Đội quân chủ lực bị bỏ rơi (kỳ 3)

Cuộc sống cũng như xã hội “phân công” mỗi người mỗi việc, ai cũng có phần đóng góp của mình, đều đáng tôn trọng, còn sự phân biệt đẳng cấp, sang hèn, bị phân biệt đối xử chẳng qua do chính con người bằng sự nhỏ nhen tầm thường tạo ra thôi. Ở xứ này, nông dân luôn chịu thiệt, thời nào cũng vậy, cho tới tận bây giờ, ngay dưới cái chế độ mà họ đã góp phần lớn nhất tạo nên.

Nhà nước này từng có nhiều khẩu hiệu về nông dân, lúc nào cũng tuyên truyền đề cao nông dân, nói chăm lo cho nông dân. Ngoài những câu kiểu như “nông dân là đội quân chủ lực của cách mạng”, còn là “người cày có ruộng”, “hợp tác xã là nhà, xã viên là chủ”, “tam nông” (nông nghiệp, nông thôn, nông dân)…

Nhưng nông dân chỉ được ăn bánh vẽ. Nửa cuối thập niên 50, bần cố nông miền Bắc vừa được chia chút ruộng đất trong cuộc cải cách ruộng đất đầy máu và nước mắt thì chỉ vài năm sau họ lại bị tịch thu hết bởi phong trào hợp tác xã tiến lên sản xuất lớn xây dựng chủ nghĩa xã hội. Không chỉ bần cố nông chịu ơn cải cách ruộng đất mà cả những thành phần nông dân khác đều bị cướp ruộng. Nhà nước chỉ chừa lại cho mỗi hộ một vài sào đất thổ cư, vườn tược để cư trú, sinh sống.

Đội quân chủ lực bị bỏ rơi (kỳ 2)

Ở một nước tới tận đầu thế kỷ 20 vẫn là nước thuần nông, kinh tế nông nghiệp là chủ đạo, lực lượng đông nhất là nông dân (theo tư liệu cũ, chiếm tới hơn 90%) thì ai nắm được nông dân thì người đó thắng. Số công nhân tại các hầm mỏ, xí nghiệp so với đội ngũ nông dân không đáng kể, mà thực ra họ cũng xuất thân từ nông dân “cha trốn ra Hòn Gai cuốc mỏ/Con chạy vào đất đỏ làm phu” chứ không phải trên trời rơi xuống.

Tuy nhiên, theo lý luận của ông tổ cộng sản Mác (Marx), vô sản-công nhân đứng lên làm cách mạng, lật đổ giai cấp tư sản, nếu có mất chỉ mất xiềng xích, còn được thì được cả thế giới. Mác nhìn lực lượng tư sản trong quá trình phát triển nhân loại bằng cái nhìn rất hằn học, căm thù, khẳng định “bọn tư sản” về bản chất là xấu xa, độc ác, thói bóc lột đã ngấm vào trong máu, chỉ có biện pháp duy nhất đánh đổ, tiêu diệt chúng, mới xây nên thế giới đại đồng không còn người bóc lột người. Ông Nguyễn Văn Năng, một nhà cách mạng người Thái Bình thời những năm 30 đã viết rằng “Bao giờ thế giới đại đồng/chúng ta mới thoát khỏi vòng gian truân”.

Đội quân chủ lực bị bỏ rơi

Ở nước ta, lâu nay nông dân được bộ máy tuyên truyền nhà nước tôn vinh, gọi là “đội quân chủ lực của cách mạng”. Những ông to bà nhớn khi đề cập tới nông dân đều dùng mấy chữ ấy. Cho sang mồm.

Tháng 7 tây (chứ không phải tháng 7 cô hồn) năm nay, đối với tôi sự kiện đáng nhớ nhất và ý nghĩa nhất là việc tăng lương, thực hiện ngay từ ngày đầu tháng. Cụ thể nhà nước điều chỉnh tăng lương cơ sở, người đang làm việc mà hưởng lương (cán bộ, công chức, viên chức, công nhân, nhân viên) được thêm 30%, còn người về hưu tăng 15%, so với tháng 6. Đó mới là điều thực sự có ý nghĩa trong tháng 7, chứ những chuyện khác cũng thường thôi, chả đáng ồn ào.

Tất nhiên, trong vụ tăng lương này vẫn còn thứ cần bàn, chẳng hạn cách đối xử với người về hưu, nhưng phải nói, đó là tin vui, niềm vui, của cả dân lẫn chính phủ. Bà Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà còn hăng hái giải thích về niềm vui ấy cơ mà. Được ít cũng mừng, nhiều lại càng mừng. Ai chẳng thích tiền, nhất là lúc cuộc sống đầy khó khăn. Quá khó là đằng khác, chứ không phải như ai nói “đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như hiện nay”. Lý luận bao giờ chẳng hay, nhưng giữa lý luận và thực tế vẫn khoảng xa vời. Thực tế thế nào, dân chúng cần lao đều rõ, bởi nó ngay trước mắt, nó hằng ngày xung quanh mình.

