng Pháp), Dương Tường và Nhị Ca bằng kiến thức, tài năng, ngôn ngữ uyên bác của mình đã cho ra đời bản dịch đáng kính nể.

Cứ nhớ tới cái tên Dương Tường là tôi nhớ ngay tới tuyệt phẩm Anna Karenina. Một bậc thầy về dịch. Mà ông chỉ tự học tiếng Pháp, tiếng Anh, sau nữa là tiếng Nga, không hề tới trường lớp nào.

Những người như Dương Tường đã cạn gần hết ở xứ này. Buồn.

Nguyễn Thông

(Tôi viết mấy dòng này để kính tiễn bác ấy chứ không có ý đu trend)

Kỵ húy

Gần như trăm phần trăm những tờ báo khi đưa tin về vụ bà Đặng Thị Hàn Ni (nhà báo Hàn Ni) bị bắt đều nói rất... rõ rằng bà là nhà báo đang công tác tại... một tờ báo lớn.

Cứ tưởng thời phong kiến hết rồi thì chuyện kỵ húy, kiêng húy bị tắt thở, chôn vùi theo, ai dè còn khiếp hơn.

Cách nay 4 năm, nhà cai trị bày trò quy hoạch báo chí, ban đầu có vẻ căng lắm, thế rồi chẳng biết chạy chọt đi đêm thế nào mà hiện tại chỉ riêng ở Sài Gòn, thành ủy có 4 báo, ủy ban 3 báo, cứ công khai tồn tại, chả suy suyển gì. Đổi mới như cũ, quy hoạch đánh bùn sang ao. Lúc đầu đám báo sợ run bần bật, giờ cười xoe xóe, tao cứ tồn tại đấy, làm gì tao tốt.

Tôi hỏi các ông các bà, đảng của cả nước mà chỉ có nhõn tờ Nhân Dân chả mấy ai đọc, không bán được cho ai, đốt đuốc tìm ở sạp báo cũng chả ra mảnh nào, vậy ủy một thành phố làm gì lắm báo thế, chính quyền một thành phố làm gì lắm báo thế. Để dọa ma à?

Chiến tranh thực và xung đột hèn

Cách nay đúng 1 năm, ngày 24.2.2022, bọn phát xít mới do Putin cầm đầu đã tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine, một đất nước độc lập, có chủ quyền, thành viên của Liên Hợp Quốc.

Dù bè lũ Putin khốn nạn và những kẻ xu nịnh nó có bẻ quanh bẻ queo, uốn éo chữ nghĩa từ ngữ kiểu gì đi chăng nữa, thì vẫn lộ ra thực chất: Đó là chiến tranh, là xâm lược, là phi nghĩa, là chống lại loài người.

Gần như cả thế giới đều nhận thức được điều ấy, bằng chứng rõ nhất là những cuộc bỏ phiếu trong năm 2022 của Liên Hợp Quốc. Đám dùng phiếu chống lại nghị quyết lên án Nga, dùng phiếu trắng ngầm ủng hộ Nga, đám ăn theo nói nịnh bọn Nga gọi cuộc xâm lược là “chiến dịch quân sự đặc biệt”, là cuộc “xung đột”, lệnh cho báo chí truyền thông phải tìm cách khen Nga, dìm hàng Ukraine, lấy thông tin từ báo đài Nga… đã ngày càng bộc lộ sự khốn nạn của chúng. Loại tướng Cương tá Mẫu thời nào chả có nên dù chúng có che mặt mo, người đời vẫn sớm nhận ra.

Từ Đỗ Hữu Ca lòi ra cái gì?

- Trước hết là chuyện bằng cấp. Báo chí đăng y có 4 bằng đại học. Phải nói ngay rằng những bằng này đều do học tại chức, mà học tại chức ở xứ ta như thế nào thì mọi người đều rõ.

Tôi không có ý coi thường người tốt nghiệp tại chức, nhưng cán bộ sở hữu 4 bằng tại chức như Ca là rất quái gở. Một người bình thường để có được 1 bằng cử nhân cũng đã khướt cò bợ, mất bao nhiêu thời gian vào đó, vậy vừa làm cán bộ vừa tô điểm được cho mình những 4 bằng thì chắc chắn làm việc chả ra sao. Lương vẫn lĩnh nhưng việc không làm, được chăng hay chớ, ăn cắp thì giờ tiền bạc của dân. Đó là thực chất của đám cán bộ nhiều bằng cấp.

 
Nói toẹt ra, bằng ấy chủ yếu mua, bằng thật học giả, nhan nhản trong đội ngũ cầm quyền từ trên xuống dưới xứ này. Một xã hội/chế độ sính bằng cấp đẻ ra sản phẩm như Ca, chê cười nó một thì cười khinh cái chế độ ấy mười.

Án văn nghệ Vũ Hoàng Chương (kỳ 4, cuối)

Phòng tư liệu khoa Văn trường Tổng hợp Hà Nội những năm 70 khá nhỏ, cỡ 20 mét vuông, chỉ bằng một nửa thư viện khoa của bác Chinh, cùng tầng 2 nhà C1. Phụ trách phòng tư liệu là cô Quý vợ thầy Đỗ Hồng Chung. “Lính” của cô là những cây đa cây đề, những tên tuổi lừng danh, trong đó có thầy Cao Xuân Hạo, thầy Phan Ngọc. Hai thầy bị quy dính vào Nhân văn giai phẩm nên chính quyền truất dạy, còn chút thương tình “tài thì nên trọng mà tình nên thương” cho làm ở phòng tư liệu. Cũng là một dạng án treo. Nhiệm vụ của các thầy là dịch tác phẩm văn học nước ngoài (Pháp, Anh, Nga, Trung, Đức)…) làm tư liệu cho khoa.

 
Nếu ai đã đọc những bản dịch “Chiến tranh và hòa bình” (của L.Tolstoi, người dịch Nhữ Thành và Trường Xuyên), “Những dòng nước mùa xuân” (Tsekhov, người dịch Nhữ Thành), “Triết học Hegel” (Nhữ Thành), “Con đường đau khổ” (A.Tolstoi, Cao Xuân Hạo dịch), “Cây phong non trùm khăn đỏ”, “Người thầy đầu tiên” (T.Aitmatov, Cao Xuân Hạo dịch), “Sử ký Tư Mã Thiên” (Nhữ Thành)… thì hẳn biết tầm của các thầy lớn, cao, thậm chí vĩ đại tới mức nào. Nhữ Thành là bút danh của thầy Phan Ngọc, còn Trường Xuyên là thầy Cao Xuân Hạo. Chúng tôi không có cái may mắn được học hai thầy bởi các đấng bậc khi ấy đang chịu án treo, nhưng dẫu sao vẫn còn chút an ủi được nhìn thấy họ làm việc, được thừa hưởng những thành quả tuyệt vời của họ.

Án văn nghệ Vũ Hoàng Chương (kỳ 3)

Xung quanh những người nổi tiếng thường có nhiều giai thoại, những chuyện truyền khẩu, cả hào quang và bóng tối. Chúng cứ tồn tại và phát tán theo thời gian, thực và bịa không biết đâu mà lần. Nhân vật lịch sử, nhất là những lãnh tụ là lắm giai thoại nhất, kiểu như biết 29 ngoại ngữ (không tin cứ hỏi ông Hoàng Chí Bảo), giỏi thuật thôi miên, biết Tạ Đình Đề trốn trên nóc nhà, biết tiên đoán tương lai hậu vận chính xác, biết cả ngày chết giờ chết của mình, hôn hòn đất, bọc gạch ngủ, “nhà mày có khỉ già lắm”, v.v.. Văn nghệ sĩ cũng bị bao bọc tá lả giai thoại. Thế hệ sinh trong thập niên 50 chúng tôi được “trang bị” khá nhiều chuyện hư hư thực thực về các cụ Phan Khôi, Trần Đức Thảo, Hữu Loan, Quang Dũng, Phạm Duy, Xuân Vũ, Chế Lan Viên, Lưu Quang Vũ, thậm chí cả những truyền khẩu về Tố Hữu, Việt Phương, Bằng Việt, Xuân Quỳnh. Tất nhiên, một thi bá, một “tên phản động”, một người bị cả dàn tuyên giáo, văn nghệ miền Bắc chửi như Vũ Hoàng Chương thì khó tránh khỏi chịu sự tô vẽ, bôi ma bôi mèo này nọ. Bằng chứng là cho tới nay người ta vẫn không thể xác định mấy câu thơ kiểu “lưỡi lê no máu rửa Tây hồ” có phải do ông viết không, hay là tuyên giáo cộng sản sáng tác hộ rồi gán cho.

