Quanh một cái chết

Ông chủ tịch nước qua đời lúc 10 giờ 5 phút sáng nay 21.9.2018, khi đương chức. Theo thói của người xưa có văn hóa và nhân văn, "nghĩa tử là nghĩa tận", tôi cầu cho ông siêu thoát, rũ bỏ được mọi đau đớn của cả thể xác lẫn cõi nhân sinh u ám.

Định không nói bất cứ lời nào về ông trong lúc này, nhưng chợt nhớ cách nay 1 tuần, ông nhợt nhạt như một cái xác vô hồn khi làm buộc phải làm chủ lễ đón tổng thống Indonesia, thấy thật tội nghiệp. Làm người, dù kẻ ăn mày hay ngài chủ tịch nước, sao mà khổ thế.

Xưa, cụ Nguyễn Gia Thiều viết "Thảo nào khi mới chôn nhau/Đã mang tiếng khóc ban đầu mà ra". Không mấy ai thoát được.

Điều ác độc nhất là cả cái bộ máy mà ông ấy là thành viên, khi biết ông đã trọng bệnh thập tử nhất sinh nhưng nó vẫn bằng cách này cách khác quyết không buông tha, vắt kiệt sức ông ấy, nhất là kể từ cái hội nghị quốc tế APEC năm nay (2018) ở Đà Nẵng. Nó thà vứt bỏ tính mạng con người chứ không để ảnh hưởng đến "uy tín, quy trình, tổ chức" của nó. Vẫn biết sống chết có số, "trời kia đã bắt làm người có thân", nhưng nếu ông Quang được nghỉ ngơi, ắt không phải phô ra hình ảnh tội nghiệp thiểu não đáng thương hại nói trên. Thế nên, trong hoàn cảnh tương tự, còn có những uẩn khúc, góc tối chưa xì ra, nhưng Đinh Thế Huynh vẫn được xem là may mắn. Lúc này, nếu Huynh ngồi ngẫm lại, sẽ thấy được nhiều hơn là mất. "Họa phúc hữu môi phi nhất nhật" (cái họa cái phúc đều có duyên do, đâu phải chỉ một ngày), tuy nhiên có khi tưởng họa mà lại phúc, tưởng phúc mà chính là họa. Hiểu ra thì sẽ thoát được những sự trói buộc vô hình mà cực kỳ tàn nhẫn.

Bộ máy vắt chanh này đã giết chết ông Quang chứ không phải bệnh tật, dù ông Nguyễn Quốc Triệu nói đó là thứ bệnh nan y, cực hiếm, rất khó chữa, thậm chí không thể chữa. Biết người ta mắc "bệnh chờ chết" như thế mà không cho nghỉ thì quá ác. Thời này không phải thời "còn một giây còn một chút tàn hơi/là phải còn tranh đấu mãi không thôi", "cho tôi hiến đến cuối cùng suối máu/để nhuộm hồng bao cảnh xám bi ai". Thứ suy nghĩ cực đoan ấy đã hết rồi, đã qua rồi. Mình không làm thì sẽ có người khác, thậm chí giỏi hơn mình, và tất nhiên là khỏe hơn mình, làm. Bi kịch ở chỗ, có lẽ ông Quang hiểu được điều ấy để níu kéo sự sống, nhưng đã trót nằm trong "chăn" nên không thoát ra được.

Và điều liên quan. Đất nước này lại càng thêm bi kịch khi cứ chiểu theo quy định của hiến pháp, nguyên thủ mới (dù chỉ hình thức) là một người đàn bà chẳng mấy tài, không "nhợt nhạt" như ông Quang nhưng rất nhạt nhòa, đứng ra lãnh đạo gần trăm triệu người, trong đó có hàng chục triệu người giỏi hơn bà. Làm long trọng viên thì được, nhưng thay mặt quốc gia quả thật đại bi kịch.

Trên thực tế, cũng chả ai cho bà ta vào dự nơi hổ trướng khu cơ bàn về quân cơ quốc kế khi chỉ nhõn là ủy viên trung ương quèn. Xứ này chạy trời cũng không thoát khỏi căn bệnh hình thức.

