Chuyện mồ mả (kỳ 1)

Sau khi hoàn tất bài “Chuyện nghĩa trang” cách nay nửa năm, tôi sực nghĩ phải viết thêm đôi chút về chuyện mồ mả, cũng đã được vài trăm chữ rồi nhưng bận quá bỏ lửng đó. Nay rảnh thì nối cho nó dài ra chứ không phải tại thiên hạ đang lao xao vụ lăng mộ của ông này ông nọ.

Người xưa bảo “trần sao âm vậy”, có một thế giới “bên kia” tách hẳn khỏi thế giới “bên này”. Đó là cõi âm, dưới ấy cũng đủ bộ máy, thể chế, ban bệ, luật pháp, hoạt động… Đứng đầu là Diêm vương (vua), thần dân là những người ở cõi dương bị chết, chuyển sinh hoạt, cắt hộ khẩu sang cõi âm, còn công an cảnh sát chính là đám quỷ sứ yêu ma, tòa án và viện kiểm sát là các phán quan râu dài, cơ quan thi hành án là cái vạc dầu, chó ngao, xiềng sắt, v.v..

Hồi tôi còn bé, thày (bố) tôi có mấy quyển sách chữ nho. Đám con là chúng tôi, chữ nhất bẻ đôi không biết, tò mò lén mở xem. Chả là trong đó có nhiều tranh vẽ cảnh hành tội người dưới cõi âm, như chó ngao cắn xé, bỏ người vào vạc dầu, dùi nung lửa đốt thịt, xích xiềng quấn quanh cổ… rất kinh. Anh tôi xem xong mặt tái mét, nói lí nhí tao sợ âm ti địa ngục lắm. Chị cả tôi bảo muốn không bị quỷ sứ bỏ vào vạc dầu thì đừng làm điều ác. Đánh mèo, cắt tiết gà, bỏ lợn đói, cười cợt các bác ngố con cụ Đẹn… đều là ác cả, bị phán quan hằng ngày theo dõi ghi thành tội. Chúng tôi đâm ra sợ, thậm chí có hôm câu được mớ cá rô, thấy nó còn sống cũng không nỡ đập để đánh vẩy rửa cho vào nồi. Nhưng cùng lứa với tôi nhiều đứa chắc nhà nó không có sách nho hình quỷ sứ nên không sợ. Anh em thằng Còm thằng Nhớn sinh đôi (sau này đổi tên là Việt, Bắc) con ông Ngữ, nghe tôi kể, chúng bĩu môi “phải tội lội xuống sông, đánh ba tiếng cồng, tội lại nổi lên”, chả coi diêm vương quỷ sứ phán quan là cái đinh gì.

Đời người tuân theo quy luật “sinh lão bệnh tử”. Các nhà xây dựng khi thiết kế cầu thang luôn chú ý đến luật 4 chữ này. Làm sao khi bước tới bậc cuối cùng phải trúng chữ “sinh” thì gia chủ mới thọ lâu, khỏe mạnh. Nhưng ai sống rồi cũng phải chết, dù sống lâu như ông bành tổ 800 tuổi cũng chết. Còn chết rồi mà sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta lại là chuyện khác. Chết thì chôn. Ngày xưa xứ ta chỉ đem chôn, ít khi đốt (hóa táng). Lúc sống có thể chiếm muôn nghìn dặm đất, chết chỉ cần vài thước ta. Đắp thành cái mộ. Ôn như hầu Nguyễn Gia Thiều, con người lịch duyệt hiểu lẽ càn khôn, tường tận cả huyền bí giời đất, sống thời tao loạn thế kỷ 18 đã đúc kết rằng “Trăm năm còn có gì đâu/chẳng qua một nấm cỏ khâu xanh rì”. Cái ấy gọi là mộ. Mồ. Mồ mả. Đều là nó.

Giàu nghèo cũng nấm mộ. Có 2 mét vuông, bình đẳng. Tưởng vậy nhưng không phải vậy. Thế mới sinh ra lăng, lăng tẩm, sinh phần (sinh phần nghĩa là khi còn sống đã chọn giành cho mình chỗ này chỗ nọ xây sẵn lăng mộ để chôn mình về sau). Của những anh không phải người mà là siêu người. Sống khác người, chết cũng khác người.

Làng Trà Phương (xã Thụy Hương, huyện Kiến Thụy, TP.Hải Phòng) quê tôi bé tí mà cũng có những 2 bãi tha ma. Bây giờ gọi tuốt là nghĩa trang, nghĩa địa, chứ ngày xưa chỉ nôm na bằng bãi tha ma. Thậm chí còn đơn giản hơn, là mả. Một cái có tên Mả Đò ở xóm ngoài, còn cái kia tên Mả Vối xóm trong. Dân làng chết, ai gần chỗ nào thì chôn chỗ ấy.