Thập niên 70, một trong những cuốn sách có liên quan tới Vũ Hoàng Chương và những nhà thơ đang sống ở miền Nam, đã bị cấm một cách không chính thức. Đó là cuốn “Thi nhân Việt Nam” của anh em Hoài Thanh - Hoài Chân (tức Nguyễn Đức Nguyên - Nguyễn Đức Phiên).

Viết ngày 17.2

Quên và nhớ

Đừng đòi hỏi những kẻ gọi cuộc chiến tranh (xâm lược của Nga) ở Ukraine - War in Ukraine là cuộc "xung đột", "chiến dịch quân sự đặc biệt" phải nhớ ngày 17.2, ngày chính đất nước nó bị quân xâm lược Trung cộng tấn công, đánh chiếm, giết chóc, tàn phá.

Nó đã hèn thì trong hoàn cảnh nào, với đối tượng nào cũng hèn.

Lịch sử của nước nó mà nó còn cố tình quên thì làm sao nó ủng hộ cuộc chiến đấu chính nghĩa của Ukraine được.

Xét cho cùng, chính nó tự chôn vùi hình ảnh nó trong sự khinh rẻ coi thường chứ không cần bất cứ tác động nào.

Dân, những người dân thực sự, đã không quên lịch sử nước mình, trong đó có ngày 17.2, đấy chính là điều an ủi trong cuộc bể dâu hí trường này.

Trách nhiệm chính trị

Bây giờ mới sờ đến đám lợi ích nhóm liên quan tới nhà xuất bản Giáo dục là đã quá muộn, khí muộn.

Chúng nó, kể cả đám cầm đầu nhà xuất bản lẫn quan trên (bộ giáo dục) đã hoành hành móc túi dân bằng sách giáo khoa mấy chục năm rồi, một cách công khai, trắng trợn. Báo chí, dư luận, dân chúng kêu than mấy chục năm rồi, nhưng cả cái hệ thống chính trị này nó có coi dân ra gì, nó không thèm nghe, nó cứ làm lơ cho bọn lợi ích nhóm làm bậy, móc túi dân lấy tiền chia nhau, hủy hoại cả nền giáo dục nước nhà.

Giờ chỉ bắt bớ, khởi tố mấy đứa hiện cầm đầu nhà xuất bản Giáo dục mới chỉ là đánh phần ngọn, mà cần lôi ra một lũ một lĩ những đứa nguyên đứa cựu, cả của nhà xuất bản lẫn bộ giáo dục, bắt chúng phải đền tội, nhè tiền ra trả lại dân.

 
Chính ông Nguyễn Phú Trọng cũng từng bảo đừng có tưởng đã hạ cánh là an toàn. Ông hãy chứng minh lời ông nói bằng việc làm đi.

Ông "cách chức" ông chủ tịch nước Phúc về "tội" không hoàn thành "trách nhiệm chính trị" của người đứng đầu, vậy chả lẽ ông không có trách nhiệm chính trị gì. Nói thật, trách nhiệm của ông hơn chục năm nay là nặng nhất, cần phải sờ đến nhất. Đứng đầu, còn ai cao hơn ông nữa?

Nguyễn Thông

Án văn nghệ Vũ Hoàng Chương (kỳ 2)

Vũ Hoàng Chương người gốc Bắc, làm thơ, nổi tiếng từ trước cách mạng tháng 8.1945 và trong giai đoạn 9 năm sau đó (1945-1954), hạng cây đa cây đề, nhưng từ khi đất nước phân chia 2 miền nam bắc thì bị “phân biệt đối xử” hoàn toàn trái ngược. Suốt thời gian 1954 tới 1975 ông sống trong Nam, con người và sự nghiệp của ông như thế nào, tôi không dám nhận xét bởi chỉ được nghe lại, nhưng có lẽ đây là thời vàng son, bởi thi sĩ từng rất được yêu mến kính trọng, từng làm Chủ tịch Trung tâm Văn bút Việt Nam (chính quyền miền Nam), được giải văn chương toàn quốc (miền Nam), được dân chúng và giới văn nghệ xưng tụng là “thi bá”. Nếu không có tài, không có uy tín, dễ gì được vậy.

Tôi suốt thời gian dài trong vòng 3 thập niên sống ở miền Bắc, từ nửa cuối thập niên 50 đến nửa đầu thập niên 70 nên biết rõ việc Vũ Hoàng Chương được chính quyền cộng sản đối xử thế nào.

Cộng sản

Ấy là tôi nói tới đám cộng sản Nga đứng đầu là Gennady Zyuganov chứ những món cộng sản khác tôi không quan tâm. Chả ai dại gì cắm cái gai bòng vào đầu cho nhức óc.

Đảng cộng sản Nga hiện tại, nói trắng ra, là những mảnh vụn còn sót lại của một cuộc đổ vỡ không thể cứu chữa. Nó được chắp vá, vá víu gắn kết tạm bợ cho có để lâu lâu còn kiếm ăn của bố thí thiên hạ. Nó là thứ tàn dư, tro bụi sau một cuộc cháy lâu đài "đời đời bền vững". Từ số phận của đảng cộng sản Liên Xô, ngẫm ra trên đời chả có cái gì trường tồn, mãi mãi, muôn năm, bền vững cả. Nói thế chỉ là nói phét, chỉ lừa được đám nhẹ dạ cả tin.

Đảng cộng sản Nga và Zyuganov từ sau khi Liên Xô sụp đổ đã làm được gì cho nước Nga dân Nga? Chả làm được gì cả, ngoài ăn hại. Thiên hạ thường nói "hữu danh vô thực", nó "thực" đã không có, mà "danh" cũng không nốt. Chỉ có những anh bị nó lừa, hoặc mơ hồ về nó, hoặc định lợi dụng nó về lâu về dài thì mới chơi với nó.

Lại nhớ năm 2019, ông Nguyễn Phú Trọng ký tặng Huân chương hữu nghị cho Zyuganov, giao Hoàng Bình Quân sang trao. Ngó cái ảnh chỗ trao thấy tội nghiệp, trong căn phòng rộng khoảng 20 mét vuông, bàn ghế sơ sài, cờ quạt cũ tã. Đảng của một nước lớn nhưng trị giá thực chất của nó chỉ tầm xóm ấp, thì còn làm được cái trò gì.

Án văn nghệ Vũ Hoàng Chương

Mấy hôm nay, vài tờ báo nhắc đến tên tuổi thi sĩ Vũ Hoàng Chương sau khi Viện Hàn lâm Thụy Điển, nơi có trách nhiệm xét và trao giải Nobel văn chương “giải mật” công bố danh sách những người được đề xuất nhận giải danh giá này năm 1972. Suốt năm 50, một đề xuất bị cất giấu trong bí mật theo quy định của giải. Còn người được nhà văn Thanh Lãng đề nghị, thi sĩ Vũ Hoàng Chương, cũng bị thể chế “cách mạng” chôn vùi sự nghiệp lừng danh, cả khi ông sống lẫn đã chết.

Nói chính xác, Vũ Hoàng Chương là một tên tuổi, danh tiếng lẫy lừng trong đời sống văn chương văn nghệ nước nam ta. Chỉ có điều, sự tỏa sáng bị đứt đoạn theo thời cuộc, nhất là theo thể chế chính trị cầm quyền.

Nhắc tới Vũ Hoàng Chương trước năm 1945, tức là trước cách mạng tháng 8, nếu bỏ khuyết Vũ Hoàng Chương thì đó là sai lầm không thể chấp nhận. Không có thơ Vũ, nền thơ bấy giờ sẽ bị lỗ hổng rõ to, chống chếnh, thiếu thứ gì đó rất cơ bản, mặc dù khi ấy đã có những Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Hàn Mạc Tử, Thế Lữ, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính, Trần Huyền Trân, Đoàn Phú Tứ, Nguyễn Nhược Pháp… sáng rực rỡ. Mỗi người một vẻ nên không ai trên bầu trời thi ca ấy có thể thay thế được bản sắc riêng của Vũ Hoàng Chương.

Chiến tranh, động đất và tư cách

Báo chí đưa tin những ngày qua bọn khốn kiếp Nga đã phóng cả nghìn quả tên lửa vào hầu hết vùng lãnh thổ Ukraine, phá hủy rất nhiều công trình dân sự, đường sá, nhà máy, sân bay, khu dân cư...

Rất nhiều người dân Ukraine đã bị thiệt mạng trong các cuộc bắn giết của bọn Nga, đó là chưa kể binh lính hai bên bị chết hàng trăm mạng mỗi ngày. Chúng đang huy động hàng nghìn chiến xa để nhằm đè bẹp cuộc chiến đấu anh dũng bất khuất của người Ukraine.