Trọng thu Mậu Tuất, biên mấy dòng.

Nguyễn Thông

Phía sau thông tin "chính thống"

Người đứng đầu đảng xứ này vừa có chuyến công du 2 nước trời tây về. Cũng chả biết là đi với tư cách gì bởi nguyên thủ không phải, mà bạn bè thân thiết cũng không, dù được báo chí quốc doanh gọi là "thăm chính thức cấp nhà nước". Coi cảnh đón tiếp thấy lạnh nhạt lắm, thậm chí các "bạn" không thèm cử người có vai vế ra sân bay đón đương sự, chỉ có quân ta tự đón nhau, vẫy cờ chào nhau. Thôi thì, nói như chính bác ấy, "mình phải thế nào thì người ta mới vậy chứ". Ông Hoàng Bình Quân hôm qua còn dẻo miệng lên tivi bảo rằng chưa mấy ai được lãnh đạo nước bạn tiếp đón tại dinh riêng, nhà riêng như thế. Giời ạ, đi thăm cấp nhà nước lại đón ở nhà riêng mà cũng mừng. Thật quái gở.

Sực nhớ chuyện mình biết, từng được nhà báo Huy Đức viết trong "Bên thắng cuộc" tập 2, rằng cuối năm 1989 ông Nguyễn Văn Linh muốn sang tây bàn kế cứu chủ nghĩa xã hội, vừa dịp tổng bí thư đảng XHCN thống nhất Đức (đảng cộng sản) Erich Honecker mời, nhưng sang tới nơi nó tiếp đón lạnh nhạt, chả chịu "trọng thể" gì cả, chỉ cho ở trong phòng khách bình thường, đang bệnh tật nhưng nó cũng chả quan tâm mấy; quân ta đòi thu xếp cho gặp tổng bí thư Liên Xô M.Gorbachov mà nó hẹn 5 lần 7 lượt rồi miễn cưỡng tiếp cho xong. Nói chung chuyến đi thất bại từ đầu tới cuối bởi đám tây ấy chúng đang muốn từ bỏ cộng sản, bỏ CNXH, mà ông cứ khăng khăng đòi bám lấy thì đời nào chúng chịu, đời nào chúng mặn mà. Ra về rất tiu nghỉu. 

Vậy nhưng, sau khi ông "đổi mới nửa vời" này về tới nhà, báo chí trong nước, nhất là báo Nhân Dân, đài VTV, VOV nhất loạt đưa tin ca ngợi "chuyến đi thành công tốt đẹp", "quan hệ hữu nghị thắm thiết ngày càng được củng cố và phát triển", giống như bây giờ gọi là "đối tác chiến lược", "đối tác toàn diện", ngày càng "nâng lên tầm cao và đi vào chiều sâu" vậy.

Khi thông tin đại chúng bị nắm trong tay nhà cai trị thì có những góc khuất lịch sử phải mấy chục năm sau mới được giải mã, phơi bày.

Nguyễn Thông

Tự sướng mà không biết ngượng mồm ư

Khen - chê là lẽ bình thường trong đời. Những cái hay, tốt, đẹp, giá trị... thì khen. Những cái dở, xấu, tồi, hỏng... thì chê. Xưa nay thế rồi. Ở đâu, thời nào cũng phải thế.

Chỉ có ở xứ này, cứ lộn tùng phèo, chẳng biết đâu mà lần. Người ta gọi là thế sự đảo điên. 

Cả một bộ máy cai trị từ trên xuống dưới dính tham nhũng. To tham kiểu to, nhỏ tham kiểu nhỏ, chính những người cầm đầu bộ máy cũng từng than thở đó là quốc nạn. Xứ này không chỉ có quốc hồn quốc túy, quốc kỳ quốc ca, quốc huy quốc thiều, còn có cả đặc sản quốc nạn. Bỏ hết cả công ăn việc làm, bỏ cả lo phận dân phận nước, chỉ để loay hoay chống tham nhũng. Tự chống nhau, tiêu diệt nhau, được họ gọi bằng cái tên mỹ miều "làm trong sạch đội ngũ". Lôi được đứa này đứa kia ra tòa, rồi hét toáng lên rằng công cuộc chống tham nhũng đã đạt được thành công này nọ, tự khen đã giành nhiều thắng lợi, đẩy lùi thế ấy thế kia, v.v.. 

