Xuân Ba

Trông như gã sumo Nhật ấy nhỉ

Xuân Ba có nhiều “tước hiệu” lắm, hội viên đủ thứ hội, nào nhà văn, nhà báo (trung ương đàng hoàng), nhà thư pháp (chữ Hán, đẹp đến mức ngài Cao Tự Thanh cũng buông lời khen), cả hội viên hội… đồng hương Thanh Hóa nữa, thậm chí còn được bọn đồng nghiệp lếu láo phong là “vua phóng sự đất Bắc” thời hậu Vũ Trọng Phụng. Được cái với bạn bè hắn không bao giờ kẻ cả, tỏ vẻ ta đây. Hắn đã từng ngồi trò chuyện tay đôi với những vị quyền thế nhất nước, nhưng kệ, chúng tôi vẫn gọi hắn là thằng Xuân Ba.

Hai chiến tướng, Xuân Ba và Cao Tự Thanh, đều đá hay mọi nhẽ (chụp 25.10.2006)

CHẢ SỢ AI, CHỈ SỢ VỢ
Nhớ dạo Trường đại học Tổng hợp Hà Nội và khoa Ngữ văn làm lễ kỷ niệm 50 năm thành lập, bọn văn khóa 17 (1972-1976) ăn theo tổ chức buổi họp mặt nhân 30 năm ra trường (1976-2006), Xuân Ba nhà ta được đám con gái cơ cấu chức trưởng ban lo chỗ ở cho đồng môn tứ xứ về, lo luôn hội trường bàn ghế. Mụ Sánh “lớp trưởng tự phong” bảo chúng mày đè chúng tao mãi rồi, giờ mày chỉ mỗi việc cỏn con kêu ca cái đếch gì. Thế mà hắn làm ra trò, đâu ra đấy. Nhà khách báo Tiền Phong mấy hôm như cái chợ vỡ, đến nỗi lúc 2 giờ đêm một cô tiếp tân lên nhờ tôi nhắc mấy anh mấy chú đi nhè nhẹ, nói nhè nhẹ kẻo ảnh hưởng tới khách đang tá túc ở đây. Tôi bảo chị hãy gặp ông Xuân Ba, chỗ người nhà dễ ăn dễ nói hơn, cô ấy lắc đầu chán nản “thế thì còn nói làm gì, em vừa thấy ông ấy hát rống lên, phun khói thuốc lào mù mịt, có mà trời bảo”. Chưa tin, tôi dòm vào, ông Xuân Ba đang ôm, túm chim ông nghè Nguyễn Sĩ Đại (báo Nhân Dân) vật ra giường, lè nhè “mày khai thật đi, hồi đó mày sờ… con nào”. Con nào mà hắn hỏi tức là bọn con gái, các mụ ngoài 50 đang ngồi đây, tất nhiên hồi năm thứ nhất, thứ hai mới mười bảy mười tám xinh mơn mởn. Phởn xong, vê mồi thuốc lào rõ to, hắn rít sòng sọc nhả khói đặc phòng, mắt nhắm nghiền, chõ sang mấy mụ sồn sồn đọc thơ Trần Ngọc Thụ “Trông xa cứ tưởng bác già/ Lại gần mới biết chỉ là chú thôi/ Cầm tay đích thị anh rồi/ Đè nhau xuống chiếu là tôi với mình”. Bọn con gái rú lên chạy ríu ra cửa. Chạy nhưng vẫn thích, vẫn muốn ngồi nghe nó tán phét, nói bậy.
Nhân đây kể thêm chuyện thuốc lào. Cái điếu cày là vật bất ly thân của hắn, ngay cả khi theo chân tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng biết bao lần sang Mỹ, Pháp, Nga, Tàu… hắn vẫn dúi vào túi hành lý khẩu bazôka tre bóng lưỡng và gói thuốc lào Vĩnh Bảo mà vợ hắn chuẩn bị sẵn. Mấy lần gặp nhau, chả biết khen hay chê, hắn cằn nhằn rằng mụ vợ lắm điều nhưng tâm lý ra phết, mỗi chuyến chồng công cán xuất ngoại mụ lo chả thiếu thứ gì, chồng vội ra xe quên bazôka mụ còn te tái chạy theo. Ai chứ “mụ” Khánh vợ hắn thì tôi biết, kể từ dạo mới hết Mỹ ném bom miền Bắc, trường Tổng hợp từ đất sơ tán Yên Phong - Hiệp Hòa (Hà Bắc) ven sông Cầu về lại Mễ Trì. Chỉ cách nhau một con đường, bọn văn khoa bên này đêm đêm leo tường chui rào sang tán bọn con gái ngoại ngữ bên kia, hồi những năm 70 cơ. Nhưng ấn tượng nhất lần tôi ra Hà Nội cuối tháng 10.2002, vào đúng cái hôm xảy ra vụ cháy ITC ở Sài Gòn. Buồn quá, Xuân Ba dẫn tôi lang thang kinh kỳ suốt đêm. Tôi đói thèm phở Bát Đàn, dù biết mười mươi khuya rồi Bát Đàn dọn dẹp từ tám hoánh nhưng hắn vẫn chiều bạn, vẫy chiếc taxi bảo chạy tới đó. Vắng tanh. Phố xá mờ hơi sương lạnh. Lác đác vài đôi tuổi teen ôm hôn nhau dưới gốc cây. Cậu tài xế chắc cũng sốt ruột muốn về sớm, làu bàu đã bảo mà không nghe, bây giờ các bố đi đâu? Thì tao bắt đền, chở đi đâu kệ mày - Xuân Ba bảo. Lang thang mãi, về nhà đã hơn 3 giờ sáng, “mụ” Khánh vẫn sáng đèn chờ cửa, lại còn lấy khăn lạnh lau mặt cho chồng giã rượu. Lão Xuân Ba ngoài đường mồm miệng xoen xoét, thế mà vào nhà cứ im thin thít. Hóa ra cũng biết sợ. Kể từ đấy tôi khiếp ông bạn tôi một thì phục vợ hắn mười.

