Thời sự: Sáp nhập tỉnh

Hôm nay 30.3.25 trên báo Tuổi Trẻ có bài về chuyện này, “Vì sao giữ nguyên 11 tỉnh thành khi sáp nhập?”. Cứ như lời một ông “nguyên” (giờ có còn làm gì nữa không thì chả rõ, bởi những từ “nguyên”, “cựu”, “đương” lâu nay bị nhập nhèm) là Bùi Tất Thắng - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch - Đầu tư) thì:

TP.Huế không cần sáp nhập với tỉnh nào bởi nó mới được (trung ương và quốc hội) công nhận là thành phố trực thuộc trung ương. Giời ạ, lý do lý trấu, rất vớ vẩn. Nếu đó là lý do để không sáp nhập Huế với tỉnh khác thì chẳng qua nhằm chữa cái thẹn về tầm nhìn thiển cận, biết sắp có đợt sáp nhập mà vẫn cứ làm liều. Vả lại dù có là thành phố trực thuộc trung ương đi chăng nữa thì đâu có nghĩa được đặc cách, hãy coi Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ kia kìa.

Ông Thắng cũng giải thích các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và một số tỉnh khác không cần sáp nhập bởi lý do quốc phòng, an ninh. Cũng vớ vẩn nốt. Đó là thứ lý do rất chung chung, cũng như nhà nước muốn thu hồi đất của ai cứ trưng lý do quốc phòng an ninh, cấm cãi. Cả nước này chỗ nào mà chẳng quốc phòng an ninh.

Chuyện đoàn (phần 2)

Rốt cục, Thành được kết nạp đoàn, là đoàn viên nhưng lại đi bộ đội, cùng đợt với thầy Mễ chủ nhiệm, các bạn Như, Thảo, Tiến, Thanh, Sơn, Lĩnh, Biên tây... Tôi được hoãn bởi anh ruột đang đánh nhau bên Lào rồi. Tiễn đưa nhau trong một ngày buồn, tháng 4.1972. Đoàn viên Thành vào mặt trận Quảng Trị, cái cối xay thịt thành cổ hè 1972, may nhờ phúc ấm tổ tiên, ông bà phù hộ, nên chỉ sứt mẻ trở về. Cứ mỗi lần nhắc tới đồng đội thành cổ, y mắt đỏ hoe, khóc rưng rức.

Nhắc tới đoàn, đừng quên tên của nó. Những năm 60 - 70, tên Đoàn thanh niên lao động Việt Nam, bởi đảng sinh ra nó là Đảng lao động Việt Nam. Cha nào con ấy. Giỏ nhà ai, quai nhà nấy. Nghe khá gần gũi, chả cộng sản cộng siếc xa lạ như sau này. Khi tôi vào đoàn năm 1972, trước đó nó đã được đổi thành Đoàn thanh niên lao động Hồ Chí Minh, sau khi cụ Hồ mất mấy tháng. Tới năm 1976, đất nước thống nhất, lại có tên mới - Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh. Đổi xoành xoạch. Người ta giải thích rằng đổi để phù hợp với từng giai đoạn của cách mạng. Cũng chả biết có hay hơn không, chứ tôi thấy mới như cũ, có thêm chữ “cộng sản” vào, khô đoàn nhạt đảng, nặng chính trị chính em, già bỏ cụ.

Nhớ hồi đoàn thay tên năm 1976, ông anh tôi bảo, cứ Liên Xô có gì, tên gì, thì ta bắt chước cái ấy, tên ấy. Nó có chính phủ/thủ tướng thì ta copy chính phủ/thủ tướng. Nó đổi chính phủ thành hội đồng bộ trưởng/chủ tịch hội đồng bộ trưởng, thì ta lon ton đổi theo. Ông Phạm Văn Đồng từng đóng cả thủ tướng lẫn chủ tịch hội đồng bộ trưởng, những gần 32 năm. Ông Phạm Hùng cũng là chủ tịch hội đồng bộ trưởng chứ không phải thủ tướng, tới lúc chết (giữa tháng 3.1988). Một thời gian sau, Liên Xô đổi mới… như cũ, quay về tên chính phủ/thủ tướng, ta cũng chuyển mình đổi mới… như cũ. Đèn cù vòng quanh. Tên đoàn cũng đổi, na ná đám Komxomon Liên Xô vậy. Anh tôi còn thắc thỏm, tao cứ tiếc cái tên có chữ “lao động” thời Vũ Quang làm bí thư thứ nhất (ông này có bà vợ là diễn viên nổi tiếng, đẹp lắm), vừa sát hợp, vừa chân thật, giản dị.

Chuyện đoàn

Đoàn mà tôi nhắc trong bài này là đoàn thanh niên, thanh niên cộng sản, cánh tay đắc lực của đảng. Họ còn gọi là cánh tay phải. Có phải cánh tay không, tay phải hay tay trái, thú thực tôi không biết.

