Bạn bè

Tổng số lượt xem trang

Tìm kiếm Blog này

Thứ Năm, 2 tháng 7, 2015

Thành ngữ mới (3): Đi tắt đón đầu

Thành ngữ này, “đi tắt đón đầu”, thực ra chỉ được dùng phổ biến trong những năm gần đây, cụ thể là thập niên 1990 và khoảng 2000-2005, sau đó có lẽ thấy cũng nhàm mà chả ép phê gì nên người ta ít xài, dần bỏ, không mấy khi nhắc đến nữa. Cái gì cũng có thời hoàng kim của nó, hết thịnh lại suy, còn với thành ngữ này có hết suy lại thịnh không thì tôi chả dám chắc. Nhưng đúng là, khoảng một thập niên rưỡi ấy, trên mồm mấy ông cán bộ, nhất là những ông lãnh đạo cấp cao và mấy ông tuyên huấn, cứ mở vòm ra là nghe í ới “đi tắt đón đầu”. Còn báo chí thì thôi rồi, vô thiên khênh, hầu như ngày nào cũng có bài chen vào cho bằng được cụm “đi tắt đón đầu”. Có thế mới thời thượng, mới theo kịp thời đại.

Nghĩa của nó là gì, tạm hiểu nôm na là không đi theo lối thông thường, lối cũ, lối mòn, lối mà nhiều người đang đi. Không đi nữa, phải tìm con đường khác, quen gọi là đường tắt, ngắn hơn, mất ít thời gian hơn, mà lại đạt được mục đích, kết quả nhanh hơn. Và tất nhiên, siêu của đi tắt, là đón đầu, ông chạy mẹ nó lên trước, chặn ngay hàng đầu, có bao nhiêu ông chớp tất, hứng tất, biến thành của ông, cứ cho chúng mày bở hơi tai xách dép chạy theo. Đi tắt đón đầu suốt hơn chục năm đã thành chủ trương, đường lối phát triển của một xã hội, một nền kinh tế đang mày mò, loay hoay chưa biết về đâu; của một xã hội thiếu rất nhiều hạ tầng cơ bản cả về vật chất lẫn ý thức nhưng cứ muốn ăn xổi ở thì, muốn đốt cháy giai đoạn. Nói chung là rất ảo tưởng, phi thực tế, không tự lượng, tự đánh giá đúng lực của mình. Cũng những năm ấy, các ông lãnh đạo đi đâu cũng kêu dân chúng, địa phương này nọ phải phát huy nội lực nhưng thực ra cả một xã hội đang rã rời, sức tàn lực kiệt, chưa tính chuyện đổ cháo, đổ nước đường vực nó dậy, lại cứ muốn bóp nặn, vắt kiệt nó. Lãnh đạo với tầm nhìn như thế chỉ chết dân.

Thực ra không phải ai, không phải lúc nào người ta cũng thích đi tắt đón đầu. Thậm chí còn ngược lại. Vị thi sĩ đa tình Nguyễn Bính chả là ví dụ đáng nhớ ư: “Cái ngày cô chửa có chồng/Đường gần tôi cứ đi vòng cho xa/Lối này lắm bưởi nhiều hoa/Đi vòng để được qua nhà đấy thôi”. Tuy nhiên, nhiều khi đi tắt còn chả ăn ai, thứ nhất cự ly, thứ nhì cường độ, nên đi vòng chỉ tổ mỏi chân. Thương ông Nguyễn Bính ngẩn ngơ trong cảnh “Bờ rào cây bưởi không hoa/Qua bên nhà thấy bên nhà vắng teo/Lợn không nuôi, đặc ao bèo/Giầu không dây chẳng buồn leo vào giàn”. Nó đi lấy chồng thì lợn chết đói.