Máu chữ nho, thơ cổ; mà múa bút lông viết thư pháp Tàu đẹp ra phết

Nó cùng mụ Nguyễn Thị Thu Hà- Phó giám đốc NXB Phụ nữ hái chanh dây ở vườn nhà mình (vợ chồng cháu Thành Thảo trồng giàn chanh hết sảy), ảnh chụp 28.10.2006

CHÚNG NÓ BẢO TAO LÀ VĂN NÔ, MÀY Ạ
Ở báo Tiền Phong, nói gì thì nói, Xuân Ba là một thứ thương hiệu đắt giá. Đăng bài hắn, báo dễ bán, bán chạy. Nhiều người tìm đến tờ báo ấy vì thích, thậm chí mê lối viết phóng sự của hắn. Nổi lên từ dạo viết về ông Tạ Đình Đề, về lao Hỏa Lò những năm 80. Làm mấy vụ điều tra, có đận lên bờ xuống ruộng suýt ra tòa. Thầy Hà Minh Đức kể: mấy ông bạn bộ trưởng than với tôi, công an, thanh tra, cấp trên cũng chẳng sợ, chỉ sợ nhất ông Xuân Ba học trò thầy. Ông ấy mà ngó vào đâu là chúng tôi khiếp đấy.
Một thời cứ mỗi lần có lãnh đạo cấp cao Đảng, Nhà nước đi nước ngoài là hắn lại có tên trong danh sách ký giả tháp tùng, người ta mời đích danh Xuân Ba chứ không phải báo Tiền Phong cử đi. Hắn viết nhanh, tóm được nhiều cái hay cái lạ. Xuân Ba bảo nhanh thì thằng nào chả nhanh nhưng tao có cách của tao. Chuyên cơ đằng vân sang Âu sang Mỹ mất cả chục tiếng đồng hồ đường trời, lúc các cha (ý nói đồng nghiệp) lim dim hoặc tán láo thì tao tranh thủ dựng sẵn bộ khung bài viết, mày biết đấy, “bố” nào đi đâu thì hoạt động chả na ná nhau. Đến nơi tao chớp chi tiết điền cụ thể vào, trả nợ bài vở cho nhà thật nhanh rồi chuồn, lê la chỗ này chỗ khác, gặp người này người kia, bám theo đoàn có mà ăn cám. Thấy tao viết bút bi vất vả, gõ vi tính công cộng cũng hay gặp trắc trở, lại khó gửi bài, gửi ảnh về nhà, thằng con tao thương bố mua cho cái laptop những hơn hai nghìn đô. Thế mà suýt mất, cái đận năm 2000 theo Thủ tướng Phan Văn Khải thăm Hà Lan, Đức. Lúc rời Hamburg về thế quái nào quên béng ở khách sạn, không hề nhớ mình có cái thứ laptop ấy, nhưng điếu cày thì nhớ bằn bặt cấm có quên, nếu quên thằng Hữu Ước nó cũng nhắc. Lúc máy bay sắp cất cánh chợt hoảng hồn, thôi thế là mất tiêu hơn hai nghìn đô. Cầu cứu chủ hãng tàu bay Nguyễn Xuân Hiển, lão mắng ầm lên, bảo đi với thủ tướng chứ có phải đi chợ đâu mà chờ với đợi, nhưng được cái lão tốt tính chỉ đạo ngay đám nhân viên Vietnam Airlines liên hệ tìm lại được, gửi về sau.