Hôm qua 26.3, như thường lệ là ngày kỷ niệm sinh nhật đoàn. Năm nào cũng vậy, người ta làm ầm ĩ lắm. Năm nay lặng hơn nhạt hơn, có lẽ do năm lẻ. Đoàn sinh ngày 26.3.1931 (thì nghe nói thế, chứ bịa ra một ngày nào có khó gì, ngày sinh ngày chết còn bịa được cơ mà), tính đến 2025 tròn 94 niên. Xứ này rất lạ, 94 thì bị coi là năm lẻ, nhưng 95 (năm sau đó) lại là năm chẵn. Không chỉ đoàn, mà với cả đảng, nước, các idol đều được tính kiểu vậy.

Ở một nước rất sính hình thức, thích hoành tráng cờ quạt, tượng to nhà lớn thì việc tổ chức kỷ niệm này nọ quanh năm suốt tháng. Không lễ lạt chính trị, có khi lại buồn, thiếu sinh sắc. Tốn tiền nhưng vui, quên đi cái nghèo. Về trò này, Triều Tiên là nhất, xứ ta chưa đạt tầm.

Bàn trà chủ nhật (phần 4)

Hôm nay thứ tư (26.3.25), giữa tuần chứ không phải chủ nhật nhưng bàn trà vừa bị ngưng hơi lâu bởi mấy hôm rồi kẻ hèn bận bịu quá, trong khi bao điều cần nói ra, cực kỳ cấp thiết, nóng bỏng.

Công cuộc đổi mới lần này do ông Tô Lâm đứng đầu, chủ trì, cầm trịch đang thu hút cả những người thờ ơ thời cuộc nhất. Ông hàng xóm nhà tôi hôm nọ bảo giá như tay Tô Lâm (ông ấy xưng hô như thế bởi hơn ông Tô cả mười mấy tuổi) là nhân vật được lịch sử chọn lựa hồi nửa cuối thập niên 80 đầu thập niên 90 thì có lẽ nước ta, đám chúng ta đã khác, không tậm tọe, ậm ạch, nửa dơi nửa chuột như bây giờ.

Lãng phí thời gian của cả một dân tộc, của gần trăm triệu con người, phải nói thẳng ra đó là tội ác, chứ không phải thành công thành kiếc gì. Thói tự sướng diễn ra quá lâu, cần phải dẹp. Ông Tô Lâm đang làm cuộc dọn dẹp ấy. Đó là thực tế, còn nó có thực sự mục đích và thành công hay không thì phải chờ, đừng nóng vội ngày một ngày hai. Vẫn biết “dục tốc bất đạt”, nhưng các bác “đổi mới, cách mạng” ạ, không thể chờ đợi quá lâu, kiểu như ở xứ này chờ trải qua thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội hết tới mấy đời người.

Bàn trà chủ nhật (phần 3)

Có người bảo việc đại sự quốc gia để yên cho người ta làm, mình biết gì mà ý kiến ý cò. Dạng suy nghĩ thế rất phổ biến ở xứ này. Một kiểu sống dựa dẫm, sống chết mặc bay, vô nghĩa.

Đã quá lâu, mấy chục năm ròng, người ta mặc nhiên chấp nhận hình thái bộ máy cầm quyền, hệ thống chính trị, hệ thống tổ chức đoàn thể, nhân sự thế này thế nọ. Mũ ni che tai. Kệ tất. Tặc lưỡi, đảng, trung ương, các ông bà lớn đã quyết rồi, là xem như đã an bài, chỉ cần phục tùng, không bàn cãi nữa. Giống như con người vậy, được may cho cái áo, dù rộng hẹp, xấu tốt thế nào cũng mặc, phải mặc. Nhiều ông bà còn trưng trong nhà chữ “nhẫn”, xem đó như phương châm sống.

Sau khi người cộng sản đánh đổ phong kiến thực dân, xóa bỏ bộ máy quân chủ, “rồng năm móng vua quan thành bụi đất”, chế độ mới dân chủ cộng hòa được xác lập. Chỉ có điều, vua bị lật bị chôn vùi vĩnh viễn, thì cơ chế đảng cầm quyền, lãnh đạo toàn diện, quyết định mọi việc cũng không khác gì vua, còn hơn cả vua, bảo hoàng hơn vua. Suốt bao nhiêu đời bí thư thứ nhất (một dạng tổng bí thư), tổng bí thư, những ông vua mới đã nắm và quyết tất. Điều đó có thể thấy rõ nhất dưới triều ông Lê Duẩn bí thư thứ nhất và ông Nguyễn Phú Trọng tổng bí thư. Hồi tôi còn làm báo quốc doanh, được quán triệt quy định, trong bài viết, vị trí của các nhà lãnh đạo cứ theo trật tự bất di bất dịch: Tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng, chủ tịch quốc hội. Ông tổng bí thư dù có khù khờ “trồng cây gì nuôi con gì” hoặc bị thiên hạ coi là lú lẫn lý luận suông thì vẫn cứ ở vị trí thứ nhất, hàng đầu. Dân, nước bị đặt vào thế “may nhờ, rủi chịu”.