Chính đội ngũ mình hư hỏng, giấu diếm mãi không được đành lôi ra gột rửa, khiến phơi bày đủ mọi nhớp nhúa, thối tha, đáng nhẽ phải cảm thấy nhục, thấy xấu hổ bởi đã để nó tệ hại như thế, đằng này vẫn tâng bốc, khen nhau, tự sướng, đúng là chỉ có thể thấy ở bộ máy cai trị xứ này. Tôi đề nghị nhà cầm quyền từ nay chấm dứt ngay việc khen ngợi đề cao "công cuộc" chống tham nhũng. Làm được thì làm, không làm được thì đổ, chả có gì phải khen.

Lại nữa, nắm quyền cai trị, cứ nay nhập mai tách, đẻ ra cái này, bớt đi cái kia, lấy lý do để phù hợp nhiệm vụ từng thời kỳ giai đoạn. Các vị ấy vừa nức nở tung hô, khen Bộ Công an cắt bỏ được 6 tổng cục, giảm được hàng chục cục, bớt được bao nhiêu cán bộ lãnh đạo. Theo tôi, chẳng có gì phải khen, đẻ ra sinh ra cho lắm vào, tốn kém, cồng kềnh, ngứa mắt, giờ lại dẹp lại giảm, bớt đi bởi không thể để thế được, không chê là may, lại còn giở giói ra khen. Vụ này, lão Maddox hàng xóm nhà tôi buông một câu "khen là khen thế đéo nào, vớ vẩn".

Hồi mấy chục năm trước cũng vậy, cả bộ máy cai trị kìm kẹp xã hội, kìm kẹp dân chúng, trói buộc sản xuất, ngăn sông cấm chợ... tới không ngóc đầu lên được, chế độ có nguy cơ sụp đổ tan tành. Theo phản ứng sinh tồn, vội tỉnh ra, làm ngược lại để mà tồn tại, vậy nhưng tự khen là "đổi mới". Lão Maddox bảo sao không chết hết đi để sinh mới hoàn toàn, đổi điếc làm gì cho nay dở ông dở thằng thế này. Tự mình tệ hại, lội xuống bùn, đến khi sợ quá rút chân lên, vội ca vống thành "đổi mới", khen chân tôi trắng quá. 

Hài không chịu được. Sân khấu hài xứ này chả biết bao giờ mới hết làm trò cười như vậy.

Nguyễn Thông

Thủ Thiêm và làng Mùi

Sau 20 năm vụ chính quyền cướp đất của dân ở Thủ Thiêm, nay đã có kết luận chính thức của Thanh tra chính phủ. Kết luận không chỉ ra được cụ thể "tội ác" của đứa nào, chỉ đề nghị thủ tướng xem xét xử lý những người liên quan.

Tôi đồ rằng sau 20 năm nữa, nếu chính thể dạng này còn tồn tại, thủ tướng (khi ấy không biết là lão XYZ nào) sẽ chính thức kết luận đã xem xét và tiếp tục đề nghị bộ chính trị xử lý, thi hành kỷ luật, rồi khoảng 20 năm nữa sẽ có kỷ luật cách chức những nguyên, những cố, những mồ ma, hồn ma bóng quỷ và con vịt giời.

Cuối cùng chỉ dân Thủ Thiêm gánh chịu cái quy trình khốn nạn ấy. Điều mà họ nhận được trên thực tế là đất bị cướp, nhà bị tan, ruộng vườn bị mất, mồ mả bị đào bới, tài sản do ông cha bao đời truyền lại cho con cháu bị cướp sạch, cha mẹ vợ chồng con cái thì sống vất vơ vất vưởng "tạm cư"; và nhận được những lời hứa hão của nhiều nhiệm kỳ con ma nhà họ hứa.

Rồi cuối cùng cũng chẳng chết đứa có quyền nào, chỉ chết dân Thủ Thiêm.

Vụ Thủ Thiêm có thể được coi là một trong những tấn bi - hài kịch lớn nhất của chế độ này suốt gần nửa thế kỷ qua.

