Người chiến sĩ ấy

Căn theo lịch hằng năm và lịch sử thời nay, cứ vào cữ tháng 7 tây, xã hội này lại gợi mở những ký ức thời chiến tranh. Dù chỉ có ngày 27.7 được gọi là ngày Thương binh liệt sĩ nhưng dường như suốt cả tháng người ta chộn rộn về sự kỷ niệm. Đền ơn đáp nghĩa, tưởng nhớ người đã khuất, gợi những nỗi đau, thậm chí cả những tủi hờn…, đủ cả.

Mỗi cuộc chiến tranh, dù từng bên tự nhận mình là gỉ gì gì đi chăng nữa, cũng không thoát khỏi cái kết cục “được làm vua, thua làm giặc”, bên thắng cuộc và bên thua cuộc. Nhẽ ra đánh nhau xong thì thôi, nhất là với những cuộc nội chiến cốt nhục tương tàn, nồi da xáo thịt, cần quên đau thương bi kịch đi để mà hòa hợp, xoa tay làm lành, nhưng thể chế này có vẻ không thích vậy. Mỗi năm vẫn rầm rĩ kỷ niệm Mậu Thân 68, ngày 30.4, trận này trận nọ. Thương binh, liệt sĩ là những người có công, dĩ nhiên phải được chăm chút, báo ơn, nhưng rầm rĩ quá lại thành sự khoét sâu nỗi đau của nhiều triệu người, cả triệu gia đình bên thua cuộc. Họ cũng bị đẩy vào cuộc chiến tranh như bên thắng vậy, chỉ có điều họ bị thua. Chỉ khi nào sự phân định công tội rạch ròi tới mức tàn nhẫn, sự đối xử “ta, địch” nhạt đi, thậm chí chấm dứt, thì mới mong hàn gắn hẳn vết thương lòng, cùng nhau đi tới tương lai.

Nói như thế không có nghĩa phủ nhận quá khứ và những điều tốt đẹp.

Chuyện thương binh

Hôm nay 27.7 lịch dương nhưng lại là ngày tưởng nhớ biết ơn liệt sĩ-thương binh, một dạng lễ kiểu lịch âm, tưởng nhớ người đã khuất. Dĩ nhiên không phải ai chết cũng được nhớ dù cuộc chiến tranh năm xưa, binh đao máu đổ làm chết biết bao người. Có rất nhiều hồn ma, người cụt người què khốn khổ bị chôn vùi, quên lãng, chỉ bởi họ bị xô đẩy vào trận huynh đệ tương tàn và bị thua cuộc. Đánh nhau do ý thức hệ thì sự phân biệt cũng từ ý thức hệ.

Xứ ta thời hậu chiến, lực lượng thương binh (của phe thắng cuộc) là một dạng vết thương xã hội, lâu lâu gặp khi trái gió trở trời lại sưng tấy, mưng mủ, đau nhức. Một loại đối tượng rất nhạy cảm, nếu không có chính sách đối xử hợp lý hợp tình sẽ dễ sinh chuyện. Điều ấy cắt nghĩa vì sao chính quyền phải có hẳn một bộ gọi tên “Lao động - Thương binh - Xã hội”, tức là thương binh được xem như một đơn nguyên ngang hàng với “lao động” và “xã hội”.

Cuộc chiến tranh tương tàn đã lùi hơn 46 năm, tuy nhiên vấn đề thương binh sẽ còn phải kéo dài vài chục năm nữa. Mai ngày từ “thương binh” sẽ chỉ còn trong quá vãng, những chiếc xe tự chế, những tổ hợp 27.7, nhưng cơ thể “tàn nhưng không phế”, những chính sách ưu tiên, và cả những phũ phàng trong sự đối xử với người có công với đảng, v.v.. sẽ thưa vắng và tắt dần. Cũng chưa biết rồi cuộc sống, xã hội không còn thương binh sẽ như thế nào, chi bằng lúc này đây, khi thương binh vẫn hiện diện như một thực thể bằng xương bằng thịt, hãy giải quyết sao cho có lý có tình.

Chuyện nghĩa trang

Tháng 7 ngày 27 tây hằng năm, theo lịch lễ lạt mới ở xứ ta, là ngày Thương binh liệt sĩ. Có lẽ trong vô vàn lễ mới được chế độ hiện thời xác lập, đây là ngày lễ được lòng người nhất bởi có nhiều lý do:

Vấn đề tâm linh. Ở một nước mà lòng tin, niềm tin của con người vào những điều tâm linh huyền bí còn sâu nặng thì lễ như thế này dễ được số đông ủng hộ.

Đạo lý. Người xứ ta trọng cái tình cái nghĩa, “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, biết ơn người đã ngã xuống cho đất nước là việc không bao giờ thừa.

Ảnh hưởng của lịch sử. Một đất nước suốt hơn nửa thế kỷ giặc giã chiến tranh, đánh nhau liên miên, thù trong giặc ngoài, hàng mấy triệu người lính bỏ mạng trên chiến trường, cũng không ít hơn số đó bị thương tật, tàn phế, ngoài ra vô vàn thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến, lái xe, chèo đò… ngã xuống, vậy thì có một ngày như thế là cần thiết.

Cứ đến ngày 27.7, dân chúng và đại diện chính quyền đều đến nghĩa trang liệt sĩ để thắp hương viếng, tưởng niệm liệt sĩ, những người đã chết cho đất nước và dân tộc. Vòng hoa, hương khói, đồ cúng bái tạo một không khí tâm linh dày đặc trên khắp nước. Hầu như ai cũng thầm cầu mong liệt sĩ phù hộ, độ trì cho người còn sống, người được sống, người đang sống được yên vui, hạnh phúc hơn. Trong tâm thức bao người, liệt sĩ chính là những vị phúc thần bảo hộ cho họ, cho cộng đồng.

Lẩn thẩn tháng âm

XUÂN BA (nhà báo)

Cái làng Lon bé nhỏ của tôi 18 nóc nhà thèo đảnh nép bên chân núi góc xứ Thanh cũng chả thể yên hàn, bình lặng qua cuộc chiến tranh. Anh cả tôi thương binh hạng ¼ đánh trận Khe Sanh năm 1968. Anh thứ hai, bộ đội B2 Miền Đông Nam Bộ, thương binh 2/4. Thằng em út bệnh binh Mặt trận biên giới Tây Nam. Làng 18 gia đình nhưng có tới 6 liệt sĩ. Lứa chống Mỹ đầu có cậu Xuân đi bộ đội từ thời chính quy hiện đại những năm đầu sáu mươi. Tiếp lứa sau có những Quyền, Phụng, Sơn ( Ngọc) Vĩnh và Nguyệt, con gái ông chú đi TNXP. Trừ Nguyệt, còn 5 liệt sĩ kia đều xếp vào diện không tìm thấy mộ. Mỗi lần nhảo về quê ghé qua nhà len lét thấy như mình có lỗi bởi người thân đều có ý hỏi thăm tin tức phần mộ. Bởi nghe đài, coi ti vi thấy thiên hạ nơi này nơi kia tìm được phần mộ người thân nhưng người nhà mình thì cứ bặt tăm chả được tin tức gì!

Tháng bảy này vẫn là tháng 6 âm. Năm nay nhuận hai tháng 6. Nhưng hình như trời đất đã bắt vào cái tiết âm, tiết Ngâu của tháng 7 rồi? Mưa giăng giăng khắp xứ Bắc và dọc miền Trung có cả tháng. Trong mấy ngày mưa lướt thướt ấy tôi may mắn được nhập vào một đoàn đi theo vệt lộ trình tâm linh. Nghĩa trang liệt sĩ Truông Bồn, Ngã ba Đồng Lộc, Mộ Tướng Giáp, Nghĩa trang liệt sĩ Miền Nam ở Quảng Bình, Hang Tám Cô, Chùa Hoằng Phúc Quảng Bình, Nghĩa trang liệt sĩ Đường 9, Nghĩa trang Trường Sơn, Thành Cổ Quảng Trị.

Tang thương đến cả hoa kia cỏ này. Chợt câu buồn ấy của Nguyễn Du ập về. Chưa đến mức tiết tháng bảy mưa dầm sùi sụt/Toát hơi may lạnh buốt xương khô (chẳng hay cụ Nguyễn Tiên Điền khi viết Văn tế thập loại chúng sinh có vào cữ tháng 6, tháng 7 âm và nhuận dư lày không nhỉ?) Nhưng trời mưa lạnh qua các nghĩa trang thấy lòng dạ cứ chùng cứ trĩu xuống. Mặc dù những địa danh tâm linh ấy mình đã nhiều lần được ghé!

Cần thay đổi ngay thứ quy định vô cảm, vô nhân

Thầy Nguyễn Văn Cải - giáo viên trường THPT Quang Trung, H.Củ Chi, TP.HCM có gửi cho báo Tuổi Trẻ thắc mắc: tại sao cụ bà R. ở tổ 4, ấp Lào Táo Trung, xã Trung Lập Hạ, H.Củ Chi có chồng và 2 con là liệt sĩ nhưng vẫn không được phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Con cháu cụ đã làm hồ sơ đề nghị rất lâu rồi tuy nhiên các cấp có thẩm quyền, trách nhiệm không xét mà cũng không thèm trả lời. Cụ nay đã 90, tuổi gần đất xa trời, cụ bảo chả biết khi nào người ta mới chịu ban cho cụ cái danh hiệu ấy.