Đội quân chủ lực bị bỏ rơi

Ở nước ta, lâu nay nông dân được bộ máy tuyên truyền nhà nước tôn vinh, gọi là “đội quân chủ lực của cách mạng”. Những ông to bà nhớn khi đề cập tới nông dân đều dùng mấy chữ ấy. Cho sang mồm.

Tháng 7 tây (chứ không phải tháng 7 cô hồn) năm nay, đối với tôi sự kiện đáng nhớ nhất và ý nghĩa nhất là việc tăng lương, thực hiện ngay từ ngày đầu tháng. Cụ thể nhà nước điều chỉnh tăng lương cơ sở, người đang làm việc mà hưởng lương (cán bộ, công chức, viên chức, công nhân, nhân viên) được thêm 30%, còn người về hưu tăng 15%, so với tháng 6. Đó mới là điều thực sự có ý nghĩa trong tháng 7, chứ những chuyện khác cũng thường thôi, chả đáng ồn ào.

Tất nhiên, trong vụ tăng lương này vẫn còn thứ cần bàn, chẳng hạn cách đối xử với người về hưu, nhưng phải nói, đó là tin vui, niềm vui, của cả dân lẫn chính phủ. Bà Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà còn hăng hái giải thích về niềm vui ấy cơ mà. Được ít cũng mừng, nhiều lại càng mừng. Ai chẳng thích tiền, nhất là lúc cuộc sống đầy khó khăn. Quá khó là đằng khác, chứ không phải như ai nói “đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như hiện nay”. Lý luận bao giờ chẳng hay, nhưng giữa lý luận và thực tế vẫn khoảng xa vời. Thực tế thế nào, dân chúng cần lao đều rõ, bởi nó ngay trước mắt, nó hằng ngày xung quanh mình.

Hoa đào không cần cứu

Lâu nay, mỗi khi có hiện tượng hàng hóa dư thừa, cung vượt quá cầu, giá quá rẻ so với sức mua và giá trị thực món hàng, v.v.. thì người ta hay lên tiếng kêu gọi giải cứu. Chẳng hạn giải cứu thanh long, dưa hấu, vải, khoai lang, bắp cải, hoa tết, thậm chí cả tôm hùm...

 
Sự "cứu" chỉ có ý nghĩa về tình cảm, đạo đức, san sẻ khó khăn chứ không đúng về quy luật kinh tế, nhất là kinh tế thị trường. Kẻ mua người bán đối với món hàng nào đó, thái độ và hành xử của họ là hoàn toàn tự nguyện. Bán được thì bán, mua được thì mua. Thuận mua vừa bán. Thế thôi.

Hoa đào cũng vậy. Không cần giải cứu nếu chỉ là món hàng trong điều kiện thương mại bình thường. Nếu hoa đào dư thừa, cung vượt quá cầu, người bán nói thách khiến người mua tẩy chay, nó sẽ tự héo.
Tết này, hoa đào đã chịu điều tiếng không hay từ cái lệnh mồm ất ơ về "đào rừng" của thủ tướng. Đó là nhân tai. Tuy nhiên khổ nạn của đào chưa hết, nó còn bị thiên tai, dịch tai. Đang yên đang lành, đang tràn hy vọng đem tiền về cho người trồng đào, đám đào phai đào bích ở vùng tâm dịch Hải Dương bỗng đột phắt thành món nợ đời, thành sự cay đắng cho họ. Dịch còn đang căng nóng

Mối lo khó nói

Vụ việc "người nông dân nổi dậy" xảy ra tại xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, Hà Nội ngày 15.4 đang kéo dài đến thời điểm này thu hút sự chú ý của mọi tầng lớp trong xã hội.

Nhà cầm quyền không nói ra điều sau đây nhưng có lẽ trong lòng họ đang rất lo: gần 30 công an, cảnh sát cơ động bị nông dân "côi cút làm ăn, toan lo nghèo khó" tay không bắt giữ một cách ngon lành. Điều ấy nói lên cái gì: tức là những con người trang bị tận răng chuyên được giao việc đi đàn áp bây giờ cũng thức tỉnh phản kháng, không theo lệnh chỉ huy nữa, thà ngoan ngoãn để dân bắt còn hơn đánh nhau với dân. 