Xâm lược và giết chóc. Đó là tội ác hủy diệt gây ra bởi bọn tội phạm chiến tranh, chống lại loài người.

Đây không phải thiên tai, mà là nhân tai, cầm đầu tai họa này là tên đồ tể Putin.

Lịch sử và lịch sử vung nồi

Người của lịch sử VN thời hiện đại, trung tá Bùi Tùng (Bùi Văn Tùng, thời điểm trưa 30.4.1975 cấp bậc trung tá) đã về với lịch sử, đúng kiểu người lính thực thụ, không háo danh, không chịu cúi luồn, chẳng thèm chấp những ô trọc ở đời.

Lứa chúng tôi, thời điểm 30.4.1975 đã ngoài tuổi 20, tức là nhận thức đã khá chín, vẫn còn nhớ những gì lịch sử diễn ra khi ấy, được chính báo chí cách mạng phản ánh khá khách quan bởi người ta chưa kịp bóp méo, không có thì giờ làm cho nó méo mó với ý đồ cá nhân. Hai nhân vật được nói tới nhiều nhất trong cuộc chiếm dinh Độc Lập trưa ấy là trung tá Bùi Tùng người thảo lời đầu hàng của tổng thống Dương Văn Minh, và trung úy Bùi Quang Thận người cắm cờ trên nóc dinh. Đại úy Phạm Xuân Thệ có được nhắc tới nhưng rất mờ nhạt. Đó là sự thực.

Để xác minh chuyện này rất dễ, chỉ cần vào các kho lưu trữ, kho tư liệu lục tìm là ra ngay, biết sự thật khách quan như thế nào, ai ngay ai gian. Nhưng người ta, với quyền lực trong tay, vì lý do nào đó, hoặc muốn đẹp tốt cả đôi bên, muốn tránh sự xấu chàng hổ ai, đã không chịu làm.

Chuyện xe đạp (kỳ 10, cuối)

Tết năm 1975, tôi mượn được chiếc xe đạp Vĩnh Cửu của một ông anh họ, ông Trác, để ra Phòng. Chả là bu tôi bảo, con đem hai chục cam ngon này ra biếu bà thông gia tương lai để thắp hương tết. Sáng 30 tết đi, ăn cơm ngoài đó, chiều tôi xin phép bác gái cho con gái (tức người yêu tôi, con dâu tương lai của bu tôi) về quê đón giao thừa, ăn tết ở quê. Được đồng ý, khoảng 6 giờ chiều, hai đứa hớn hở lên xe về. Đến đường Trần Nguyên Hãn thì xe nổ lốp. Lốp xe mòn vẹt, băng bó như thương binh nặng thế kia, chịu sao nổi hai người, dù đứa nào cũng xanh xao gầy gò. Tối giao thừa, không tiệm sửa xe nào còn dọn hàng, hai đứa lang thang dắt cái xe xẹp bánh đi thất tha thất thểu tìm nơi vá. Nàng kiên nhẫn vừa đi vừa trò chuyện động viên tôi. Còn tôi thì xấu hổ, tủi thân, mặc cảm phận nghèo đến mức không còn biết giấu cái mặt buồn đi đâu nữa. Đến gần cầu Niệm, tôi năn nỉ nàng quay về, đi bộ trở lại cũng vài cây số chứ có ít, còn tôi dắt cái cục sắt khốn kiếp đó qua tận thị xã Kiến An cách hơn 7 - 8 cây số mới tìm ra chỗ sửa.

Đêm giao thừa đen như mực, đường về huyện hơn chục cây số men sát bờ sông vắng tanh vắng ngắt không một bóng người. Tôi lầm lũi đạp xe trong giá lạnh, rét căm căm, mắt dàn dụa cứ nhòe đi, chả biết là sương đêm hay nước mắt. Hơn 1 giờ đêm mới về đến nhà, lúc ấy thiên hạ đón giao thừa xong đã đi ngủ hết. Cả nhà còn thức đợi chờ. Tôi kể lại đầu đuôi, cả chuyện định đưa người yêu về ăn tết. Thày tôi bảo, thôi, con về đến nhà là mừng rồi, thày không trách gì sất. Còn bu tôi nói thêm, trong tết hôm nào ra ngoài đó xin lỗi bà cụ và “nó”, con ạ, ai lại để con gái người ta vất vả, khổ sở thế bao giờ. Giờ nghĩ lại, nếu không xảy ra chuyện cái xe đạp hỏng chết tiệt thì đời tôi có lẽ cũng khác.

Lẩn mẩn về cái hội thề chống tham nhũng (kỳ 2)

Hôm 16 tháng giêng Quý Mão 2023, khi tôi đang lạch cạch mổ đám phím đẻ ra những chữ này thì hội thề vào ngày cuối, bởi theo tục lệ mới, nó diễn ra 3 ngày, rằm và trước sau rằm. Nó không còn đơn thuần hội nữa mà là lễ hội. Ông hàng xóm nhà tôi cười bảo, gớm, thề thốt gì mà thề lắm thế. Tợp xong ngụm nước chè, lão chốt lại phần lý luận, đèo, xứ này thề chống tham nhũng có mà thề cả năm.

Nhiều người đọc phần 1 đã rất bức xúc chuyện thề chống tham nhũng ở lễ hội làng Hòa Liễu đất cảng. Rằng sao chỉ có mấy ông bô lão, cán bộ thôn và dân làng, “đối tượng” này trên răng dưới cát tút, quần quật kiếm sống suốt ngày, một tí quyền hành bằng mẩu móng tay cũng không có, thì tham nhũng cái quái gì. Có mà chống vào mồm. Cán bộ chả ông nào chịu thò mặt ra thề, xã chẳng mấy ai, huyện càng vắng, thành phố không, trung ương chả dại gì. Có mà thề cá trê chui ống. Thề chưa ráo mép đã phạm tội thì tội càng nặng. Dại gì thề để lạy ông tôi ở bụi này, khai đang trốn trong đống rơm. Ngay cả như ông Phúc đặt tay trên ngực trịnh trọng thề trước quốc hội mà còn chẳng ăn ai, đâu có mấy người tin, vậy thề ở chùa xóm thì làm được trò gì. Vui là chính, lừa dân được tới đâu hay đến đấy. Cũng có người ôn hòa hơn, bảo rằng đây chỉ là lễ hội cấp làng, cao hơn tí nữa thì xã, chứ nó đã được nâng thành cấp huyện, thành phố, trung ương đâu mà bắt đám quan chức nhơ nhỡ, nhơn nhớn tới thề. V.v…

 
Giời ạ, nhà cháu không định viết về mấy ý ấy, mà cái khác cơ. Về sự dốt nát.

Lẩn mẩn về cái hội thề chống tham nhũng

Nói ngay, đó là hội được tổ chức vào giữa tháng giêng (khi nói tháng giêng nghĩa là theo lịch ta rồi, không cần phải viết tháng giêng âm lịch, còn ai đó gọi tháng 1 tây là tháng giêng thì hết sức ngớ ngẩn) ở làng Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, cùng huyện Kiến Thụy xứ Phòng (Hải Phòng) quê tôi. Từ nhà thày bu tôi tới chùa Hòa Liễu, nơi tổ chức hội thề, chỉ cách chưa đầy 3 cây số, phóng xe máy vèo cái đã tới. Hồi bé tôi hay sang đó, vác dậm lùng sục kiếm cá mú tôm tép ở những khu ruộng, đầm quanh chùa cổ.

 
Những năm ấy chả bao giờ thấy hội thề, đơn giản bởi chính quyền quy tất cả những gì của phong kiến là bảo thủ, lạc hậu, mê tín dị đoan, nên dẹp sạch. Đình to hoành tráng như đình Trà làng tôi họ còn phá tanh bành thì hội hè chả là quái gì. Tới giờ, trong tai tôi vẫn văng vẳng câu hát đầy khí thế cách mạng “Phá đình đi! Phá đình đi!” phổ biến tới cuối thập niên 60. Năm 1964 thì họ phá thật, lấy gỗ đá gạch ngói của ngôi đình thuộc hạng to nhất vùng duyên hải Bắc Bộ để làm… chuồng lợn. Chùa-đình Hòa Liễu, họ chưa kịp ra tay, còn ngự được tới giờ là may.

Thơ

Thấy thiên hạ đang náo nức với thơ, bởi An Nam là cường quốc thơ, nếu An Nam số 2 thì không có số 1, lại bần thần nhớ mấy câu thơ của bác thi sĩ Bùi Hoàng Tám bán thịt chó người Thái Bình, sau được bác Nguyễn Huy Thiệp nhuận sắc, chỉnh lại tí chút, đưa vào bài "Trò chuyện với hoa thủy tiên". Đây cũng là kiểu thơ Bút Tre, nhiều người tham gia trong quá trình sinh sắc của nó.