Bàn trà chủ nhật (phần 2)

Hôm nay thứ sáu nhưng đây là phần 2 của "Bàn trà chủ nhật" ạ.

Không phải ngẫu nhiên ông Tô Lâm đưa ra những khái niệm/cụm từ ngữ/từ mới, chẳng hạn “kỷ nguyên mới”, “điểm nghẽn”… rất nhạy cảm. Thời ông Trọng làm mưa làm gió suốt hơn chục năm, cả cán bộ lẫn dân thường, không ai dám nói dám dùng những từ ngữ ấy bởi bị coi là đụng chạm, thù địch, âm mưu “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”, có thể đi tù.

Khi người đứng đầu luôn tự sướng “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày hôm nay” (câu này được ông Trọng nhắc đi nhắc lại nhiều lần mỗi khi có dịp, từ năm 2021 tới 2024), “Mây đen bao phủ toàn cầu nhưng mặt trời vẫn tỏa sáng rực rỡ ở Việt Nam” (phát biểu năm 2019 và sau cũng nhắc lại nhiều lần) thì đố đứa nào dám đòi vào kỷ nguyên mới, đòi tháo điểm nghẽn. Hiện tại tốt đẹp như vậy rồi, đòi vào kỷ nguyên mới có nghĩa là phủ nhận, chưa hài lòng hiện tại. Phát triển thông suốt như thế rồi, lấy đâu ra điểm nghẽn. Cãi với người chỉ sống bằng lý luận, nhắm tịt mắt trước hiện thực, nói thẳng ra chỉ có chết.

Lời chân thật

Tôi quý trọng nhiều việc ông Tô Lâm đang làm, mong ông làm được và thành công nên thẳng thắn góp ý điều này. Những người thờ ơ thì họ kệ, kiểu như tội gì ôm rơm rặm bụng, chẳng phải đầu cũng phải tai. Tôi thì không. Thấy ông và bề tôi (của ông) làm được điều tốt thì lấy đó làm phấn khởi, cảm nhận ông có nguy cơ bị chê cười thì can gián để biết mà tránh. Tới tuổi này rồi, tôi chả sợ gì ngoài sợ mệnh trời. Nếu gán tôi là thế lực thù địch thì chỉ thù địch cái xấu cái ác.

Hôm 17.3 (2025), nhiều báo mậu dịch hồ hởi đăng “Gần 500 diễn viên tham gia vở đại nhạc kịch kể về cuộc đời đại tá Tô Quyền”.

Đại tá ở xứ này đông hơn quân Nguyên, hầu như không mấy ai biết. Em tôi, cháu tôi ăn lương đại tá, nhưng cả làng chả mấy ai biết. Đại tá phổ cập chẳng khác gì phổ cập trung học cơ sở. Ra ngõ gặp đại tá.

Tướng xứ này cũng nhiều như lợn con, nhất là dưới thời ông Nguyễn Tấn Dũng. Ông phong tướng lia chia, dễ như rút ra từ túi áo, đếm mệt nghỉ, cả công an lẫn quân đội hơn 800 tướng. Chỉ tổng biên tập một tờ báo ngành mà cũng trung tướng, trưởng đoàn ca múa đeo lon thiếu tướng… Tướng nhiều tới mức thiên hạ nỏ biết là ai, huống hồ đại tá… quèn.

Không có vùng cấm

Thời ông Trọng, ổng chống tham nhũng rất quyết liệt (nghe đồn vậy). Lò cháy rừng rực. Chính ông ấy luôn nhắc nhở bề tôi, bộ hạ rằng "không có vùng cấm". Ai nghe cũng phấn khởi, chỉ có điều không tin lắm.

Giờ thì tôi không tin cả ông ấy lẫn bề tôi. Cấm bỏ mẹ đi, chứ ở đó mà không.

Báo mậu dịch viết ra chứ không phải tôi bịa, mà báo cũng chỉ dựa vào kết luận điều tra chứ chắc bản thân nó không muốn viết lừng khừng ỡm ờ. Nhưng có người bảo nói toẹt mẹ nó ra có khi mất hay bởi "lãnh đạo cấp trên" đâu phải chỉ một đứa.

Tuổi Trẻ viết: Cựu chánh văn phòng Huyện ủy Mang Thít nhận 75 tỉ, chi một phần mua đất cho "lãnh đạo cấp trên".

VnExpress viết: Hậu "Pháo" tài trợ 75 tỉ đồng cho huyện Mang Thít để lấy lòng "lãnh đạo cấp trên".

v.v..

Bàn trà chủ nhật

- Hôm qua, thứ bảy 15.3, các cơ quan truyền thông nhà nước đều thông tin Tiểu ban văn kiện của đại hội 14 họp. Đứng đầu tiểu ban này tất nhiên ông Tô Lâm, bởi đây là bộ phận quan trọng nhất chuẩn bị đại hội. Ông Trọng các nhiệm kỳ trước đều vậy, giành đứng đầu. Nó (tiểu ban văn kiện) quan trọng bởi đưa ra đường lối chính sách, vạch hướng đi. Mà nó đã đưa ra rồi, thì đại hội cứ thế biểu quyết, bàn bạc chỉ cho có. Đại hội (tức trung ương) đã biểu quyết rồi thì từ trên xuống dưới, nhà nước, chính phủ, quốc hội tới tận thôn ấp cứ thế làm. 5 năm sau mới có thể điều chỉnh khi chuẩn bị đại hội kế tiếp. Dài lắm, chứ không phải như người ta nói “5 năm, mới bấy nhiêu ngày” tự sướng.