Những xử lý thanh tra điều tra hứa nhăng hứa cuội của nhà cai trị với vụ Thủ Thiêm làm tôi sực nhớ tới cuộc cách mạng được Lỗ Tấn viết trong AQ chính truyện. Làng Mùi vật vã với phong trào cách mạng, dân chúng hy vọng sẽ có thay đổi, nhưng rốt cuộc các cụ cố họ Triệu, họ Tiền vẫn y nguyên, lão Tây giả vẫn là lão Tây giả, còn đám dưới đáy xã hội như AQ, vú Ngò, cu D, Vương râu xồm... càng bị đẩy vào chân tường, và nhận bản án tử hình, chết mà chưa kịp sống.

Nguyễn Thông

Văn chương đê tiện

NGÔ NHẬT ĐĂNG (con trai nhà văn Xuân Sách)

Một đoạn ký Nguyễn Tuân được trích lại viết về Mắc-Kên (McCain) trên mạng xã hội. Tôi cũng từng được hỏi : “Vì cái gì mà mấy nhà văn đó đâm ra đổ đốn vậy ? Vì sợ, vì hèn, vì danh, vì chút bổng lộc…? Anh cũng là con của nhà văn thời ấy, anh giải thích được không ?”. 

Số đông hơn người miền Nam thì nói : “ Ngày xưa, trong này đi học chúng tôi say mê những Nguyễn Tuân, Huy Cận, Chế Lan Viên, Xuân Diệu vv…lắm. Yêu Hà nội cũng vì những ông này. Bọn chúng đã giết hại cả một thế hệ tài hoa của dân tộc”. Các anh này toàn những cậu Tú, cậu Cử ngày xưa, đi lính trong đợt Tổng động viên, sau 75 thì nếm mùi lao cải, ít cũng 5, 7 năm nhiều thì mười mấy, 20 năm. Cũng lạ, những người suốt đời không quên được tội ác đó đáng lẽ phải căm thù, phải khinh bỉ thì lại không cực đoan. Có lẽ vì trải qua “cái lò luyện cừ” trại cải tạo nên từng trải và hiểu lẽ đời hơn chăng (?).

Những cuộc “tẩy não” kéo dài ngày này sang ngày khác làm đầu óc con người quay cuồng, cụ Ngô Tất Tố sau mỗi buổi “kiểm thảo” là nước mắt, nước mũi ròng ròng. Cụ vắt mũi quệt lên cột lán than : “Làm người sao mà khó ?”, rồi cụ cũng phải tự tử bằng cách treo cổ. Người thì thành lẩn thẩn như Hà Minh Tuân, lang thang vật vờ giữa lòng Hà Nội, bị đưa về cái cơ quan có cái tên kỳ dị : “Vụ cá nước lợ- Bộ thủy sản”, gặp ai cũng nói : “ Cám ơn ông (bà) đã có lời hỏi thăm. Bây giờ tôi biết nhiều về người nước lợ rồi, nhưng vẫn chưa biết cá nước lợ nó như thế nào”. Người thì phát điên như họa sỹ Tư Nghiêm, chạy cả ra đồng vặt cỏ ăn khi người ta ngày này sang ngày khác bắt ông phải kể tội mẹ mình….

Rồi sau chiến dịch Nhân văn Giai phẩm, người thì đi tù, người đi chăn bò, người bỏ về quê như Hữu Loan, Nguyên Hồng, Phù Thăng vv…những người còn lại thì tính cách “bảo toàn lực lượng”. Người thì không sáng tác nữa, những người “được” nhà nước bắt buộc viết thì toàn “cho ra đời những phế phẩm”, ngụ ý : “cái thời chính trị đốn mạt thì chỉ có một nền văn học đê tiện”.

Khai trường

Có nên tổ chức lễ khai trường (tôi gọi là khai trường chứ không phải khai giảng bởi giáo viên giảng mà không có học trò học thì cũng vứt) không? Rất nên, để các cháu lưu được trong ký ức những kỷ niệm về thời đi học (nhưng là với các cháu đã nhơn nhớn nhơ nhỡ thôi, chứ trò lớp 1 chẳng nhớ được gì đâu, bởi bé quá. Tôi cam đoan chả có ai nhớ được hồi lớp 1 mình đã dự khai giảng như thế nào).