Thơ rằng:

Vợ tôi dở dại dở khôn
Hôm qua nó bảo dí lồn vào thơ
Vợ tôi nửa tỉnh nửa mơ
Hôm nay lại bảo dí thơ vào lồn.

Nói gì thì nói, đó là người phụ nữ tỉnh táo, uyên bác, nhà phê bình thơ ca bậc nhất của xứ này.

Chú giải: Thời tôi còn bé ở quê nông thôn, thường nghe các bà hơi nhơn nhớn dùng lối diễn đạt thô bạo và nhạy cảm ấy. Chẳng hạn một bà khoe, này các bà ơi, hôm nay HTX nó bán bột mì vón đấy, về sớm để xếp hàng mà mua. Bà khác lên tiếng, thứ bột vón ấy thì bà dí lồn vào, chó nó cũng chả thèm ăn.

Hoặc có đứa thanh niên lười nhác, cứ đùn việc cho các bà, một bà cao giọng, láo nào, mày lại đây, bà lại không dí vào lồn, bà kẹp đứt đôi mày ra chứ ở đó mà đùn đẩy.

Đại loại vậy, họ biết phát huy thế mạnh mà đàn ông không có.

Nguyễn Thông

Chuyện xe đạp (kỳ 9)

Nhớ năm 1969 hoặc 1970 gì đó ở huyện (Kiến Thụy, Hải Phòng) xôn xao vụ xe đạp. Chả là bọn trẻ đi vớt le mọc trong dòng nước sông Đa Độ về làm rau lợn, tới đoạn chảy qua làng Sâm Linh xã Minh Tân thì chúng vớ phải hai chiếc khung xe đạp. Nghe kể một khung Favorit, khung kia xe Thống Nhất, đều còn khá mới. Phụ tùng bị tháo hết, sạch sành sanh, trơ khung. Người ta nói với nhau bọn trộm thó được nguyên xe nhưng không dám dùng, sợ bị công an bất chợt điều tra kiểm soát trên đường sẽ tòi ra xe gian. Mỗi xe đều có số khung, biển số, sớm muộn sẽ bị phát hiện, nên chúng chỉ rã lấy phụ tùng đem ra chợ Sắt bán. Sau này, có bọn chuyên nghiệp hơn, mài số khung cũ và đục được số khung mới, sơn lại, thay đề can, làm giấy tờ giả để đem đi đăng ký lại. Hai chiếc khung xe trong đám rau lợn kia, cuối cùng công an căn cứ vào số khung, dò theo danh sách đăng ký, biết chủ xe người xã Minh Tân, trong đó một cái của gia đình ông bạn học với tôi, anh Vũ Trường Thành thôn Cốc Liễn. Thành kể, nhận khung về nhưng cũng bỏ đó bởi “đéo” có tiền mua phụ tùng lắp ráp lại.

Những năm xa ấy, hay sinh chuyện đi nhờ xe đạp. Mỗi xe đều lắp poóc ba ga phía sau để chở thêm một người. Nhiều ông cán bộ lên huyện họp đi xe không, dễ bị nhờ. Về sau, họ đối phó bằng cách buộc món gì nhè nhẹ cồng kềnh vào để người ta thấy, không nhờ nữa. Nhiều ông, mặc người già trẻ con vẫy tay xin đi nhờ, cứ kệ, phóng vụt qua. Nhưng gặp nón trắng vẫy vẫy thì khó thoát. Nhiều ông cho nàng đi nhờ, còng lưng đạp, toát mồ hôi vẫn vui như tết. Kể ra được “em” ngồi ép sát phía sau, mềm mềm âm ấm, chuyện trò ríu rít, trời cũng thua chứ nói gì đàn ông trai trẻ. Có ông bị người làng bắt gặp, về kể cho bà nhà nghe, bà bỏ dở buổi cấy tốc thẳng về, này nhé tang chứng vật chứng lời chứng rành rành, thế là vợ chồng cãi nhau chí chết.

Trao hay tặng?

Hôm qua 2.2, báo chí mậu dịch, kể cả những tờ cẩn trọng về chữ nghĩa như Tuổi Trẻ, chứ hạng TTXVN, VTV, Nhân Dân... thì chả nói làm gì, đều đăng tin đảng cầm quyền nước này "tặng huy hiệu 55 năm tuổi đảng cho ông Nguyễn Phú Trọng".

Trước hết cần nói rõ đây là chuyện riêng của đảng chứ không phải của dân của nước, họ tặng cho ai cái gì là quyền của họ. Lâu nay người ta cứ nhầm lẫn hoặc buộc bị nhầm lẫn về mối quan hệ này.

Chả đâu xa, thiên hạ đang nóng giãy đành đạch với món ChatGPT. Có người tò mò hỏi nó "ai đã cho ta một mùa xuân?", nó, vốn không bị áp lực gì, giả nhời rằng chẳng ai có thể cho bạn mùa xuân cả, mùa xuân do đất trời tự sinh ra, đến rồi đi theo vòng tuần hoàn, nói cho ta một mùa xuân là phản khoa học, nói phét, v.v..

Mà nghĩ thêm, sao lại cứ phải cho mùa xuân. Mùa nào mà chẳng quý, mùa nào chẳng có ý nghĩa, tác dụng riêng của nó. Ngay mùa hè, nắng cháy da cháy thịt như thế, nhưng không có nó (mùa hè) lấy đâu nắng để phơi thóc, để ve sầu kêu... Xuân mí chả xiếc, chưa kể giời nồm kinh bỏ mẹ.

Chuyện xe đạp (kỳ 8)

Cứ phải nhắc lại ngay từ đầu mỗi kỳ, đây là ký ức về miền Bắc thời bao cấp và chiến tranh trước năm 1976 (bởi năm 1977 tôi vào Sài Gòn nên không rõ những năm sau đó).

Xe đạp là thứ gia tài, gia sản quý hiếm, giá trị vào loại bậc nhất của những gia đình sắm được nó nên sự gìn giữ “con ngựa sắt” này chả khác gì “gìn giữ con ngươi của mắt mình”, thậm chí hơn cả đạo đức cách mạng. Mượn xe đạp cũng như cho mượn xe đạp là chuyện tối kỵ. Đường sá lởm khởm, tinh mảnh chai mảnh sành, săm lốp lại cũ kỹ vá chằng vá đụp nên sự thủng săm bể lốp là chuyện thường. Chưa kể những vụ lớn như đâm xe vào trâu bò hoặc gốc cây làm chùn khung, cong vành, những vụ nhỏ như mất nắp chuông, gãy đũa, vỡ bi, đứt phanh, rách yên…, chả nhẽ bắt đền. Vì vậy, nhiều chủ xe, khi không đi liền xì hết hơi ra nói xe hỏng để khỏi cho mượn. Người ta còn kể cho nhau, có ông tuyên bố dứt khoát, vợ có thể cho mượn được, chứ xe dứt khoát không.

Có những chiếc xe đạp được chủ xe o bế hơn cả… vợ. Sắm cho vợ cho con chiếc áo mới thì cân nhắc lưỡng lự, chứ xe phải thật bóng bẩy đẹp đẽ. Lúc bận chả nói làm gì, còn rảnh là lôi xe ra lau chùi không còn hạt bụi. May vải có cả tua rua kim tuyến bọc yên xe. Hai cọng tanh gắn giữ gác đờ bu được buộc thêm túm lông gà vào để nó “ô tô ma tíc” tự động quét sạch vành. Nhiều bác còn gắn trên mũi gác đờ bu trước chiếc máy bay con con làm bằng đuy ra xác máy bay Mỹ, hoặc gắn cờ đuôi nheo xanh đỏ… Trông chiếc xe đạp cứ như nhà triển lãm di động.

Táo, hoa, và chúc tết (kỳ 3)

Thôi, không nhắc chuyện táo thực vật nữa, hồi bé bọn trẻ con thường lếu láo chơi chữ là táo dai (dái tao), để chút nữa bàn thêm về táo nhưng là táo hề, táo hài, táo Xuân Bắc trong cái gọi là Táo quân, còn có tên “Gặp gỡ cuối năm” trên tivi tàng hình. Giờ nói về hoa đã.