Chứ gần 3 chục người lính cơ động võ nghệ cao cường, họ lại không chấp cả huyện chứ một xã nhằm nhò gì, mấy thanh niên, mấy bà phụ nữ canh gác đối với họ chỉ là con kiến. 

Với nhà cầm quyền thì nguy ở chỗ đó. Không còn cái thời "bảo đi là đi, bảo đánh là thắng" được nữa.
Nhà cai trị thời nào cũng vậy, họ rất ngại sự thức tỉnh của dân chúng, ngại sự lăn tăn của người lính "trong tay cầm khẩu súng dài/ngắm đi ngắm lại bắn ai thế này". 

Coi tấm ảnh những người lính cơ động trẻ măng ngồi bình thản trong "nhà giam" nhận sự chăm sóc của dân chúng, tôi thấy yêu mến, quý họ chứ không gợn một chút ghét bỏ nào. Về với dân là như cá trong nước rồi, có gì đâu mà phải sợ.

Chỉ thương ở chỗ, có thể những anh em nói trên sau khi được "giải cứu binh nhì" sẽ bị thải ngũ bởi không còn đủ độ tin cậy "còn đảng còn mình" nữa.

Nguyễn Thông

Lan man chuyện địa chủ, nông dân

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong buổi hội nghị Xây dựng nền công nghiệp nông nghiệp Việt Nam ngày 18.12 tại TP.HCM đã nói nhiều về vấn đề tích tụ ruộng đất. Theo ông, đây là hướng phát triển cơ bản của nông nghiệp nước ta trong những năm tới. Nếu cứ manh mún hộ cá thể sở hữu ruộng đất nhỏ lẻ, nông nghiệp VN không thể nào làm ăn lớn, tạo sản phẩm có giá trị tham gia thị trường quốc tế một cách sâu rộng, vững bền.

Tất nhiên điều ông Phúc nói là đúng, chỉ có điều cái đúng này (tích tụ ruộng đất) giờ mới được phát hiện, được chỉ ra, được yêu cầu thực hiện sau gần một thế kỷ làm sai, kể từ cái thời tiền nhân của ông Phúc giương cao khẩu hiệu “Trí phú địa hào, đào tận gốc, trốc tận rể”. Đánh đổ địa chủ, coi là một trong 4 kẻ thù chính của cách mạng dân chủ, những người cách mạng vô sản có lý riêng của họ. Để lôi cuốn nông dân, mà họ gọi là chủ lực quân của cách mạng, chả gì tốt hơn là hô to khẩu hiệu (lại khẩu hiệu, người cách mạng vô sản rất giỏi khẩu hiệu, là chúa trùm về khẩu hiệu) “ruộng đất về cho dân cày”. Với nông dân, chả có thứ gì quý hơn, cần hơn là ruộng đất. Ruộng đất là mục đích, mơ ước, lẽ sống, bầu sữa nuôi sống họ. Cách mạng thấy ngay điều ấy nên cũng thấy ngay rằng phải giành đoạt cướp lại ruộng đất của địa chủ trao cho nông dân, đặc biệt cho bần cố nông. Biết lợi dụng sức mạnh vĩ đại của nông dân ở một nước nông nghiệp, một xã hội đến hơn 90% là nông dân, nên người cách mạng đã thành công trong cuộc đấu tranh của mình.

Và có lẽ, rất giáo điều, họ đã quy tất cả địa chủ - người nhiều ruộng đất - vào làm một loại kẻ thù. Cuộc cải cách ruộng đất theo mô hình, bài bản của Trung Quốc được họ áp dụng cực kỳ “chuẩn” không sai một li so với đàn anh từ những ngày kháng chiến chống Pháp, năm 1953, đã thành trận cuồng phong cuốn cả xã hội vào vực sâu đen tối. Người ta hay nhắc đến bà Nguyễn Thị Năm, một địa chủ có công với kháng chiến, bị xử bắn đầu tiên, để giúp các thế hệ sau hình dung được sự tàn khốc của cuộc cải cách (thực chất là cách mạng) ruộng đất. Dù có cái gọi là “sửa sai”, khóc lóc đi chăng nữa thì cuộc cải cách ruộng đất long trời lở đất ấy đã đi vào lịch sử VN hiện đại như một chương đậm bi kịch, buồn thảm nhất.

Thế lực thù địch nguy hiểm

Nhìn mấy người nông dân giữ đất trước tòa đại hình của chính quyền nhân dân trong vụ Ecopark Hưng Yên, tôi chỉ thấy thương họ, mặc dù nhà cai trị gán cho họ tội gây rối. 

