Đặt tên

Thế sự du du nại lão hà. Việc đời ngồn ngộn qua trước mắt mà ta già mất rồi. Nhưng... kệ mẹ già, nói được cái gì cứ nói. Học cụ Phan Khôi, cụ bảo:

"Nắng chiều đẹp có đẹp
Tiếc tài gần chạng vạng,
Mặc dầu gần chạng vạng,
Nắng được thì cứ nắng. (Nắng chiều, 1956).

Ông trời rất khéo, mọi thứ ở trên đời đều có tên, ban cho cái tên. Chẳng hạn tôi là Thông cào. Tên do thày bu đặt, nhưng cũng là trời cho. Tên thế nào, thường tính nết thế ấy. Chỉ thích cào.

Nhưng cũng có những cái tên một đằng, người (hoặc sự vật) một nẻo. Tôi có ông bạn tên Đại nhưng chỉ cao mét rưỡi, nặng hơn 4 yến, tuy nhiên cực kỳ thông minh, cái đếch gì cũng biết. Một ông khác tên Nhỏ bị béo phì, gần 80 cân tây, cao hơn tôi 2 cái đầu, may mà cũng rất khôn, nhìn đâu cũng ra tiền. Những anh tên Nhân thường rất ác, chị tên Hiền thì cực dữ, tên Thông như tôi lại vừa ngu vừa bế tắc, v.v..

Ở xứ ta, ông Đảng lúc nào cũng tự cho là đỉnh cao trí tuệ nhưng suy nghĩ và đạo đức lại thấp tè. Hòn ngọc Viễn Đông bị biến thành rác rưởi, vùng sâu vùng xa nghèo đói cơ hàn thì có thể tìm thấy ngay giữa lòng thủ đô hòa bình...

Rất nhiều tỉnh và huyện trong tên có chữ Bình nhưng nghiệm thấy những anh Bình lại là những anh hay loạn nhất, đánh nhau chí chóe, giết người như ngóe. Vài ba hôm lại một vụ, không Bình này thì Bình kia.

Quốc hội có cái ủy ban tên rất vớ vẩn: Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội. Đặt như thế, theo trật tự tiếng Việt, hóa ra Nhi đồng, Thiếu niên cũng ngang với Văn hóa, với Giáo dục. Thế mà họ cũng để được. Lại còn Bộ Lao động - Thương binh - Xã hội. Cũng vớ vẩn, thương binh là một vấn đề xã hội rồi, tách làm quái gì. Nếu bảo do hậu chiến lắm thương binh, cần phải đặt riêng ra để chú trọng, nổi bật, thì bây giờ còn mấy ông nữa mà vẫn tách.

Cái tên nó vận ngược vào người

Ngày xưa nhìn chung các cụ ít quan tâm việc đặt tên cho con cái. Tôi còn nhớ ở làng tôi, tên của thế hệ trước tôi, cả nam lẫn nữ đều rất xấu, khó gọi, kiểu như Thèo, Lộn, Sìu, Vớ, Són, Khoắn, Hểu, Vén, Gầu, Loa... Cả đời vất vả, bám mặt trên luống cày, tên hay mà làm gì.

Nhưng cũng có nhiều gia thế (thường ở ngoài phố) lại chăm chút cho tên con ngay từ khi chưa đẻ, nếu con trai thì phải là Hùng, Chiến, Dũng, Cường, Quý, Đạt, Công, Thành..., con gái thì phải Duyên, Hoa, Quỳnh, Lan, Ngọc, Huyền, Thanh, Thúy, Mỹ, Tiên... Họ mong tên con thế nào thì đời nó, số phận nó sẽ thế ấy.

Nhưng trải nghiệm cuộc đời, tôi thấy nhiều khi cái tên đúng là có vận vào đời, nhưng có lúc vận xuôi, có khi vận ngược.

Tôi có ông anh rể, các cụ đặt tên là Trữ. Anh tôi đúng là người tiết kiệm thượng đại hạng, không phí phạm thứ gì, bỏ đi cái gì. Thứ không dùng nữa cũng không vứt đi, cứ cất giữ, trữ trong nhà đã, bởi biết đâu có khi dùng đến. Có thời nhà anh cứ như cái kho của Bộ Vật tư, cần sửa chữa thứ gì cũng có, kể từ con ốc rỉ, mẩu dây thép gai, chiếc vung nồi đã sứt tay cầm, cái bút bi hết mực...