Tại sao tên Mả Đò? Nguyên do cái bãi tha ma này nằm kế ngay bến đò đi qua một nhánh rộng của sông Văn Úc, đò nối từ làng Trà sang làng Tú Đôi thuộc tổng Ngũ Phúc. Nghe các cụ kể chỗ này từ thời nhà Lý là nơi định cư của những tù binh xứ Chiêm Thành, bị vua Lý bắt về đày ở đó để mở mang khai phá đất đai vùng duyên hải. Mả Đò lúc đầu chỉ chôn cất những kẻ bại trận tha hương, sau dân sở tại cũng chôn đó luôn, thành cái bãi tha ma ngay bến đò. Các bậc tiên tổ, tiền nhân họ hàng nhà tôi cũng chôn ở Mả Đò, mỗi ngôi mộ một nấm cỏ xanh, gia tộc khi sống thì quần tụ với nhau từng khu sau lũy tre làng, chết lại về Mả Đò sum họp nơi âm phủ.

Tồn tại được gần nghìn năm thì Mả Đò gặp hạn. Năm 1964, máy bay Mỹ đánh ra miền Bắc. Bọn phi công láu cá cứ ép sát mặt biển mò theo sông Văn Úc để tránh bị phát hiện, tới sâu trong đất liền mới vọt lên ném bom, bắn tên lửa phá cầu Rào, cầu Niệm, bến cảng, kho xăng, trận địa pháo phòng không. Chuyện này, là người trải qua thời tao loạn, thì tôi nói thẳng, có hồn ma ông John McCain làm chứng, máy bay Mỹ chủ yếu nhắm vào những cơ sở quân sự, quốc phòng hoặc những nơi tham gia vào cuộc vận chuyển gây nguy hại cho Mỹ, chứ nó không có ý định đánh vào cơ sở dân sự thuần túy. Nếu cứ như bộ máy nhà nước tuyên truyền rằng Mỹ gây chiến tranh hủy diệt, đưa miền Bắc trở lại thời kỳ đồ đá thì có nhẽ không hẳn đúng. Nó mà hủy diệt, đánh lung tung thì làm gì còn Nhà hát thành phố Hải Phòng, đảo đèn Hòn Dấu, nhà bưu điện (những kỳ tích kiến trúc thời thuộc địa), trường này trường nọ. Có những vụ bom rơi vào khu dân cư, phần lớn do mục tiêu nằm lẫn vào đó. Thôn Phúc Lộc gần cầu Niệm đêm 16.4.1972 bị bom chết mấy chục người cũng bởi nằm sát trận địa pháo phòng không bảo vệ nội thành. Cũng như ở Hà Nội 12 ngày đêm vậy, bệnh viện Bạch Mai trúng bom bởi bộ tư lệnh phòng không-không quân nằm ngay kế đó. Còn phố Khâm Thiên gần nhà ga Hàng Cỏ, đầu mối vận chuyển vũ khí. Nó đã cố ý hủy diệt thì Phủ chủ tịch, Nhà hát thành phố… làm gì còn tới bây giờ.

Để chặn chúng, đám máy bay tinh quái ấy, nhà nước lệnh cho xã tôi phải giải tỏa ngay Mả Đò, bốc hết xương cốt dời vào Mả Vối làng trong. Chỉ trong hơn nửa tháng, mộ bị dời gần hết, còn cái nào không kịp hoặc chưa có thân nhân thừa nhận, xe ủi tới ủi sạch băng. Dân công mấy xã xung quanh được huy động đào đắp, sau vài ngày hiện hình 12 chiếc ụ tên lửa như những quả núi con con chiếm hết mặt bằng bãi tha ma. Trận địa tên lửa Mả Đò ra đời từ ngày đó, cuối năm 1964.

Có một thời, trận địa Mả Đò thành “khu du lịch, đô thị văn hóa” của làng Trà. Các cụ phụ lão trồng phi lao, trồng chuối ngụy trang cho ụ tên lửa, cả một vùng xanh ngắt, rì rào. Mỗi tuần bộ đội chiếu phim 2 đêm, tinh phim hay của Liên Xô, cả làng ra xem miễn phí. Bộ đội tên lửa SAM hầu hết trình độ hết phổ thông hoặc đang học đại học, mồm mép như tép nhảy. Mà con gái làng Trà thì lại xinh, “Cổ Trai đế vương, Trà Phương công chúa”. Nhiều mối tình đã nảy nở, nên duyên, trong đó có cả hai cô em họ bên ngoại nhà tôi. Chỗ mồ mả hoang vắng mới hồi nào chỉ đi đánh dậm ngang qua cũng rùng mình, sợ ma, giờ giống cái chợ. Tới tận một hôm năm 1966 máy bay Mỹ phóng tên lửa trúng ngay xe điều khiển của sĩ quan, khiến thiếu úy Trần Phúc Cán (người Bình Định) hy sinh thì những cuộc vui chỗ bãi tha ma cũ mới thưa dần. (còn tiếp)

Nguyễn Thông