Ăn theo phu chữ Hoàng Tuấn Công (kỳ 3, cuối)

Cái chế độ này kể cũng mắc cười, bỏ bao nhiêu tiền nuôi đám trí thức trùm chăn nhưng lại nhất quyết không chiêu hiền đãi sĩ, trọng vọng, sử dụng người tài. Giá như anh Công khuyến nông tỉnh Thanh kia mà sống vào cái thời "Tấm lòng cứu nước vẫn đăm đăm muốn tiến về đông/cỗ xe cầu hiền còn chăm chắm dành về phía tả" thì nước ta sẽ dày phúc phận, xã hội khá lên biết bao nhiêu. 

Nói đâu xa, những Đào Duy Anh, Thiều Chửu đều tự một mình soạn ra "Từ điển Hán Việt" đồ sộ tới giờ vẫn chưa ai qua mặt, Trần Trọng Kim một mình biên chép bộ "Việt Nam sử lược" sách gối đầu giường cho người mê sử, Dương Quảng Hàm với công trình "Việt Nam văn học sử yếu" truyền thụ kiến thức cho bao nhiêu đời... Họ đều là những cá nhân xuất chúng, làm một mình, gây dựng sự nghiệp, công trình bằng tài năng của mình, không cần phải ban này viện nọ, không dựa vào ngân sách ngân siếc. Điều may mắn ở chỗ họ được sống vào cái thời biết trọng dụng, tôn kính tài năng con người. Hoàng Tuấn Công là một dạng hiền tài như vậy, nhưng không may bị rơi vào thời khác, thời của lý luận sáo rỗng chỉ sử dụng những giả dối, tầm thường.

Ăn theo phu chữ Hoàng Tuấn Công (kỳ 2)

Trên phây búc, "tay kỹ sư khuyến nông" xứ Thanh Hoàng Tuấn Công kể lại những điều diễn ra trong trò (game) "Vua tiếng Việt" được VTV phát hôm 18.10.2024. Ở xứ này bây giờ, người ta xem tivi/truyền hình chủ yếu để vui, giải trí, giết thời gian, chứ nói rằng phải đạt được này nọ như chỉ thị của đảng, của ban tuyên giáo, của nhà cầm quyền chỉ là không tưởng, ảo tưởng. Ngay cả chương trình thời sự phát giờ vàng cũng chẳng mấy ai quan tâm. Vì sao, vì nó là thông tin có định hướng, một chiều, bị can thiệp nên thiếu sự khách quan. Và quan trọng nhất, những thông tin về đời sống trong nước cũng như trên thế giới, đủ mọi điều, đã có trên mạng xã hội từng phút từng giờ, nóng bỏng, hầu hết chân thực, thì cần gì tới tivi mậu dịch quốc doanh nữa.

Trong cuộc cải tổ cả hệ thống đang diễn ra, lĩnh vực truyền thông báo chí, có cảm giác riêng VTV không bị đụng chạm gì, mà còn được tăng cường, bồi bổ để hoàng tráng hơn, mạnh hơn. Nhà cầm quyền hình như cho rằng VTV quan trọng hơn cả quan trọng, cần hơn cả cần. Thiếu thứ gì, bỏ cái nào thì bỏ, chứ không được giảm hoặc bỏ nó. Họ nhầm. Theo tôi, cái cần bỏ nhất chính là VTV. Nó đã xong nhiệm vụ lịch sử hầu hạ chế độ trong hoàn cảnh người dân bị cấm đoán, ngăn cản tiếp cận thông tin. Nó ngày càng nhố nhăng, bị dân chúng chê cười. Nó ngày càng là cái thùng không đáy tiêu tốn ngân sách, tiền thuế do dân và doanh nghiệp đóng góp.

Ăn theo phu chữ Hoàng Tuấn Công

"Ăn theo" là từ thuần Việt dễ hiểu, nhưng giờ đây thiên hạ sính ngoại ngữ, khoái dùng từ tiếng tây tiếng u. Bọn trẻ, và cả những người tóc muối hoặc muối tiêu nữa, hay xài từ tiếng Anh "trend" (xu hướng, xu thế, trào lưu). Thay vì nói "ăn theo" thì họ nửa tây nửa ta thành "đu trend". Thôi thì đã hội nhập và phát triển, phải chịu vậy, biết làm sao.

Theo ai, chứ theo được anh phu chữ Hoàng Tuấn Công cũng đủ mệt. Sao xứ Thanh nảy nòi lắm nhân tài. Ông hàng xóm nhà tôi có lần cười bảo, đến vua còn nảy "như rạ" được thì yếu nhân, hiền tài ở xứ Thanh đã là gì. Rồi cau có, cha bố cái đứa nào dìm hàng, không dám thừa nhận con người trẻ chữ nghĩa giỏi giang, thông kim bác cổ Hoàng Tuấn Công, hạ xuống thành "anh kỹ sư khuyến nông tỉnh lẻ", kiểu như nó là kỹ sư, lại mảng khuyến nông, thì nó biết gì về chữ với nghĩa mà bàn với bạc. Thói xấu người đời không để đâu cho hết, nhất là ở những kẻ ngu si dính chút quyền lực.

Kể ra đúng thế thật. Tỉnh Thanh sinh nhiều vua nhất, đó còn chưa kể đất gốc của nhiều đời chúa, mà chúa đôi khi quan trọng, quyền lực hơn cả vua. Lâu nay, người đời vẫn tôn xứ Thanh là vùng đất "thang mộc". Nghĩa đen của từ cổ này chỉ nơi nhà vua tắm (thang) gội đầu (mộc) cho sạch sẽ trước khi làm chủ lễ tế trời đất, sau được người đời mở rộng nghĩa ra thành đất của vua, đất sinh ra vua. Thường nhà vua hay chọn đất sinh mình, phát tích sự nghiệp làm nơi tế lễ, người đời gọi đó là đất thang mộc, đất sinh vua.

Những việc cần làm ngay - 1

Câu ấy của ông En Nờ Vê E Lờ - NVL - Nguyễn Văn Linh, thời nửa cuối thập niên 80. Báo Nhân Dân những năm đầu nhiệm kỳ ông E Lờ làm tổng bí thư hầu như vài ba ngày lại có bài của ổng, trên trang nhất, góc dưới bên phải, trong mục "Những việc cần làm ngay" do ổng tự đặt. Cũng có người bảo mục ấy là sản phẩm của ông Hồng Hà tổng biên tập, nhưng tôi đã đọc được ở đâu đó ông Hà bảo không phải, chính ông Linh đặt.

Vài ngày lại có một bài, thậm chí một tuần mấy bài, ngắn gọn thôi, nhưng cụ thể, thiết thực, gắn bó máu thịt với cuộc sống. Ông Linh có tự viết hay không thì chả mấy ai biết, nhưng tôi tin rằng ổng viết, bởi lời lẽ chân phương thật thà của người chăm làm chứ không giỏi nói, chả như mấy hậu sinh sau này chỉ giỏi lý luận, giao cho trợ lý, thư ký, bề tôi viết, rồi ký tên mình, rồi lại còn ra sách chất cao như núi, chật chỗ thư viện, dịch đủ thứ tiếng, tốn cơ man tiền, nhưng chả ma nào thèm ngó. Lẩn thẩn nghĩ, nhắc tới tên bác Nguyễn Huy Thiệp chẳng hạn, người ta nhớ ngay tới những tác phẩm Tướng về hưu, Kiếm sắc, Phẩm tiết, Thương nhớ đồng quê, Những ngọn gió Hua Tát...; nhưng nếu hỏi bất kỳ ai, kể cả gần 5 triệu đảng viên, cả trưởng ban tuyên giáo, nhớ được tên cuốn nào của ông ấy không, đảm bảo lắc đầu quầy quậy.

50 năm vẫn đầu óc cũ

Từ năm 1975 tới năm 2025 vừa tròn 50 năm. Hơn nửa đời người. Nửa thế kỷ đã trôi qua ấy, mọi thứ biến đổi, kể cả suy nghĩ, tư duy, ý thức, quan điểm. Sông kia rày đã nên đồng, bãi bể nương dâu, thế gian biến cải vũng nên đồi. Ngay cả cái tóc trên đầu còn bạc trắng.

50 năm tròn, việc ghi nhớ, kỷ niệm một sự kiện cực lớn trong lịch sử dân tộc cũng là chuyện thường tình. Nhưng cũng cần nói thẳng rằng không phải cả nước này, cả dân tộc này, cả nhân dân xứ này đều háo hức, nồng nhiệt. Nếu muốn biết, cứ làm cuộc trưng cầu dân ý "bỏ túi" một cách khách quan với người miền Nam thì rõ, nhất là những người từng sống ở miền Nam trước năm 1975 còn sống tới giờ.

Có nhẽ trong giới cai trị xứ này sau năm 1975, chỉ có ông Sáu Dân Võ Văn Kiệt là đủ tỉnh táo để nhận định rằng “Nhiều sự kiện khi nhắc lại, có hàng triệu người vui mà cũng có hàng triệu người buồn” (năm 2004). Chỉ ông Kiệt, con người kiệt xuất, còn ngoài ra đều tư duy loa phường cả.

Phiến quân?

Mấy ngày qua, đầu tháng 12, lực lượng nổi dậy chống lại chế độ độc tài ở Syria - một sân sau, chư hầu của Nga, đã tu hút sự chú ý của dư luận, báo chí truyền thông quốc tế, trong đó có Việt Nam.

Những nước khác xứ khác thông tin về vụ này thế nào, tôi chưa nắm được, chỉ thấy ở xứ ta, những người dịch bài từ nguồn nước ngoài, chủ yếu từ RT, Novosti của Nga, đã cắm đầu dịch, gọi lực lượng nổi dậy chống bộ máy độc tài phản dân chủ là "phiến quân", "quân phiến loạn".

