Bàn trà chủ nhật (kỳ 8): Chức hữu danh vô thực

Điều sau đây liên quan tới Hiến pháp nhưng tôi không góp ý cho nó (Hiến pháp) mà cho thể chế, cho hệ thống cầm quyền/lãnh đạo đang tồn tại. Chính nhà nước luôn rao khẩu hiệu “Dân biết, dân làm, dân bàn, dân kiểm tra” thì việc dân bàn là đương nhiên, không có gì phải lăn tăn, càng không vi phạm. Tôi chỉ muốn nó tốt hơn, được lòng dân, dân ủng hộ, chứ chẳng thù địch, chống đối gì sất. Người ta chỉ vi phạm khi cố tình làm những điều bị cấm. Mà ngay cả điều cấm cũng chưa hẳn có lý, nhất là cấm với mục đích không trong sáng.

Ở nước này lâu nay, cụ thể là miền Bắc từ năm 1954, cả nước kể từ tháng 5.1975, thể chế, bộ máy cầm quyền dựa trên nguyên tắc “đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Lý luận là vậy, nhưng trên thực tế, nhà nước làm nhiệm vụ quản lý cũng phải theo sự chỉ đạo “cầm tay chỉ việc” của đảng thông qua các nghị quyết, chứ nhà nước (quốc hội, chính phủ) cũng không có quyền tự ý. Nói đâu xa, ngay cả quốc hội khóa 15 đương nhiệm nhẽ ra phải tới tháng 7 năm sau (2026) mới kết thúc nhiệm kỳ nhưng để triển khai ngay kết quả đại hội đảng 14 (sẽ diễn ra tháng 1.2026) nên phải rút ngắn hơn 3 tháng nhằm “phù hợp yêu cầu thực tiễn”.

Dân không hề được làm chủ khi những cuộc bầu bán bằng lá phiếu của dân chỉ là hình thức, chả có ý nghĩa gì, bởi đảng đã chọn lựa, sắp xếp cả, quyết định mọi điều. Dần dà, người ta an phận mặc nhiên chấp nhận sự sắp đặt ấy, bởi nói ra cũng chẳng thể thay đổi, chả ích lợi gì, có khi bị coi là thù nghịch, chống đối, rồi lại không phải đầu cũng phải tai. Cái gọi là sự thống nhất, đoàn kết, nhất trí, đồng lòng, nhất hô bá ứng… về bản chất là vậy.

Văn thời hậu chiến (đọc sách mới của Phan Thúy Hà)

Vừa mới đây, cả nước nhộn nhịp kỷ niệm 50 năm “ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước”. 50 năm, nửa thế kỷ trôi qua, dài dặc mà như thoáng chốc.

Một nước gần thế kỷ đánh nhau hết cuộc này cuộc khác, chiến tranh như nỗi ám ảnh, muốn quên cũng chả được, nhất là những người đã trải qua nó. Hôm trước, bác cựu binh bên thắng cuộc gần nhà tôi ngậm ngùi bảo, phải đợi thế hệ tôi và ông chết đi, trôi vào cõi âm u, chỉ còn bọn trẻ không biết gì về súng đạn bom thì may ra mới bớt ùng oàng như vừa rồi. Nhắc tới chiến tranh, hãi lắm, tự hào làm gì.

Vậy nhưng vẫn có người nặng nợ về chiến tranh - cô Phan Thúy Hà.

Trong suy nghĩ của tôi và nhiều người từng đọc sách của Hà, cô không phải nhà văn, mà là người chép sử. Sử được Hà chép/ghi/biên lại hoàn toàn khác với thứ sử chính thống, sử quốc doanh, một chiều, ta thắng địch thua, vinh quang, vẻ vang… mà ta thường đọc trong sách giáo khoa dạy học trò, trong những hội nghị hội thảo rùm beng đầy thỏa mãn, những diễn văn mua vài tràng vỗ tay. Sử trong sách Hà được lấy từ sự thật, con người thật, từ mọi chiều mọi góc, nhiều nhất là từ những bi kịch của dân tộc cũng như cá nhân mà sử quốc doanh cố tình lờ đi, giấu kín.