Nước ta dài, trải suốt từ bắc chí nam tính theo đường chim bay gần 2 nghìn cây số, từ Lũng Cú (Hà Giang) tới chót mũi Cà Mau. Dài nên nhiều vùng khí hậu. Khi tôi đang cửi trần gõ mổ cò bàn phím mấy chữ này trong cái nắng nóng 34 - 35 độ C thì ông bạn tôi, các em các cháu tôi đang co ro trong giá rét xuống gần 10 độ, áo bông áo len khăn quàng cổ mũ trùm tai sùm sụp. Năm xưa, cũng rét như thế, ông bạn nửa đêm gọi điện vào, bảo mày ơi, tao hỏi khí không phải, chính quyền trong ta có còn không. Tôi ớ ra. Hoảng hồn, hay là y gần trung ương, biết cơ sự gì đã xảy ra mà mình chưa được tỏ. Y cười khì khì, ấy là tao nói một nước hai chế độ, hai chế độ thời tiết đó. Về sau, tôi kể cho một bậc đàn anh người trong này chuyện ấy, ảnh bảo quá tiếc, mừng hụt.

Phân công lao động

Hồi tôi nghỉ dạy, cũng chưa theo nghiệp... báo (gớm, nhiều nghiệp quá, nhà Phật có thuyết vô ngã nghiệp báo), tôi đi làm cho ông Choi (theo tiếng Việt là ông Thái) người Hoa Hồng Kông, mấy năm. Ông ni rành tiếng Hoa, tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Thái, không biết có đạt tới mức hai mươi mấy thứ tiếng như idol không, phải nói là một doanh nhân siêu đẳng, thượng thừa về ngoại ngữ.

 
Trò chuyện với ông Choi tôi cứ chém sa sả tiếng Việt bởi về ngoại ngữ thì chỉ bập bẹ tiếng Nga do các thầy cô Trần Khuyến, Trương Quang Chế, Ngô Anh Thơ dạy, sử dụng bập bà bập bõm (giờ thì quên tiệt rồi), mà ông Choi lại không biết tiếng Nga, nhưng rất thạo tiếng Việt. Ông còn bảo tiếng Nga thì học làm gì, mất thời gian. Năm ấy 1992, y như rằng năm sau tiếng Nga rơi vào cơn dâu bể, dần mất hút. Khoa Nga, ở trường tôi từng dạy, sau đó phải chuyển thành khoa tiếng nước ngoài, chủ yếu dạy tiếng Anh.

Táo, hoa, và chúc tết (kỳ 2)

Nhắc tới táo, lại lẩn mẩn nhớ vụ “cây táo ông Lành”. Đó là cái truyện ngắn in trên báo Văn nghệ tháng 6 năm 1974, của thi sĩ Hoàng Cát. Truyện chỉ gần nửa trang, nội dung đại loại về cây táo, mớ táo rụng và lũ học trò nhỏ tinh nghịch, đọc nhẹ nhàng xúc động, đầy tình người. Ấy, đọc xong nghĩ thế thôi, tặc lưỡi đánh tách “gớm, cái nhà ông Hoàng Cát viết thích nhỉ” nào ai ngờ được chỉ ít ngày sau um xùm “vụ án Cây táo ông Lành”. Không biết xuất phát từ đâu, không nguyên cáo, không xét xử, mọi thứ rất mơ hồ, chỉ có bị cáo là thật bỗng dưng lăn ra chết như giặc. Người ta xúm vào đánh hội đồng, chả biết nhà văn thương binh tuổi ngựa từng phải bỏ lại một cẳng chân trên chiến trường đất Quảng bị vùi hất lên bờ xuống ruộng thế nào, chỉ thấy mãi hơn mười mấy năm sau thiên hạ mới được đọc lại Hoàng Cát qua đôi bài thơ đăng báo này báo khác.

Nện ghê nhất là tạp chí Học tập (sau này đổi thành tạp chí Cộng sản, ông Nguyễn Phú Trọng có thời là Tổng biên tập) nã đại bác vào thành trì thứ văn nghệ mà họ gọi là rác rưởi.

Tết nghèo của trẻ con thời chưa xa lắm (kỳ 3)

Ngày tết với những đứa trẻ nghèo nông thôn miền Bắc thập niên 50 - 70, sự háo hức vụt qua nhanh lắm. Thày bu quanh năm bận rộn, vất vả nên những đứa trẻ nghèo sớm có sự sẻ chia. Nông thôn lại lắm việc, Tết chỉ là khoảng lặng ngắn ngủi chứ việc không dừng. Ngay từ trước Tết, bu tôi đã dặn nhà mình ngày mùng 2 dỡ khoai tây, mấy đứa bay đừng đi đâu nhé. Mấy đứa tức là 4 chị em tôi, vốn đang khấp khởi những chuyến du xuân ra chùa, lên huyện.

Khoai tây thường được thu hoạch khoảng trước và sau Tết. Dỡ sớm quá thì khoai chưa đủ to, mà muộn quá sẽ dễ hỏng bởi cây khoai lúc ấy đã tàn rồi. Bu tôi còn bảo để thêm ngày nào, chuột nó xơi ngày ấy. Vẫn biết mùng 2 tết được đi chúc tết, đi chơi, nhưng chuột nó không phân biệt mùng, cứ sẵn khoai thì xơi thôi. Có những lần vừa dỡ khoai, vừa nhìn thiên hạ nối nhau đi trên đường làng, ai cũng quần áo đẹp, nói cười ríu rít, có đứa đem pháo theo thỉnh thoảng lại đốt nổ vang trời, thèm ứa nước mắt. Ngó sang ruộng bên, hai anh em nhà anh Minh, Dinh, rồi mấy cha con cậu Đại, mẹ con bà Hiếm cũng đang thừ người ngắm ngó cuộc du xuân. Mà đâu chỉ dỡ khoai, những chân ruộng xuân mới cấy cứ vài ba ngày lại cạn nước, hai chị em hoặc anh em tôi lại lếch thếch chiếc gầu dai mò ra đồng tát nước. Lúa còn cần ăn tết hơn người, nó mà khát thì cả năm người đói, rồi lấy đâu thóc đóng nghĩa vụ cho hợp tác xã, cho “thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”.

Chuyện xe đạp (kỳ 7)

Nhớ tới chiếc xe đạp ở miền Bắc thời bao cấp và chiến tranh trước năm 1975, thậm chí ngay cả chục năm sau kể từ tháng 4.75 nữa, có mà kể cả ngày chả hết. Điều đầu tiên được nhiều người trong cuộc, đã từng trải qua năm tháng ấy, là nghĩ ngay chuyện xe đạp phải đem đi đăng ký với công an và có biển số xe. Hồi năm 1977 tôi vào nhận công tác ở Sài Gòn, mấy tháng đầu để ý quan sát xem cuộc sống từng dưới ách kìm kẹp của Mỹ ngụy có khổ như mình đã nghe nói không, thấy xe đạp ít hơn xe máy, xích lô máy, xe lam, ô tô. Và điều đặc biệt, xe đạp không hề có biển số. Chiếc xe đạp duy nhất có biển số trong Nam, mà biển số Hà Nội đàng hoàng, nơi ký túc xá tôi ở, là của chị Nguyễn Thị Từng. Cả hai anh chị (chồng chị là anh Phan Đình Nham) đều là giảng viên Khoa Sử, Đại học Tổng hợp Hà Nội. Sau “giải phóng”, anh đi nghiên cứu sinh bên Hungary, còn chị được điều vào Nam, đem theo cả chiếc xe gia tài còn nguyên biển số miền Bắc. Nhiều người “tại chỗ” dòm nó, rất ngạc nhiên sao xe đạp cũng biển số. Thầy Duyệt dạy lý, thầy Hảo dạy toán là những giáo viên cũ được cách mạng “lưu dung” có lần trong cuộc trà lá tối, bảo rằng miền Bắc cái gì cũng độc đáo, chả giống ai, xe đạp mà cũng đeo biển, chỉ thiếu điều chưa gắn cho người.

Đã gắn biển số thì sinh ra chuyện số đẹp số xấu. Anh Bùi Trọng Cường bộ đội đi học thời đại học với tôi có chiếc Phượng Hoàng cánh chả, biển số Hà Tây (nhà anh ấy ở Sơn Tây, xứ Đoài), biển số đẹp, hình như 3 số 5. Biển số xe khi ấy có cả những biển 9 nút, số tiến, không khác chi biển số xe máy sau này. Xứ ta rất lạ, hầu như cái gì gắn với số là đem vận vào người. Có lần thằng Nhật em họ tôi cười, giày dép còn có số nữa là người. Anh Nguyễn Bác Chính trưởng phòng hành chính trường tôi năm 1982 sau khi bán con xe máy Babeta, thêm tiền mua được con Honda DD đỏ, loại cực xịn bấy giờ, chả biết nhờ ai mà gắn được biển số 666, chín nút, tam lộc, rất hãnh diện. Oai hơn cả thầy hiệu trưởng. Vừa rồi coi tivi thấy quốc hội bàn cãi náo nhiệt về việc đấu giá biển số đẹp, thậm chí ông giám đốc công an Hà Nội còn đòi phải bán với giá thật cao, giá khởi điểm 100 triệu đồng chiếc, nghĩ buồn cười. Vừa tham tiền, lại vừa mê tín, chả ra làm sao. May mà thời xe đạp biển số, các vị ấy chưa có hoặc đang quần thủng đít, chứ không lại tiền gà bằng ba tiền thóc, tiền biển bằng tiền xe thì bỏ cụ.