Cùng đồng môn, bác thượng tá CA Nguyễn Doãn Tấn thi "ăn" đặc sản Vĩnh Bảo (26.10.2006)

Nói không quá đáng, dễ chừng hắn đã đi khắp thế giới. Chí ít cũng từng đàng hoàng chĩnh chện bước vào Nhà Trắng (Mỹ), điện Kremlin (Nga), điện Élysée (Pháp), Đại lễ đường nhân dân Bắc Kinh (Trung Quốc), còn những “vùng sâu vùng xa” thế giới thì vô kể. Vậy mà lúc nào cũng bảo “tao chỉ như ếch ngồi đáy giếng”.

Thỉnh thoảng hắn vào Sài Gòn lại réo bạn bè. Nằm gác chân lên nhau, trong gió heo may lành lạnh hiếm hoi ở đất phương nam, hắn kể bao chuyện trên trời dưới bể rồi đột ngột kết: Tây tàu đủ cả nhưng mày ạ, chả đâu bằng xứ mình. Năm ngoái tao có hơn tháng lang thang miệt Cà Mau. Khoái chi mà khoái rứa. Mấy cha đất mũi đãi đặc sản rùa rắn thâu đêm suốt sáng. Chẳng biết bụng dạ mình yếu hay cái món thịt rùa nó hàn, chạy suốt đêm. Về nhà, ông anh họ bảo phải rồi mày ăn đông ăn tây lắm mà còn ngu, dám nốc cả thịt “tứ linh” chết chả oan. Nhưng phải nói con gái xứ sông nước Nam Bộ đẹp thật. Xuồng máy chạy dọc kênh, nhìn lên bờ thấy chúng ngồi giặt đồ xắn quần tận bẹn, trắng khiếp, đứa nào đứa nấy vú như hai trái dừa. Nói vụng con mẹ đĩ nhà tao, thế mới đúng đàn bà, bọn thành thị chân dài chân ngắn môi son má phấn, vứt.
Hồi cuối năm ngoái, đang nửa đêm từ Hà Nội, Xuân Ba gọi tôi “mày làm gì đấy thằng khốn nạn. Hà thành chớm đông rồi con ạ”. Bất chợt nghĩ thằng này có vấn đề rồi. Mùa đông, ừ nhỉ, lại nhớ mấy chục năm trước rét cắt da cắt thịt túm tụm với nhau bên bờ sông Cầu, lạnh chả ngủ được cứ trằn trọc mãi, thoắt cái tóc đã pha sương. Tôi chúc hắn có sếp mới, hắn càu nhàu đứa nào lên thì tao cũng vậy thôi, vẫn chỉ là thằng Xuân Ba quèn chả ham hố gì. Có mấy đứa nó còn bảo tao là văn nô, có lẽ thật thế mày ạ. Giọng hắn chùng hẳn xuống. Tôi biết hắn buồn.

Bác Nguyễn Duy khai trương nhà sách, Xuân Ba kéo cả tớ theo, ngồi nghe nó, anh Duy, ông GS Tương Lai, và ông Tổng biên tập báo văn nghệ Nguyễn Trí Huân (phải) tán chuyện (12.7.2008) biết thêm ối điều. Bác Duy đúng là kho chuyện

N.T