Bàn trà chủ nhật (phần 7)

Đang diễn ra kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa 15. Hôm khai mạc, 4.5.25, ông Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết Quốc hội sẽ xem xét việc sửa đổi Hiến pháp.

Ở nước này, nhà cầm quyền quy định mấy chữ: hiến pháp, đảng, chính phủ, quốc hội, tổ quốc, thủ đô (những danh từ chung) phải viết hoa nên tôi đành viết hoa, dù biết vậy là sai quy tắc văn bản tiếng Việt. Nhưng cũng buồn cười, thủ tướng chính phủ thì viết hoa chữ chính phủ (Thủ tướng Chính phủ) nhưng chủ tịch nước lại không viết hoa chữ nước (Chủ tịch nước). Hình như nước cũng tầm thường thôi.

Hiến pháp là gì? Công dân của một nước, hầu như ai cũng biết Hiến pháp là đạo luật cơ bản nhất của nhà nước, là hệ thống cao nhất của pháp luật quy định những nguyên tắc căn bản, thiết lập thủ tục, quyền hạn, trách nhiệm của một chính quyền.

Nước ta thời điểm hiện tại, Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là văn bản pháp luật có giá trị cao nhất của đất nước. Về nguyên tắc là vậy, nhưng không hẳn vậy. Chắc nhiều người còn nhớ, năm 2013, ông Nguyễn Phú Trọng từng "nổi tiếng" với câu nói “Hiến pháp là văn kiện chính trị pháp lý quan trọng vào bậc nhất, sau Cương lĩnh của Đảng” (báo Tuổi Trẻ online, báo VnExpess, kể cả báo Nhân Dân… ngày 28.9.2013 đều tường thuật cụ thể, chứ không phải tôi bịa). Dân chúng ngớ ra, lâu nay mình bé cái nhầm.

Sắp chạm đáy

- Mấy ngày qua (tuần đầu tháng 5.2025) cả chục "tờ" báo đua nhau viết về... lòng lợn. Hình như báo thời nay chỉ hợp với những đề tài nóng kiểu này. Buồn cười nhất là hầu hết đều mắc lỗi chính tả, viết "lòng se điếu"mà đúng ra phải là "lòng xe điếu". Dẫu không hút thuốc lào thì cũng phải biết "xe điếu" là cái gì, như thế nào chứ. Trình độ tiếng Việt dốt tới mức mới lớp mầm cũng đi làm báo. Chuyện chỉ có ở xứ này.

- Có không ít người bào chữa cho Đại học quốc gia TP.HCM, vụ cấp bằng khen cho 6 cô sinh viên nhường chỗ ở lề đường cho cựu chiến binh coi tổng duyệt diễu binh diễu hành kỷ niệm 50 năm ngày "giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30.4 tại quận 1 tối 29.4. Họ cho rằng khen việc nhường chỗ như vậy là đúng, để nhân rộng người tốt việc tốt trong cộng đồng, rồi lại còn thách ai chê sự khen này cứ thử tự nghĩ coi mình đã bao giờ nhường nhịn cho người khác vậy không, v.v..

Nói thế mà cũng nói. Một hành vi hết sức bình thường của người bình thường mà cũng được tôn vinh, đề cao, nhân rộng nói lên điều gì? Là xã hội và con người đã tệ hại tới mức xuống sắp tận đáy về đạo đức, nhân cách, ứng xử, nên điều bình thường cũng quá hiếm hoi.

Nếu cố tìm ra khía cạnh tích cực của việc khen thưởng thì ở chỗ nó đã kín đáo phơi bày ra cái đáy ấy, buộc người đời phải đặt câu hỏi "vì ai gây dựng cho nên nỗi này". Ai?

Lịch sử gian dối

Hôm nay 8.5, nhiều nước trên thế giới nhớ đến 80 năm trước nhân loại chiến thắng chủ nghĩa phát xít. Cũng chỉ tổ chức vừa phải thôi, chứ không ồn ào với mục đích "không trong sáng".

Đám chúng tôi lớn lên ở miền Bắc hồi thập niên 60 - 70 chỉ được nghe tuyên truyền rằng chiến thắng chủ nghĩa phát xít, chiến thắng phe trục Đức - Ý - Nhật là công của Liên Xô, chứ những nước phương Tây (còn gọi là phe đồng minh), chỉ hụ hợ góp thêm vào.

