Mách nước

Theo nghĩa từ Hán Việt, tuyên là bày tỏ điều gì đó cho người khác biết, nói/đọc cho to lên. Tuyên ngôn là nói rõ lời với đám đông, tuyên ngôn độc lập là lời công bố cho người ta biết về quyền độc lập. Khi đã tuyên thì có chủ thể là bản thân, và đối tượng tiếp nhận là đám đông.

Thệ nghĩa là thề, thề bồi, hứa, hứa hẹn. Thệ hải minh sơn nghĩa là chỉ vào biển vào núi mà thề mà hẹn. Truyện Kiều có câu "Đệ lời thệ hải minh sơn/Làm con quyết phải đền ơn sinh thành". Làng tôi hồi xưa có một tay yêu cô gái làng bên, nghe đâu thày bu cô không đồng ý, ổng trèo lên núi Trà đầu làng rồi "tuyên thệ": Đứng trên đỉnh núi ta thề/Không lấy được Thấu không về Trà Phương. (Thấu là tên cô ấy, rồi sau đó hai người lấy được nhau, có nhẽ do thề khiếp quá, hai cụ kia không dám cản nữa). Cũng gần làng tôi, cách 2 cây số, có thôn Hòa Liễu nổi tiếng với hội thề, còn gọi là Minh thệ hội - Hội Minh thệ (chứ không như mấy ông bà nhà báo và quan chức văn hóa đếch biết gì, toàn gọi là hội Minh thề, nửa ta nửa tàu, gớm chết). Hương chức làng Hòa Liễu thề không tư túi tiền bạc của dân, bây giờ gọi là tham nhũng. Giờ thì thệ cứ thệ, tham nhũng cứ tham nhũng.

Vậy thì tuyên thệ nghĩa là thề trước đám đông, rằng mình sẽ thế này thế kia, cũng chả khác gì bảo thưa các ông các bà, lòng tôi như cái bánh chưng bánh giò đây, chỉ tiếc không bóc được từng lá ra cho các ông bà tỏ tường.

 
Người ta có thể thề nhiều lần. Ví dụ tôi hồi bé từng thề sống thề chết với anh Tiến tôi không lấy cục tẩy của ảnh. May mà không lấy thật, chứ cũng thích cục tẩy Trung Quốc ấy lắm, lấy mà bị điều tra ra chắc chết đòn, có khi không sống tới bây giờ bởi tẩy chì hồi ấy quý hơn người. Lần khác tôi lại thề không làm cháy đống rơm nhà chú Mịch dù cũng có tí ti liên quan (đốt pháo), may mà nhà chú kịp đổ dăm thùng nước cứu được... Tuy nhiên, cùng một nội dung thì chỉ thề/tuyên thệ một lần, nói như ông anh tôi, đéo ai lại thề mấy lần cho một thứ bao giờ, mất thiêng, nhảm.

Vậy thì tôi khuyên ông chủ tịch nước và ông thủ tướng, tốt nhất là đừng thề bồi chi nữa, tuyên mí chả thệ, ai nghe. Nếu buộc phải thực hiện quy trình, thì cứ ưỡn ngực đứng trước đám đông mà tuyên thệ rằng "tôi xin thề như lần trước", mới thề cách nay vài tháng chứ lâu lắc gì. Thề thế vừa tiết kiệm thời gian (để tan nhanh đám đông về chống dịch), vừa đỡ khủng bố người khác, nhể.

Thương thì mới mách vậy, chứ người khác, tôi kệ.

Nguyễn Thông