Kể từ ông Trọng - nhà lý luận suông vĩ đại, trở về trước, điều quan trọng nhất trong những điều quan trọng của văn kiện đại hội đảng là vấn đề đường lối, vẫn một mực trung thành, “kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội”, bởi người cộng sản có niềm tin rằng chỉ có chủ nghĩa xã hội mới thực sự đem lại cuộc sống ấm no, công bằng, hạnh phúc cho con người. Suốt hơn 2/3 thế kỷ họ đã tin như thế, một niềm tin mù quáng trong khi lý luận và thực tiễn đối lập nhau một trời một vực. Chừng ấy thời gian, nếu chủ nghĩa xã hội thực sự như họ nghĩ thì nước này thành thiên đường từ lâu rồi, đám G7, Qatar, Thụy Sĩ chỉ có xách dép lẽo đẽo theo, còn bọn Sing, Hàn, Thái đứng đó mà mơ.

Điều may mắn cho nhân loại, cho rất nhiều nước trên địa cầu đã một thời u mê hoặc bị ép buộc, là chủ nghĩa xã hội với thứ học thuyết trên mây của nó đã sụp đổ, tan tành. Nó bị các nạn quốc ném vào sọt rác, để rảnh chân rảnh tay làm ăn bước trên con đường mới, xây dựng hạnh phúc thực sự, chứ không phải thứ hạnh phúc giấy chỉ dành cho một đám người.

Anh Nguyễn Thụy Kha

Tôi không có hân hạnh chơi với anh Nguyễn Thụy Kha, cũng không được làm bạn, cả đời chỉ gặp nhau mấy lần trong đám đông, trò chuyện riêng với nhau nếu tính đủ cộng gộp lại cũng chỉ mươi phút.

Ấy, cứ bộc bạch như vậy cho thật thà, tránh điều “thấy người sang bắt quàng làm họ”. “Chức” cao lắm với tôi cũng chỉ là đồng hương bác Kha, cùng quê xứ Phòng.

Hôm qua 13.3.25, đọc tin bác Kha mất, tôi không vội nói gì bởi ngại thiên hạ bảo mình “đu trend” này nọ. Hôm nay, khi bác đang ngủ yên nghỉ ngơi sau cuộc “cộng thùy tranh tuế nguyệt” (đua tranh cùng năm tháng) rồi, tôi nguyện cầu bác lên đường thong dong và chỉ kể tí ti về người mình kính trọng, yêu mến.

Lứa chúng tôi kém bác Kha gần chục tuổi nhưng nghe tên bác hơi bị nhiều. Nguyễn Thụy Kha thuộc thế hệ áp chót của nền văn nghệ thời chống Mỹ, cùng đội ngũ Nguyễn Duy, Nguyễn Trọng Tạo, Hoàng Nhuận Cầm, Nguyễn Việt Chiến… chênh nhau một đôi tuổi. Đều có tài, dẫu chưa xuất chúng như Phạm Tiến Duật nhưng họ thuộc hạng “vua biết mặt, chúa biết tên”. Tôi nghe tên bác Kha từ thời sinh viên, nể lắm, có lần khoe với bạn để thập thò ý “ông này đồng hương với tao đấy”. Tôi cũng thường nhầm sáng tác của Nguyễn Thụy Kha với của Nguyễn Trọng Tạo, Nguyễn Đình Bảng - những người viết văn, làm thơ, sáng tác nhạc nhanh nhoay nhoáy.

Báo dốt

Tôi ít khi chê bai người khác, nếu có nói/viết gì cũng chỉ cốt vạch (cào) ra cái dở của họ mà thôi. Nhưng trường hợp này thì phải nói thẳng là dốt. Người đọc thời nay quay lưng với báo, nhất là báo quốc doanh, bởi họ khó chịu với thứ dốt như vậy.

Cụ thể, báo Vietnamnet (VNN) trong bản tin đăng ngày thứ hai 10.3.2025 lúc 20 giờ 27 viết (cả trên tít lẫn trong bài): “Indonesia bắn 21 loạt đại bác chào đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân”.

Đứa viết và đứa duyệt đăng đều không chỉ dốt tiếng Việt, mà còn không có kiến thức về nghi lễ này.

Trong trường hợp đón khách quý, những nhân vật đặc biệt, khi hành xử phép ngoại giao người ta thường bắn đại bác để chào mừng. Vụ này có nguồn gốc từ xưa, ai muốn biết cứ tra gu gồ, tôi không cần nhắc ra đây. Bắn 21 phát, xin nhớ là phát.

