Tiếng Việt ơi, tiếng Việt rất ân tình

Thi bá Lưu Quang Vũ đã tâm sự vậy. Nhưng đó là chuyện của ngày xưa, chứ nếu bác Vũ còn sống tới bây giờ, không hiểu bác sẽ viết tiếp thế nào.

Tờ báo hàng đầu hiện nay, vốn rất chuẩn mực về ngôn ngữ - tiếng Việt, tiếng mẹ đẻ, đã dịch từ tiếng Anh và rút tít (cũng như biên trong bài) thế này: "Ông Trump tuyên bố tạm dừng vĩnh viễn nhập cư từ các nước thế giới thứ ba". Choáng.

Báo chí thời nay rất đổ đốn, coi thường coi khinh người đọc. Người làm báo (biên tập viên, phóng viên, cả người lãnh đạo báo nữa) có thể giỏi điều nọ điều kia, giỏi ngoại ngữ, giỏi công nghệ, giỏi kiếm tiền, nhưng trình độ, kiến thức về tiếng Việt, tôi nói thật, không bằng đứa trẻ trâu. Mà họ lại làm báo tiếng Việt, cho người Việt đọc. Thế mới khổ, mới bi kịch.

Trở lại cái tít trên, tôi không quan tâm tới việc ông Trump nói gì, chính sách nhập cư ra sao, mà chỉ thương tiếng Việt bị nhà báo rẻ rúng.

Ai đời, đã "tạm dừng" mà lại còn "vĩnh viễn". Trong bản gốc tiếng Anh, nếu người ta dùng từ như thế nào, diễn đạt ra sao, thì do phong cách ngôn ngữ của người ta, chứ trong tiếng Việt, "tạm dừng" đi với "vĩnh viễn" khác nào chửi nhau.

Trước hết nói về "tạm dừng". Đây là từ thuần Việt để chỉ việc ngưng (dừng) lại việc gì đó, hành động nào đó trong thời gian nhất định (tạm). Ví dụ: tạm nghỉ, tạm thay thế, tạm dừng trển khai công trình, tạm dừng quan hệ giữa hai gia đình, v.v..

"Vĩnh viễn" là từ Hán Việt, ghép hai từ "vĩnh" và "viễn". "Vĩnh" nghĩa là lâu, lâu dài. Vĩnh biệt là chia tay mãi mãi, vĩnh cửu là lâu dài mãi (cửu cũng có nghĩa là mãi), vĩnh phúc là phúc mãi về sau. "Viễn" là xa. Viễn cảnh là cảnh ở xa (trong sự hình dung của con người, ví dụ viễn cảnh về chủ nghĩa xã hội), viễn thị là nhìn xa (đối lập với cận thị là nhìn gần, đó là 2 thứ bệnh về mắt), viễn du - đi chơi xa, viễn tổ - ông tổ đời rất xa...

Từ "vĩnh viễn" chỉ dùng trong trường hợp nói về điều gì, việc gì đó đã xảy ra và không bao giờ lặp lại. Nó hoàn toàn trái nghĩa với "tạm dừng", dừng, ngưng vốn chỉ mang tính chất tạm thời, tình thế.

 
"Tạm dừng" thì sẽ có lúc làm tiếp, thực hiện tiếp, chứ "vĩnh viễn" là đã chốt lại, chấm dứt, không bao giờ nữa.

Đến khổ với báo chí, nhà báo xứ này.

Nguyễn Thông