Cũng qua báo Tuổi Trẻ, một vị đại diện cơ quan chức năng nhà nước, ông Huỳnh Thanh Khiết- Trưởng phòng Chính sách có công (Sở LĐ-TB-XH TP.HCM) xác nhận "cụ R. có chồng và hai con trai đều là liệt sĩ. Tuy nhiên, sau này cụ R. đã tái giá (người chồng sau đã mất) và có thêm một người con riêng với người chồng sau. Do đó căn cứ theo quy định hiện hành thì cụ R. không thuộc diện phong tặng danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”.

Thú thực, khi nghe ông Khiết nói thế, tôi muốn té ngửa. Tôi không trách gì ông ấy bởi những người như ông chỉ thi hành phận sự, nhất nhất làm theo quy định, chỉ thị, chỉ đạo, nghị định, nghị quyết, pháp lệnh, luật, bộ luật... của cấp trên, của nhà nước, của chế độ thôi. Thế thì cái pháp lệnh nào quy định như vậy cứ lôi nó ra gói bã trầu cho cụ R. Lôi mấy ông bà soạn thảo pháp lệnh ấy, thông qua pháp lệnh ấy về làm con cụ để hằng ngày rửa ráy, nấu ăn, nâng giấc cho cụ, thay cho 3 người đã khuất vì nước vì dân kia. Đâu lại có thứ quy định vô cảm, vô nhân, tàn nhẫn, mất tính người như thế.

Một cách biết ơn thương binh liệt sĩ

BÁ TÂN

           Thương binh, liệt sĩ có riêng một ngày kỷ niệm. Đó là 27 tháng 7. Kỷ niệm thường gắn với điều vui, niềm vui, như ngày cưới, ngày ra trường, ngày thành lập ABC gì đó... chẳng hạn, nhưng 27 tháng 7 không thể gọi là ngày vui. Thương tật và chết chóc, dù là hy sinh oanh liệt, có gì mà vui. Cứ thực lòng mà nói, đã là con người, chẳng ai muốn bị thương, không một ai lựa chọn cái chết thay cho sự sống. Mỗi cá nhân, từng gia đình, và cả quốc gia đều muốn sự thanh bình thịnh vượng. Nhân dịp này xin được biết ơn các thế hệ thương binh- liệt sĩ, trong đó có bạn bè tôi. Ngày 27 tháng 7 là ngày của sự biết ơn.

           Chết trong còn hơn sống đục. Đó là triết lý sống, khẩu hiệu giáo dục làm người. Thời chiến, trước sự sống-chết vì tổ quốc, nhiều người đã hành xử bằng triết lý ấy. Hiện thời, không ít kẻ chọn con đường ngược lại. Họ chọn sống đục, không dám chết trong. Bọn tham nhũng ngoại hình bệ vệ hào nhoáng, sự sống đích thực của chúng là sống đục, đục hơn cả bùn đen. Dân mất lòng tin, chế độ lung lay có nguyên nhân từ những kẻ tạo ra lối sống đục đang đè nén nếp sống trong lành. Bọn sống đục đang cố kết với nhau. Chúng nó ngập ngụa trong bùn đen đến tận miệng nhưng mồm vẫn cứ ra rả khuyên răn người khác phải sống trong sạch. Lòng dân, niềm tin không bị bào mòn mới là chuyện lạ.

             Có người bảo phải lôi chúng nó ra khỏi bùn đen, tắm rửa cho sạch sẽ để chúng trở lại làm người lương thiện. Đạo làm người phải thế. Nhưng tôi nghĩ cách đó vô cùng khó, thậm chí bất khả kháng. Sự sống của bọn tham nhũng không thể tách khỏi bùn, bùn càng nhiều, càng đen càng tốt. Giang tay đưa chúng ra khỏi vũng bùn thì chẳng khác nào người không biết bơi nhảy xuống sông sâu cứu kẻ bị nạn. Đừng đạo đức với kẻ thù của đạo đức, đó là thứ ngụy đạo đức. Cứu bọn cướp là làm hại dân lành. Tiếc gì bọn đó, hãy dìm chúng xuống bùn đen. Kết liễu chúng nó là khởi đầu của sự sống yên bình và đạo nghĩa. 

            Kết liễu chúng là cách biết ơn thiết thực nhất những anh hùng liệt sĩ, thương binh đã hy sinh, quên mình vì đất nước.

 Bá Tân