Bạn bè

Tổng số lượt xem trang

Tìm kiếm Blog này

Thứ Sáu, 23 tháng 10, 2015

Thành ngữ mới: Cắt hộ khẩu

Có lẽ chỉ còn vài nước trên thế giới, chủ yếu những anh đã dính dáng đến xã hội chủ nghĩa, trong đó có xứ ta, là còn duy trì sự quản lý bằng hộ khẩu. Thời buổi công nghệ thông tin - thế giới phẳng này mà còn áp dụng biện pháp thô lỗ của Thương Ưởng đời nhà Tần bên Tàu cách nay hơn 2.000 năm thì phải nói rằng rất nhố nhăng.
Hộ khẩu là cái gì? Cứ hiểu nôm na, danh từ “hộ” để chỉ một đơn vị gia đình, cụ thể là một gia đình. Ví dụ, xã A có 200 hộ. Đáng nhẽ chỉ cần ngắn gọn thế cũng đủ hiểu, nhưng lâu nay người ta kèm thêm chữ khẩu, thành hộ khẩu, bởi nhà nào mà chẳng có miệng ăn. Khẩu là từ Hán Việt, chỉ cái mồm (miệng), nghĩa bóng chỉ người. Mỗi miệng ăn là một người. Ông tổ trưởng dân phố báo với công an rằng hộ A có mấy khẩu, công an hiểu ngay là có mấy người.
Ngày xưa, quản lý bằng sổ hộ khẩu có thể được xem là cách nắm dân số hiệu quả nhất. Mỗi gia đình, công an phát cho một cuốn sổ, khai đầy đủ số người vào đó, công an chứng nhận là nó có hiệu lực. Một cuốn sổ mỏng manh, lúc thì bìa xanh, thời thì bìa hồng, nhưng tầm quan trọng của nó thì vô biên. Quan trọng đến mức, mất sổ hộ khẩu, dù sống sờ sờ ra đó nhưng cũng không có quyền làm người.

Những thành viên trong gia đình, khi chuyển đi đâu đó cư trú chỗ khác thì phải chuyển hộ khẩu, gọi nôm na là cắt hộ khẩu. Thời chiến tranh ở miền Bắc có cụm từ thông dụng “cắt hộ khẩu” để nói về những người bị bom chết. Người ta đùa nhau, dọa nhau “Giôn Xơn nó cắt hộ khẩu bây giờ”. Rất nhiều trường hợp chuyển đi thì dễ nhưng muốn nhập về lại thì không được bởi hộ khẩu có liên quan đến những quyền lợi: nhà cửa, đất đai, nhu yếu phẩm, kết hôn, quyền lợi chính trị, thậm chí khai tử… Ở miền Nam sau 1975 nhiều gia đình thành phố, nhất là thành phần mà “bên thắng cuộc” gọi là “ngụy quân ngụy quyền”, tư sản, trí thức đã bị đẩy đi kinh tế mới, lên nơi rừng xanh núi đỏ vài năm chịu không nổi phải quay về thành phố nhưng không được nhập khẩu trở lại, sống rất khổ. Có nhiều gia đình sống lang thang nay đây mai đó, gầm cầu xó chợ, do không có hộ khẩu nên không tìm được công ăn việc làm, không mua được nhà, không có bất cứ chế độ chính sách gì, sống mà như đã chết, khổ sở trăm bề.
Buồn cười nhất là cái gì cũng đòi hộ khẩu. Muốn mua cái nhà không được bởi không có hộ khẩu thì không làm được giấy tờ sang tên. Muốn nhập được khẩu vào thành phố thì nhà chức việc lại vặn hỏi đã có nhà chưa. Mua nhà phải có hộ khẩu, nhập khẩu phải có nhà, cái sự vô lý ấy kéo dài suốt bao nhiêu năm trời, dân tình oán thán nhưng cứ cắn răng chịu bởi nhà nước bảo sao phải làm vậy. Mà không chỉ chuyện nhà cửa, xin học cho con, làm cái chứng minh thư, đi học nghề hoặc học đại học, yêu nhau lấy nhau… không có hộ khẩu cũng bị lên bờ xuống ruộng. Chính sách quản lý bằng hộ khẩu đã trở thành tai họa cho dân lành.
Dân khổ, nhưng có một bộ phận được lợi từ chính sách này, nhất là công an hộ khẩu hộ tịch. Họ có quyền sinh quyền sát, bán cái quyền ấy cho những người có nhu cầu nhập khẩu. Tôi có quen một anh bạn, từ Hà Nội vào thời những năm 1980, không có cách nào chuyển khẩu. Thế rồi có người mách nhờ công an cho nhập khẩu vào một hộ nào đấy, khai giả là người họ hàng, sau đó tách hộ. Thế mà được, có hẳn hộ khẩu chính thức, lại nhờ đó mà mua được nhà chứ không cần cậy người khác đứng tên. Tôi hỏi tổng cộng để được làm người thành phố tốn hết mấy cây vàng, y chỉ cười, xòe bàn tay.
Một người bạn tôi bảo, chỉ có bộ máy quản lý con người tồi kém thì mới dựa dẫm vào cái kiểu sổ hộ khẩu như vậy. Anh ấy trước kia dạy cùng trường với tôi, sau đi diện đoàn tụ gia đình bên Mỹ. Anh kể anh sống bên đó hơn 20 chục năm trời, do nhu cầu học hành, làm ăn nên đã chuyển đi cư trú ở mấy bang khác nhau, cứ muốn là đi thôi, tha hồ, chỉ với mỗi cái thẻ công dân chi đó, chả ai hỏi, chả ai bắt bẻ, mua nhà mua xe thoải mái, nhưng nếu chỉ làm điều gì vi phạm pháp luật là nhà chức trách xác định được ngay. Họ không bày ra hộ khẩu như ta nhưng quản lý chặt chẽ hơn nhiều, vậy mà không ai có cảm giác bị quản lý, bị làm khó dễ, quả là tuyệt vời.
Nhà cai trị xứ này dường như cũng đã không ít lần nhận ra sự vô lý của sổ hộ khẩu nhưng có vẻ đám lợi ích nhóm từ cách quản lý này còn mạnh nên vài lần bàn tới bàn lui mà vẫn chưa đi đến đâu. Lúc nào cũng gào hòa nhập với thế giới nhưng cố giữ cho bằng được những sản phẩm bảo thủ đã hết đát (date) của mình. Cũng bởi một phần họ xem dân như đối tượng phải bị kìm kẹp, càng siết chặt càng dễ nắn, chứ để cho tự do như nước khác sẽ khó quản, khó nắm đầu. Vậy nên phải tiếp tục duy trì sổ hộ khầu, giống như gắn cái vòng kim cô lên đầu Tôn Ngộ Không vậy.
Nhưng họ chắc không phải không biết chuyện Thương Ưởng cuối cùng cũng trở thành nạn nhân của chính chính sách hộ khẩu tàn bạo mà ông ta đã đề ra và áp dụng.
Rồi có một ngày cuốn sổ hộ khẩu tai ách này sẽ bị xóa sổ, nhưng có lẽ chúng ta phải lưu lại vài cuốn như một thứ chứng tích về loại công cụ đè nén, kìm hãm xã hội và con người kéo dài suốt bao năm. Cho con cháu đến ngắm và kinh.
Nguyễn Thông