Đâu chỉ ‘Hàm cá mập’

Xứ này vốn đã nhiều chuyện, ngay cả lúc ăn lúc ngủ, chuyện lớn chuyện nhỏ chả sơ sểnh tí nào, nên khi chính quyền Hà Nội định phá tòa nhà Hàm cá mập và giải tỏa một số công trình mặt tiền đường Đinh Tiên Hoàng ven hồ Gươm, thế là thiên hạ tha hồ bàn tán, chuyện nở như ngô rang. Nói mãi chuyện Ukraine, chuyện Trump cũng chán.

Chính quyền luôn là nơi cung cấp đề tài mới cho dân buôn chuyện, bà tám, các nhóm buôn dưa lê, thông tấn xã vỉa hè, mạng xã hội. Xứ này không sợ bị cắt starlink. Có đâu mà cắt, và lại nếu có rồi bị cắt, dân ta vẫn phát sóng mồm được như thường.

Ở thủ đô (chữ “thủ đô” chỉ cần viết thường, chữ “tổ quốc” cũng vậy, chả biết ông bà nào quy định bắt phải viết hoa, rõ thật là), kể ra những công trình kiến trúc xấu xí có mà đầy, đâu phải chỉ con cá mập há hàm ven hồ Gươm kia.

Chả cần kể đâu xa, ngay lối Đinh Tiên Hoàng sát hồ, cứ tính từ ngã tư Tràng Tiền (nơi gặp nhau 4 con đường) về tới nhà Hàm cá mập, tới quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, những công trình mới sau 1975 như nhà bưu điện (do Trung Quốc xây), tòa nhà trụ sở ủy ban thành phố (chỉ cần gọi ủy ban là đủ, nên bỏ chữ nhân dân màu mè đi), rồi xung quanh nữa là cung thiếu nhi (có cái tháp kỳ cục), nhà bảo tàng Hà Nội (lộn ngược)… trông gớm chết.

Còn điểm nghẽn

Bỏ cấp huyện, nói cho cùng cũng được, để bộ máy cai trị bớt sự nặng nề, cồng kềnh, tốn tiền; dẹp được cả đám khổng lồ cán bộ vô tích sự hành dân. Chúng chỉ giỏi họp hành chứ không làm được trò gì. Tôi từng là dân huyện, tôi biết.

 
Nhà tôi suốt mấy chục năm cả thày bu tôi, các anh chị em tôi chưa hề lên huyện, chỉ trừ lần tôi tìm đến (nơi chính quyền huyện sơ tán) xin chứng nhận cái giấy đi học đại học, bởi thực ra chả có việc chi, mà họ cũng chẳng bao giờ quan tâm đến mình. Dân quê tôi 99% không hề biết tên chủ tịch huyện, các thời kỳ đều vậy.

Giờ mới tính chuyện bỏ là đã khí muộn, chứ nhẽ ra phải bỏ lâu rồi. Dân còng lưng nuôi đám trung gian đó đã kiệt quệ sức lực từ tám hoánh.

 
Nhưng tôi cho rằng bỏ bộ máy hành chính/quản trị huyện không có nghĩa bỏ đơn vị cấp huyện về mặt địa lý. Sáp nhập cho gọn lại thì được, nhưng không cần bỏ. Ít nhất thì khi mở Google Map tìm đường đi, nó cũng chỉ dẫn dễ hơn.

Ông hàng xóm nhà tôi thắc mắc, thế họ có định bỏ huyện ủy không, sao chưa thấy nói. Đó mới là điểm nghẽn, vướng víu ách tắc lớn nhất. Chính quyền mà còn bỏ được, công an còn bỏ được, thì huyện ủy tồn tại làm gì cho cô đơn, trống vắng chiều nay.

Mấy cái trụ sở huyện ủy, ủy ban mà chuyển đổi công năng, sửa thành trường học thì trên cả tuyệt vời, không phải lo thiếu trường lớp nữa.

Nguyễn Thông

Từ "chiến dịch đặc biệt" đến xâm lược toàn diện: có một thứ nhận thức lệch lạc

Bác sĩ Dương Đức Tú - bàn tay vàng nha khoa, chủ phòng răng Bến Thành nổi tiếng ở TP.Nha Trang không chỉ cực giỏi về chuyên môn, còn là người rất quan tâm đến thời cuộc. Mọi vấn đề đều được anh nhìn nhận dưới góc độ của một người tử tế.

Hôm qua 8.3, khi thiên hạ đang xôn xao nhộn nhịp với ngày phụ nữ, tặng hoa, chúc tụng... thì anh lui cui viết và thể hiện suy nghĩ của mình về phụ nữ và chiến tranh.

Rất kính trọng bác sĩ Tú, tôi xin giới thiệu bài của anh ấy.

******

Hôm nay ngày quốc tế phụ nữ, tôi gửi đến tất cả chị em bạn bè người thân tôi, bông hoa đẹp nhất - bông hoa hạnh phúc!