Thưa với trung ương

Vẫn biết trung ương là tầm lãnh đạo quốc gia, hơi đâu làm những chuyện cỏn con, nhưng không mách việc cho các ông bà mần, có khi các ông bà lại rỗi rãi không có việc gì làm, rồi sinh ra nhàn cư vi bất thiện. Nay cầm tay chỉ việc:

- Vụ chú em Xuân Bắc, không oong đơ toa cát gì hết, cấp trên cần cách ngay cái chức giám đốc nhà hát kịch VN của nó đi. Một người tư cách như thế hoàn toàn không xứng đáng đứng đầu một nhà hát nghệ thuật của quốc gia. Cứ thử nghĩ xem, trong đội ngũ nhà hát còn có biết bao người tử tế, để kẻ thiếu tư cách lãnh đạo họ thì khác gì biến nhà hát thành trò cười.

Xuân Bắc có thể đi diễn, hành nghề, làm trò ở bất cứ đâu nhưng đài truyền hình VN (VTV) cần chấm dứt cho anh ta lên sóng. Hai cậu nhạc sĩ, diễn viên đi mua dâm ở nước ngoài còn bị cắt, thì cái "tội" khinh rẻ chửi bới khán giả VTV của Xuân Bắc nghiêm trọng hơn nhiều. VTV lâu nay đã xuống cấp toàn diện trầm trọng rồi, đừng biến đài quốc gia do dân nuôi thành nơi nhí nhố, nhố nhăng nữa.

Tết nghèo của trẻ con thời chưa xa lắm (kỳ 2)

Dọn dẹp nhà cửa phong quang, sạch sẽ, tinh tươm xong thì tính tới chuyện tát ao. Đây là việc trọng, cả năm mới một lần. Nông thôn vốn đã bấn việc, những ngày cận Tết càng lút đầu lút cổ. Hầu hết chỉ có thể thực hiện sau ngày cúng tiễn ông Táo chầu giời, 23 tháng chạp. Cũng như bây giờ, các trường học cấp 1 cấp 2 thời đó vẫn bắt bọn học trò học hết ngày 25 tháng chạp mới cho nghỉ. Khi lệnh nghỉ tết của thầy cô hiệu trưởng được bung ra, đứa nào đứa nấy vắt chân lên cổ chạy đua với tết.

Nông thôn miền Bắc năm xa đó hầu như mỗi gia đình ngoài đất thổ cư đều có cái ao, dù lớn dù nhỏ nhưng là phần không thể thiếu cho cuộc sống và sinh hoạt hằng ngày. Ao để thả cá, thả bè rau muống, rau rút, thả bèo nuôi lợn. Cầu ao là chỗ rửa ráy sau buổi làm đồng, nơi tắm của trẻ con, chỗ rửa chân trước khi đi ngủ. Trong cuộc hợp tác hóa, ao cũng bị tính vào diện tích đất công hữu, phải nộp hết cho hợp tác xã. Nhà nào muốn giữ lại ao thì bị trừ vào phần diện tích vườn tược. Nhà tôi cũng vậy, hơn 9 sào ruộng thày bu tôi sau bao năm tích cóp dành dụm mua được, phải góp hết vào hợp tác. Bu tôi đã sớm nhìn thấy ích lợi của ao nên chấp nhận “hy sinh” không hưởng phần đất 5% theo quy định, để giữ lại ao. Chính cái ao rộng hơn sào ấy đã góp phần quan trọng nuôi một gia đình 6 miệng ăn và những con lợn sề trong cơn khốn khó.

Tết nghèo của trẻ con thời chưa xa lắm

Tết (nguyên đán) đã tới, hôm nay là mùng 3. Bây giờ nhiều người vẫn thích Tết dài nhưng cũng không ít người mong Tết qua mau. Chỉ có trẻ con, Tết bao giờ cũng là Tết, sự khác nhau chẳng qua do thời thế.

Ngày “xưa”, khi đất nước còn chiến tranh, nghèo khó thiếu thốn, Tết cổ truyền dân tộc như một thứ sinh khí làm thay đổi hẳn cuộc sống thường nhật. Cả người nhớn lẫn trẻ con bỗng chốc quên đi những sợ hãi, vất vả, lo lắng, buồn phiền. Dẹp chiến tranh sang một bên, dẹp nghèo đói sang một bên, người ta dồn thời gian, sức lực, tình cảm cho “ba ngày tết”. Chơi xuân cho hết xuân đi, cái già xồng xộc nó thì đến nơi.

Miền Bắc thập niên 50 - 70. Cuộc sống nông thôn về tinh thần vốn khá tẻ nhạt bỗng bừng lên khi năm cũ trôi nhanh vào tháng chạp. Đám trẻ con được bố mẹ, anh chị giao cho khối việc, mà đứa nào cũng háo hức, hào hứng. Cứ nghĩ tới cái tết đang cận kề, dáng xuân đã thập thò trước ngõ là cuống lên, thấy mình quan trọng hẳn. Cứ như nếu không có mình thò tay vào, Tết sẽ kém đẹp kém vui.

Táo, hoa, và chúc tết

Nói tới táo và hoa, lại nhớ câu thơ buồn trong bài thơ buồn của thi sĩ Lưu Quang Vũ: “Nếu cuộc đời này toàn chuyện xấu xa/Tại sao cây táo lại nở hoa” (Phố ta). Lưu tiên sinh có nhiều bài cực hay, như bài ấy, hoặc bài “Tiếng Việt”, bài “Đêm đông chí uống rượu với bác Lâm và bác Khánh, nói về những cuộc chia tay thời loạn”, bài “Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi”, v.v.. Lưu Quang Vũ đã chen vào ngự chỗ chắc chắn nhất trong đầu, trong ký ức thế hệ tôi, nói phỉ phui cái miệng, có muốn xóa, muốn đục bỏ cũng không thể xóa đục nổi.

Nhớ buổi sáng lạnh năm xa ấy, tháng 2.2012, suýt soát 11 năm trước, ngồi co ro trong căn nhà hàng ven sông Cấm, tôi được nghe bác Đào Trọng Khánh nói về Lưu Quang Vũ, về tại sao cây táo lại nở hoa, trong đủ thứ chuyện bác phát sóng bữa đó. Hình như không ai kể, bàn về Lưu Quang Vũ hay bằng bác Khánh. Có nhẽ một phần họ chung lứa tuổi (hơn kém nhau tí chút thôi), là bạn thi nhân nghèo, là tri âm tri kỷ. Cái tên Khánh viết hoa trong tít bài thơ “Đêm đông chí…” chính là bác Đào Trọng Khánh, nhà thơ, NSND, vị đạo diễn điện ảnh (phim tài liệu) lừng danh.

Chuyện xe đạp (kỳ 6)

Bọn trẻ, thanh thiếu niên bây giờ được “đội ta lớn lên cùng đất nước”, hưởng những thành quả của cuộc sống đổi thay theo thời gian (chậm so với ở nhiều nước khác cùng xuất phát điểm) nên hầu như không có mấy kiến thức về xe đạp. Cũng phải thôi, chả nhẽ bắt chúng chịu mãi phận nghèo khó như cha anh chúng. Kể những gì liên quan tới loại “xe của một thời” này, phần để mua vui, phần cho con cháu ngậm ngùi biết cha mẹ ông bà chúng đã đoạn trường như thế nào.

Như nhà cháu đã biên hầu các vị, chiếc xe đạp những năm 80 trở về trước là thứ tài sản giá trị nhất của nhiều gia đình, có nhẽ chỉ sau căn nhà. Quê tôi nông thôn nông dân, rất nhiều nhà mãi tới thập niên 90 mới sắm được xe đạp, có cái để đi lại, đi làm, cho con học trường xa đỡ vất vả. Quý lắm. Hồi thập niên 80 người ta chen nhau đi tìm đường cứu nước cứu nhà, bằng cách sang Tây xã hội chủ nghĩa như Liên Xô, Tiệp Khắc, Đức, Bun làm thuê, gọi màu mỡ riêu cua là hợp tác lao động. Trong dân gian truyền nhau câu vè “Có vợ mà để đi tây/Như xe không khóa bỏ ngay bờ hồ”, chẳng khác gì mời cụ xơi. Bờ hồ Gươm khi ấy là ổ trộm cắp, người ta bảo nhau mỗi mét vuông phải vài đứa. Mất xe đạp là đại hạn. Vợ cho đi tây và xe không khóa để bờ hồ na ná nhau.