 
Đọc rất nhiều báo Việt quốc doanh, cả báo giấy lẫn báo điện tử, trên chuyên trang quốc tế, tôi thường bắt gặp từ “phiến quân”.

Hiếu chiến

Hôm 1.12, trên báo chí truyền thông xứ này có những thông tin, hình ảnh về một quỹ nhân đạo mang tên "Quỹ ngày mai tươi sáng" giúp trẻ em bị ung thư có hoàn cảnh khó khăn. Quỹ, tên đẹp, mục đích lại càng đẹp. Các vị lãnh đạo đoàn thể, tổ chức, chính quyền đều kêu gọi dân chúng chung tay đóng góp để giúp đỡ trẻ thơ bất hạnh. Quý hóa lắm.

 
Tôi chỉ lăn tăn mỗi điều, ấy là chương trình quyên góp thì cứ nói chương trình, phong trào, đợt, nhưng người ta lại gọi là "chiến dịch" quyên giúp đỡ trẻ em nghèo...

Có nhẽ phải cắt nghĩa cho họ thủng một chút. Chiến là đánh nhau, dịch là việc quân, chiến dịch có nghĩa việc đánh nhau, sự đánh nhau. Mở rộng hơn, thì chiến dịch để chỉ toàn bộ những hoạt động quân sự và phục vụ quân sự khi đánh nhau với kẻ thù, với đối phương trong thời gian nhất định. Cùng lắm là dùng nó (chiến dịch) để chỉ những hoạt động chống chọi (chả khác gì đánh nhau) như chiến dịch chống hạn (thiên tai), chiến dịch bài trừ ma túy, bởi hạn hán hoặc ma túy bị coi như giặc, kẻ thù. Chiến sĩ để chỉ người (sĩ) đi đánh nhau (chiến). Văn nghệ sĩ mà tham gia vào cuộc đánh nhau thì cũng là chiến sĩ. Chính cụ Hồ nói "Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy", tức đánh nhau bằng bút, để chống Pháp.

Lời cũ còn mới

Tôi thành thật khuyên các ông bà trên thế giới cũng như ở VN có quan điểm Ukraine nên chấp nhận mất đất, nhượng bộ, chịu thua thiệt để ngồi vào bàn đàm phán đổi lấy hòa bình rằng:

 
Các ông bà có nhớ câu của ông Hồ Chí Minh thời VN chống Mỹ không? Cái câu mà các ông bà coi như chân lý, khen nức nở như giá trị thời đại.

Nếu quên, tôi biên ra đây cho mà đọc: "Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá. Song, nhân dân Việt Nam quyết không sợ. Không có gì quý hơn độc lập tự do".

Chỉ cần thay vài từ, Việt Nam thành Ukraine; Hà Nội, Hải Phòng thành Kiev, Kharkov, Odessa là đúng y boong.

Tiếng Anh

Tiếng Anh (English) là thứ ngôn ngữ phổ biến nhất thế giới, phạm vi toàn cầu. Về số người dùng, nếu so với tiếng Trung Quốc thì tiếng Anh chưa chắc đã nhiều hơn, nhưng sự phổ cập trên diện rộng và ứng dụng cụ thể thì tiếng Anh "treo giải nhất chi nhường cho ai".

Ở xứ An Nam ta, miền Bắc, hồi tôi học cấp 3 cuối thập niên 60 đầu 70, nói không ngoa, cả huyện chỉ có một người biết tiếng Anh, đó là thầy giáo dạy tiếng Anh của trường. Thầy giỏi tiếng Anh từ thời Pháp, sau 1954 đi dạy học, dạy cho trường Núi Đối, nhưng cũng ít học trò bởi chỉ có một hai lớp được học môn tiếng Anh, chứ hầu hết lớp khác học tiếng Nga, tiếng của Lenin, ông Sáu Nin (V.I.Lenin) đang là mốt. Năm 1968, thầy tiếng Anh bị điều đi phiên dịch cho hội nghị Paris, thế là chuyển hết bọn trò tiếng Anh sang học tiếng Nga, còn lại số ít học tiếng Trung. Cũng chỉ là cưỡi ngựa xem hoa, học xong quên tiệt.

Bây giờ thì khác, người ta, nam phụ lão ấu, vùng sâu vùng xa nói tiếng Anh nhoay nhoáy, líu lo như chim hót. Hôm trước tôi coi cái phóng sự về du lịch ở Sa Pa, ở mấy vùng biên viễn phía bắc, thấy các cháu bé dân tộc thiểu số nói tiếng Anh thạo hơn người Hà Nội, phục lăn.

Dẻo mồm

Quân xâm lược Nga dùng hàng trăm nghìn quả đạn pháo và tên lửa của bọn Triều Tiên bắn phá trên đất nước Ukraine, cấm thấy đám "yêu hòa bình, ghét chiến tranh" mở mồm.

Bọn phát xít Putin dùng hàng chục nghìn chiếc UAV do Iran giúp để tấn công đất nước và giết chóc người dân Ukraine, cũng không thấy đứa nào lên tiếng một câu gọi là có, kể cả Liên Hợp Quốc.

Có cạy răng, lấy xà beng mà nạy, chúng cũng cứ "ngậm miệng ăn tiền".

Nhưng chúng nó, nhất là đám tre pheo, tre nứa trúc mai vầu, lại rất sốt sắng phản đối, lời ra tiếng vào, mượn mồm tiểu nhân để chê bai khi các nước NATO cho phép dùng tên lửa của họ để Ukraine tấn công sâu vào đất quân xâm lược, rằng như thế sẽ thổi bùng chiến tranh...

Các cụ xưa bảo "lưỡi không xương nhiều đường lắt léo". Rồi tới lúc mình lâm vào "hoàn cảnh" mới trắng mắt ra, rền rĩ bớ làng nước ơi, cứu tôi.

Đọc tin trên báo quốc doanh, rằng Nga đẩy mạnh tấn công hủy hoại cơ sở hạ tầng năng lượng, đẩy Ukraine vào một mùa đông lạnh lẽo, đưa tin với thái độ dửng dưng lạnh lùng, thì thấy báo chí rất khốn nạn.

Nguyễn Thông

Đinh Thế Huynh (phần 2)

Nhân chuyện về Đinh Thế Huynh, kỳ trước nhà cháu biên tãi thêm một số mẩu xưa người cũ liên quan tới thời Huynh, một số bác giãy lên, gớm, cứ con tằm nó nhả ra tơ mãi, sốt cả ruột.

Thưa các công dân, có những chặng sử cũ đang bị quên đi, hoặc vô tình hoặc cố ý, nếu ta không gợi lại, có thể sẽ mất vĩnh viễn trong sự thờ ơ của người đời. Vậy nên bỉ nhân làm điều đó là có ý, điều gì không nên không phải, chỉ xin sự đại xá.

Lại quay về Đinh Thế Huynh. Tôi cùng lứa với Huynh, xê xích đôi tuổi, sống thời đạn bom, nên nói thật lòng, rất nể trọng Huynh thời trẻ. Huynh đã ra trận khi chưa đủ đôi mươi, một trai thời loạn. Tôi không mặc áo lính không phải bởi hèn, mà do anh tôi đã đi rồi. Gia đình nào chỉ có hai đứa trai, nhà nước có chế độ cho một đứa được tạm hoãn quân dịch, khi nào căng sẽ triệu.

Báo quốc doanh

Công an cung cấp thông tin thế nào là chuyện của họ, tinh thần xuyên suốt với họ là "còn đảng còn mình", mà đã như thế thì đừng đòi hỏi họ phải có sự khách quan, trung thực.

Nhưng báo chí, một nền báo chí lúc nào cũng vênh vang về quyền lực thứ 4, nên biết xấu hổ, nên tự dẹp đi, khi tiêu chuẩn đầu tiên, số 1 của báo chí là "sự thật" đã bị chính báo chí ném vào sọt rác.

Tôi chỉ hỏi các ông bà lều báo, rằng tay chủ tịch phường và vợ y (đều là cán bộ nhơ nhỡ) đi vũ trường, xài ma túy, bị công an bắt quả tang, tạm giữ khi chúng đương chức hay khi đã bị cách chức, mà dùng từ "nguyên" cho chúng như vậy.

Nếu chúng nó đã "nguyên", "cựu" thì khác, chỉ là công dân phạm tội, còn phạm khi đương chức thì khác. Phải nói thẳng ra cho người đời thấy sự khốn nạn của bộ máy tha hóa, đồi bại, từ đó mà chấn chỉnh, sửa đổi.

Dịch ngôn ngữ

Tôi mạo muội đề nghị những người có trách nhiệm về tiếng Việt, nhất là những nhà chức việc, hãy thay đổi tư duy việc dịch tên (danh từ riêng) tiếng nước ngoài sang tiếng Việt. Nên phiên âm theo ngôn ngữ phổ biến toàn cầu (tiếng Anh, hoặc tiếng Latinh) chứ đừng kiểu "Đe-Si-Sờ-Láp..." thế kia, nó cứ sao sao ấy.

Dù tiếng nước nào đi chăng nữa (tiếng Trung Quốc thì đã quen cách phiên âm Hán rồi, không nói làm gì), còn Hàn Quốc, Nhật Bản, Iran, Campuchia, UAE, Thái Lan, Bulgaria, Nga..., cứ phiên hết ra tiếng Anh cho dễ đọc, hội nhập với thế giới, chứ cứ một mình một chợ, mang bản sắc dân tộc như "Sờ Láp" thấy khó coi lắm.

Cũng đừng bảo rằng để các cháu mầm non đọc. Chúng đã biết gì mà đọc, vả lại đứa nào đã biết đọc lại càng không nên nhét thứ dịch như thế vào đầu nó.

Còn báo Nhân Dân, tạp chí Cộng sản phiên âm thế nào thì tôi không bàn bởi đó là chuyện riêng của họ.

Trong cái ảnh kia, công nhận bà phu nhân tổng thống Bulgaria đẹp thật, nhất là... trang phục.