Tôi gửi những người phụ nữ Ukraina bài viết này.

Hơn ba năm kể từ ngày Nga phát động cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine vào tháng 2.2022, thế giới đã chứng kiến một thực tế khốc liệt: hàng trăm nghìn binh sĩ thương vong, hàng triệu người dân Ukraine mất nhà cửa, và một đất nước từng yên bình chìm trong khói lửa.

Đến tháng 3.2025, những gì khởi đầu với cái tên mỹ miều “chiến dịch quân sự đặc biệt” đã lộ rõ bản chất là một cuộc chiến tranh tổng lực, bất chấp những lời biện minh ban đầu từ Điện Kremlin về “phi phát xít hóa” hay “bảo vệ người nói tiếng Nga”. Nhưng trong khi sự thật dần phơi bày trên chiến trường, một điều đáng ngạc nhiên lại xảy ra ở Việt Nam - một quốc gia từng tan nát vì chiến tranh ngoại xâm: không phải tất cả đều đồng cảm với Ukraine. Thay vào đó, một bộ phận người Việt vẫn kiên định ủng hộ Vladimir Putin, bất chấp những bằng chứng không thể chối cãi.

Thủ phạm phá tiếng Việt

Nhiều “tờ” báo quốc doanh (gọi tờ theo thói quen, chứ bây giờ chủ yếu báo điện tử, báo mạng) hôm qua 7.3 đồng loạt đưa tin “Tổng Bí thư Tô Lâm sẽ thăm cấp Nhà nước tới Indonesia, thăm chính thức Ban Thư ký ASEAN và Singapore”.

Thăm ai, đi đâu, thăm thế nào là chuyện của giới lãnh đạo. Ở đây, tôi chỉ nêu vấn đề người Việt dùng tiếng Việt, cụ thể trong cái tít dở ngô dở ngọng kia.

Không chỉ lần này họ diễn đạt kiểu như trên với trường hợp chuyến công du của ông Tô Lâm. Đã rất nhiều lần tiếng Việt bị phá như thế rồi, nhất là thời ông Nguyễn Phú Trọng. Tôi từng nghe kể chính ông Trọng đã chỉ đạo phải viết như vậy. Không thể hiểu nổi, một vị cầm đầu, là chuyên gia số 1 về lý luận, từng học chuyên ngành văn chương-tiếng Việt, mà lại phá khiếp. Triều đại ông Trọng, tiếng Việt bị phá nhiều nhất, “suy thoái” nhất, không còn gì là chuẩn, không tuân theo quy tắc đã được tôn trọng.

Tiếng Việt có những quy tắc, cấu tạo, ngữ pháp đã được coi là chuẩn mực, dù diễn đạt thế nào cũng phải tuân theo những chuẩn mực ấy. Ví dụ đặt câu, dứt khoát phải đủ thành phần, ít nhất cũng đủ chủ - vị - bổ, có tắt gọn hơn chăng nữa thì cũng phải chủ - vị. Đặt câu cho đúng là yêu cầu sơ đẳng nhất của người sử dụng ngôn ngữ.

Thời sự hơi nóng (kỳ 3)

Nhiều năm trở lại đây ở nước này, thông tin thời sự không còn là độc quyền của báo chí truyền thông quốc doanh (báo, tivi, đài, hệ thống tuyên giáo) nữa, mà được thay bằng internet, mạng xã hội. Đã hết thời “nghe đài đọc báo của ta/đừng nghe đài địch bàn ra tán vào/tin đài tin báo của ta/đừng nghe tin địch ba hoa nói xằng”.

 
Công nghệ số, nhất là mạng xã hội, đang thống lĩnh đời sống tin tức, thu hút mọi người. Đó không phải “địch” như cái thói nhìn đâu cũng thấy kẻ thù, mà là hệ thống thông tin đại chúng. Tất nhiên nó có cái hay cái dở, thứ đúng thứ sai, mặt này mặt nọ, nhưng dẫu sao cũng còn hơn kiểu thông tin một chiều có định hướng, có chỉ đạo của báo đài quốc doanh, của tuyên giáo, của đảng.

 
Nói không quá đáng, báo quốc doanh đang thở hắt những tàn hơi cuối cùng trong giây phút định mệnh không tránh khỏi. Dù nhà cầm quyền có cố gượng quy hoạch báo chí vực cho nó sống sót để làm nhiệm vụ của tuyên giáo, “sửa sai sửa lại sửa đi/sửa thì cứ sửa sai thì cứ sai”, nhưng cứ luẩn quẩn theo kiểu cách quản lý cũ, siết vòng kim cô cũ kỹ đã hết phép nhiệm màu thì cái chết là không tránh khỏi. Tôi nói thật.

Mạng xã hội cũng đa dạng như cuộc sống, như đời thực. Cuộc đời có thế nào thì nó (mạng) như vậy. Hay dở, tốt xấu… có tất. Những nhà quản lý, nhất là những ông bà tuyên giáo, cứ mở mồm ra là chê bai mạng xã hội, cảnh báo con người phải đề phòng, thực ra chỉ nhìn một phía, không hiểu gì về nó hoặc rất hời hợt. Họ ứng xử với mạng xã hội thế nào thì cách họ nhìn nhận xử lý cuộc sống cũng vậy. Chết nỗi họ lại ngồi ghế lãnh đạo, cầm quyền. Bi kịch ở chỗ đó.