Trong số 8 bị can, có hơn một nửa đã ngoài 70, cái tuổi mà người xưa bảo rằng 'cổ lai hy". Chả nhẽ họ nguy hiểm đến mức ngay tại tòa (phiên xử hôm 12.7) vẫn được ưu ái ăn còng số 8. Và không thấy người nhà, chỉ có công an tầng tầng lớp lớp. Phiên tòa này, cũng theo lệ xưa nay của họ là xử công khai nhưng không cho nhân dân vào chứng kiến để nắm được "tội ác" của các bị cáo.

Nếu đất, nhà của tôi bị cướp, có lẽ tôi cũng trong cảnh ưu việt ấy. Không thể nào khác được.

Nhờ có mấy phút họ cho nhà báo vào tòa chụp ảnh mà mới có được tấm ảnh chụp phiên tòa công khai này. Ảnh của báo VnExpress.

Nguyễn Thông

Obama, nông dân, và chúng ta

*Điểm lại vài điều nhân chuyến thăm của người đứng đầu nước Mỹ:
-Công tác an ninh tốt, nhưng phần lễ tân khá dở, có những việc cực dở.
-Thắng đậm nhất trong vụ này là VietJet.
-Văn hóa và ẩm thực VN được thăng hoa nhờ ngài tổng thống, vấn đề là ngành văn hóa và du lịch có biết khai thác tiếp không.
-Ông cựu thủ tướng hoàn toàn ở ẩn, không hề xuất hiện như đồn đoán của dư luận trước đó.
-Ông tổng bí thư rất mờ nhạt.
-Giới trẻ, nhất là những bạn trẻ đã thành đạt, được dịp mở mày mở mặt.
-Dân chúng rất nồng nhiệt, tình cảm, họ biết ai xứng đáng nhận sự chào đón của họ.
-Báo chí khai thác quá đà, cũng là thói quen của xứ nhược tiểu thấy cái gì cũng hay cũng lạ.
-Chưa bao giờ, chân dung, hình mẫu, phong cách, trí tuệ, sự giản dị, gần gũi của một nhà lãnh đạo lại cụ thể, có sức hấp dẫn đám đông xứ này đến vậy.
-Ông Obama vẫn còn khiếm khuyết. Ông chủ động lên danh sách mời 15 người "có chính kiến" đến để gặp gỡ, trao đổi, đó là một phần quan trọng trong chương trình của đoàn, vậy nhưng nhà cai trị VN ngăn cản, chỉ cho 6 người "ít nguy hiểm" nhất gặp. Đáng lẽ ông phải phản đối và hủy bỏ cuộc gặp, nhưng lại ngậm bồ hòn làm ngọt. Dở. Đúng là nhân vô thập toàn...

*Phải nói ra một thực tế: Tất cả những ồn ào mấy ngày qua, kể cả việc bầu cử trước đó, chỉ có thể gây được những xao động ở vài thành phố lớn, trong đó có Hà Nội và Sài Gòn, tạo được chút hy vọng vu vơ về sự đổi thay, nhưng gần như không tác động và khiến người dân ở các vùng nông thôn quan tâm. Tôi điện hỏi cậu em và mấy đứa cháu ở quê, có để ý theo dõi Obama không, biết ai trúng cử không, chúng bảo không quan tâm, giờ chỉ cần trận mưa thôi, đất nứt hết rồi. 10 ông ba ma đến chúng cháu cũng chả thèm mất thời gian, chúng cháu chỉ cần trời thôi.
Với những con người chân chất ấy, cái mà chúng ta ồn ào chẳng qua chỉ là tấn trò đời. 
Những người ấy đang còng lưng chờ mưa để cày cấy làm ra hột gạo nuôi chúng ta nói phét.

Nguyễn Thông

Đừng để nông dân bơ vơ trong cơn bấn loạn

Vẫn biết những người nông dân mấy xã ven sông Bưởi ở huyện Thạch Thành (tỉnh Thanh Hóa) đều có sự chuẩn bị, phòng ngừa những rủi ro trong làm ăn, sản xuất, chăn nuôi nhưng rõ ràng vụ cá chết đột ngột đã chả khác gì quả chùy giáng xuống quá mạnh, đột ngột khiến họ không kịp trở tay khi hữu sự. Chỉ trong một đêm, mất trắng hàng trăm triệu đồng, có tài thánh cũng không xoay trở kịp. Cứ như báo chí phản ánh thì họ chỉ còn biết mếu máo, bất lực, ôm cá mà khóc trong cơn bấn loạn. Thì còn biết làm gì hơn khi bao nhiêu tài sản, dự định, kế hoạch làm ăn sắp tới, hy vọng… đổ hết cả xuống dòng nước thối.