Nguyễn Thông

A dua nịnh không phải lối

Hôm 19.11, hầu như tất cả các báo chí, truyền hình, phát thanh quốc doanh đều đăng tin/phát tin "Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân sẽ thăm chính thức Malaysia từ ngày 21 - 23.11.2024".

Trong cái tít nói trên, theo tôi, có 2 chi tiết sai: chữ "bí" và chữ "phu" không cần phải viết hoa.

 
Chức danh "tổng bí thư" khi gắn với tên ai đó, chỉ cần viết hoa chữ "Tổng". Trong tiếng Việt, với các chức danh, chỉ cần viết hoa chữ đầu tiên. Nếu chức danh ấy là "bí thư" thì viết hoa chữ "Bí". Lâu nay quy tắc tiếng Việt là vậy.

Giờ thì họ cứ viết hoa tùm lum. Chẳng hạn viết hoa Phó Tổng Giám đốc Thường trực Nguyễn Thông, trong khi chỉ cần hoa mỗn chữ "Phó".

Đinh Thế Huynh

Chiều qua 22.11 (2024), lúc hơi muồn muộn, các báo quốc doanh đồng loạt đăng lại cái tin của TTXVN về việc "Trao huy hiệu 50 năm tuổi đảng tặng đồng chí Đinh Thế Huynh".

Có nhẽ đã lâu lắm, lâu lẩu lầu lâu, tên của Đinh Thế Huynh mới được nhắc lại một cách công khai, chính thức. Mà cũng chưa phải đã cởi mở hết. Trong bản tin gốc TTXVN, chỉ có chữ, hoàn toàn không thấy ảnh Huynh, ảnh về cuộc trao huy hiệu vinh dự, mà lẽ thường thì phải đủ cả. Mặc dù trong tin có câu "Phát biểu tại buổi lễ, bày tỏ sự xúc động đón nhận huy hiệu 50 năm tuổi đảng, đồng chí Đinh Thế Huynh trân trọng cảm ơn đồng chí Trần Cẩm Tú thay mặt Bộ Chính trị, Ban Bí thư trao tặng phần thưởng cao quý của Đảng...", nghĩa là Huynh vẫn khỏe, chứ không phải dạng như hôm qua, trong thông tin việc Bộ Chính trị kỷ luật mấy tay đại ca của bộ máy, có cả thành viên tứ trụ Vương Đình Huệ bị cảnh cáo, thì phần về Võ Văn Thưởng được ghi rằng "chưa xem xét, xử lý kỷ luật đồng chí Võ Văn Thưởng do đang điều trị bệnh". Suốt bao năm, thiên hạ cứ rì rầm nhỏ to chuyện ông Huynh mất chức do bị... bệnh. Bệnh gì thì không ai biết.

Nguyễn Văn Thể và BOT trấn lột Cai Lậy

Hôm 13.11, báo chí nhà nước đồng loạt thông tin việc Ủy ban Kiểm tra T.Ư đề nghị Bộ Chính trị, Ban Bí thư kỷ luật Nguyễn Văn Thể.

Đương sự Thể nguyên là Bộ trưởng GTVT, đương chức Ủy viên Trung ương, Bí thư Đảng ủy khối các cơ quan trung ương. Thể là người thế nào, đã tai tiếng ra sao, dân biết rất rõ. Họ mỉa mai gọi Thể là "Thả cá trê, Thể cá tra", tức ăn rất khiếp, rất bẩn. Vậy mà chả hiểu sao, Thể lại được ông Nguyễn Phú Trọng "thuyên chuyển cán bộ", cất nhắc sang cầm đầu đảng ủy khối trung ương, bất chấp dư luận. Nay thì ông Tô Lâm ra tay, con người Thể mới bị phơi bày một cách chính thống chứ không phải chỉ những bàn ra tán vào nơi thông tấn xã vỉa hè.

Nhân vụ Thể sắp tới bị xử lý kỷ luật, tôi sực nhớ năm nảo năm nao, hồi tháng 9.2017 từng có ít dòng về Thể. Nó là thế này:

Chống lãng phí: Có chống được không? (kỳ 8)

Trên báo Tin tức của TTXVN hôm 13.1.2019, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trả lời phỏng vấn, nhấn mạnh rằng: "Những "ông quan" nói một đằng, làm một nẻo, kêu gọi người khác tiết kiệm trong khi bản thân xa hoa, lãng phí, chi dùng bằng tài sản, công quỹ nhà nước, bằng tiền thuế của dân, cờ bạc, tiệc tùng vô độ… thì chẳng những không làm gương được, mà còn làm mất uy tín của Đảng, mất niềm tin trong nhân dân". (trích nguyên văn).

Ông Trọng nói có đúng không? Đúng quá đi chứ, nếu xét về mặt lý luận. Một ông trùm lý luận chả nhẽ lại sai. 

Về mặt thực tiễn, người nói mất rồi, tôi không nhắc nữa cũng bởi quan niệm "nghĩa tử là nghĩa tận", thôi, người ta đã chết, vặn vẹo làm gì. Tôi chỉ đề nghị các bề tôi của ổng nêu gương bằng hành động cụ thể. Không cần gợi ý xa xôi, chỉ xin các ông chống xa hoa trong việc dùng xe công. Thanh lý hóa giá hết những cái xe xa hoa đắt tiền vài tỉ, thậm chí chục tỉ đi, dùng xe năm bảy trăm triệu đồng cũng ổn quá rồi. Tất cả những xe tỉ tỉ ấy đều là xe công, mua bằng tiền thuế của dân, quá xa hoa lãng phí. Ngự trên chiếc xe trị giá hàng trăm, thậm chí nghìn con trâu ấy, các ông không thể làm gương cho ai cả.
Mất uy tín của đảng bao nhiêu, tôi không quan tâm, nhưng vụ xe cộ làm mất niềm tin trong dân thì quá nhiều rồi đấy, có khi chỉ còn vài lạng.

Chống lãng phí: Có chống được không? (kỳ 7)

Vụ xe công lãng phí bấy lâu nay luôn gây xôn xao dư luận. Người dân bất bình bởi tất cả những thứ gì của công đều được mua sắm bằng tiền thuế do họ đóng góp, sử dụng lãng phí có khác gì chà đạp lên mồ hôi, công sức dân.

Lâu nay nhà cầm quyền xứ này luôn tự ý bày đặt ra những quy định và bắt mọi người phải thừa nhận, tuân theo. Họ lúc nào cũng cho rằng mình là đúng, kể cả cái sai cũng... đúng. Ai phản đối thì bị quy chụp vi phạm pháp luật. Pháp luật trong tay họ trở thành thứ công cụ riêng để trấn áp những người không đồng tình, ủng hộ họ, vạch ra sai trái của họ. Ở xứ này, pháp luật không phải công lý, không phải để vì mọi người. Nó chỉ phục vụ cho thiểu số.

Chống lãng phí: Có chống được không? (kỳ 6)

Một nước luôn phải lo đối phó với kẻ ngoại bang xâm lược, phải chuẩn bị đối phó chiến tranh có thể xảy ra bất cứ lúc nào bởi dã tâm của "bạn" lộ rất rõ, mà biện pháp cây tre chỉ mang tính nhất thời, phập phù, thì việc tăng cường quân đội, trang bị vũ khí, chi phí tối đa cho quốc phòng để bảo vệ đất nước là cần thiết.

Để có tiền làm điều đó, đừng chỉ nghĩ đến chuyện tăng thêm các sắc thuế, tận thu nguồn lực từ dân chúng, doanh nghiệp, bán tài nguyên cạn kiệt... mà còn phải giảm bớt triệt để những chi phí lãng phí, vô bổ, chặn đứng tình trạng tiền nghìn tỉ lọt vào túi bọn tham nhũng, tiêu xài hoang phí.

Điều cần làm ngay là siết lại chi phí cho bộ máy cầm quyền đang quá rườm rà, quá to nhưng ít hiệu quả. Hệ thống lưỡng đầu chế thời Lê - Trịnh ít ra còn có hiệu quả, chứ kiểu song trùng, tam trùng, tứ trùng thời nay rõ ràng là thứ gánh nặng cho dân, cho đất nước. Đảng có thể nhận tất quyền lãnh đạo và thực hiện, chứ kiểu chia mâm bát, ghế này ban nọ tồn tại song song với chính quyền thì dân nào gánh nổi bộ máy hoành tráng cồng kềnh ấy.

Chuyện Chile

Nước Chile, phiên âm tiếng Việt là Chi Lê. Ngày xưa nó còn có tên gọi trên bản đồ do miền Bắc VN in là Si Li. Rượu vang ngon nổi tiếng, bán khắp thế giới.

Hồi tôi còn bé, nghe người ta nói đi Chi Nê tỉnh Hòa Bình (sau là Hà Sơn Bình), cứ nghĩ nước Chi Lê thuộc nước mình. Người Phòng nói ngọng nờ thấp lờ cao nên không phân biệt được.

Ông hàng xóm nhà tôi tặc lưỡi, đàn ông đứa nào chả mê gái. Không mê thì đếch phải đàn ông đực rựa, thậm chí pê đê cũng không. Cũng nên thông cảm, chả hạn chú diễn viên, chú nhạc sĩ gì đó. Ông hỏi nhỏ hồi xảy ra vụ quân ta ở Tây Ban Nha mi có chê bai gì không, tôi cười bảo không không. Lão gật đầu, được, bầu ơi phải thương lấy bí cùng.

Chống lãng phí: Có chống được không? (kỳ 5)

Điều thứ nhì, rất quan trọng trong công cuộc “chống lãng phí” là dẹp bệnh hình thức. Không thấy ông Tô Lâm nhắc tới.

 
Dân và doanh nghiệp làm ra tiền, nhà nước bán tài nguyên ra tiền, đem giao tiền ấy vào tay mấy ông miệng nói tiết kiệm, tay vung phung phí, khác nào gửi trứng cho ác.