Vào kỷ nguyên mới chưa?

Nghe “mới” ai mà chẳng thích. Họa chỉ có gỗ đá hoặc kẻ khư khư bám lấy cái cũ lỗi thời để vinh thân phì gia thì mới lạnh lùng, dửng dưng, không muốn “vào”. Vào kỷ nguyên mới không có nghĩa xóa bỏ hết thứ cũ, nhưng những gì đã quá vướng víu, cản trở, tai hại thì nên bỏ.

Tôi rất ghét câu dạy đời “Nếu anh bắn vào quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn anh bằng đại bác” bởi nó rất hồ đồ. Có những thứ quá khứ cần bị đào sâu chôn chặt mới vươn tới tương lai được, vào kỷ nguyên mới được.

Những nhà lãnh đạo, cầm quyền nước này đã không ít lần chủ trương “gác lại quá khứ, hướng đến tương lai”. Đó là nhận thức, tư duy cởi mở, nhất là ở một nước từng chiến tranh liên miên với nhiều kẻ thù. Chỉ có điều, chủ trương ấy bị “nhất bên trọng, nhất bên khinh”, không được thực thi tử tế. Điều đó ta có thể thấy rõ nhất trong quan hệ của nước này với Trung Quốc và Mỹ. Tôi không cần nhắc ra đây, bởi hầu như ai cũng rõ.

Từ đầu năm tới giờ, thậm chí từ năm ngoái, bộ máy từ trung ương tới địa phương nhắc nhỏm nhiều về việc tuyên truyền những “ngày lễ lớn” và sự kiện trọng đại trong năm 2025. Tất nhiên ở vị trí đầu của chuỗi việc trọng ấy là kỷ niệm “50 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước” - 30.4. Cụm từ ấy qua nửa thế kỷ tồn tại đã tới lúc cần được xem xét lại, thậm chí khí muộn.

Hòa bình?

Tôi muốn hỏi những ông bà Việt, những người khẳng định rằng “Ông Trump chỉ muốn hòa bình, còn Zelensky ngược lại, đã từ chối hòa bình, chỉ muốn chiến tranh”: Vậy có thể hòa bình không khi kẻ khác buộc mình phải chấp nhận mất đất bị bọn xâm lược chiếm đoạt, bị âm mưu cướp đoạt tài nguyên, bị mất quyền tự do?

 
Như thế khác gì đầu hàng, quỳ xuống phủ phục dưới chân chúng để bán rẻ đất nước, bán rẻ lợi ích dân tộc, làm tôi mọi nô lệ cho chúng nó.

Tôi đảm bảo, nếu xứ này có chiến tranh (bị xâm lược, điều không ai muốn), chính các ông bà là những kẻ đầu tiên quy phục, phất cờ trắng đầu hàng. Lời nói, suy nghĩ thế nào thì hành động thế ấy. Bản chất lộ ra từ lời nói.

Thời này đã khác trước nhiều rồi, chứ không phải cứ lý sự ra vẻ ta đây hiểu biết thời thế mà người ta nghe theo.

Một dân tộc đã ngoan cường chiến đấu chống xâm lược hơn 3 năm nay, dân tộc đó sẽ chiến thắng, sẽ có hòa bình đúng nghĩa, chứ không phải thứ hòa bình nhục nhã.

Các ông bà ra cái vẻ nhân đạo biết tiếc xương máu, thế người ta không tiếc chắc.

Coi cái ảnh này đi, quân xâm lược tàn phá đất nước như vầy thì chỉ có cầm vũ khí đánh đuổi chúng, chứ ở đó mà quỵ lụy van xin hòa bình. Nước các ông bà từng vậy, nước người ta cũng thế thôi.

Nguyễn Thông

Thời sự hơi nóng (kỳ 3)

Tới ngày 24.2 đã 3 năm tròn kể từ cuộc xâm lược tàn bạo của Nga trên đất nước Ukraine. Lúc này, với người dân nước Việt, nó (cuộc xâm lược và chống xâm lược ấy) vẫn là sự kiện nóng nhất. Người ta dường như quên đi cuộc sống còn đầy khó khăn, kinh doanh sa sút đình trệ, giá cả tăng nhanh, tiền mất giá, tràn lan trả mặt bằng thuê mướn, sự loay hoay sắp xếp lại bộ máy quá cồng kềnh thành bộ máy phản tinh gọn, gỡ nghẽn chỗ này gây tắc chỗ khác… để chú tâm chú mục vào cuộc chiến tranh ở nơi xa vạn dặm. Đó cũng là thói thường của những người hay hóng chuyện.

