Phận hoa mang bóng dáng con người

Mươi năm trở lại đây, hầu như tết Nguyên đán nào cũng vậy, nhất là thời điểm chiều 30 Tết, tái diễn cảnh ế hoa (bông), hoa bị hắt hủi, rục bỏ phũ phàng. Người bán hoa (không hẳn là nhà vườn, nông dân) không bán được hàng theo ý mình đã “dang tay vùi liễu dập hoa tơi bời”, chặt bỏ, rục hoa vào thùng rác. Có cả những gốc đào, theo người bán giá lên tới vài triệu bạc, những cây mai tiền triệu, rồi trùng trùng những cúc, hồng, hướng dưong, mẫu đơn, quất… chịu phận bạc. Vừa mới kiêu sa lung linh khoe sắc, thoắt cái đã thành rác, buồn không thể tả. Nếu hoa biết nói, chắc tiếng kêu của nó buồn bã ai oán lắm.

Cũng nhiều ý kiến trái chiều. Người bán hoa bảo rằng ghét cái thói khách dìm hàng, chỉ nhăm nhăm chực cướp mồ hôi nước mắt của người sản xuất, kinh doanh. Ai đời cứ năm nào cũng như năm nào, tinh đợi cho tới gần giờ G, tới phút 89 sắp dẹp chợ hoa mới thủng thỉnh ra chợ, mua rẻ cho bằng được. Mua thế thì bằng ăn cướp. Chẳng thà chặt bỏ, rục vào thùng rác chứ nhất quyết không bán. Bán cho họ, rồi họ được đằng chân lân đằng đầu, duy trì thành lệ cái thói ấy, chúng tôi có mà đi ăn mày. Không ai hầu các ông các bà ấy đón tết vui xuân theo giá rẻ tàn mạt được… Đại loại lời than thở, ca thán, phàn nàn kiểu này, có kể tới ra giêng cũng chả hết chả nguội.

Cần nhìn thẳng vào một thực tế, người bán phần nào đã nói đúng, có một bộ phận khách hàng nuôi sẵn tâm lý chờ đến những giờ cuối cùng, khi chủ hàng hoa đã hết hy vọng thì mới thủng thẳng mua. Giống như tôi mua làm ơn cho anh, chứ tôi đây cũng chả cần, chẳng tha thiết hoa hoét lắm. Bán đi, được đồng nào hay đồng ấy, không thì cũng đổ bỏ, có khi lại còn mất thêm cả công khuân vác về. Hàng đã ế lại còn tính chuyện đắt rẻ. Không bán thì tôi đi à, có mời lại cũng chẳng mua nữa đâu. Trăm người bán vạn người mua, đừng tính kiểu được ăn cả ngã về không, đây bảo cho mà biết nhá… Ấy, cứ tâm lý âm thầm vậy mà cũng kinh ra phết, người bán sợ là phải.

Ngày tết, ngẫm về thú chơi hoa

Dường như thời nào con người cũng có thú chơi hoa. Hoa gắn với người, cũng như cỏ cây từng gắn bó với người. Nhưng cây cỏ thường thuần về giá trị vật chất, để làm nhà, làm vật dụng sinh hoạt, để ăn; còn hoa thì nghiêng về giá trị tình cảm, tinh thần. Thiên nhiên tạo hóa chu đáo thế là cùng, cho ta cả vật chất lẫn tinh thần bằng những phẩm vật đặc trưng của nó.

Đọc văn của người xưa thấy có ghi lại những thú chơi hoa tinh tế, độc đáo. Thậm chí không phải là chơi nữa mà là tôn vinh, sùng kính, có gì đó rất thiêng liêng, cao quý. Hoa và người chung tình còn hơn cả vợ chồng.

Hồi tôi đã nhớn học cấp 2, chả biết anh chị tôi mượn được ai cuốn Liêu trai chí dị của Bồ Tùng Linh tác giả bên Tàu. Một cuốn sách ma mị cuốn hút, đặc biệt là những chuyện về hoa. Hồn hoa cúc, hoa đào hiện thành người, thành thiếu nữ lảng vảng trong thế giới hư hư thực thực. Người hay hoa, hoa hay người, đọc vừa sờ sợ, vừa mê say. Có lúc tôi từng tin rằng những khóm hoa cúc gần bể nước, hoặc cây hoa đào thày tôi trồng trước sân nhà chính là những cô thiếu nữ xinh đẹp, bí ẩn biến thành, đến nỗi đêm tối không dám đi rửa chân, nhất là vào mùa đông rét mướt, lúc hoa cúc đã tàn, hoa đào chớm nụ.

Đọc truyện của cụ Nguyễn Tuân ta cũng gặp thú chơi hoa sành điệu. Cụ cực kỳ ghét kiểu chơi hoa xô bồ, ép uổng hoa, ăn tươi nuốt sống hoa. Trong mắt cụ Nguyễn, chơi hoa kiểu vác cành đào hãnh diện đi giữa phố ra cái điều ta đây chọn được cành đào đẹp đắt tiền cũng chỉ nói lên được cái chất của anh trọc phú. Những trang cụ viết về hoa thủy tiên, đặc biệt là sự tỉa tót, chăm sóc công phu loài hoa khó tính này của nghệ nhân say hoa có thể coi là thứ biên niên về thú chơi sành điệu truyền tụng theo năm tháng.

Những vẻ đẹp

Ở Sài Gòn, đã từ lâu mọi người quen với hình ảnh thùng nước uống miễn phí bên đường dành cho người qua lại. Hớp nước cho người nghèo, người lỡ độ đường trong cái nắng phương Nam gay gắt thật quý biết bao.

Mấy hôm rồi, ai cũng cảm động khi báo chí đăng ảnh một nhà hảo tâm mua gạo ngon đóng thành bịch 5kg, xếp cả đống ven đường trước nhà, với tấm biển đề "Gạo từ thiện, mỗi người lấy một gói ăn tết". Tất nhiên không phải ai cũng tham lam ào vào lấy bởi những người khá giả, người chưa đến mức khó khăn đều hiểu rằng gạo này dành cho người nghèo. Không lấy gạo dành cho người khác, đó vừa là lòng tự trọng, vừa là nét văn hóa của người Sài Gòn.

Mấy hôm nay, người dân thành phố này đang truyền tai nhau, rồi kêu gọi trên mạng với thông điệp "mua hoa để giúp nông dân, giúp người trồng hoa", mục đích đừng để diễn ra cảnh hoa bị ế, bị rẻ thối phải đổ bỏ, để người bán hoa mau chóng hết hàng, được về nhà sớm lo tết với gia đình.

Những hành vi, việc làm thật cụ thể, thiết thực và tuyệt đẹp, rất nhân tình.

Chiều cuối năm (29 tết), 7.2.2016
Nguyễn Thông