Ở một nước còn nghèo, ngân sách eo hẹp cạn kiệt, phần lớn dân chúng dạng thu nhập thấp như xứ ta, thì tiết kiệm được đồng nào hay đồng ấy.

Quan chức nhà nước, bộ máy nhà nước phải làm gương tiết kiệm để trước hết không lãng phí ngân sách, thứ hai là để dân noi theo.

Bớt ngay, bớt triệt để tình trạng khẩu hiệu cờ quạt hoa hoét tràn lan. Đừng dẫm vào vết "Lọng cắm rợp trời quan sứ đến/Váy lê quét đất mụ đầm ra" như hồi xưa nữa, chướng mắt lắm. Băng rôn, cờ xí khẩu hiệu chăng đầy đường. Tôi hỏi các ông, có khi nào các ông vừa chạy xe vừa đọc nội dung những câu khẩu hiệu chăng ngang đường không. Loạng quạng, ngã bỏ mẹ. Tôi từng thấy một câu khẩu hiệu chăng ngang đường ở quận 8 (Sài Gòn), tò mò dừng xe lại đếm được 68 chữ, nhỏ lít nhít, nội dung hô hào dân chúng tiết kiệm. Chuyện như đùa. Tôi muốn hỏi ban tuyên giáo, ai đọc, chả hạn các ông đi qua đó có nghển cổ lên đọc xong rồi mới đi tiếp không?

Đường cao tốc

Tôi muốn nói về tuyến đường sắt bắc nam mà chính quyền đang tính. Họ đã quyết rồi, có cản cũng chả được. Nhiều khi những điều họ làm, đúng hoặc sai phải vài chục năm sau mới được xác nhận, chứ lúc làm thì luôn luôn đúng.

 
Cải cách ruộng đất, chống nhân văn giai phẩm, xét lại chống đảng, cơ chế bao cấp, hợp tác xã, ngăn sông cấm chợ, diệt tư sản..., nhiều lắm, là những ví dụ. Khi họ thực hiện, ai cãi, ai phản đối sẽ bị đi tù, nhẹ thì mất chức, sa thải.

Tôi xa quê đã gần nửa thế kỷ, cách quê gần 2 nghìn cây số, nên hằng mong sự đi lại xuyên Việt dễ dàng, thông thoáng, vừa túi tiền người nghèo, bình dân. Mong đợi suốt mấy chục năm cái ước mơ nhỏ nhoi bình dị ấy thành hiện thực nhưng tới nay vẫn chỉ là mơ, bởi họ quyết không làm. Nhớ những lần chen nhau trong mớ dây thép gai bùng nhùng ở cảng Chùa Vẽ, trong dòng người ngơ ngác vô tận, tuyệt vọng, lo âu tại ga Hà Nội, ở bến xe ô tô, những toa tàu chật cứng, hoặc cảnh lê la trên boong tàu thủy Thống Nhất giữa biển khơi nhưng nóng chảy mỡ... mà rùng mình. Sao làm dân một nước độc lập thống nhất mà khổ thế không biết.

Thực phẩm chức năng và mắt mù tai điếc

Hôm qua 11.11 (4 số 1) trên nghị trường quốc hội, bà bộ trưởng y Đào Hồng Lan trả lời chất vấn của các nghị sĩ về thực phẩm chức năng.

Loại sản phẩm này, khoảng 2 chục năm nay phổ biến ở nước ta. Nó đắt hơn thuốc, không phải là thuốc bởi nó chỉ là thực phẩm, được uống như thuốc. Những nhà sản xuất, nhà phân phối thấy người đời "đu trend", ham kiểu lạ nên đẩy nó tới... trời, còn hơn thuốc thánh đền Bia.

 
Họ quảng cáo tràn lan trên tivi, báo đài quốc doanh khiến người ta phải tự vấn sống trên đời mà chưa một lần dùng loại "siêu thuốc" này quả là thiệt thòi. Cũng như kiểu "sống trên đời đánh miếng dồi chó/chết xuống âm phủ không có mà ăn". Thế là mắc bẫy cò ke bọn bợm.

Chống lãng phí: Có chống được không? (kỳ 4)

Tiếp nữa là Hội phụ nữ. Thế tôi lại hỏi các ông các bà, đàn ông có hội riêng không mà cứ phải lập riêng hội phụ nữ. Ra cái vẻ tôn trọng phụ nữ, đề cao phụ nữ. Cứ để bình thường thì mới thực là tôn trọng, chứ đã ưu tiên, đặc cách, chẳng qua chỉ là sự bố thí, xót xa, thương hại, mủi lòng. Mà nó cũng chả làm được trò quái gì ngoài việc lâu lâu múa may nhận tiền 8.3 hoặc 20.10.

Hãy coi xem, khi bộ giáo dục ra cái dự thảo về sinh viên bán dâm, nó dám mở mồm lên tiếng được nửa nhời, thì tôi chớ kể. Khi cô gái ở chung cư tại thành phố Thuận An tỉnh Bình Dương bị nhà chức việc phá cửa phòng vào tận nhà túm điệu đi ngoáy mũi trong cơn dịch Covid, không hề thấy hội phụ nữ lên tiếng. Cho tới lúc này, nó vẫn câm nín chả bảo vệ gì được chị em đàn bà của nó. Để chỉ tốn cơm dân nuôi. Dẹp.

Đoàn thanh niên, công đoàn, hội nông dân, hội nghệ sĩ, hội nhà báo… đại loại đều thế cả. Xuân thu nhị kỳ chỉ thấy họp hành, bầu bán, cử người, chọn ghế, chứ cái đối tượng mà nó đại diện chẳng được nhờ vả gì. Đoàn thanh niên chẳng hạn, nếu có chăng, chỉ đảng được lợi, bởi đảng sinh ra nó để làm “cánh tay phải”, làm nguồn cung cấp lực lượng kế tiếp. Mà cũng lạ, chỉ nhắm tới mỗi đối tượng người trẻ (thanh niên), họ đẻ ra cả hội liên hiệp thanh niên lẫn đoàn thanh niên, có từ cấp trung ương tới địa phương cơ sở. Tốn kém ư, bày vẽ ư, dẫm chân lên nhau ư, kệ, cứ phải nhiều cho hoành tráng.

Đánh/đàm

Ông D.Trump định giải quyết cuộc chiến tranh Nga - Ukraine thế nào là chuyện của ông ấy. Nó kéo dài đã hơn nghìn ngày, gần 3 năm rồi. Nói chỉ giải quyết trong 1 ngày, tức 24 tiếng đồng hồ, chỉ là nói phét. Mà những anh nói phét thì không tin được, hết thóc giống như chơi.

Ngay cả việc nói thẳng, chỉ thẳng tên gọi thực chất của cuộc chiến tranh là... chiến tranh mà cũng ú ớ ngọng nghịu, gọi thành xung đột, thì tốt nhất không nên dính vào làm gì.

"Người đương thời" lại còn đề xuất hướng giải quyết ngồi vào đàm phán, giữ nguyên hiện trạng, Ukraine phải chấp nhận mất đất đã bị Nga chiếm, hứa không gia nhập NATO để đổi lấy hòa bình, nghe ngứa tai bỏ mẹ.

Thôi thì Trump đã đi một nhẽ. Nực cười nhất là những ông bà xứ này, kể cả những ông từng tự hào cầm súng đi giành độc lập tự do, thề quyết tử cho tổ quốc quyết sinh, thề một tấc đất cũng phải giành, gìn giữ bảo vệ, thì nay lại chê bai khinh bỉ những người chống xâ.m lư.ợc, bảo vệ tổ quốc, mong cho bọn Nga thắng.

Chống lãng phí: Có chống được không? (kỳ 3)

Lãng phí cái gì? Trước hết là lãng phí ngân sách. Ngân sách không phải từ trên giời rơi xuống, không do đảng và nhà nước đẻ ra, mà là tiền (ngân), từ mồ hôi, nước mắt, máu của nhân dân tạo thành; là tiền thuế do dân và doanh nghiệp đóng góp; tiền bán tài nguyên đất nước. Lãng phí là có tội. Tội nặng.

Chỉ có điều, các vị hô hào chống lãng phí, cần phải biến lời nói thành việc làm, thành hành vi cụ thể. Đừng có mồm nói tiết kiệm, chống lãng phí, nhưng tay phung phí, coi máu mồ hôi nước mắt nhân dân như rác như bùn.

Ngày 26.10.2024, báo Tiền Phong có bài trong đó nêu ý kiến của bà Phạm Thị Thanh Trà - Bộ trưởng Nội vụ. Bà Trà cho biết: "trên thế giới chưa có nước nào có đơn vị hành chính cấp huyện, xã nhiều như Việt Nam, kể cả đơn vị hành chính cấp tỉnh cũng vậy.

Vì thế, cũng chưa có đất nước nào mà chi thường xuyên cho tổ chức bộ máy và con người lớn như Việt Nam, khi chi thường xuyên cho tổ chức bộ máy và con người chiếm đến 62%, không còn nguồn lực để chi cho đầu tư.

Thừa

Rất nhiều người Việt, kể cả những lãnh đạo cấp cao, cả những người làm luật, những người chuyên nghề soạn văn bản của nhà nước, lại là người không rành tiếng Việt, không biết dùng chính xác tiếng mẹ đẻ.

Tôi lấy 2 ví dụ rất phổ biến trên báo chí truyền thông, trong các văn bản mang tính quốc gia (tức đã được cơ quan cao nhất là quốc hội duyệt, thông qua) dùng sai tới mức người ta không biết sai, cứ tưởng đúng, hoặc biết sai nhưng ngại nói ra (với tâm lý nói ra cũng chả thay đổi được gì, ai thèm nghe).

Trước hết, trong những thông tin về pháp luật, ta thường nghe/đọc cụm từ "tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ" mỗi khi có cán bộ bị xử lý kỷ luật. Cụm từ này không phải do báo chí tự đặt ra, mà được trích từ điều 356 và 357 Bộ luật Hình sự (năm 2015, vẫn còn hiệu lực). Trong 2 điều đó, đều có cụm từ nói trên, "lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ".