Lạ là, có rất nhiều người sống ở một nước từng bị mấy cuộc chiến tranh, bị xâm lược, từng đứng lên “không gì quý hơn độc lập tự do” nhưng lại ủng hộ bọn xâm lược. Thân Nga, từng gắn bó với Liên Xô, có những kỷ niệm về thời trai trẻ “sướng như đi Liên Xô” là một chuyện, còn đây là lúc công lý, chính nghĩa đang đối lập với bạo tàn, lang sói. Xin nhớ rằng Nga bây giờ không phải Liên Xô thời trước, vả lại khi ấy Liên Xô giúp gì xứ này cũng đâu có cho không, chả phải “tình hữu nghị quốc tế vô sản” như tuyên truyền, mà chỉ lợi dụng xương máu dân ta để bình yên cho nó. Cả Cuba cũng thế. Cứ nên huỵch toẹt như vậy. Nếu họ có ơn, chỉ ơn với thể chế cộng sản, với chế độ cầm quyền, chứ dân chẳng được gì, thậm chí còn mất mát, “phe nào thắng thì nhân dân đều bại (thơ Nguyễn Duy).

Thời sự hơi nóng

- Ngày 17.2, cách nay 46 năm, quân xâm lược Trung Quốc tràn sang đánh Việt Nam với tuyên bố lếu láo "dạy cho Việt Nam một bài học". Đó không phải là cuộc "chiến tranh biên giới phía bắc" như lâu nay chính quyền và bộ máy tuyên truyền xứ này thông tin. Đó là cuộc xâ.m lược một quốc gia có chủ quyền. Chúng đánh sâu vào nội địa, không phải chỉ biên giới phía bắc nhỏ hẹp mỏng mảnh, lại càng không phải chiến tranh xung đột bình thường mà là xâ.m lược.

Về phía Việt Nam, phải gọi đúng tên sự kiện này là "cuộc chiến đấu chống quân Trung Quốc xâm lược". Vậy thôi, chứ không biên giới biên giếc, phía bắc phía biếc gì sất.

"Giặc đến đánh ta thì ta đánh trả", buộc nó phải rút về nước vào tháng 3.1979, ngày 16. Chỉ có điều sau sự mở màn xâm lược của Tàu cộng, cuộc chiến đấu của dân tộc ta còn phải kéo dài thêm chục năm, chịu bao nhiêu đau thương mất mát, tổn thất hơn cả lúc ác liệt tháng ban đầu. Vậy nhưng dân chúng không mấy ai biết, cứ tưởng chiến tranh đã kết thúc, hòa bình đã được lập lại. Hầu hết đều tin như thế. Năm 1980 trở về sau, chúng tôi đã nghĩ vậy, nhiều người bạn tôi ở ngay Hà Nội cũng nghĩ vậy. Tức là không biết gì cả. Chúng tôi không có lỗi khi vẫn làm lụng, mưu sinh, thậm chí ăn chơi nhảy múa. Mọi thông tin đại chúng bị bịt kín.

Trồng cây

Các quan lớn khi đã ngôi cao chức trọng thì ít ra cũng hơn người thường một cái đầu, biết nghĩ suy điều gì làm, điều gì không nên làm. Đừng có mù mờ lú lẫn u mê, thành đứa diễn trò, con rối trong tay đám quần thần đệ tử.

Tôi nói thật, bọn tay chân, trợ lý, cấp dưới của các ngài, phần lớn (tôi nhấn mạnh phần lớn chứ không phải tất cả) chúng, hoặc ngu dốt, hoặc đểu giả mưu mẹo hại chủ, chứ chả tốt đẹp giỏi giang gì.

Là kẻ bề tôi, chúng phải giúp chủ từng lời ăn tiếng nói, từng hành động cử chỉ sao cho đẹp đẽ, để chủ được thiên hạ kính nể, phục trọng, mến yêu, chứ không phải đẩy chủ vào thế bị chửi mắng, khinh thường. Nhưng chúng ngu, hoặc chúng đểu, nên cứ làm ngược lại.

Quanh quất Osin

Hôm 12.2.25, các báo mậu dịch đồng loạt đăng lại tin của Thông tấn xã về việc "ông Trương Huy San bị khởi tố về tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ".

Kể từ khi ông Trương Huy San, tức nhà báo lừng danh Huy Đức, tức Osin Huy Đức nổi tiếng, bị bắt giam ngày 1.6.2024, hầu như tất cả báo chí, cơ quan truyền thông đều sốt ruột chờ đợi xem có gì tiếp theo.

 
Và hôm 12.2 nó (tin) đã xuất hiện, nhưng tất cả "mậu dịch" đều phải lấy lại, copy từ Thông tấn xã. Điều này cũng phần nào cho biết có quyền tự do dân chủ hay không. Đã hết thời báo chí vênh vang về "tài" tự điều tra, tìm hiểu, khai thác để tung ra tin tức có "chủ quyền".

Nhà báo Huy Đức bị cơ quan tư pháp cao nhất xứ này (Viện KSND tối cao) truy tố tội “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” theo quy định tại điều 331, khoản 2, Bộ luật Hình sự.