Tôi rất ghét câu dạy đời “Nếu anh bắn vào quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn anh bằng đại bác” bởi nó rất hồ đồ. Có những thứ quá khứ cần bị đào sâu chôn chặt mới vươn tới tương lai được, vào kỷ nguyên mới được.
Những nhà lãnh đạo, cầm quyền nước này đã không ít lần chủ trương “gác lại quá khứ, hướng đến tương lai”. Đó là nhận thức, tư duy cởi mở, nhất là ở một nước từng chiến tranh liên miên với nhiều kẻ thù. Chỉ có điều, chủ trương ấy bị “nhất bên trọng, nhất bên khinh”, không được thực thi tử tế. Điều đó ta có thể thấy rõ nhất trong quan hệ của nước này với Trung Quốc và Mỹ. Tôi không cần nhắc ra đây, bởi hầu như ai cũng rõ.
Từ đầu năm tới giờ, thậm chí từ năm ngoái, bộ máy từ trung ương tới địa phương nhắc nhỏm nhiều về việc tuyên truyền những “ngày lễ lớn” và sự kiện trọng đại trong năm 2025. Tất nhiên ở vị trí đầu của chuỗi việc trọng ấy là kỷ niệm “50 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước” - 30.4. Cụm từ ấy qua nửa thế kỷ tồn tại đã tới lúc cần được xem xét lại, thậm chí khí muộn.
Phe chiến thắng trong cuộc chiến tranh Bắc - Nam 1954-1975 dĩ nhiên có quyền đặt ra bất cứ khẩu hiệu nào mà họ thích. Khi không khí chiến thắng sôi sùng sục, chả mấy ai để ý nó có đúng không, hợp lý, chính xác không, ví dụ “giải phóng miền Nam”. Ông Lưu Hữu Phước từng có hẳn bài hát “Giải phóng miền Nam” kêu gọi “đây Cửu Long hùng tráng, đây Trường Sơn vinh quang, thúc giục lòng ta xung phong đi giết thù”. Ông Hồ Bắc viết “Ta đang sống những ngày lịch sử, ta xốc tới bước trên đầu thù, ta phát cao lá cờ thắng lợi trên Sài Gòn”, ông Lư Nhất Vũ thì “Sài Gòn đó đang chờ ta tải đạn về”... Tất cả chỉ nhằm “giải phóng miền Nam rên xiết dưới ách Mỹ ngụy”.
Về sự nghiệp “giải phóng” ấy, có nhẽ ta chỉ cần nêu ý kiến của hai người từ hai phía, bên thắng cuộc và bên thua cuộc. Ông Võ Văn Kiệt trăn trở (trên báo Quốc tế, nay là báo Việt Nam và thế giới của Bộ Ngoại giao, số ra ngày 30.3.2005) “30 tháng 4 là chiến thắng vĩ đại nhưng chúng ta đã phải trả giá cho chiến thắng đó bằng cả nỗi đau và nhiều sự mất mát, có hàng triệu người vui mà cũng có hàng triệu người buồn” nên phải thực tâm khoan dung, hòa hợp. Nhà thơ Bùi Giáng thì chua chát “Đánh cho Mỹ cút ngụy nhào/Đánh cho chết mẹ đồng bào miền Nam”, câu này tôi được nghe từ cuối thập niên 70, ai cũng bảo của Bùi Giáng.
Ông Sáu Dân Võ Văn Kiệt khuyên phải thực tâm khoan dung, hòa hợp, chứ đừng nói một đằng làm một nẻo. Tôi sống ở miền Nam từ đầu năm 1977, cũng gần nửa thế kỷ rồi, đã gặp đủ dạng người miền Nam, từ người ít học, làm thuê làm mướn tới bậc nhân sĩ trí thức, kể cả những người bên thắng cuộc. Trò chuyện với họ, tôi hiểu rằng đại đa số người dân miền Nam không thích thú gì việc “giải phóng miền Nam”. Nhiều thầy giáo dạy cùng trường tôi, những trí thức được bên thắng cuộc “lưu dung” (tha cho, giữ lại để dùng) không ít lần nói “chúng tôi đang yên ổn, đâu cần các thầy vào giải phóng để rồi phải sống khổ sở thiếu thốn như thế này”. Đó là năm 1978, Sài Gòn đang nếm mùi cách mạng làm chủ tập thể, bao cấp.
Không tin lời trên, các vị cứ làm cuộc điều tra, kiểu như thăm dò dư luận, lấy ý kiến dân miền Nam, nhất là những người sống từ trước 30.4.1975 thì rõ ngay. Tất nhiên chính quyền chẳng dại gì làm thế.
Lịch sử là dòng chảy sự kiện theo thời gian. Có một lịch sử khách quan, như vốn có, tồn tại bên thứ lịch sử theo ý chí của nhà cai trị. Giờ làm gì còn người chép sử như Thái sử Bá thời xưa kiên quyết chép “Thôi Trữ giết vua” dù biết ghi như thế là chết. Sử thời nay là sử của tuyên giáo, tuyên truyền, nhào nặn.
Với sự kiện 30.4 cũng vậy. Năm nào kỷ niệm 30.4 cũng đình đám, bất kể chẵn hay lẻ. Năm nay 2025 tròn 50 năm. Tròn hay không cũng do ý chí con người định ra. Kỷ niệm là một chuyện, nhưng cần nghĩ đến tương lai, đến tiền đồ dân tộc, lòng dân. Cứ ăn mày quá khứ mãi, liệu có mài nó ra để sống, để phát triển được không, nhất là để thu phục nhân tâm, hòa hợp dân tộc, hợp với tình cảm và ý chí của đại đa số người Việt được không…
Vậy nên, tốt nhất chỉ nêu mệnh đề, mục đích kỷ niệm “ngày thống nhất đất nước”, bớt chuyện giải phóng, bắn giết, hung hăng, đau buồn, đụng chạm đến nỗi đau, sự buồn của “triệu người buồn” đi. Chỉ cần “kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất đất nước” là đủ, quá đủ. Vừa đủ, chính xác với lịch sử, vừa hợp lòng người. Đó mới là hòa hợp thực sự.
Trong bộ máy cai trị, người như ông Kiệt rất hiếm, vô cùng hiếm, nhưng hậu sinh, kế nối ông không phải không có. Ngày 26.2.25, tại cuộc họp với Ban Chỉ đạo trung ương về kỷ niệm các ngày lễ lớn, ông Nguyễn Văn Nên - Bí thư Thành ủy TP.HCM khẳng định “ngày hòa bình có người vui người buồn, nhưng đã 50 năm, nỗi buồn cá nhân cần được hòa vào niềm vui đất nước”. Cứ như ý ông Nên, niềm vui đất nước cần phải góp phần xóa đi những nỗi buồn cá nhân.
Một vài báo quốc doanh cũng vậy, đã có sự tình thức. Họ đã ý tứ chỉ đăng “kỷ niệm ngày thống nhất đất nước” mà “vô tình” quên mất vế đầu, “ngày giải phóng miền Nam”. Đừng theo kiểu ông Trọng bảo đó là sự suy thoái, mà chính là tỉnh thức.
Bước vào kỷ nguyên mới, cần phải có những cuộc cách mạng tư duy như vậy. Cứ vẫn đầu óc cũ, nhất là bộ máy tuyên giáo, thì kỷ nguyên mới muôn đời chỉ vô hình như khát khao, ước vọng.
Nguyễn Thông
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét