Chuyện guốc dép (2)

Bữa trước, tôi kể đến đoạn sắm mãi cũng chả được đôi dép cao su đúc Tàu bởi đó là hàng chuẩn, phải những tay anh chị, máu mặt, sẵn tiền lắm thì mới dám diện. Phải công nhận thời  ấy đồ viện trợ của Trung Quốc tốt thật. Quần áo ka ki Tô Châu, mũ cối, dép đúc, cái bát cái ca tráng men để ăn cơm - đựng nước, xe đạp Phượng Hoàng hoặc Vĩnh Cửu, phích nước Trường Giang, đồng hồ con gà mái mổ thóc, đèn pin Thượng Hải… thứ nào cũng bền, dùng năm này qua năm khác mà cứ như mới. Ông Trác anh họ tôi hồi làm cán hộ hợp tác xã mua bán huyện Kiến Thụy được phân phối chiếc xe Vĩnh Cửu màu cánh chả (màu cánh chim chả), gớm, đi mãi không hỏng, cái vành sắt mạ của nó cả mười mấy năm cứ sáng bóng như vành inox bây giờ. Xe đạp mà đâm nhau đụng nhau, thường là mấy anh Sputnik Liên Xô, Thống Nhất Việt Nam, Favorit Tiệp, Mifa Đức, thậm chí cả Peugeot Pháp bị cong vành chết trước chứ bọn Phượng Hoàng, Vĩnh Cửu cứ lì đòn chả sao, may ra có anh Con trâu đen sì của Liên Xô là chọi lại được.

Đang nói chuyện dép lại quành chuyện xe. Những năm 60 - đầu 80, dép nhựa Tiền Phong là thống soái trong hàng ngũ nâng niu bàn chân Việt. Cả miền Bắc có mỗn nhà máy nhựa Tiền Phong ở Hải Phòng, nằm trong hẻm trên đường Lạch Tray, gần khu Quán Bà Mau. Ban đầu nó chỉ sản xuất dép. Dép Tiền Phong nhựa trắng đương nhiên là loại 1, không cần xếp hạng. Nó cũng có dép nhựa màu nhưng không nổi tiếng bằng dép trắng. Do nhà máy đặt ở Hải Phòng nên tỷ lệ dân Phòng diện Tiền Phong trắng cao nhất nước, thủ đô cũng thua. Vẫn biết mọi sản xuất công nghiệp ở miền Bắc thời ấy là kinh tế kế hoạch có chỉ huy, sản phẩm bị nhà nước bao tất để sau đó giao cho thương nghiệp XHCN phân phối, tỉnh nào chả như nhau, nhưng ai cấm được dân phe đất cảng móc vào tận nhà máy tuồn dép ra. Chợ giời Hải Phòng, chợ Sắt cứ gọi là trên giời dưới dép Tiền Phong. Tôi mà làm chủ tịch Hải Phòng, tôi sẽ cho đúc tượng cái dép nhựa thương hiệu này bày ngay cổng phủ, đứa nào đến làm việc chỉ có phục lăn.

Chuyện guốc dép (1)

Đến nhà bà chị chơi, đang ngồi thần ra chả biết làm gì, chợt nghe đứa cháu họ mắng con nó sao không đi dép vào. Quái lạ, nhà thành phố, nền gạch men sáng bong thế kia, ngày nào cũng lau, lại phải đi dép. Sực nhớ mình hồi nhỏ, tinh đi chân đất.

Nông thôn miền Bắc những năm 1960. Trước đó nữa thì hơi xa bởi lúc ấy tôi còn bé, mới mấy tuổi nên không nhớ lắm. Vùng huyện Kiến Thụy ngoại thành Hải Phòng giống như bao miền thôn dã ngoài ấy. Nghèo. Thiếu thốn. Nhà mái rơm rạ tường đất nền đất, họa hoằn mới có nhà tường gạch hoặc xây bằng đá núi Chè. Nhưng dù tường gạch tường đá cũng vẫn nền đất. Làm gì có gạch men như bây giờ. Đi lâu, cái bàn chân cứ miết mãi trên nền, nó trở nên đen bóng, mịn màng như da lưng con trâu. Áp chân xuống đất cứ mát rười rượi.

Hồi nãy nói nghèo, nên chủ yếu đi chân không. Cũng có guốc dép đấy nhưng đi học mới xỏ vào, vừa về đến nhà là văng vào xó ngay, lại chân trần. Đúng là chân trần chí thép, như một nhà báo Mỹ viết. Cũng phải thôi, ngoài buổi học, phần lớn thời gian còn lại là làm đồng, đi đánh dậm, vớt bèo cho lợn, cắt rạ, đi câu, guốc dép làm gì cho vướng víu. Chả nhẽ lội bùn thì bỏ dép trên bờ. Anh Lượng con bác Đúng còn tuyên bố tao đéo cần đi dép, đi làm đéo gì cho nó mòn ra. Hóa ra anh rể của bác ấy là thầy Phất giáo học trường cấp 2 cho cậu em vợ đôi dép nhựa Tiền Phong, đồng chí Lượng nhà ta nâng niu trân quý quá, chỉ khi nào dịp đặc biệt lắm mới xỏ vào. Nhiều đứa thấy vậy bảo Lượng hà tiện nên Lượng phải ra tuyên bố. Mà cũng phải, đôi dép nhựa Tiền Phong quai hậu nhựa màu cũng đã hơn 3 đồng bạc, còn nhựa trắng thì ít nhất 5 đồng, mua ngoài chợ giời bị con phe chém cả chục bạc, nó mà mòn hoặc đứt quai thì tiếc đứt ruột.

Lứa trẻ con nông thôn thập niên 60 như tôi hầu như chỉ đi dép cao su, gần như không đứa nào có giày, dù giày vải. Giày là thứ xa xỉ. Nhìn bọn thành phố về sơ tán có những đứa đi giày, thèm lắm, nhất là vào mùa đông. Có lúc ao ước bao giờ lớn lên đi làm, lĩnh tiền, việc đầu tiên là mua đôi giày bata mấy lị cái xanh tuya (thắt lưng) nhựa mềm. Thì cứ ao ước vậy thôi.