Chống lãng phí: Có chống được không? (kỳ 2)

Đọc toàn bài “Chống lãng phí” của ông Tô Lâm, rà kính soi từng câu từng chữ, tôi không thấy ông ấy đề cập tới những thứ lãng phí đang diễn ra công khai, hằng ngày, những lãng phí đã được luật hóa bằng nghị định này, chỉ thị nọ của đảng, nhà nước.

 
Đặc biệt, bài viết đứng tên ông Tô Lâm hoàn toàn không đả động gì tới bệnh hình thức mạn tính gây cực kỳ lãng phí đã thành thứ tệ nạn kinh khủng hết thuốc chữa ở xứ này, cũng không chỉ ra sự duy trì quá nhiều tổ chức hội đoàn, ban bệ, cánh tay phải tay trái, cánh dài cánh ngắn rất vô tích sự ngốn ngân sách từ tiền thuế của dân.

Tới hôm 26.10, phát biểu tại Quốc hội với tư cách đại biểu quốc hội, Tổng bí thư Tô Lâm trăn trở: "Lãng phí xảy ra nhiều lắm. Tại sao mình lại vướng mình, làm khó mình đến vậy? Quy định làm sao mà để cuối cùng mình không thực hiện được? Nhà nước còn không làm được thì sao doanh nghiệp làm được?". Ông hàng xóm nhà tôi đọc xong cười bảo: Vẫn chung chung.

Chống lãng phí: Có chống được không?

Ông Tô Lâm viết (hoặc ai viết giùm) khi nào thì tôi không rõ, chỉ biết chiều 13.10.2024 báo chí quốc doanh đồng loạt đăng bài “Chống lãng phí” đứng tên ông, ở cương vị Tổng bí thư, Chủ tịch nước, hai vị trí cao vót trong "bộ tứ". Điều này có nghĩa đây là mệnh lệnh của quốc gia.

Kể từ khi ngồi ghế tổng bí thư, lúc kiêm luôn cả chủ tịch nước, ông Tô Lâm có những phát ngôn rất "đổi mới", xé rào, tích cực, phá vỡ vùng cấm, được hầu hết dư luận xã hội, dân chúng đồng tình, đánh giá cao. Nhiều người bảo đó là tư duy, tinh thần kiểu Gorbachov, hiếm xuất hiện ở xứ này gần thế kỷ nay.

 
Suốt bao năm, nếu người nói không phải quan chức đứng đầu sẽ bị xử lý "tội" vạ miệng, chịu lên bờ xuống ruộng, nát đám cỏ gà. Những Trần Độ, Trần Xuân Bách, Hồ Đức Việt... là ví dụ. Dân mà phát ngôn vậy có khi bị bắt, đi tù do tội "chống lại đảng, nhà nước", "lợi dụng quyền tự do, dân chủ".

Đường quang không đi cứ đâm quàng bụi rậm

Không cần bàn về thể chế như thế nào là tốt, điểm nghẽn điểm nghiếc cho mất thì giờ, loanh quanh luẩn quẩn. Cứ banh mắt nhìn ra nước người ta rồi cứ thế mà quyết định. Đâu xa, thì Hàn Quốc, Nhật, Sing, Thái, thậm chí Campuchia ngay sát sạt.

Muốn như Cuba, Triều Tiên, Venezuela... cũng chẳng ai cấm.

Buồn cười nhất là tay cầm đầu Cuba vừa rồi cứ nằng nặc đổ việc mất điện do bị cấm vận, tại Mỹ gây ra. Nói như ông Trọng, mình có thế nào thì người ta mới thế chứ.

Quanh năm suốt tháng ra rả chửi "nó", chống "nó", thề không đội trời chung, thế định đòi nó phải cơm bưng nước rót, nấu sơn hào hải vị mời tới tận mồm chắc. Cuba mí chả cu bốn, tới giờ còn chưa mở mắt banh đầu thì có cúp điện quanh năm suốt tháng cũng đúng. Chỉ khổ dân. Nhưng dân như thế cũng đáng chịu khổ.

Nguyễn Thông

Thời sự 20.10

Tối hôm 20.10, tôi vừa ăn cơm vừa coi tivi, mà lại tivi mậu dịch (chắc nghiện khó cai). Tôi nghe người đứng đầu bộ máy cầm quyền xứ này đọc diễn văn, liên tục nhắc đi nhắc lại cụm từ "đấu tranh, phản bác những quan điểm sai trái, thù địch". Cứ tưởng cuộc sống hòa bình, yên ổn làm ăn, sống để yêu thương, ai dè không như mình nghĩ.

Nhưng thôi, ma nhát hoặc nhát ma là chuyện của người ta, tôi chỉ lăn tăn về từ ngữ họ dùng. Cần hiểu rằng từ ngữ trong văn bản hoặc lời nói phản ánh suy nghĩ, ý thức, tình cảm, thái độ của người sử dụng. Chỉ những người không hiểu diều này mới dùng từ một cách ba vạ.

Trước hết là từ "thù địch". Trong cuộc sống, dù cá nhân hay đoàn thể, tổ chức, đơn vị, thậm chí một nước, một phe... đều có thế lực thù địch, kẻ thù địch, chống đối mình. Lẽ đương nhiên phải chống lại, đấu tranh, phản bác nó. Một chế độ như chế độ xã hội chủ nghĩa lắm thế lực thù địch nhất, vừa có thật, vừa do tưởng tượng ra. Đường vinh quang xây xác quân thù. Nói theo kiểu của Lê Nin, không có thế lực thù địch thì không phải chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa công sản. Không khi nào hết thế lực thù địch, bởi vậy không cần bàn về từ/chữ này. Đấu tranh, phản bác nó thì đương nhiên rồi. Tôi không phản đối, ý kiến ý cò gì.

Từ tiếp theo, "sai trái", rất có vấn đề. Chả hiểu sao họ cứ thích dùng. Có nhẽ do bản chất của họ.
Xưa các cụ dạy "nhân vô thập toàn", nghĩa là con người không ai có thể mười thứ toàn vẹn cả mười. Ngay tôi đây, nếu mười điều, chắc chỉ được một rưỡi ở sự chăm chỉ. Thích cào chẳng hạn, biết không hay, nhưng rằng quen mất nết đi rồi.

Tiếp quản hay giải phóng?

Hôm nay, ngày 10 tháng 10 (ngày chứ không phải mùng), cái ngày được nhà nước hiện thời và giới truyền thông của họ gọi là “ngày giải phóng thủ đô”. Ngày 10.10 xưa cũ ấy đã cách nay 70 năm, 10.10.1954, bộ đội vào tiếp quản thủ đô, sau cuộc kháng chiến 9 năm chống quân đội và bộ máy cai trị của Pháp.

Tôi là người kiệm nhời nhưng bướng bỉnh, những gì không đáng nói thì không lên tiếng, nhưng với cái nhố nhăng, sai trái thì không chịu được. Nói ra không phải để hả lòng mình, mà trước hết vì sự thật, vì sự tử tế của con người.

Thời lứa tôi đi học, ở trường cũng như trên báo chí truyền thông (hồi ấy đâu có nhiều, chỉ vài tờ báo do đảng và nhà nước quản lý, nhất là báo Nhân Dân và đài phát thanh, chưa có tivi-đài truyền hình), cứ nói tới sự kiện này, ngày 10.10.1954, chỉ có cách gọi duy nhất “ngày tiếp quản thủ đô”, “ngày tiếp quản Hà Nội”. Cách gọi đã nói lên đúng bản chất sự việc, đúng sự thật lịch sử. Ngay cụ Hồ cũng diễn đạt như thế, báo Nhân Dân cũng nói thế, viết thế. Tôi đố ông bà nào tìm được tư liệu gốc thể hiện rằng cụ Hồ nói/viết là “ngày giải phóng thủ đô/Hà Nội”, hoặc báo Nhân Dân thời điểm lịch sử đó viết “ngày giải phóng thủ đô”. Con người ta không ai sai hoặc đúng hoàn toàn. Cụ Hồ và báo Nhân Dân có thể sai điều gì đó, nhưng trường hợp này thì hoàn toàn đúng. Cãi lại cụ, cố ý làm sai lời cụ là vô phép, vô lễ, coi thường người trên. Nếu học cụ, trước hết hãy học ngay sự chính xác này, chỉnh sửa ngay thói tự ý xuyên tạc lịch sử.

Vụn về Hưng Yên (kỳ 9, cuối)

Cuốn “Nhãn đầu mùa” viết về cái gì mà đến nỗi hai tác giả Xuân Tùng - Trần Thanh bị đánh lên bờ xuống ruộng? Đọc nó lâu lắm rồi, từ đầu thập niên 60 tới giờ đã hơn 60 năm, tôi không còn nhớ chi tiết nữa, nhưng vẫn mang máng rằng “Nhãn đầu mùa” là chuyện về cuộc chiến đấu chống Pháp ở Hưng Yên. Nơi này có đội nữ du kích Hoàng Ngân (bà Ngân là cán bộ phụ nữ, bị quân Pháp bắt, quyết không khai, chịu xử bắn. Sau khi bà Ngân mất, đội du kích nữ ở Hưng Yên lấy tên bà đặt cho đội) chiến công lẫy lừng, giặc cũng phải khiếp sợ. Hưng Yên thời Pháp có bà Hoàng Ngân, Hải Dương có bà Mạc Thị Bưởi (giờ ngay trung tâm Sài Gòn, quận 1, nối với đường Đồng Khởi có đường Mạc Thị Bưởi, nghe đâu giá đất chục tỉ mỗi mét vuông), Thái Bình có bà Nguyễn Thị Chiên “tay không bắt giặc”…

Cùng sát cánh chiến đấu với đội nữ Hoàng Ngân là một đơn vị bộ đội vệ quốc, tất nhiên đàn ông. Cứ có đàn ông đàn bà, lại trẻ nữa, là sinh chuyện. Yêu nhau, để ý nhau, hẹn hò, tỏ tình.Lửa gần rơm lâu ngày cũng bén. Yêu nhau đâu có tội. Trong chiến tranh, tình yêu thường đẹp đẽ và bi thương. Ông Nguyễn Đình Thi chả viết “Anh yêu em/Và yêu khẩu súng trường trên vai em” là gì. Các tác giả “Nhãn đầu mùa” kể về mối tình như vậy. Nói thật, chuyện của cô du kích Tý với anh bộ đội, chỗ tả mùi mẫn nhất cũng chỉ là cái hôn nhè nhẹ lên… trán, là ôm nhau thấy bộ ngực nóng bỏng phập phồng, rạo rực rạo rực. Chỉ tả bạo đến thế thôi, bọn trẻ bây giờ mà đọc lại chẳng lăn ra cười, tưởng “trái cấm” thế nào, chứ văn chương bây giờ đầy thứ gấp tỉ lần, còn đưa vào cả sách giáo khoa cho trẻ con học nữa, gọi là giáo dục giới tính.