Mà không chỉ bà con mấy xã huyện Thạch Thành xứ Thanh, đó đây mấy ngày qua cũng xảy ra tình trạng tương tự. Dân nuôi cá ở Bà Rịa-Vũng Tàu, ở Khánh Hòa, ở Đồng Nai… cũng đang điêu đứng do cá chết bởi nguồn nước bị ô nhiễm. Cá ngoài biển, dù bị chết, những đó là sự đầu tư của ông trời, của tự nhiên, chỉ gây hại phần nào đối với ngư dân, với người làm nghề đánh bắt, với xã hội nói chung; nhưng cá nuôi của nông dân bị chết, tất cả mọi thiệt hại dồn lên nhà đầu tư là bà con nông dân.

Hãy nghe chị Nguyễn Thị Báu ở thôn Bãi Cháy, xã Thạch Vinh, huyện Thạch Thành kể lại với báo điện tử VNN: Đêm 5.5, nghe người ta báo nước phía thượng nguồn bị ô nhiễm, tôi bủn rủn cả tay chân. Nửa đêm ngửi thấy mùi nước sông Bưởi bốc lên hôi thối nồng nặc, nước đen, đặc quánh lại. Cả 4 lồng cá nhà tôi nhảy loạn xạ, rồi chúng ngửa bụng ra chết. Đến sáng sớm 4 lồng cá không còn con nào sống sót. Những bè cá này tôi bắt đầu nuôi từ đã lâu nhưng chưa thu hoạch. Trong lồng còn hơn 400 con cá trắm trọng lượng 3-8kg/con, ước tính tổng trị giá 300 triệu đồng. Nay thì mất trắng, chỉ sau một đêm.

Mấy cái mồm ?

Cứ theo sử chính thống và bộ máy tuyên truyền của chế độ này thì những cuộc khởi nghĩa của người nông dân vùng lên chống lại nhà nước phong kiến (như Nguyễn Hữu Cầu, Lía, Hoàng Công Chất, Lê Duy Mật...) đều được coi là phong trào phản kháng tích cực, thể hiện nguyện vọng chính đáng của nhân dân, góp phần làm lung lay chế độ cai trị tàn bạo, đáng được sử sách ca ngợi.

Nhưng cũng chính bộ máy tuyên truyền ấy lại coi những cuộc đấu tranh của nông dân thời bây giờ đòi ruộng đất, chống cướp đất, chống bọn cường hào mới ức hiếp là chống chế độ, là xấu xa, vi phạm pháp luật. Thậm chí có những người như cựu binh đặc công Trịnh Khải ở huyện Kim Bảng, Hà Nam đứng lên chống lại cường quyền còn bị bắt giam, tử hình, còn bị mấy ông nhà văn kiểu Nguyễn Quang Thiều viết truyện (chuyện làng Nhô), làm phim miệt thị, bóp méo. Ông Đoàn Văn Vươn ở Tiên Lãng (Hải Phòng) con giun xéo lắm cũng quằn đứng lên bảo vệ ruộng đất và quyền lợi chính đáng thì bị chính quyền đàn áp, kết án, tù tội, bị cả bộ máy tuyên truyền xúm vào cả vú lấp miệng em.

Về bản chất, sự vùng dậy, dù thời nào cũng là vi phạm pháp luật đương thời, thế sao người thì được ca ngợi, kẻ bị lên án và lôi ra đoạn đầu đài. Cùng một cái mồm sao mà lươn lẹo thế.

Và mấy ông nhà văn nhà báo nữa, liệu có khi nào xấu hổ về những việc mình làm?

Nguyễn Thông

Mua dưa

Báo chí đưa tin cả ngàn xe tải chở dưa hấu của nông dân miền Trung lên biên giới Việt - Trung để xuất khẩu tiểu ngạch bị ách tắc. Khách hàng Trung Quốc làm khó, không mua nữa. Dưa hỏng từng giờ, nông dân và thương lái khóc ròng. Bộ Công thương có sáng kiến kêu gọi thương lái đem dưa về thủ đô bán, tiêu thụ nội địa. Dân chúng cũng "lá lành đùm lá rách" bằng cách vận động mua dưa. Tôi thấy thế này:

-Giúp nhau lúc hoạn nạn khó khăn là điều nên làm, việc nhỏ cũng làm. Mua dưa cho người trồng dưa bị ế là việc nhỏ, việc nên làm. Chỉ nên khen, đừng chê bai.

-Dưa ế, có người mua là tốt rồi, đừng thấy vậy mà đòi phải giữ giá, phải có lời. Lòng tốt là không giới hạn, nhưng đừng lạm dụng lòng tốt của người khác.

-Qua vụ dưa ế, thấy các cơ quan quản lý nhà nước rất vô trách nhiệm với dân. Đủ bộ này ban nọ ngành kia, chả giúp gì được cho dân, chỉ múa tay trong bị, thiếu sự chủ động về chính sách có lợi cho dân, chỉ giỏi họp bàn vớ vẩn.