Nhưng ở xứ này thời nay, vốn trọng hình thức, bệnh màu mỡ riêu cua đã ngấm vào máu, thì ngày khai trường cứ như sân khấu kịch thực cảnh xã hội hóa toàn quốc, cờ đèn kèn trống quá mức, diễn văn đít cua ồn ào điếc tai. Lễ khai trường đã bị biến thành thứ dịch vụ kiếm tiền, người thì thu bộn tiền, kẻ thì khoe được danh, chỉ có học trò bị lợi dụng.

Tôi đọc cuốn sách trứ danh "Những tấm lòng cao cả" (còn có tên Tâm hồn cao thượng) của văn hào Ý Edmondo De Amicis thấy tả buổi khai trường thật giản dị, không màu mè rùm beng nhưng xúc động cực kỳ. Chủ yếu là tình cảm, sự gắn bó, hiểu biết, cảm thông của thầy cô giáo, học trò và phụ huynh với nhau thôi. 

Ăn nhau là ở cái tình chứ không phải bóng bay, cờ phướn, đít cua, nện trống thật lực.

Nguyễn Thông

Thế lực thù địch

Hôm trước coi video, thấy cảnh đoàn xe chở và hộ tống ông thủ tướng đi ngang qua Hà Nam Phủ Lý chi đó dài dằng dặc, rầm rập hung dữ, tiền hô hậu ủng, còi xe công an hú kinh người, xe lao vun vút... không khác gì chạy trốn hoặc đi đánh giặc.

Người ta bảo, với các quan lớn thì phải thực hiện "dịch vụ bảo vệ" như thế để đảm bảo an ninh an toàn trước các thế lực thù địch.

Về với dân, tinh những chị Dậu anh Pha, cái Tý cái Tỉu thằng Dần... nhưng luôn lo sợ họ là thế lực thù địch, hoặc bị thế lực thù địch lợi dụng, nên cứ phải ngồi tịt trong cái hòm kín phóng vun vút. Còn có ông khác ở xứ ta xài cả xe chống đạn giá vài chục tỉ, rất kinh.

Kiểu dọa dân như thế, nếu áp dụng với quốc khách, như Obama, Tập Cận Bình, Putin... thì cũng hợp lẽ, bởi nếu xảy ra chuyện gì đó không hay sẽ gây khó khăn trong quan hệ quốc tế. Đằng này ngay trong nhà mình, trên đất mình, với dân mình, cứ coi như quân thù quân hằn, đề cao tinh thần cảnh giác.

Nếu ai bảo rằng đã ở cương vị như thế thì phải thế, vậy tôi xin hỏi, trả lời làm sao việc ngài tổng thống Uruguay Jose Pepe Mujica, người đã đưa đất nước phát triển thêm gần 20% trong 2 nhiệm kỳ của ông, khi làm tổng thống chỉ tự hằng ngày lái xe từ nhà cấp 4, cả nhà lẫn xe đều không có lính bảo vệ, tự tới dinh, hết ngày làm việc lại tự lái xe về, ngày nghỉ thì hai vợ chồng lao động, làm vườn, nấu ăn, không có lấy một người phục vụ. Chính nhà độc tài Fidel Castro của Cuba cũng còn phải khen ngợi ông này, gọi ông là vị tổng thống bình dân, được dân chúng yêu mến nhất trên thế giới. 

Tạo ra thế lực thù địch, có nguy hiểm hay không nguy hiểm, là do mình. Chính mình đẻ ra. Khi đã không chính danh, làm điều xấu thì luôn "thần hồn nát thần tính", nhìn đâu cũng ra kẻ thù. Miệng thì cười nói nhưng lòng thì run sợ. Đã không được lòng dân, không có dân che chở, yêu thương thì dù có cả sư đoàn mãnh hổ bảo vệ, xe phóng vun vút tốc độ ánh sáng, ngồi xe tăng bọc thép dày cả mét... thì cũng như người đã chết, cần gì phải ai dọa ai giết.

Nguyễn Thông