Chuyện làm hộ chiếu (kỳ 2)

Vậy mỗi người đủ tuổi trưởng thành ở xứ này phải gánh bao nhiêu giấy/thẻ tùy thân? Tùy, bởi có người chỉ cần một, nhưng cũng có những vị phải nhét vào ví bóp năm bảy loại. Nông dân quanh năm lội đồng, chả mấy khi vượt biên khỏi làng xã, nhiều giấy tờ chỉ tổ nặng túi, nhõn tấm thẻ căn cước (tức căn cước công dân) là đã quá đủ.

Kể từ khi xe máy Trung Quốc Lifan, Dayang… tràn sang, có lúc dãy cửa hàng trên đường Hoàng Văn Thụ (quận Phú Nhuận, Sài Gòn) rao bán xô 12 triệu 3 chiếc, thế là bà con ta hy sinh sào khoai tây hoặc vài bồ thóc sắm một chiếc để bằng anh bằng em. Có xe, các bần nông nhà ta tự dưng mua dây buộc mình, phải “ôm rơm rặm bụng” cõng thêm mấy thứ thẻ tùy thân, gồm giấy đăng ký xe, giấy phép lái xe (bằng lái), giấy bảo hiểm xe cơ giới. Không có đám tùy thân ấy, đố dám chạy ra đường, gặp công an lại chả mất thêm thùng thóc phạt. Khi bị tuýt còi, trình thẻ căn cước hoặc chứng minh thư cho công an vẫn chưa đủ, các chú còn đòi khổ chủ xuất thêm bằng lái, giấy đăng ký xe, giấy bảo hiểm. Nhưng tôi biết, có đứa khôn lanh chỉ cần một loại… giấy, là xong.

Hôm qua, nghe mấy bác Việt kiều sống ở Mỹ, Úc than xứ mình rắc rối quá, ở bển nếu bị cảnh sát hỏi chỉ cần trình hoặc thẻ căn cước, hoặc bằng lái xe là OK. Sao họ đơn giản thế không biết. Ông em tôi bảo, phải đẻ ra nhiều loại giấy mới dễ phạt, bởi thế nào khổ chủ cũng thiếu cũng quên thứ này thứ khác. Gọn như Mỹ thì anh em ta đói rã họng.

Chuyện làm hộ chiếu

Chả nói ra ai cũng biết hộ chiếu (tên tây là passport) là thứ giấy tờ tùy thân. “Tùy” có nghĩa theo, đi theo. Tùy thuộc là lệ thuộc theo ai đó. Phu xướng phụ tùy là chồng nêu lên khơi lên, còn vợ nghe theo làm theo (vợ thời xưa khổ thế đấy, chứ đâu được tự ý hoặc… quang quác như bây giờ). Tùy thân là mang (cái gì đó) theo mình, trong con người (thân) mình. Ví dụ đi rừng phải luôn đem theo con dao phát thì con dao ấy là dụng cụ tùy thân.

Con người ta càng ở xã hội văn minh thì càng bị lắm giấy tờ để chứng minh bản thân, luôn đem nó theo trong mình. Giấy/thẻ ấy có tên chung là giấy tờ tùy thân. Bị công an hạch hỏi giấy tùy thân đâu - quên, không có - a lê về đồn. Đã trót làm cái thân người thì phải có giấy căn cước, sau được chính quyền đổi thành chứng minh thư, rồi lại đổi thành chứng minh nhân dân, rồi đổi tiếp thành căn cước công dân. Chỉ riêng cái tên của giấy/thẻ tùy thân đã chóng cả mặt với các bố. Đó là chưa kể đủ loại 9 số, 12 số, mã vạch, gắn chíp, không biết đâu mà lần.

Từ cuốn hộ chiếu thiếu mục nơi sinh, nghĩ tới tờ lý lịch và cái giấy căn cước (kỳ 4)

Nói luôn, nhà cháu cũng định xong kỳ 3 thì thôi, bởi có biên nữa các ông bà ấy cũng chả chịu sửa. Dân xứ này luôn ở vị thế thấp cổ bé miệng, gào tới tận trời có thể trời còn nghe, chứ góp ý với các quan chỉ rước lấy sự vô vọng.

Đã định thế, nhưng hôm nay 10.8 ông bộ trưởng Tô Lâm thay mặt Bộ Công an trả lời chất vấn của “đảng biểu” khó lọt tai quá. Cũng vẫn chuyện hộ chiếu, hộ khẩu, căn cước công dân, cứ loanh quanh ậm ờ, không chịu thẳng thắn nhận sai (còn nhận trách nhiệm thì ai chẳng nhận được), đành biên thêm ít dòng cho hắc bạch phân minh. Tính nhà cháu cực ghét cái thói quanh quéo cho qua chuyện, nhất là ở các ông bà lãnh đạo.

Ông bộ trưởng khẳng định trước đại biểu quốc hội, cũng có nghĩa trước bàn dân thiên hạ, rằng “Bộ Công an không có chủ trương thu hồi sổ hộ khẩu giấy”, rằng mọi người hiểu không đúng Thông tư 55 của Bộ Công an bởi theo quy định, chỉ thu sổ hộ khẩu khi có sự điều chỉnh thông tin mới, không phải thu tất cả, “khi điều chỉnh thông tin mới trong hộ khẩu, hộ khẩu không có tác dụng nữa thì thu lại”. Báo Tuổi Trẻ tường thuật, khi trả lời đại biếu quốc hội Nguyễn Trường Giang, ông Lâm còn nói cụ thể “việc thu chỉ là cá biệt (ở chỗ này chỗ khác), còn bộ chưa có chủ trương thu sổ hộ khẩu”.

Từ cuốn hộ chiếu thiếu mục nơi sinh, nghĩ tới tờ lý lịch và cái giấy căn cước (kỳ 3)

Lại nói chuyện tờ khai sơ yếu lý lịch. Đúng là chỉ có thứ chủ nghĩa lý lịch man rợ mới có thể gây ra những chuyện dở khóc dở cười bởi những yêu cầu cực kỳ vô lý của nó.

Tháng 9 năm 1987, nhờ sự giới thiệu có trọng lượng của một vị phụ huynh, tôi tới trường mẫu giáo - trường mầm non 26 xin cho cu con vào đó. Nhỏ vào nhà trẻ, nhớn lên mẫu giáo. Cu cậu đã hơn 3 tuổi, “tốt nghiệp” nhà trẻ hệ mầm chồi lá, giờ phải tiếp tục vào trường mẫu giáo. Trường mầm non 26 là trường điểm của quận 5 (Sài Gòn), cơ ngơi rộng rãi bề thế trên đường Lý Thường Kiệt, bây giờ là Bệnh viện phụ sản Hùng Vương mở rộng.

Cô hiệu phó, xinh lắm, đón tôi và trấn an anh cứ yên tâm, cháu tuy khác tuyến nhưng chúng em đã đưa vào danh sách rồi, cảm phiền anh khai cho cháu cái sơ yếu lý lịch để chúng em làm hồ sơ. Gì chứ, việc này quá dễ, tôi tự nhủ. Cầm cái giấy lý lịch in sẵn đọc lướt qua mới thấy không đơn giản tí nào. Tôi bần thần hỏi cô giáo, mục này, mục này, mục này… cũng phải khai sao cô. Cô gật, khai tất anh ạ, chỗ nào không có gì để khai thì cứ gạch chéo, đừng bỏ trống, quy định là vậy.

Từ cuốn hộ chiếu thiếu mục nơi sinh, nghĩ tới tờ lý lịch và cái giấy căn cước (kỳ 2)

Thôi, gác chuyện hộ chiếu lại, rồi đâu sẽ có đó. Chỉ biết hôm qua 29.7 các báo mậu dịch thông báo những ai xài hộ chiếu mới mà đến Đức sẽ được Đại sứ quán VN tại Đức cấp cho cái giấy xác nhận nơi sinh để kèm theo khi xin thị thực (visa), khi qua cửa khẩu. Hình như họ nghĩ mảnh giấy ấy của tòa đại sứ có giá trị với nhân viên công lực kiểm tra xuất nhập cảnh xứ người lắm. Chưa nói nó có tác dụng thông tuyến không, chỉ riêng việc phải đi xin giấy, kèm mảnh giấy lòng thòng vào cuốn hộ chiếu là đã chẳng giống ai rồi. Đang yên đang lành, cải tiến hóa thành cải lùi. Vậy mà, cũng báo quốc doanh hôm qua thông tin, Cục Quản lý xuất nhập cảnh, Bộ Công an vẫn tuyên bố tiếp tục mần hộ chiếu mẫu mới (xin nói cho chính xác, họ bán hộ chiếu cho dân chứ làm gì có chuyện cấp mà báo chí cứ nói thành cấp hộ chiếu). Đâm lao theo lao kiểu này, chỉ khổ dân chứ các ông bà ấy có mất gì.

Đã bảo gác, thế mà vẫn bức xúc kéo thêm một đoạn. Giờ kể chuyện bản lý lịch với mẫu khai báo lừng danh một thời, làm khổ biết bao nhiêu người.

Từ cuốn hộ chiếu thiếu mục nơi sinh, nghĩ tới tờ lý lịch và cái giấy căn cước

Nhà cháu phải đặt cái tít dài thườn thượt vậy, chứ không chỉ một hai chữ như mọi lần, thì mới tải hết được mấy thứ muốn nói ngay từ đầu. Ấy là cái sự bực lắm, cáu sườn lắm, và cũng chán nản nữa.

