Đội quân chủ lực bị bỏ rơi (kỳ 3)

Cuộc sống cũng như xã hội “phân công” mỗi người mỗi việc, ai cũng có phần đóng góp của mình, đều đáng tôn trọng, còn sự phân biệt đẳng cấp, sang hèn, bị phân biệt đối xử chẳng qua do chính con người bằng sự nhỏ nhen tầm thường tạo ra thôi. Ở xứ này, nông dân luôn chịu thiệt, thời nào cũng vậy, cho tới tận bây giờ, ngay dưới cái chế độ mà họ đã góp phần lớn nhất tạo nên.

Nhà nước này từng có nhiều khẩu hiệu về nông dân, lúc nào cũng tuyên truyền đề cao nông dân, nói chăm lo cho nông dân. Ngoài những câu kiểu như “nông dân là đội quân chủ lực của cách mạng”, còn là “người cày có ruộng”, “hợp tác xã là nhà, xã viên là chủ”, “tam nông” (nông nghiệp, nông thôn, nông dân)…

Nhưng nông dân chỉ được ăn bánh vẽ. Nửa cuối thập niên 50, bần cố nông miền Bắc vừa được chia chút ruộng đất trong cuộc cải cách ruộng đất đầy máu và nước mắt thì chỉ vài năm sau họ lại bị tịch thu hết bởi phong trào hợp tác xã tiến lên sản xuất lớn xây dựng chủ nghĩa xã hội. Không chỉ bần cố nông chịu ơn cải cách ruộng đất mà cả những thành phần nông dân khác đều bị cướp ruộng. Nhà nước chỉ chừa lại cho mỗi hộ một vài sào đất thổ cư, vườn tược để cư trú, sinh sống.

Đội quân chủ lực bị bỏ rơi (kỳ 2)

Ở một nước tới tận đầu thế kỷ 20 vẫn là nước thuần nông, kinh tế nông nghiệp là chủ đạo, lực lượng đông nhất là nông dân (theo tư liệu cũ, chiếm tới hơn 90%) thì ai nắm được nông dân thì người đó thắng. Số công nhân tại các hầm mỏ, xí nghiệp so với đội ngũ nông dân không đáng kể, mà thực ra họ cũng xuất thân từ nông dân “cha trốn ra Hòn Gai cuốc mỏ/Con chạy vào đất đỏ làm phu” chứ không phải trên trời rơi xuống.

Tuy nhiên, theo lý luận của ông tổ cộng sản Mác (Marx), vô sản-công nhân đứng lên làm cách mạng, lật đổ giai cấp tư sản, nếu có mất chỉ mất xiềng xích, còn được thì được cả thế giới. Mác nhìn lực lượng tư sản trong quá trình phát triển nhân loại bằng cái nhìn rất hằn học, căm thù, khẳng định “bọn tư sản” về bản chất là xấu xa, độc ác, thói bóc lột đã ngấm vào trong máu, chỉ có biện pháp duy nhất đánh đổ, tiêu diệt chúng, mới xây nên thế giới đại đồng không còn người bóc lột người. Ông Nguyễn Văn Năng, một nhà cách mạng người Thái Bình thời những năm 30 đã viết rằng “Bao giờ thế giới đại đồng/chúng ta mới thoát khỏi vòng gian truân”.

Củ thò lò

Sáng 9.4, Thủ tướng và nhiều quan chức cấp rất cao của chính phủ về tỉnh Hải Dương tham gia cuộc "đối thoại" với nông dân trong tỉnh. Dĩ nhiên là tổ chức ở hội trường chứ không phải ngoài đồng. Đại biểu nông dân ăn mặc diện ngất, nhiều vị còn đeo cả ca la vát.

Nói chung, những nhà cai trị đến với dân để lắng nghe tâm tư nguyện vọng của dân, hiểu họ nghĩ gì muốn gì là việc đáng khen. Nhưng cũng nên hiểu được cả những thứ diễn ra ngoài hội trường, nơi bà con một nắng hai sương chân lấm tay bùn; hiểu cả những thân phận không phải dạng đại biểu ngồi chĩnh chện trong phòng máy lạnh, mà đang đánh vật với cuộc sống nghèo khó; hiểu cả những thực tế chân xác chứ không phải nghe đám trợ lý "báo cáo anh" thế này thế nọ...

Tôi hơi tủm tỉm khi nghe ông Phúc ra vẻ hiểu biết, nói rằng su hào bắp cải vùng Hải Dương ngon lắm, chất lượng cao lắm, người Nhật rất thích.

Ý của bác Phúc rằng người Nhật mà còn thích thì làm sao chẳng ngon. Đã lâu Nhật là một thứ tiêu chuẩn mặc nhiên đối với người Việt ta rồi. Ai khen thì còn nghi ngờ chứ Nhật đã khen thì miễn chê. Tôi nhớ hồi những năm 70 ở miền Bắc, xe ô tô rất hiếm, chủ yếu từ phe XHCN nhập về. Những chiếc xe tải IFA của Đức khi sang Việt Nam, trên cabin hoặc đầu xe thường có hàng chữ rất... thiếu khiêm tốn, đề hẳn bằng tiếng Việt: Miễn góp ý. Hàng của Đông Đức hồi ấy luôn được coi là chất lượng hàng đầu khối XHCN, nhưng họ biết người Việt tuy xài đồ cho không (viện trợ) vẫn hay ý kiến ý cò chê bai nên họ phải chặn họng trước.