Nỗi lo tiếng mẹ đẻ

Mỗi dân tộc, mỗi quốc gia đều có ngôn ngữ của riêng mình. Gọi nôm na là tiếng mẹ đẻ. Dù trong cuộc sống hằng ngày ở đủ mọi lĩnh vực, con người ta có sử dụng bao nhiêu ngoại ngữ/tiếng nước ngoài đi chăng nữa, nhất là khó cưỡng ở xu thế hội nhập, thì tiếng mẹ đẻ vẫn là ngôn ngữ chủ đạo, chính thống, được phát triển, giữ gìn, bảo vệ.

Mấy chục năm qua, nước ta nhiều đổi thay, phát triển cả về vật chất lẫn tinh thần. Bức tranh đất nước đẹp hơn, nhiều sắc màu hơn, con người sống hạnh phúc, đầy đủ, văn minh hơn so với trước. Cuộc sống tinh thần, văn hóa ngày càng giàu có, phong phú; những giá trị cổ truyền và giá trị thời đại hòa quện, sinh sắc càng tạo thêm phấn chấn trên con đường đi tới.

Nhưng, vẫn ẩn chứa chữ “nhưng”, trong niềm vui sướng ấy còn không ít điều khiến người ta băn khoăn, lo ngại, thậm chí giận dữ. Ở đây, trong phạm vi đang bàn, chúng tôi muốn đề cập tới nỗi lo về việc dùng tiếng Việt, tức tiếng mẹ đẻ được coi là quốc túy quốc hồn. Càng tìm hiểu kỹ, ngó kỹ, chứng kiến những điều đang diễn ra, không thể không lo, thậm chí rất lo.

Chơi như thủ đô

Nói ngay, từ thủ đô không cần phải viết hoa. Cả từ "tổ quốc" cũng thế. Danh từ chung mà viết hoa cái gì. Đám có quyền có tiền bây giờ đang phá nát những quy chuẩn của tiếng Việt.

Cứ nghĩ tới những đồng tiền thuế do dân và doanh nghiệp nộp vào ngân sách nhà nước bị chi xài vô tội vạ ở Hà Nội mà cám cảnh, tthương cho vai gầy của dân.

Những cuộc ném tiền qua cửa sổ, trăm nghìn đổ một trận cười như không, nặng màu mè hình thức ở xứ này là thứ tai ách không biết khi nào mới chấm dứt. Tối ngày bày vẽ kỷ niệm kỷ niếc, cổng chào cổng choẹt, chăng đèn kết hoa... Đúng lời các cụ bảo, vén tay áo xô, đốt nhà táng giấy.

 
Nó, tai ách ấy, sẽ mãi còn khi vẫn cỏn tồn tại cái gọi là ban tuyên giáo.

Lại nhớ chuyện truyền khẩu, khi bí thư Hà Nội Nguyễn Văn Trân than không có tiền, ông Lê Duẩn bèn bảo không có tiền thì in ra mà chi dùng, thiếu gì mà thiếu. Nay có lẽ Hà Nội đang làm cách đó.

Về vụ kỷ niệm giải phóng thủ đô, tôi đã dặn lòng đừng thèm quan tâm khi họ ương bướng quyết dùng từ "giải phóng" chứ không phải từ "tiếp quản", cố tình xxuyên tạc sự thật lịch sử, nhưng coi mấy cái mô hình ngứa mắt đốt tiền thì lại không đừng được.

Thông cào (tôi mà không đau chân thì còn quất dài nữa, bởi rất ghét mấy trò đốt tiền dân này)

Vụn về Hưng Yên (kỳ 8)

Ấy, đã nhắc Hưng Yên thì chớ quên nhãn. "Dừa ngon Bình Định, Vĩnh Long/Thanh trà xứ Huế, nhãn lồng Hưng Yên". Hồi dạy chúng tôi văn học dân gian phần ca dao, thầy Chu Xuân Diên ví dụ câu "Hỡi cô cắt cỏ bên sông/Có muốn ăn nhãn thì lồng sang đây" rồi giải thích kiểu chơi chữ này chắc xuất phát từ vùng Hưng Yên bởi chỉ đất Phố Hiến cũ mới có nhãn lồng.

Nhãn lồng nức tiếng cả nước, nghe thiên hạ nói vậy, chứ ngay cả lúc há hốc mồm nghe thầy Diên giảng, tôi cũng chưa được ăn nhãn lồng bao giờ. Miền Bắc những năm thập niên 60 - 70 là thế, vùng miền có đặc sản, nhưng do chiến tranh, do đi lại khó khăn, nhất là nghèo không có tiền, nên cứ tự cung tự cấp, tự sản tự tiêu. Trái cây ư, quê tôi quanh đi quẩn lại cũng chỉ quả táo quả ổi quả bòng quả khế, người quê tôi chả bao giờ (trừ số ít chả mấy khi) biết vải thiều Thanh Hà, nhãn lồng Hưng Yên, cam Xã Đoài, táo Thiện Phiến, hạt dẻ Trùng Khánh... Chúng chỉ xuất hiện trong sách giáo khoa, thơ văn, sách vở, lời kể, nghe bảo ngon thì biết là ngon thôi.

Đường sắt kiểu Nhật

Mấy hôm nay, trên tivi quốc doanh nhan nhản chương trình PR, lăng xê cho đường cao tốc.

Thú thực, tôi không náo nức tí nào với cái dự án đường sắt bắc nam cao tốc ấy. Vì sao?

Nghe bảo phải ít nhất 15 - 20 năm mới xong, lúc ấy có khi mình trên nóc tủ ngắm gà khỏa thân rồi. Sống lâu mà buồn lo cũng chả khoái. Viết cái tút phây mà còn bị cấm lên gỡ xuống thì sống lâu chỉ mệt thân.

Làm lãnh đạo người ta phải nhìn xa trông rộng lo cho dân, không lo được hôm nay thì lo ngày mai, phản đối cái giề, sẽ có lý luận vậy. Tôi không phản đối, nhưng cứ căn cứ vào thực tế thì cảm thấy dân xứ này vài chục năm nữa chưa chắc đã thoát nghèo, "nghèo bền vững" (đứa nào chế ra 3 chữ này để ám vào dân tộc nên cách cổ nó đi), tiền đi tàu chợ, xe đò còn chả có, lấy đâu ra vé cao tốc ăn sáng HN, ăn trưa SG. Mua cái vé giá rẻ của Bamboo, VietJet còn mửa mật kia kìa, cao mí chả tốc.

Vụn về Hưng Yên (kỳ 7)

Như đã kể, công trình đại thủy nông Bắc Hưng Hải được coi là dòng sông nhân tạo lớn nhất miền Bắc suốt mấy chục năm trước khi đất nước thống nhất (1975). Đó là kết quả của ý chí “vắt đất ra nước, thay trời làm mưa”, “thay trời chuyển đất làm lại giang sơn” mà chính quyền luôn kêu gọi dân thực hiện. Cũng khiếp. Lúc đầu, người ta (nhất là bộ máy tuyên truyền, báo Nhân Dân, đài Tiếng nói VN) gọi nó là kênh, kênh Bắc Hưng Hải, sau thấy phải xứng với quy mô, sự đồ sộ, hoành tráng của nó, gọi lại bằng tên kiểu Tàu, thành “đại thủy nông Bắc Hưng Hải”, còn dân thì cứ giản dị “sông đào”, “kênh Bắc Hưng Hải”.

Lúc còn bé, tôi chỉ biết nó qua bài học lớp 3 “Đại thủy nông Bắc Hưng Hải”, nhưng anh tôi đọc nhiều biết nhiều bảo rằng nó là dòng sông nhân tạo lớn thứ nhì từ trước tới nay tại Việt Nam. Thứ nhất là kênh/kinh Vĩnh Tế ở miền Nam thời nhà Nguyễn. Kênh này do ông quan trấn thủ Nguyễn Văn Thoại (tức Thoại Ngọc Hầu) khởi xướng, chỉ huy dân đào đắp, chạy dài mấy chục cây số, kéo từ An Giang tới tận Kiên Giang, vừa là công trình thủy lợi (cấp nước tưới và thoát lũ lụt, nói ngắn gọn là tưới tiêu) cho đồng ruộng mấy tỉnh, vừa cho giao thông, và nhất là tạo tuyến phòng thủ bảo vệ biên cương, v.v.. Đào xong, ông Thoại xin vua đặt tên kênh. Vua quyết ngay, kênh Vĩnh Tế, tên bà vợ ông Thoại. Công nhận vua thế mới là vua. Vì vậy, nó có tên kênh Vĩnh Tế. Còn dân kính phục, biết ơn ông Thoại thì gọi bằng cả tên kênh Thoại Ngọc Hầu, kênh Nguyễn Văn Thoại. Đều là một. Yêu vợ, trọng vợ, nước nam ta nhất ông Thoại, cụ Tú Mỡ cũng không bằng, mấy anh tôi bảo vậy.