-Xứ nông nghiệp như xứ ta, không chỉ quả dưa, còn vô vàn nông phẩm khác, chớ để rơi vào tình trạng dưa ế rồi mới loay hoay chống đỡ, hội thảo, bàn bạc, rút kinh nghiệm.

-Nông dân làm ra hạt gạo, nuôi con gà con lợn để tọng vào mồm cả xã hội từ quan chí dân nhưng dưới chế độ này họ là người chịu thiệt thòi nhiều nhất. Rất bất nhân.
Nguyễn Thông

Sao cứ để nông dân tự xoay xở mãi thế

Tôi về quê trúng kỳ thu hoạch vụ chiêm. Đồng đất quê hương đã đổi thay nhiều, nhà cửa chen chúc khiến ruộng lúa ngày càng co lại, chật hẹp. Tuy vậy vẫn còn đủ để phác một bức tranh nông thôn quen thuộc, những cánh đồng vàng óng trĩu bông hạt mẩy, bà con rủ nhau tranh thủ ra đồng từ sớm thu hoạch cho khỏi nắng, nơi gặt tay thì nón trắng nhấp nhô, còn nơi máy móc hỗ trợ thì máy gặt mini nổ phành phạch bò hết thửa này sang thửa khác. Lúa được chuyển đến ven đường hoặc chỗ đồng cao cho máy suốt thóc, rơm đùn từng đống. Nông thôn ngày mùa mang dáng vẻ no ấm đáng yêu.

Nhưng điều cũng rất dễ nhận ra, trong những ngày cuối cùng của quy trình “một hạt thóc vàng chín giọt mồ hôi” ấy, làng quê chìm trong màn khói. Khói theo gió thổi thốc vào nhà cửa, bay mù mịt đường cái quan lẫn đường liên thôn liên xã, lan lên tận những khu dân cư thị trấn hoặc ven thành phố. Có lúc tất cả như được phủ bức màn khói khổng lồ khiến ai đó không rành dễ liên tưởng đám cháy lớn đang xảy ra đâu đây. Ấy là khói đốt rơm đốt rạ sau thu hoạch.

Ta đều biết giờ đây người nông dân không cần vun vén nhặt nhạnh từng cọng rơm như trước nữa. Chất đốt đã có gas có điện hoặc bét nhất cũng than tổ ong. Làm đồng đã có máy móc vừa nhanh vừa nhàn nên lũ trâu cũng được “về hưu”, họa hoằn mới gặp vài con, chả cần rơm tích thành đống trữ thức ăn cho chúng làm gì. Tự dưng cái cọng rơm trở nên mất giá, vướng víu, thừa thãi, rẻ như rơm, chỉ muốn khuất mắt cho xong. Để phơi trên ruộng, biết bao giờ nó mới mục mới hoai trong khi đất cần quay vòng làm ngay, “không cho đất nghỉ không ngừng tay ta”. Ruộng đất ít người đông, chả nên để phí ngày nào. Nông dân chỉ còn cách hỏa thiêu rơm rạ. Vẫn hiểu như thế là lãng phí, là nguy hiểm, tổn hại môi trường, là này là nọ nhưng đành phải vậy thôi. Có ai bày cho họ cách tốt hơn đâu, xưa nay họ bị tự xoay xở quá nhiều thành quen rồi.

Đừng để nông dân khát

Chương trình nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn được thực hiện theo sự chỉ đạo của Chính phủ tính đến nay đã gần chục năm. Phải nói một cách khách quan, sau chừng ấy năm nhiều vùng nông thôn đã có nước sạch, cùng với việc có điện, cuộc sống sinh hoạt của nông dân đã thay đổi căn bản. Đó là những giá trị thỏa mãn mơ ước ngàn đời của nông dân.

Mỗi lần vào mùa khô, mùa hè, sự thiếu nước tất nhiên căng thẳng hơn so với những thời điểm khác trong năm. Tại khu vực thành thị, dẫu thiếu nước nhưng người dân vẫn có nước sạch nhờ sự cố gắng tối đa từ nhà cung cấp. Giá nước tăng cao, tuy nhiên vẫn có để dùng. Nông thôn thì khác. Những cơn khát dai dẳng kéo dài năm này qua năm khác, bất kể mùa khô mùa mưa. Và thật éo le, nhiều nơi bà con mình khát ngay trên đồng nước.