Lan man chuyện địa chủ, nông dân

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong buổi hội nghị Xây dựng nền công nghiệp nông nghiệp Việt Nam ngày 18.12 tại TP.HCM đã nói nhiều về vấn đề tích tụ ruộng đất. Theo ông, đây là hướng phát triển cơ bản của nông nghiệp nước ta trong những năm tới. Nếu cứ manh mún hộ cá thể sở hữu ruộng đất nhỏ lẻ, nông nghiệp VN không thể nào làm ăn lớn, tạo sản phẩm có giá trị tham gia thị trường quốc tế một cách sâu rộng, vững bền.

Tất nhiên điều ông Phúc nói là đúng, chỉ có điều cái đúng này (tích tụ ruộng đất) giờ mới được phát hiện, được chỉ ra, được yêu cầu thực hiện sau gần một thế kỷ làm sai, kể từ cái thời tiền nhân của ông Phúc giương cao khẩu hiệu “Trí phú địa hào, đào tận gốc, trốc tận rể”. Đánh đổ địa chủ, coi là một trong 4 kẻ thù chính của cách mạng dân chủ, những người cách mạng vô sản có lý riêng của họ. Để lôi cuốn nông dân, mà họ gọi là chủ lực quân của cách mạng, chả gì tốt hơn là hô to khẩu hiệu (lại khẩu hiệu, người cách mạng vô sản rất giỏi khẩu hiệu, là chúa trùm về khẩu hiệu) “ruộng đất về cho dân cày”. Với nông dân, chả có thứ gì quý hơn, cần hơn là ruộng đất. Ruộng đất là mục đích, mơ ước, lẽ sống, bầu sữa nuôi sống họ. Cách mạng thấy ngay điều ấy nên cũng thấy ngay rằng phải giành đoạt cướp lại ruộng đất của địa chủ trao cho nông dân, đặc biệt cho bần cố nông. Biết lợi dụng sức mạnh vĩ đại của nông dân ở một nước nông nghiệp, một xã hội đến hơn 90% là nông dân, nên người cách mạng đã thành công trong cuộc đấu tranh của mình.

Và có lẽ, rất giáo điều, họ đã quy tất cả địa chủ - người nhiều ruộng đất - vào làm một loại kẻ thù. Cuộc cải cách ruộng đất theo mô hình, bài bản của Trung Quốc được họ áp dụng cực kỳ “chuẩn” không sai một li so với đàn anh từ những ngày kháng chiến chống Pháp, năm 1953, đã thành trận cuồng phong cuốn cả xã hội vào vực sâu đen tối. Người ta hay nhắc đến bà Nguyễn Thị Năm, một địa chủ có công với kháng chiến, bị xử bắn đầu tiên, để giúp các thế hệ sau hình dung được sự tàn khốc của cuộc cải cách (thực chất là cách mạng) ruộng đất. Dù có cái gọi là “sửa sai”, khóc lóc đi chăng nữa thì cuộc cải cách ruộng đất long trời lở đất ấy đã đi vào lịch sử VN hiện đại như một chương đậm bi kịch, buồn thảm nhất.

Nỗi buồn hạt gạo

    Cuối năm, có vài cái tin đáng phấn khởi liên quan đến nông nghiệp. Trước hết là, theo công bố mới nhất từ Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn, lượng gạo xuất khẩu của cả nước tính từ đầu năm đến cuối tháng 11 đạt 6,24 triệu tấn, tăng 3,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Các thị trường hàng đầu hút gạo Việt là Trung Quốc, Philippines, Indonesia.

    Tin thứ 2, mới nghe dễ bỏ qua nhưng thực ra rất đáng quan tâm: Nông trường Sông Hậu ở Cần Thơ đã ký hợp đồng với đối tác Nhật Bản để xuất khẩu… rơm, mỗi năm hàng trăm ngàn tấn. Như vậy, không chỉ gạo - phần kết quả tinh túy nhất của nông nghiệp, mà ngay cả phụ phẩm, thứ phẩm của nhà nông đất Việt ta, xưa nay ta coi là rơm rác, cũng lên đường đem ngoại tệ về cho đất nước. Thế chẳng đáng mừng sao.

    Ở một nước sản xuất nông nghiệp vẫn là phổ biến nhất, đứng hàng quan trọng nhất thì mỗi thông tin liên quan đến nó đều khiến từ nhà hoạch định chính sách đến người dân thường đều phải suy nghĩ. Bởi sao, bởi nó là miếng ăn hằng ngày, là cuộc sống của gần trăm triệu con người, là lực đẩy đất nước đi lên hoặc kéo thụt lùi. Vậy thì có những thứ vừa xảy ra cũng làm chúng ta không khỏi giật mình, thậm chí không mấy khi tin rằng nó là sự thực.