Bài hát tặng bạn chủ nhật: TIẾN VỀ HÀ NỘI

Nhạc sĩ Văn Cao viết bài này năm 1949, tức là cuộc kháng chiến chống Pháp mới diễn ra được 3 năm. Ai mà biết nó sẽ kéo dài thêm bao nhiêu tháng, bao nhiêu năm nữa, nhưng Văn Cao cũng như nhiều người vẫn tin rằng sẽ có ngày ca khúc khải hoàn. Lại được về Hà Nội, đi trên những con đường xưa cũ, gặp lại người thương. Cho nên, đừng vội khen rằng nhạc sĩ có cái nhìn sáng suốt, lãng mạn cách mạng, thấy được tương lai tươi sáng trong những ngày gian nan vất vả chết chóc. Lâu nay, các nhà lý luận văn nghệ của chế độ này thích phán xét, đánh giá theo công thức ấy. Còn theo tôi, chỉ đơn giản là, đi kháng chiến thì mong có ngày chiến thắng. Xa Hà Nội thì mong có ngày về.

Đây là một trong khá nhiều bài hát về Hà Nội thời ấy, tuy nhiên số phận chúng khác nhau. Khi nhà cai trị thích tác giả nào thì bài của những người đó được phổ biến, lưu hành bằng đủ mọi cách, ví dụ: Người Hà Nội của Nguyễn Đình Thi, Du kích sông Thao của Đỗ Nhuận, Sẽ về thủ đô của Huy Du... Nhưng những anh "có vấn đề", như Văn Cao (tham gia Nhân văn Giai phẩm), Lương Ngọc Trác (quá lãng mạn, không chịu phục vụ chính trị)... thì ca khúc của họ, dù hay đến mấy cũng bị xếp xó. Thế hệ chúng tôi trưởng thành những năm 60-70 hầu như không được hát những bài của Văn Cao thời kháng chiến 9 năm chứ nói gì những bài như Thiên thai, Buồn tàn thu hồi trước 1945; ngay cả những bài như Làng tôi, Ngày mùa cũng chả ai phổ biến, họa chăng chỉ biết mỗi bài Tiến quân ca (quốc ca).

Nói vậy để thấy rằng, một khi văn nghệ bị chính trị đè đầu cưỡi cổ thì nó hoặc trở thành thứ công cụ thô thiển, hoặc phải biến đi khỏi đời sống. Suốt bao nhiêu năm, một nền văn nghệ bị chính trị hóa đã đối xử bất công với bao nhiêu văn nghệ sĩ chân chính và giá trị nghệ thuật.

Nguyễn Thông

Những bài hát của một thời (2)

Tác giả ca khúc này là người cực kỳ uyên bác, biết nhiều ngoại ngữ, viết nhạc tay trái thôi mà nhiều nhà tay phải chả bằng. Ông là Xuân Oanh (mất ngày 27.3.2010), từng nổi tiếng với ca khúc hào hùng sôi nổi 19 Tháng 8 ghi đậm dấu ấn thời khắc vẻ vang của dân tộc. Nhưng mình lại thích 2 bài khác của ông hơn, đó là Quê hương anh bộ đội, và bài này, cái tên cực kỳ nôm na: Ca ngợi chế độ ta tươi đẹp. Tên vậy thôi, nhưng bạn hãy nghe đi, một giai điệu cực đẹp, trong sáng vô cùng. Đảm bảo bạn sẽ rưng rưng đấy.
Bài hát trên đã thấm vào tâm hồn những người cùng thế hệ mình, qua giọng hát của tốp ca lừng danh, tốp ca nữ đoàn ca nhạc đài Tiếng nói Việt Nam. Mình cũng thắc mắc, tại sao người ta có thể khen thưởng, ban phát giải này giải khác, danh hiệu nọ danh hiệu kia, cao quý và gần cao quý, một cách rộng rãi, thậm chí dễ dãi, mà sao không nhớ đến đội hát tuyệt vời ấy. Những Kim Oanh, Thương Huyền, Mộng Dung, Thúy Hà, Tường Thụ, Diệu Thúy, Thanh Hòa, Trần Khánh, Trần Chất, Trần Thụ, Quý Dương, Mạnh Hà, Kiều Hưng... khiến hàng triệu người ngất ngây, say đắm. Nói công bằng, các tốp ca nữ, tốp ca nam, tốp ca nam nữ và không ít người trong số họ xứng đáng được phong anh hùng, được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng Nhà nước, được mang danh hiệu nghệ sĩ nhân dân. Nhưng thôi, đó là chuyện của mấy ông nhà nước, làm hay không làm, tùy các vị.
Mình cũng muốn nói thêm rằng, thời ấy, chả cần nhiều ban nọ ban kia tuyên truyền giáo dục, chỉ cần nghe những lời ca tiếng hát như bài mà mình sẽ giới thiệu sau đây là con người, bất kể già trẻ gái trai có thể quên mình vì cuộc sống, vì con người, vì chế độ, chả cần đến thứ tuyên giáo tuyên úy gì. Một bài hát tác dụng bằng nghìn ban tuyên giáo.
Bản clip này chất lượng rất tốt, nhưng khi bạn truy cập có thể nghe chập chờn. Đó là do mạng quá tải khi giờ cao điểm nên chậm. Bạn hãy click vào nút Pause để tạm ngưng 1-2 phút cho mạng dowload trước chút đã, sau đó Play tiếp tục thì nghe đều, rõ hơn.

9.9.2011
Nguyễn Thông

Những bài hát của một thời (1)

Kể từ bây giờ, cứ mỗi tuần, vào chủ nhật hoặc ngày nào đó, mình lại gửi trong nhật ký cá nhân (blog) một bài hát mà mình nghĩ nó đã và sẽ theo mình đi hết cả cuộc đời. Nhiều lúc nghe lại, cảm động ứa nước mắt.
Những bài hát được chọn chỉ có tiêu chuẩn duy nhất là hay (theo mình suy nghĩ), chả cần lề phải lề trái gì, tuy nhiên phải gắn bó với thời của mình.
Vì có luật bản quyền, nên mình xin phi lộ rằng, chỉ vì yêu thích mà mình lưu giữ ở đây, chả có ý đồ chiếm đoạt, sử dụng gì cả.
Bài đầu tiên, nếu theo thói thường, sẽ là bài về quê hương, nhưng không, về thời thơ ấu của hàng triệu đứa trẻ con như mình: Tiến lên đoàn viên.
Tác giả ca khúc, nhạc sĩ Phạm Tuyên, đang hết sức lận đận với giải thưởng. Riêng mình cho rằng, khi xét công lao, sáng tác của ông, chỉ riêng bài này đã đủ giành giải thưởng Hồ Chí Minh.
Thử hỏi có mấy ai trải qua thời niên thiếu và thanh niên những năm 60-70 mà không biết, không gắn bó với ca khúc dễ thương ấy.
Mình được kết nạp đoàn năm 1970, người giới thiệu là bí thư chi đoàn lớp 8B trường cấp 3 Kiến Thụy, chị Vũ Thị Phòng. Hiện chị Phòng nghỉ hưu, ở TP Hải Phòng. Cám ơn chị. Mời chị là người đầu tiên nghe bài hát của chúng ta.