Quanh chuyện ông Bảy Phúc

Thiên hạ, trong đó có đứa thường dân như tôi, quên cả tết đã đến đít, bởi đang chú mục chú tâm vào chuyện bãi chức chủ tịch nước đối với đương sự Phúc dù ông ta mới được nửa nhiệm kỳ.

Trung ương đảng đồng ý để (thực chất là truất) ông Phúc thôi chức Chủ tịch nước trong cuộc họp bất thường sáng qua 17.1. Vậy nếu quốc hội không đồng ý bãi chức ông ấy, cứ "tín nhiệm" ông Phúc làm Chủ tịch nước, thì chả nhẽ chia phe đánh nhau à.

Nói vậy thôi, chứ ở xứ này làm gì có quốc hội, chỉ có gật gù thôi, mười rằm cũng ư, mười tư cũng gật. Thách kẹo cũng chả dám hó hé phản đối.

Thiên hạ đều biết không phải vô cớ đang dở nhiệm kỳ mà ông Phúc bị họp bất thường xử như vậy. Không có lửa dữ làm sao có khói độc. Chỉ có điều vài hôm trước, ai có ý chê bai ông ấy là bị quy thù địch này nọ ngay, tội bôi xấu lãnh đạo.

Thua

Việt Nam thua Thái Lan về bóng đá thật ra chưa là gì, mà đáng nói nhất là đám lãnh đạo xứ này đã không tỉnh ra sau khi nghe được lời nhận xét ân tình của nhà vua Thái Bhumibol Adulyadej "các ngài tự hào đã đánh thắng được 3 đế quốc to, còn chúng tôi thì tự hào không phải đánh nhau với đế quốc nào cả".

Thua ấy là thứ thua toàn diện, trả giá bằng sinh mạng của nhiều triệu con người, bằng sự nghèo đói lạc hậu kéo dài, bằng sự luẩn quẩn không dứt của những cái đầu lú lẫn, vĩ cuồng, kiêu ngạo cộng sản thời hậu chiến, anh hùng làng này cóc thằng nào bằng ta.

Thua 0 - 1 chả là gì so với thua nghìn - 0, vạn - 0, triệu - 0... chưa biết khi nào mới dừng.

Nguyễn Thông

Ảnh chống trôi (nguồn internet): Ven đô Đà Nẵng năm 1967

Tiếng Việt bị méo mó

Trên báo chí thời nay, ta thường bắt gặp những câu có động từ "lọt", ví dụ: Việt Nam lọt vòng chung kết, thủy sản VN lọt nhóm nước xuất khẩu hàng đầu, người đẹp lọt Top 15... Cách dùng từ như vậy sai trầm trọng. Điều nguy hiểm là nó sẽ thành thói quen, khiến người ta đọc mãi sẽ chấp nhận cái sai, tiếng Việt sẽ bị hỏng, không còn trong sáng nữa.

"Lọt" là động từ chỉ sự vượt qua một không gian thật nhỏ để từ chỗ này sang chỗ kia. Thành ngữ Việt có câu "lọt sàng xuống nia", sàng (chỗ này) vốn có những lỗ rất nhỏ, hạt gạo lọt qua sẽ rơi xuống nia (chỗ kia), chẳng mất đi đâu mà sợ.

Phát mệt với cái bộ máy xứ này

Vụ "Húp lít" (trường đại học Huflit) chưa biết thực hư thế nào, lại dính tới đối tượng nhạy cảm, các bác nhân dân trên mạng đòi điều tra ngay, làm sáng tỏ ngay, có mà khó hơn lên giời.

Các bác chắc chưa quên vụ anh lính binh nhì Trần Đức Đô "tự nguyện chết" năm 2021, rành rành thế, vậy vẫn được thu xếp xong.

Có những điều, muốn ngay là xong ngay, chỉ trong nháy mắt. Nhưng có những điều không thể ngay, mà chỉ... cong, rồi "để lâu cứt trâu hóa bùn".

Cũng có điều họ muốn ngay nhưng không ngay được do quá kém, vụ cháu bé "lọt xuống hố cọc" ở Đồng Tháp là ví dụ. Tới giờ đã 2 tuần trôi qua, họ vẫn loay hoay đủ phương án mà chưa đưa xác cháu lên được. Báo chí vài ngày đầu dùng từ giải cứu, sau đó dùng cụm từ "đưa xác lên", giờ thì hình như chán chả thấy nhắc gì nữa.

Con giun xéo mãi

Nói thẳng, tôi không có ô tô và cũng không có tiền mua ô tô, nhưng yêu cầu nhà cai trị xứ này bỏ ngay các thứ thuế và phí tàn bạo (trong đó có thuế nhập khẩu cực cao và thuế tiêu thụ đặc biệt) đánh vào chiếc ô tô (nhập khẩu, hoặc lắp ráp trong nước).

Ai đời chiếc ô tô khi đến tay người dùng ở xứ này chỉ riêng phần thuế-phí đã cao hơn rất nhiều so với giá nhập khẩu, tất nhiên cao hơn rất nhiều nhiều so với giá xuất xưởng. Ngồi mát ăn bát vàng. Không tham gia sản xuất, không tham gia thị trường, chỉ bằng công cụ thuế-phí đã rung đùi thu gấp rưỡi nhà sản xuất. Còn ác hơn bọn bóc lột.

 
Sự móc túi người tiêu dùng Việt trên cái ô tô đã quá lâu, quá lâu rồi, cần chấm dứt ngay.

Tất cả sự vô lý, trấn lột được diễn ra công khai, được bảo kê bằng luật. Nhà cai trị thử cử người sang Cam sang Lào hàng xóm láng giềng (vốn bị coi là đàn em, lạc hậu) xem giá xe ô tô bên nó thế nào, dân nó mua với giá thế nào. Ngượng.

Chuyện xe đạp (kỳ 5)

Nói thêm, nhà tôi cũng như nhiều nhà khác không có xe đạp bởi nhiều lý do, như không thuộc diện phân phối, không có tiền, vả lại thày bu làm được đồng nào còn để dành dụm tiết kiệm sinh sống, đóng tiền học phí cho con cái. Nhà tôi chỉ cách bãi biển Đồ Sơn gần hai chục cây số nhưng mãi tới ngoài hai mươi tuổi, khi gần tốt nghiệp đại học tôi mới biết biển Đồ Sơn mặt mũi nó thế nào. Đi bộ thì xa, mượn xe thì ngại. Lâu nay đi bộ vốn quen, gọi đùa là đi “xe căng hải” (xe hai cẳng) vài cây số là thường, thậm chí nhiều lần kéo xe cải tiến chở dưa hấu, rau cải tàu ra tận ngoài chợ An Dương ở Phòng, cuốc bộ hai chục cây số, nhưng đó là đi bán hàng, chứ tự dưng đi bộ chơi bời thì xa quá ngại quá, thà ở nhà.

Nhân dịp có ông Hiệp anh họ ở ngoài Phòng (dân quen gọi nội thành Hải Phòng như vậy) về chơi, tôi mượn được chiếc xe đạp ra sân hợp tác tập. Khổ nỗi xe nam gióng ngang, chân thì ngắn, phải luồn qua khung tập lấy đà, vẹo hẳn một bên trông như làm xiếc. Ông anh sợ tôi ngã làm xước sơn xe, còn cẩn thận trải rơm lên mặt sân gạch, vì thế càng khó chạy. Phải mất mấy lần tập kiểu đó, rồi cũng biết chạy xe. Nhưng rồi vẫn đi bộ, tập sẵn cho biết chạy thôi.

Đêm lạnh 3 năm trước

Nếu tính theo tây lịch, thì hôm qua 9.1 là ngày giỗ cụ Kình, cụ Lê Đình Kình trong vụ kinh thiên động địa Đồng Tâm, tròn 3 năm. Tất nhiên theo lịch ta, "đệ tam chu niên kỵ nhật" của cụ thì đã hôm rằm tháng chạp, cách nay 4 hôm.