Vụn về Hưng Yên (kỳ 6)

Lại nói, hai anh em cứ mải miết đạp xe để làm sao vào được nội thành Hà Nội trước 9 - 10 giờ tối. Ông đạp xe là anh họ, ông có nhà phố Triệu Việt Vương cũng anh họ. Ông này cùng vợ con vẫn bám thủ đô, không đi sơ tán. Gan cóc tía. Phải tới sơm sớm bởi nhà chỉ là nửa căn hộ, chia đôi với một gia đình khác, mỗi nửa độ chừng hơn chục mét vuông. Anh tôi gia đình 5 - 6 người gói ghém trong diện tích chật chội ấy, như cá hộp. Nếu tới muộn quá, cổng vào đầu hẻm bị khóa, họ đi ngủ cả thì hai anh em chỉ có nước ngủ vườn hoa hoặc lề đường. Đang cuối thu, trời đêm rất lạnh. Chưa năm nao mùa thu và mùa đông giá lạnh như năm 1972.

Đi được một đoạn khá dài, trong ánh tà dương, anh tôi chỉ về nơi xa bảo đó là nông trường Tam thiên mẫu. Nghe cái tên thì vận ra ngay, nông trường rộng 3 nghìn mẫu, mà mẫu theo cách gọi mới tức hecta. Rộng kinh. Miền Bắc thời mắt nhắm mắt mở cứ thấy Liên Xô, Trung Quốc có gì thượng vàng hạ cám là học cho bằng chết, bê về thực hành. Phần lớn là cám, kể cả cái có tên chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản.

Làng Nủ và Vin

Nủ, cái tên làng chỉ “nổi tiếng” gần đây sau trận lũ quét, lở đất kinh hoàng hậu bão số 3. Nó gắn với những đau thương tột cùng và tấm lòng son tràn đầy yêu thương chia sẻ của người dân cả nước.

Vin, tức tập đoàn Vingroup, một doanh nghiệp tư nhân hàng đầu đang góp phần đáng kể làm thay đổi bộ mặt đất nước. Không chỉ thế, Vin còn tạo rất nhiều thiện cảm về sự quan tâm tới con người, nhất là khi dân chúng còn nghèo đói, gặp những tai ương.

Đứa cháu tôi vừa cho biết khu tạm cư mới của người dân làng Nủ (xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai) đã chính thức hoàn thành sau 7 ngày thi công, mang lại nơi ở an toàn và ổn định cho các hộ dân bị thiên tai càn quét. Dự án xây dựng khu tạm cư này là kết quả của sự phối hợp giữa chính quyền địa phương, lực lượng xây dựng, quân đội, dân phòng, thanh niên, nhất là sự hỗ trợ tiền bạc hết sức kịp thời từ Quỹ Thiện Tâm thuộc Tập đoàn Vingroup. Đây là minh chứng rõ nét cho tinh thần tương thân tương ái và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong thời điểm khó khăn. Tôi không dám bảo chỉ Vin mới làm được, bởi nước ta có nhiều doanh nghiệp, doanh nhân tấm lòng cao cả như vậy, nhưng Vin luôn mau mắn đi đầu.

Người về

Bất giác thầm thì những câu gan ruột của thi sĩ Tô Thùy Yên mà thành tên gọi. “Ta về một bóng trên đường lớn”. Một đời làm thơ chỉ cần bài “Ta về” đã quá đủ thành núi này non nọ.

Hôm qua, thiên hạ lao xao chuyện người tù được thả, bị trả tự do thân thể (phải nói vậy cho chính xác, chứ không phải thả tự do như báo chí và công an thường dùng, bởi tự do của con người thì không ai có thể cầm tù, chỉ trói buộc được thân xác thôi) sau 15 năm 4 tháng 27 ngày trong ngục. Người ấy là anh Trần Huỳnh Duy Thức.

Trên mạng xã hội (chứ báo chí quốc doanh không đi một chữ, cũng dễ hiểu, vì gần nghìn tờ cũng coi như một) người ta bày tỏ nhiều ý kiến về “sự kiện” này. Có người thắc mắc ông ấy làm gì mà phải ca ngợi, phải quan tâm, với giọng dè bỉu. Tôi nghĩ, ông ấy (Thức) chỉ làm điều mà biết bao người an phận không dám làm. Ông ấy chấp nhận sự tù đày, gánh nỗi buồn thế sự cho biết bao người tử tế khác.

Mất giá

Nhớ hồi thập niên đầu thế kỷ 21, quốc hội họp và thông qua bộ luật hình sự, trong đó quy định kẻ tham nhũng (đương nhiên là cán bộ chứ dân thì tham nhũng cái giề) từ 500 triệu đồng trở lên bị khép án tử hình.
Tới năm 2015, cũng lại quốc hội, luật ấy được điều chỉnh theo giá thị trường (tiền mất giá, còn "hàng" dỏm quá nhiều), cứ từ 1 tỉ giở lên là đòm.

Còn giờ thì không biết thế nào, bao nhiêu, nhưng có những đứa vài trăm tỉ, nghìn tỉ chỉ bị... kiểm điểm sâu sắc, nghiêm khắc rút kinh nghiệm, xử lý hành chính, tự nguyện làm đơn xin thôi chức vụ, sau đó vẫn nhơn nhơn đi dự lễ này lễ nọ, thậm chí viếng... lăng (thực ra báo chí diễn đạt sai thành quen, không phải viếng lăng mà viếng người nằm trong lăng).

Thằng bí thư tỉnh ủy Bến Tre Lê Đức Thọ vừa bị cơ quan điều tra công bố số tài sản mà nó tham nhũng tư túi. Ai đọc cũng choáng. Khiếp, hơn 3.000 tỉ đồng, ngoài ra còn nhiều thứ kinh khủng khác, chả hạn cái đồng hồ đeo tay xem giờ để đi làm mà cũng gần 10 tỉ (đeo trên tay 2 căn nhà xịn). Một ông bạn tôi người Bến Tre chua chát, bác ạ, thằng này làm nhục Bến Tre nhà em, tất nhiên đảng bộ Bến Tre bị nó trét cho nắm bùn không bao giờ rửa sạch. Cứ nghe/đọc "Lê Đức Thọ bí thư tỉnh ủy Bến Tre" chua chát lắm.

Vụn về Hưng Yên (kỳ 5)

Ai đã từng từ Hải Phòng lên Hà Nội bằng xe khách Ba Đình những năm thập niên 60 - 70 chắc còn nhớ điều này. Đường số 5 nối 2 thành phố lớn nhất miền Bắc khi ấy được xem như tuyến đường bộ đẹp nhất miền Bắc. Dài 104 cây số, nó chạy qua 3 tỉnh thành Hải Phòng, Hải Hưng (sáp nhập Hải Dương + Hưng Yên) và Hà Nội. Quả thật người Pháp đã xuất sắc về xây dựng đường sá, công trình giao thông, để lại cho xứ này di sản đáng nể, dùng tiếp cả trăm năm.

Suốt bao năm, sau khi Pháp rút về nước, chính quyền mới không chịu thừa nhận điều ấy, thậm chí còn đưa vào sách giáo khoa, vào các cuốn sử quốc doanh rằng nó (Pháp) làm đường sá, cầu cống, nhà ga cũng chả phải tốt đẹp gì, mà chỉ để phục vụ công cuộc khai thác thuộc địa, bóc lột vơ vét tài nguyên bản xứ, để thuận tiện chuyên chở nguyên vật liệu về chính quốc. Nó làm cho nó chứ cho gì dân mình. Không ơn huệ chi cả, chỉ có căm thù. Giờ đây, không hiểu những người ngồi trong tòa nhà dinh toàn quyền Đông Dương (nay là phủ chủ tịch nước) hoặc coi biểu diễn ở nhà hát lớn Hà Nội - hai tòa nhà đẹp nhất Đông Nam Á, có còn suy nghĩ vậy không.

Hai bài thơ của thi sĩ Nguyễn Duy về tết Trung thu

Trung thu nghĩa là giữa mùa thu. Rằm tháng 8 âm lịch là tết Trung thu. Tết này người đời còn gọi tết trẻ con, của trẻ con. Hôm qua là ngày rằm ấy.

Trung thu Giáp Thìn 2024 không được vui bởi nhiều tỉnh thành miền Bắc vừa trải trận thiên tai khốc liệt, bão lũ tàn phá nặng nề, chưa biết khi nào mới hồi sinh dù mọi người đã tận lực, cố gắng hết sức mình.

Bác Nguyễn Duy chắc đêm qua không ngủ được. Nặng nỗi đau đời, thương người, nhất là với trẻ con. Không có tình thương đau đáu về con người không thể viết nên những dòng lệ ứa như này. Thơ như tiếng khóc.

Một từ bị dùng sai: Ủng hộ

Những ngày qua, sau khi bão số 3/Yagi và lũ lụt hoành hoành ở nhiều tỉnh miền Bắc, đã dậy lên phong trào đùm bọc, giúp đỡ người dân bị thiệt hại, vùng bị thiệt hại, mà cha ông xưa đúc kết “thương người như thể thương thân”, “là lành đùm lá rách”, “nhiễu điều phủ lấy giá gương”…, thật đáng quý.

Tinh thần ấy, lối sống tốt đẹp ấy đã lôi cuốn, thu hút các cá nhân, tập thể, doanh nghiệp, tổ chức, đoàn thể, mọi tầng lớp nhân dân. Tất cả đều sốt sắng, đồng lòng, trong sáng, bởi “người trong một nước phải thương nhau cùng”, với những điển hình như ca sĩ Hà Anh Tuấn (gần như là người tiên phong đóng góp) góp 1 tỉ đồng, Tập đoàn Vingroup góp 250 tỉ đồng, em bé bán vé số ở Sài Gòn góp 20 nghìn đồng…, dù trăm tỉ hay chỉ vài chục nghìn đều quý vô cùng, tạo sự xúc động và kính trọng.