Nhắc lại chuyện cuốn hộ chiếu mẫu mới vừa được Bộ Công an, cụ thể là Cục Quản lý xuất nhập cảnh thiết kế, ban hành, đưa vào sử dụng. Trước khi chính thức áp dụng, họ đã ngưng việc làm hộ chiếu mới 1 tháng, cả mẫu cũ lẫn mẫu mới, chỉ ưu tiên những trường hợp đặc biệt. Cũng là một kiểu hành dân. Khi mẫu cũ vẫn còn giá trị, tại sao không chuẩn bị mẫu mới cho thật kỹ, rồi chỉ việc nối vào, mà lại bắt dân phải chờ 1 tháng. Hay là quyền trong tay tao, muốn hành thế nào bay cũng phải chịu. Hệ thống công quyền, hệ thống chính trị xứ này có đủ cả cơ quan ban bệ thanh tra kiểm tra, không hề nhìn ngó, lên tiếng, chỉnh sửa cái thái độ hách dịch, cửa quyền ấy. Cứ năm này diễn sang năm khác, triền miên. Ông hàng xóm nhà tôi dấm dẳn, cũng cùng một duộc cả.

Giá như chỉ là chuyện trong nước, trong nhà bảo nhau, có nhẽ vụ hộ chiếu cũng xong, khổ nỗi cái thứ giấy tờ này để đi giao dịch làm ăn thăm thú chơi bời với nước ngoài, mà người ta lại không xuê xoa dĩ hòa vi quý, đánh bùn sang ao, để lâu cứt trâu hóa bùn như mình.

Người thực thi pháp luật vi phạm pháp luật (kỳ 2): Đòi cắt góc CMND

Những chuyện xung quanh cuốn sổ hộ khẩu, cả khi nó tồn tại lẫn lúc nó hết tác dụng đều chứng tỏ rằng bộ máy công quyền xứ này hành sự chẳng giống ai. Sự văn minh, dân chủ, công bằng ở ta vẫn còn nhiều xa lạ, chưa được tôn trọng, còn bị vùi dập bởi những đầu óc say quyền lực. Dù họ có bỏ cuốn sổ hộ khẩu giấy kể từ hôm nay, 1.7.2021, thì chính sách quản lý con người bằng hộ khẩu kiểu Thương Ưởng vẫn chưa bị chôn vùi, nó chỉ chuyển từ dạng này sang dạng khác, tinh vi hơn, thậm chí siết chặt hơn. Thực tế sẽ chứng minh điều này, không cần phải đợi lâu, chỉ 1 năm thôi sẽ thấy.

Tạm dẹp cuốn sổ và chính sách hộ khẩu tai ác ấy lại, để nói về một thứ khác, anh em, họ hàng với nó, là chiếc thẻ xác nhận công dân, còn gọi chứng minh nhân dân, chứng minh thư, căn cước công dân.
Không thể phủ nhận việc mỗi công dân phải có giấy tờ tùy thân. Nó được sinh ra để nhà cầm quyền quản lý hành chính, quản lý con người. Ở nước ta, vốn tồn tại rất nhiều loại sổ sách, tem phiếu, giấy tờ, thẻ này thẻ nọ, thì chứng minh thư là quan trọng nhất. Sổ hộ khẩu, sổ gạo, phiếu vải, bằng lái xe máy… có thể tới lúc nào đó không cần thiết, bị bãi bỏ, nhưng chứng minh thư thì không. Không có nó, không ai tự chứng minh được mình đang tồn tại hợp pháp. Nói rườm rà thế để khẳng định ai cũng phải có chứng minh thư/chứng minh nhân dân/căn cước công dân. Nếu vị nào phản đối, bảo rằng không cần, tôi đố các vị mua được vé máy bay chẳng hạn. Cũng đừng cãi, rằng có thể mua vé bằng hộ chiếu, bằng lái xe, thẻ đặc biệt, v.v.. Không có chứng minh thư thì làm gì có mấy thứ đó.

Bóp nặn

Hôm 9.1 báo VnExpress đăng tin "Theo Thông tư mới của Bộ Tài chính, từ nay đến hết tháng 6.2021, khi người dân chuyển từ chứng minh nhân dân (CMND) 9 số hoặc 12 số sang thẻ căn cước công dân thì mức lệ phí giảm từ 30.000 đồng mỗi thẻ xuống còn 15.000 đồng".

Phải nói rằng đám có quyền rất vớ vẩn, trắng trợn và tham lam. Bất cứ thứ gì, việc gì cũng tìm cách bóp nặn móc túi dân, ăn tàn bạo.

Tôi hỏi nhà nước và mấy ông công an, cái chứng minh thư (CMND) 9 số của người ta đang hợp pháp, còn thời hiệu sử dụng do chính các ngài quy định, nay các ngài bắt phải đổi sang thứ thẻ mới, đó là lỗi tại ai? Làm sai, sao lại bắt dân trả tiền? Túm lại là rất nhố nhăng.