Lại có những ông bà thích đón đầu, cứ phải là số 1 mới chịu. Có một dạo người ta đùa nhau: “Thi đua ta quyết tiến lên/Tiến lên ta quyết tiến lên hàng đầu/Hàng đầu không biết đi đâu/Đi đâu không biết, hàng đầu cứ đi”. Nói dại miệng, nó cũng giống như xứ mình đang tiến lên chủ nghĩa xã hội bao năm nay và cho đến bây giờ. Cái gọi là đỉnh cao, là hàng đầu của thể chế xã hội loài người ấy thực ra nó mờ mịt lắm. Cả đám đông để cho anh mù dẫn dắt cứ tinh thần cách mạng vùn vụt xông lên nhưng rồi ngơ ngác chả biết mình đang đứng ở chỗ nào, hoang mang không biết đi đâu nữa.

Những năm ấy, tôi biết anh Hoàng Minh Châu, Phó tổng giám đốc Công ty FPT, phụ trách địa bàn phía nam của công ty này. Người thấp đậm, tướng ngũ đoản, trông ná ná như ông cựu thứ trưởng bộ Tài nguyên – Môi trường Đặng Hùng Võ vậy. Đó là một người thông minh cực kỳ, nhạy bén, hoạt khẩu, dễ gần, đám nhà báo chúng tôi học được ở anh ấy nhiều điều. Một lần FPT họp mặt cuối năm, chuyện gần chuyện xa vui vẻ, có chị phóng viên cắc cớ hỏi anh Châu, anh ạ, liệu FPT có chuẩn bị gì để đi tắt đón đầu không. Anh Châu cười: Đi tắt đón đầu, nghe thì hay lắm, nhưng xin lỗi, rất vớ vẩn. Mình cứ làm như người ta ngu cả, ngồi yên cho mình muốn làm gì thì làm. Chả nhẽ thiên hạ họ để mặc cho chỉ một mình ông đi tắt, còn họ thì đủng đỉnh đi đường vòng. Chả nhẽ họ để ông vùng lên đón đầu, còn họ lụt đụt lẽo đẽo chạy phía sau. Cứ đường thẳng, vững vàng mà đi rồi đến đích, không cần phải tắt tiếc gì cả.

Viết đến đây, sực nhớ hồi xưa học triết học Mác - Lênin, các giáo sư môn này đều khẳng định với chúng tôi rằng chủ nghĩa xã hội là con đường tắt, không thông qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa để đến bến bờ hạnh phúc no ấm. Nhưng trước khi vào đường tắt, nhìn xa xa chưa thấy hạnh phúc no ấm đâu, họ bảo rằng còn phải trải qua thời kỳ quá độ, mà quá độ đếch biết nó dài ngắn thế nào. May mà vừa rồi ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng công khai thay mặt đảng cầm quyền bảo rằng cả trăm năm nữa chưa chắc xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Thế thì bỏ mẹ nó đi chứ theo làm gì, tắt mới chả tiếc, cứ đường vòng cũng còn may ra biết thế nào là cơm no áo ấm.

Nguyễn Thông

8 nhận xét:

  1. "Cả đám đông để cho anh mù dẫn dắt"

    Bác Thông ám chỉ ai thế ?

    "Thế thì bỏ mẹ nó đi chứ theo làm gì, tắt mới chả tiếc"

    Bỏ thế nào được mà bỏ . Chủ nghĩa xã hội là con đường Bác Hồ vĩ đại của các bác chọn cho dân tộc và đất nước . Bỏ con đường Bác đi à ?

    "cứ đường vòng cũng còn may ra biết thế nào là cơm no áo ấm"

    Chúng ta đang đi đường vòng đấy chớ . Có 1 câu nói đùa trong giới có học ngoài này, "Chủ nghĩa xã hội/cộng sản là con đường dài nhất, (tớ thêm), đau khổ, đẫm máu và tốn kém nhất để đi lên tư bẩn".

    Chúng ta không đi đường vòng thì đi đường gì ?

    Trả lờiXóa
  2. XHCN là xếp hàng cả ngày chứ làm gì có"đi",bởi thế những thằng yêu yếu như Campuchia,Myanma nó đi từng bước chầm chậm,không tắt,không đón gì mà vẫn đuổi kịp và đang vượt cái thằng XHCN rồi đấy

    Trả lờiXóa
  3. Nhận xét này đã bị quản trị viên blog xóa.