Nói có sách mách có chứng. Cách đây chưa lâu, báo chí phản ánh hiện thực không tin nổi: thiếu nước sạch sinh hoạt trầm trọng, nông dân nhiều xã ở Cà Mau phải chấp nhận nhịn đủ mọi thứ để dồn tiền vào mua nước ngọt. Bà con có nơi vào lúc cao điểm khát phải trả đến 100.000 đồng cho lu nước 100 lít. Nhiều vật nuôi chết vì thiếu nước uống; cây trồng cháy lá, chết khô do không nước tưới. Giữa mênh mông đồng nước mà người và vật vẫn khát cháy bởi nước nhiễm phèn nhiễm mặn nặng, chưa kể nguồn nước ngọt ao hồ kênh rạch còn lại bị ô nhiễm đến mức tưới cây cây cũng chết, nói chi để bà con sinh hoạt hằng ngày.

Tức nước vỡ bờ

BÁ TÂN
Tình trạng vỡ đê (nhất là tuyến đê ven biển) chỉ xảy ra trong mùa bão lụt. Nhất thủy nhị hỏa. Khi xảy ra vỡ đê, do tức nước, hậu quả đổ lên đầu người dân thật khủng khiếp.

Vỡ đê là hiện tượng tự nhiên, chỉ xảy ra khi bão lụt ập đến mang tính thời vụ.

Hiện tượng tức nước vỡ bờ trong xã hội không do đất trời gây ra, không có tính thời vụ. Với cái cách hành xử như hiện thời, tức nước vỡ bờ là chuyện không có gì lạ. Tần suất của hiện tượng này đang ngày càng gia tăng. Cố tình tạo ra tức nước vượt xa mức chịu đựng, không vỡ bờ mới là chuyện lạ.

Quyền xem pháo hoa

Tết đã qua. Nhưng dư âm của tiếng pháo phi pháp vẫn còn. Thủ tướng vừa chính thức phê bình. Phải nói ngay rằng tình trạng đốt pháo dịp tết năm nay chỉ diễn ra ở vài tỉnh miền Bắc, chủ yếu là vùng nông thôn, chưa đến mức nghiêm trọng có thể tạo nên phản ứng dây chuyền vào những năm sau. Dư luận, báo chí đã nêu, phân tích nhiều khía cạnh khác nhau của hành vi đó, nhìn chung là phê phán sự vô chính phủ, coi thường kỷ cương phép nước của một bộ phận dân chúng trong khi cả nước nghiêm túc thực hiện. Bài viết này chúng tôi xin đi vào một khía cạnh khác.

Chúng ta đều biết việc cấm đốt pháo đã được Chính phủ ban hành cách nay gần hai chục năm. Cụ thể, sau rất nhiều cân nhắc lợi hại, thăm dò dư luận nhận được sự đồng tình ủng hộ của đông đảo quần chúng nhân dân, cộng với sự kiên quyết của Chính phủ, tháng 8.1994 Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã ký ban bố Chỉ thị về việc cấm sản xuất, buôn bán và đốt pháo. Kể từ tết nguyên đán Ất Hợi 1995 cả nước dường như im tiếng pháo. Các làng pháo cổ truyền như Bình Đà, Đồng Kỵ, Nam Ô… chuyển đổi sản xuất, cửa hàng không bán pháo, người dân không đốt pháo, các lực lượng chức năng làm việc tích cực, nên việc thực hiện chỉ thị rất nghiêm túc. Dĩ nhiên không tránh khỏi nảy sinh sự tiếc nuối khi một nét đặc trưng của tết đã không còn, nhớ tràng pháo trong “cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”, tiếng pháo nổ “mơ tết mơ xuân mơ tiếng pháo”. Không tiếng pháo giòn rã lúc giao thừa, liệu tết có kém vui? Dường như lường trước được tâm trạng đó, chỉ thị của Chính phủ cũng nêu rõ “Trong các ngày lễ lớn, các ngày tết, ngày hội có tổ chức bắn pháo hoa, đốt pháo hoa thì Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố phải thông báo cho nhân dân biết thời gian, địa điểm bán pháo hoa, đốt pháo hoa”. Từ đó, pháo hoa đã thế chỗ cho tiếng pháo nổ để đem lại niềm vui cho cộng đồng ngày tết.

Ao ước được như nông dân Thái

BÁ TÂN

Có tên gọi như nhau nhưng nông dân Thái Lan với nông dân Việt Nam không phải mọi thứ đều tương đồng. Trong cùng khu vực nhưng môi trường xã hội và điều kiện lịch sử khác nhau, và nhất là thể chế chính trị khác nhau cho nên nông dân hai nước có những điểm khác biệt.

Điểm giống nhau của nông dân hai nước là ở chỗ: nông dân là “tác giả” trực tiếp tạo ra sản phẩm lúa gạo.