7 nhận xét:

  1. Nhận xét này đã bị quản trị viên blog xóa.

    Trả lờiXóa
  2. "Thành ngữ mới: Cắt hộ khẩu"

    Nếu nó xuất hiện từ thời Chủ tịch Hồ Chí Minh, thành ngữ này đâu còn mới nữa, bác Thông ui!

    Sau 75, nhờ Giải phóng khỏi sự kềm kẹp của nền dân chủ tư bẩn, dân miền Nam mới biết được thành ngữ "Cắt hộ khẩu" này .

    Giải phóng quả là có lợi . Dân 2 miền bắt đầu nói chung 1 thứ tiếng . Một thứ tiếng rất quái đản .

    Trả lờiXóa
  3. Nơi tôi ở ( Miền Nam) có thoáng tí nhưng vừa rồi , các đoàn cấp cao đi kiểm tra " nông thôn mới" Ở xã ,họ phát cho mỗi hô một thùng đưng rác và một ít túi ni lông.Nhà tôi không có, hỏi ra mới biết là tôi đang tạm trú. Vây là suy ra: nhà thằng tạm trú không có rác... khà khà

    Trả lờiXóa
  4. Tiếng là quản lý chặt chẽ bằng hộ khẩu, thực chất chỉ dùng để hành thằng dân đen là chính. Đám nhà giàu hoặc thân thế người lạ người quen có ra vào nườm nượp cả ngày đêm công an khu vực cũng chẳng buồn để ý, bởi nhận bổng lộc hàng tháng rồi.

    Trả lờiXóa
  5. Đúng là chúng chụp lên đầu Dân Tộc ta cái vòng kim cô tàn độc.

    Trả lờiXóa
  6. Dường như tập thể vua cũng loáng thoáng thấy sự bất hợp lý, tính tàn độc lộ liễu trong quản lý hành chính đất nước bằng phương thức nắm chặt nhân, hộ khẩu. Trong chủ trương cấp mới chứng minh thư nhân dân làm điểm ở một vài tỉnh thành vừa rồi, mã số công dân cũng đã được đưa vào để làm tiền đề cho chủ trương xóa bỏ thủ tục nhân, hộ khẩu sắp tới. Chưa rõ vì sao điểm không nhân thành diện và chuyện này lắng xuống ngay. Bác Thông đã nói quá rõ, quá chi tiết về tai ương của cái gông nhân, hộ khẩu. Tôi chỉ góp với Bác Thông tí xíu: "Cắt hộ khẩu" về khoa học ngôn ngữ nó không phải là một thành ngữ. Chính xác, nó chỉ là một dạng ngữ cố định( định danh). Rất quí yêu Bác, một tấm lòng trong sáng, thật thà. Bác nghe tôi điều này: lửng thửng, ung dung con cá vàng, đủ độ "phê", đừng quá liều( cả 2 nghĩa) Bác nhé!

    Trả lờiXóa
  7. Nhận xét này đã bị quản trị viên blog xóa.

    Trả lờiXóa