    Trả lờiXóa
  4. Gửi Anh Nguyễn Thông, vừa rồi tôi vào FB của anh, anh có neu về từ ngữ: kháng chiến. Tôi xin góp ý với anh nếu có gì sai anh bỏ qua cho tôi, vì so trình độ anh hơn tôi rất nhiều.Cái này nó liên quan đến 2 từ- khởi nghĩa và kháng chiến.Từ khởi nghĩa đại loại là định nghĩa cho một lực lượng nào đó chưa có quyền hành gì, dung len de danh chinh quyen ve minh. Còn từ kháng chiến dành cho những lực lượng nào đó tạm thời mất quyền lực, có thể mất hết hoặc mất ở từng khu vực.Ví dụ như:cuộc khởi nghĩa hai bà trưng, cuộc khởi nghĩa cách mạng tháng tám....và kháng chiến thì là: cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông , cuộc kháng chiến chống thực dân pháp {sau năm 45} Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.Tôi rất thích các bài của anh và học được rất nhiều. Thân chào anh, người đồng hương .

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Cảm ơn bác ạ. Đó là bác nói về mặt ngữ nghĩa, nói mãi thành quen, đám đông chấp nhận được; nhưng về mặt ngữ pháp thì rõ ràng "kháng chiến chống Pháp" là thừa, diễn đạt dài dòng ra thành "cuộc chiến đấu chống lại chống Pháp". Thật ra trên thực tế có trường hợp đó, đảng cộng sản chống lại quốc dân đảng, mà quốc dân đảng là lực lượng chống Pháp.

      Xóa
  5. "Bỏ qua tư bản chủ nghĩa, tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội!" Cách đây 35 năm, bọn mình học sỹ quan, các ông khoa xã hội dạy thế, sách ông tổng bí nói thế! đến nay cũng ông tổng bí nói: hết thế kỷ 21 này chưa chắc đã đến nơi?? Đường đi tắt của các ông ấy chắc là còn dài lắm lắm? dân Việt cứ ráng lên nhé!? Mà nghe đâu quay lại đường cũ rồi nhưng lại bị lạc đường??? tội nghiệp!!

    Trả lờiXóa
  6. 'Đi tắt, đón đầu' là thuật ngữ, không thể gọi nó là thành ngữ được, dù thêm vào từ 'mới'. Vì sao? Xét về vỏ ngôn ngữ, cấu trúc của nó chứa đa nghĩa. Hiểu đi tắt để đón đầu hoặc hiểu Đi tắt/ Đón đầu đều được. Âm điệu, hình ảnh không có hoặc có nhưng không đối xứng. Xét về mặt ý nghĩa thì nó không là chân lý, đích hướng của thành ngữ. Cuối cùng, sản phẩm này không phải của nhân dân, nguồn vốn giàu có về kinh nghiệm sống, phong phú về nhịp điệu, ngôn từ. Thuật ngữ sinh ra từ sự bí đường, bít lối, đầy ngụy biện trong tình cảnh lọt tọt chạy sau cùng của một số ít người quyền cao trí lùn.
    Về toán học, 3 đại lượng đường dài, thời gian, vận tốc luôn hữu quan. Chỉ đi tắt ( đại lượng đường dài ) mà bỏ qua 2 đại lượng kia thì sự giáo huấn, khuyên bảo, chỉ dạy ấy không thể tin nổi.
    Một điểm nữa, nói luôn, trí hay quên:
    Nên viết:" Trầu không, dây chẳng buồn leo vào giàn". Thiếu dấu phẩy, dễ hiểu sai.
    Mình nói thật: Cố học cách hành văn giản dị mà trong sáng của Bác Thông nhưng khó quá. Dăm ba hôm, Bác giới thiệu một thành ngữ, cũ mới gì cũng tốt. Tôi nghĩ, sở trường của Bác. Hãy phát huy tiểu mục này. Từ 'góc sân văn học dân gian' sẽ bật lên nhiều mảng thú vị của cuộc sống. Thân quí.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Em luôn tiếp thụ sự góp ý của anh. Cảm ơn anh ạ.

      Xóa