Ngay cả thắng được phát xít Nhật cũng chủ yếu nhờ Liên Xô đã đánh tan đội quân Quan Đông...

 
Đại loại, không có Liên Xô thì nhân loại, địa cầu mãi mãi rên xiết dưới ách phát xít.

Hệ thống tuyên truyền một chiều, độc quyền... nói thế nào thì mình tin như vậy.

Sau này, lớn lên, lại có thông tin mở, người ta hiểu rằng không phải vậy. Sự đóng góp của Liên Xô thì không thể phủ nhận, nhưng Liên Xô và Nga bao năm qua vơ công lao về mình, rồi các đàn em tre pheo xúm vào nịnh nọt để vụ lợi là điều rất nhố nhăng.

Sau đây là bài của bác sĩ Tú, với những tư liệu thuyết phục. Mời cả nhà tham khảo.

Phu nhân và Liên Xô cũ

Tôi nêu điều này, xét về mặt ngôn ngữ/tiếng Việt thôi, chứ không chính chị chính em gì sất. Tôi chỉ quan tâm tới sự tồn vong của tiếng Việt chứ không thích chính trị bởi nó ác lắm.

Các báo hôm nay 5.5.25 đưa tin Tổng bí thư Tô Lâm và phu nhân cùng đoàn đại biểu Việt Nam lên đường đi thăm mấy nước.

Các báo đều viết theo bản tin của TTXVN, rằng "Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân Ngô Phương Ly", thăm các nước "thuộc Liên Xô cũ".

Viết thế là sai. Bản tin của cơ quan thông tấn quốc gia không thể sai ngớ ngẩn như vậy.

Phu nhân nghĩa là gì? Theo Từ điển tiếng Việt, phu nhân là từ để chỉ/gọi vợ của người có địa vị cao trong xã hội. Ví dụ: "Nguyễn Thông và phu nhân" (ví dụ thôi nhé, để khỏi đụng chạm tới ai), tức là Thông và vợ Thông, hoặc Thông và vợ. Khi nói phu nhân thì người ta hiểu ngay vợ của người được nhắc tới trước đó, còn nếu thêm tên cụ thể người đàn bà, chẳng hạn "Nguyễn Thông và phu nhân Ngọc Mít" thì về mặt ngôn ngữ, phu nhân ấy là vợ ông Ngọc Mít, chứ không phải vợ ông Thông.

Nói tóm lại, chỉ cần viết ông A và phu nhân là đủ, đừng lôi tên người đàn bà ra làm gì.

Mọi ồn ào đã qua (kỳ 2)

Có lẽ cần ngỏ ngay, tôi vốn không ưa những trò hình thức, phô bày, màu mỡ riêu cua, cờ đèn kèn trống, tất tật cả lớn lẫn nhỏ, nên những điều biên ra đây có thể làm không ít người, nhất là những ai luôn theo quan điểm chính thống, không vừa lòng. Thì biết làm sao, sống trên đời không thể vừa ý tất cả mọi người.

Sài Gòn những ngày cuối tháng 4, người từ khắp nơi đổ về. Rồi chính quyền, cụ thể là ngành du lịch, ít bữa nữa sẽ sơ kết, công bố những con số ấn tượng về du khách, tiền thu được, công suất phòng khách sạn… chắc chắn năm nay sẽ cao nhất so với mọi năm về trước. Báo chí kể có một gia đình thuê hẳn “phòng tổng thống” ở khách sạn 5 sao trên đường Lê Duẩn với giá 30 triệu đồng qua đêm để lấy chỗ ngắm duyệt binh, diễu hành. Bất cứ ai sống ở Sài Gòn những ngày qua đều ít nhiều bị lôi cuốn vào không khí chộn rộn ấy.

 
Và cũng rất dễ hiểu tại sao cô MC Bích Hồng của một đài truyền hình chỉ buột thật thà than thở không chịu nổi cảnh kẹt xe đã bị cộng đồng chính thống xúm vào lên án vô ý thức, không biết điều, không yêu nước… Lạ là có rất nhiều người, kể cả “nhân vật nổi tiếng”, đã khẳng định ai không ủng hộ diễu hành, duyệt binh là không yêu nước.