Thái Lan và Việt Nam liên tục nhiều năm hiện diện trong tốp đứng đầu thế giới về xuất khẩu gạo. Thành tựu ấy trước hết và chủ yếu thuộc về bà con nông dân. Về mặt thụ hưởng lợi ích từ xuất khẩu gạo, nông dân Việt Nam thua xa nông dân Thái Lan. Thế cho nên mới có chuyện nông dân Việt Nam (nhất là khu vực đồng bằng sông Cửu Long) đang ngày đêm ao ước được như nông dân Thái.

Nhân quả (kịch 1 hồi 2 cảnh)

*Nhân vật
-Anh cả
-Đàn em 1
-Đàn em 2
-Đám đông quần chúng rách rưới
*Khung cảnh:
Gác bí mật sau lâu đài
*Thời gian:
Nửa đêm và buổi sáng

CẢNH 1
(Nghe tiếng lao xao từ cánh gà: Chúng em chào anh ạ. Vào đi các chú).
-Đàn em 1: Báo cáo anh, chúng em đã dẹp xong ạ. Ra quân 1 buổi là gần sạch sành sanh.
-Đàn em 2: Thằng Mặt Xuân phen này hết đường chạy, anh ạ. Ba mũi giáp công, tổng tấn công, mẹ nó chứ, không còn đường thoát. Dân tình ủng hộ lắm, hoan hô quá trời.
-Anh cả: Anh khen các chú. Thế là tốt, xứng đáng với sự tin cậy của riêng anh. Chú P nhớ làm sao che chắn cho kỹ, đừng để băng nhóm lợi ích khác chen vào, còn chú H bao nhiêu kinh nghiệm tích cóp được cứ đem ra thực hành hết đi. Phen này được ăn cả ngã về không. À, hai chú lát về nhớ ghé qua chỗ chị lấy quà.
-Đàn em 1 và Đàn em 2 (rối rít): Chúng em cám ơn anh, chúng em cám ơn chị.
-Anh cả: Này, anh dặn thêm. Các chú cứ phải quân tử phòng thân. Ngay từ giờ bí mật thu xếp tài sản, đồ trân quý đóng gói sẵn cho gọn, có thể gửi đi trước. Khi sinh chuyện mới lo là không kịp đâu.
-Đàn em 1: Dạ, dạ.
-Đàn em 2: Dạ, dạ.
(cả hai bước thụt lùi ra về, vào khuất sau cánh gà)
-Anh cả (xoa tay hài lòng): Hai thằng này được việc. Nhưng mình cứ phải dè chừng thằng H, lỡ do băng nhóm lợi ích khác cài vào là hỏng chuyện.

CẢNH 2
Mặt trời lên cao đỏ như chậu máu. Đám quần chúng nông dân rách rưới tay liềm tay gậy tre, đông không biết bao nhiêu mà kể, ùa lên sân khấu. Ai cũng đen đúa, gầy guộc, nhưng gương mặt hân hoan. Họ hô vang: Thắng rồi.
Văng vẳng tiếng nhạc Cùng nhau đi hồng binh (càng lúc càng rõ).

                                                                           Hết

Gửi những người cầm quyền hiện nay

Thưa các ông bà cầm quyền

Tất cả những gì chế độ hiện nay có được là do dân. Khi xưa, cái gì cũng dựa vào dân, từ giọt mồ hôi đến giọt máu. Không có dân, không có chế độ. Cụ Hồ dạy "việc gì có lợi cho dân ta phải hết sức làm, việc gì hại đến dân ta phải hết sức tránh" (báo Cứu quốc ngày 17.10.1945). Nay khắp nơi trong nước chỗ nào cũng thấy dân tình ta thán, lòng dân sục sôi oán trách, những chuyện cướp đất của dân, oan sai với dân diễn ra hằng ngày. Không biết các vị làm gì, chỉ đạo gì, chỉ thấy cán bộ thừa hành cấp dưới lo đè nén, trấn áp, cưỡng bức, cưỡng chế dân. Ấy là mối nguy cho nước nhà, cho chế độ.

Hãy nhớ: "Phúc chu thủy tín dân do thủy" (lật thuyền mới biết sức dân mạnh như nước), "Tải chu, phúc chu giả, dân dã" (chở thuyền, hoặc lật thuyền, đều là sức dân vậy) cụ Nguyễn Trãi đã dạy thế. Mấy trăm năm nay không hề đơn sai.

Nông dân đang khốn khó, bất bình ngay trên ruộng đất của mình mà dường như các ông bà vẫn dửng dưng. Các ông bà có còn là người nữa không?

25.4.2012
Nguyễn Thông

(Ảnh của TS Nguyễn Xuân Diện, xin được sử dụng để làm rõ thêm đề nghị của tôi)