Nhớ "cái đêm hôm ấy đêm gì" 3 năm trước. Tôi và anh ruột, một thương binh, đận ấy đang ở quê ngoài Phòng, bởi trước đó vài ngày về chịu tang bà chị cả. Xong việc trọng, hai anh em về ngủ vài đêm trong ngôi nhà thày bu để lại, nơi mấy chị em đã trải qua tuổi thơ ấu và thanh niên vất vả. Đêm rằm, lạnh, dù đắp lên người cả đống chăn mền, cả hai không ngủ được, rì rầm trò chuyện suốt.

Mày có trốn đằng giời

Đó là cái câu nhà cháu thường thốt lên khi đi móc rốc (quê tôi đất Phòng gọi con rốc, giờ ta quen nói là con cua đồng). Thọc cánh tay trẻ con vào cái hang rốc sâu trong bờ ruộng, chạm được nó rồi mà nó cứ lùi cứ lùi, bèn lẩm bẩm ông rút thuổng ra thì mày có chạy đằng giời.

Giờ nghĩ lại, mình đúng là quân phá hoại. Cái bờ ruộng hợp tác đang ngon lành thế, mình làm vài nhát thuổng, chỉ cốt bắt con rốc, tan hoang bờ vùng bờ thửa, phá hợp tác xã. Nhưng không túm thằng rốc cua đồng ấy thì nhà không có chi nấu canh, ăn canh mùng tơi hoặc rau tập tàng suông mãi chịu không nổi. Hóa ra trên đời cái gì cũng có giá của nó.

Chuyện cũ, thôi, để lúc khác kể. Giờ biên chuyện mới.

Hôm trước, nhà cháu vô tình lích (click) chuột vào cái tút quảng cáo giày dép trên phây (thực ra lúc đầu cũng có ý định mua một đôi loàng xoàng diện tết, sau tiếc tiền nên rụt lại). Thế là suốt từ đó tới giờ, cả trăm trang, trăm địa chỉ bán giày bán dép, thượng vàng hạ cám, loại một hai trăm, loại cả vài triệu, cứ đổ vào phây nhà cháu như tháo cống. Mở ra là thấy gạ mua giày, không khác gì réo “ai mua giày nào, ai mua giày rẻ thì khỏe nào”… Tinh giày là giày, không còn chỗ để đọc điều hay lẽ phải, tin tức thời sự nóng hổi từ mấy ông bà như Văn Công Hùng, Phạm Xuân Nguyên, Trương Huy San, Lê Nguyễn Hương Trà, Kim Dung… nữa. Kiểu ni mà kéo dài, có khi thời sự trời sập cũng chả biết.

Thơ tự lòng mình

Hôm qua cái chân không chịu ở nhà, nổi máu… giang hồ, mình liền lẻn ra sạp báo.

Ôi trời, trên giời dưới báo xuân. Lật giở tất tần tật chỉ thấy bạt ngàn thơ. Nếu thơ mà ăn được, năm nay dân mình no, chính phủ chả cần cứu đói nữa. Sực nhớ hôm qua bác nhà văn Sương Nguyệt Minh viết than/khen/càu nhàu trên phây búc: “Không hiểu sao năm nay báo tết bát ngát thơ? Chắc mùa màng ấm no đã về?”. Nhà văn nủi tiếng như bác í còn giật mình, thì thiên hạ giật thồn thột.

Nhưng thơ cũng như con người, như đàn bà con gái, có ba bảy đường. Cái bài nhà cháu viết, kèm theo đây, giới thiệu tập thơ của Thu Mẫn, vừa rồi đã định dâng cho phây, độp một cái xảy ra vụ “nhà thơ thế giới” Tống GIẢI Ngân, đành kìm lại. Lúc thiên hạ đang lời ra tiếng vào về thơ, dễ bị không phải đầu cũng phải tai, ấy là chẳng phải cho mình mà cho Thu Mẫn.

Giờ đã yên hàn, gió xuân thập thò khe cửa, nhà cháu chỉ muốn nói với mọi người rằng thơ Mẫn rất “đẹp”, nét thơ riêng hiếm có thời nay.

Trông người ngẫm ta

Hôm rồi 5.1, cộng đồng Thiên chúa giáo thế giới nói chung, và Tòa thánh Vatican (đất nước của Chúa) nói riêng, tổ chức tang lễ cho đức cựu Giáo hoàng Benedict 16. Tang lễ trọng thể, người từ khắp nơi trên thế giới đến viếng ngài.

Giáo hoàng là đấng bậc như thế nào, quyền năng thế nào, được cả tỉ giáo dân trên địa cầu kính trọng thế nào, có nhẽ không cần phải giải thích gì thêm.

Nhưng hãy nhìn chiếc quan tài dành cho ngài, thực giản dị, chỉ là gỗ bình thường, không kiểu cách, không trang trí, chẳng chạm trổ cầu kỳ. Đó là chiếc áo quan của mọi người dân bình thường. Nó cũng chỉ được đặt trên chiếc cáng đơn giản có mấy người khiêng, không cần xe này xe nọ.

Tôi không có ý so sánh Đức Giáo hoàng với những ông bà lãnh đạo cấp cao ở xứ này bởi làm thế là khập khiễng, vả lại họ không xứng đáng được đem ra so với ngài.

Bạn cây tre

Trên báo chí quốc doanh chứ không phải tôi bịa:

- Ngay đầu năm mới, suốt ngày tết dương lịch 1.1.2023, Nga dồn dập bắn hàng trăm quả tên lửa phá hạ tầng của Ukraine, tập trung vào hệ thống điện để người Ukraine chịu một "mùa đông chết chóc" (cách nói của báo chí Nga, được báo chí An Nam dùng lại). Trước đó, ngày chính lễ Giáng sinh 25.12, Nga đã bắn hàng trăm quả dội lên đầu người kính Chúa (bọn "đế quốc Mỹ hung ác" năm 1972 còn biết chừa ngày này).

- Hôm 1.1, ngày đầu năm 2023, Triều Tiên chúc mừng năm mới bằng việc phóng tên lửa đạn đạo, bất chấp sự phản đối của Liên Hợp Quốc. Trước đó, ngày 31.12, Ủn đã tranh thủ phóng 3 quả để... khinh thường nhân loại.

- Nga và Triều Tiên lâu nay, và cho tới bây giờ, vẫn là bạn thắm thiết của ngoại giao cây tre. Chả hiểu ra làm sao. Những ai đã từng cực lực lên án Mỹ ném bom nhà máy điện Yên Phụ năm 1972 mà lại im hơi không nửa lời về việc quân xâm lược Nga hủy diệt hệ thống điện của Ukraine, thật không hiểu họ là loại người gì.

Biên niên sử nhân loại chắc chả bỏ qua những chuyện như vậy. Sau này con cháu đọc sẽ ngượng.

Nguyễn Thông

Lộn xộn địa danh (kỳ 3)

Trong các bài kỳ 1 và 2, tôi đã đề cập tới 2 cái tên “chỉ dẫn địa lý” rất lộn xộn là Vĩnh Mốc/Vịnh Mốc và Vụ Quang/Vũ Quang. Những cái tên đã đi vào lịch sử, đã hằn vào trí não bao thế hệ, vậy mà bất chợt lúc nào đó, bị ai đó (người có quyền, nhà báo, nhà văn) tùy tiện thay đổi, trong sự thờ ơ, bỏ mặc, vô trách nhiệm của nhà nước, chính quyền. Kiểu chuyển đổi ấy diễn ra ngày càng nhiều, như một xã hội vô chính phủ.

Không khó để tìm ra những địa danh, tên vùng tên đất đang đủ kiểu viết, rất lăng nhăng lộn xộn ở xứ này. Cần phải nói ngay rằng có những cái tên đã gắn bó, in sâu vào đầu nhiều thế hệ, từ đời này sang đời khác, có khi cả vài trăm năm, được các sử sách, văn bản hành chính, tác phẩm văn nghệ biên chép, ghi dấu. Nói đâu xa, đó là những con đèo vùng núi cao phía bắc như Ô Quy Hồ (Lào Cai), Mã Pí Lèng (Hà Giang), huyện Mù Cang Chải (Yên Bái)… không chỉ trên các giấy tờ chỉ dẫn địa lý, bản đồ, mà trong những tác phẩm truyện, bút ký, ghi chép của những nhà văn lừng danh cẩn thận chỉn chu mực thước như Nguyễn Tuân, Tô Hoài, Nguyễn Thành Long, với những bài được đưa vào sách giáo khoa các cấp gắn với nhiều thế hệ học trò. Vậy nhưng, chả biết tự khi nào, trên báo chí, truyền thông (tivi, đài phát thanh), thậm chí cả trong văn bản nhà nước, cứ tùm lum cả lên, Ô Quý Hồ, Mã Pì Lèng, Mã Pi Lèng, Mù Căng Chải…