Sáng 1.12. Ngày đầu tiên của tháng cuối cùng năm 2016. Đang giờ làm việc, theo thói quen tôi rà rà con chuột vào các kênh tin tức xem có gì hay gì mới không. Bàn tay chợt khựng lại, như không tin vào mắt mình. Dường như có luồng khí lạnh toát chạy dọc sống lưng. Đập vào mắt là cái tít trên một tờ báo điện tử báo tin ca sĩ Quang Lý đột ngột qua đời.
Hỡi dòng thông tin lạnh lùng kia, lẽ nào đó là sự thực? Không muốn cũng chả được: Ca sĩ Quang Lý qua đời do nhồi máu cơ tim lúc 9 giờ sáng nay (1.12) sau khi đi tập thể dục về. Người đàn ông mạnh khỏe mới… 65 tuổi tây ấy hôm qua còn tràn đầy sinh lực, chỉ một cơn gió tai nghiệt sáng đầu đông vùng đất phương nam vốn đầy nắng ấm đã quật ngã anh rồi. Tôi sực nhớ đến thầy tôi hồi đại học, thầy Phan Cự Đệ, cũng đang rất khỏe, tưởng như còn phải viết thêm vài chục công trình nghiên cứu nữa mới chịu chấp nhận quy luật sinh tử, vậy mà chỉ cơn gió lạnh tiết trọng thu 2007 lúc thầy mở toang cửa ngắm phố phường đã ập vào kéo thầy đi.
Tôi ít gặp anh Quang Lý bởi mỗi người mỗi việc, chỉ biết nhau thôi. Anh lớn hơn tôi, lại là “người của công chúng”, danh tiếng, đẹp trai, hào hoa phong nhã… nên tôi thường “kính nhi viễn chi”. Tôi vẫn ngầm hãnh diện là đồng hương đất Phòng (Hải Phòng) với anh, cái chất sóng gió mặn mọi xứ biển đã ngấm vào lời ăn tiếng nói. Có lần tôi nửa đùa nửa thật nói bọn tôi coi anh là thần tượng, anh cười bảo “vớ vẩn”.
Quang Lý vốn gốc gác người đâu xứ mình, tôi chưa kịp hỏi, chỉ biết anh là con gia đình Việt kiều bên Thái Lan. Dạo ấy, rất nhiều Việt kiều từ Thái Lan, Pháp, Tân đảo (Tân Caledonia, thuộc Pháp) nghe theo lời chính phủ bỏ lại tất cả nhà cửa, tài sản, ruộng vườn, công ăn việc làm ổn định… để về miền Bắc xây dựng đất nước. Nếu chúng ta thường nói đến Việt kiều yêu nước, thì đó có lẽ đây là thế hệ Việt kiều yêu nước đầu tiên trở về. Hồi ấy là những năm cuối thập niên 50, đầu thập niên 60 thế kỷ trước. Gia đình anh Quang Lý về định cư ở nội thành Hải Phòng. Ngay làng Lái (xã Thanh Sơn, huyện Kiến Thụy) sát làng tôi cũng có một gia đình Tân đảo về định cư. Ông chủ nhà tên Cam, bọn trẻ con chẳng biết nghe ai cứ gọi là Cam “sũng”. Người dân địa phương nhìn họ với con mắt kính phục, ghen tị bởi cách ăn nói, đi đứng, hiểu biết họ đều có gì đó hơn hẳn mình một bậc. Đương nhiên tài sản thì không bì được. Nhà bác Cam cùng lúc có 2 chiếc xe đạp Peugeot, điều không dễ gì những nhà giàu thời ấy đạt được, nói kiểu bây giờ ví như đại gia có 2 xe Toyota Lexus cũng chưa chắc đã bằng. Nhưng như nhiều gia đình Việt kiều Tân đảo khác, chẳng biết nhà anh Quang Lý có vậy không, họ cứ nghèo dần nghèo dần, 2 chiếc xe đạp Peugeot lần lượt ra đi, thời chiến tranh phá hoại mỗi lần đi ngang qua căn nhà xanh rêu của gia đình bác Cam “sũng” chúng tôi cứ thấy ngậm ngùi, thương thương.