Trong “cơn bão từ thiện” ấy, phải nói tổ chức mặt trận tổ quốc đã có công rất lớn, tạo nên hiệu quả tích cực, nhanh chóng, sâu rộng, kể cả việc mau mắn công bố danh sách nhà hảo tâm, những sao kê cụ thể chi tiết gây lòng tin trong cộng đồng. Phải ghi nhận, bởi lần này mặt trận khác hẳn mọi lần xưa nay khi xảy ra sự việc tương tự, bớt đi những lề mề, chậm chạp, nghi ngờ.

Khó nghĩ

Không ít người bảo rằng việc nào ra việc í, ai cứu trợ, lặn lội nơi lũ quét, xót thương đồng bào bị nạn... thì cứ làm, nhưng sao lại phải cấm đoán, tạm ngưng, hủy bỏ những hội hè, thi thố, nhảy nhót, vui chơi, v.v.., thi hoa hậu chẳng hạn, tổ chức vui tết trung thu cấp tỉnh cấp thành chẳng hạn. Theo họ, cứ việc nào ra việc ấy, đừng có chằng buộc nhau thế.

Họ còn lấy ví dụ, ngay lúc bão lụt kinh hoàng nhất vẫn tổ chức liên hoan phim cánh điều cánh diếc, thi hoa hậu, thậm chí đón khách bắn 21 phát đại bác… đó sao, báo chí còn ca ngợi, có ai nói gì đâu.

Ông hàng xóm nhà tôi hỏi, vậy quan điểm của ông ra sao. Tôi cười, quan điểm đếch gì, cái gì cũng cứ nâng lên thành lập trường quan điểm. Người xứ này mắc bệnh lý luận mạn tính ngày càng nặng, khó chữa. Lý luận vừa là thứ ghẻ lở hắc lào, vừa là ung thư, hủy hoại cơ thể xã hội-đời sống tai hại nhất. Lý luận là kiếp nạn trời phạt bắt một số nước phải gánh chịu. Thoát được cũng khó, thậm chí cực nan giải.

Đội quân chủ lực bị bỏ rơi (kỳ 3)

Cuộc sống cũng như xã hội “phân công” mỗi người mỗi việc, ai cũng có phần đóng góp của mình, đều đáng tôn trọng, còn sự phân biệt đẳng cấp, sang hèn, bị phân biệt đối xử chẳng qua do chính con người bằng sự nhỏ nhen tầm thường tạo ra thôi. Ở xứ này, nông dân luôn chịu thiệt, thời nào cũng vậy, cho tới tận bây giờ, ngay dưới cái chế độ mà họ đã góp phần lớn nhất tạo nên.

Nhà nước này từng có nhiều khẩu hiệu về nông dân, lúc nào cũng tuyên truyền đề cao nông dân, nói chăm lo cho nông dân. Ngoài những câu kiểu như “nông dân là đội quân chủ lực của cách mạng”, còn là “người cày có ruộng”, “hợp tác xã là nhà, xã viên là chủ”, “tam nông” (nông nghiệp, nông thôn, nông dân)…

Nhưng nông dân chỉ được ăn bánh vẽ. Nửa cuối thập niên 50, bần cố nông miền Bắc vừa được chia chút ruộng đất trong cuộc cải cách ruộng đất đầy máu và nước mắt thì chỉ vài năm sau họ lại bị tịch thu hết bởi phong trào hợp tác xã tiến lên sản xuất lớn xây dựng chủ nghĩa xã hội. Không chỉ bần cố nông chịu ơn cải cách ruộng đất mà cả những thành phần nông dân khác đều bị cướp ruộng. Nhà nước chỉ chừa lại cho mỗi hộ một vài sào đất thổ cư, vườn tược để cư trú, sinh sống.

700 năm thoáng chốc

Tôi đang buồn bã nhắc, biên về cây gạo, đúng ra phải gọi một cách kính trọng là cụ gạo, đại lão thụ mộc. Cây gạo đền Mõ ở xứ Phòng.

Dùng con số tròn 700 năm cũng chưa chính xác, mà phải là 740 niên/tuổi. Đền Mõ (xã Ngũ Phúc, huyện Kiến Thụy, Hải Phòng), thờ công chúa Quỳnh Trân - con vua Trần Thánh Tông, chị vua Trần Nhân Tông - là nơi rất linh thiêng. Đặc biệt nhất tại di sản văn hóa quốc gia này là sân đền có cây gạo (mộc miên) xứng danh đại lão thụ mộc bởi đến nay đã thuộc hàng U thiên tuế, chính xác là 740 tuổi (trồng năm Giáp Thân 1284).

Giữa tháng 3.2018, trước khi có dịch Covid, tôi về quê, hai lần lọ mọ sang đền Mõ, cách nhà tôi chưa đầy 3 cây số. Chỉ để ngắm hoa gạo. Nhưng có nhẽ duyên mình còn nhạt, hay là tại thời tiết khí hậu năm ấy nhiều thay đổi, nên sắc đỏ rụt rè chậm muộn, mới chỉ lơ thơ. Ngước lên khoảng trời xám xịt bàng bạc mưa xuân, thấy những thân nhánh, cành gỗ nâu mốc già gân guốc tuổi đã gần 740 năm điểm những nụ hoa gạo, như những dấu chấm đỏ chi chít trên tờ trời khổng lồ. Không được chiêm ngưỡng hoa gạo lúc mãn khai, kể cũng tiếc.

Một cái tên

Từ chuyện thiên tai lở đất ở Lào Cai, tôi đề nghị Bộ Nội vụ và những cơ quan có liên quan (chính quyền địa phương, báo chí, viện ngôn ngữ...) lưu ý đến điều này:

 
Địa danh (tên gọi của vùng đất) cần phải chuẩn và thống nhất, đừng có muốn gọi thế nào thì gọi, viết thế nào thì viết. Sẽ có người bảo đó là chuyện nhỏ, chuyện vặt, để ý làm gì, nhưng tôi cho là không nhỏ, bởi xét ở góc độ xã hội và ngôn ngữ thì rất lôm côm, tùy tiện. Trên đời, không ít hoặc nhiều điều nghiêm trọng bắt đầu từ thứ nhỏ nhặt. Cái sảy nảy cái ung, "tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ".

Đó là tên một làng/bản vừa bị đất đồi sạt lở vùi lấp tang thương. Mỗi báo, mỗi văn bản (kể cả văn bản của chính phủ) ghi một cách. Có thể kể ra: làng Nủ, Làng Nủ, thôn Làng Nủ, bản Làng Nủ, bản Nủ. Vậy tên chính thức của đơn vị hành chính này là gì, Nủ, hay Làng Nủ? Chỉ mỗi tên gọi/địa danh cụ thể mà cũng vài ba, năm bảy cách khác nhau.

Trên thực tế, có những địa danh gồm cả danh từ chung, ví dụ Vũng Tàu, Bến Nghé, Xóm Mới, Cù Lao Chàm, Giồng Ông Tố, Núi Đèo, Cù Lao Giêng, Cổng Trời, Đèo Cả... Nếu làng Nủ là vậy thì viết hoa cả hai chữ, phải thêm chữ "bản" thành bản Làng Nủ; còn nếu bà con địa phương lâu nay gọi là Nủ thì chỉ cần viết hoa chữ Nủ. Cũng như làng quê của ông bạn tôi ở huyện Vĩnh Lộc (xứ Thanh) chỉ độc tên Lon, làng Lon, chứ không phải Làng Lon.

Bão lũ tan rồi, việc tiếp theo là khôi phục lại cuộc sống, trong đó có cả những chuyện như thế này.

Nguyễn Thông

Thế lực thù địch (hay chút kinh nghiệm cho những nhà bị ngập lụt)

Không phải chỉ những nhà ven sông khi lũ lớn, nước lên cao tràn vào mới bị ngập, mà ngay cả rất nhiều nhà trong thành phố, nhà vùng nông thôn do mưa lớn nước không thoát kịp (hoặc không có chỗ thoát) cũng gây ngập lụt.

Nhiều khi, do mưa quá lớn, nước đầy nhanh, tràn vào nhanh nên chủ nhà ứng phó không xuể, không kịp chuyển đồ đạc lên chỗ cao hơn. Thường những thứ đồ điện, đồ quý giá, đồ nhỏ được ưu tiên di dời, chứ đồ lớn như giường, tủ, bàn ghế, salon, nhìn chung là đồ gỗ, phải chịu nạn, ngâm trong nước. Bọn mọt chỉ chờ có thế. Chúng rất khoái món gỗ ngâm nước.

Cách nay dăm năm, khu nhà tôi hứng chịu cơn mưa khủng khiếp, mưa lớn, kéo dài. Lại trúng lúc triều cường. Cốt nền thấp (cha bố bọn chủ dự án), vốn vùng trũng, nguyên trước kia là ruộng, nên nước tràn vào nhà. Mải cứu đồ đạc, quên mất cái tủ sách rõ to chứa cả nghìn cuốn sách. Nguyên hàng dưới cùng, trong đó có mấy chục cuốn sách quý, có cuốn đã 5 - 7 chục tuổi ngậm nước hỏng sạch. Mưa ròng rã cả tuần, chẳng thể phơi, kêu bà ve chai bả còn lắc đầu không thèm, đành rục bỏ. Tiếc đứt ruột. Căm tên Trời, không biết nó họ gì để tìm báo thù.

Không sờ vào hiện vật

Lúc bão gió lũ lụt tang tóc thế này, nếu nói những chuyện khác, nhất là chơi bời tụ tập, khoe ăn khoe uống, khoe váy khoe áo, dễ bị mắng là không có sự đồng cảm yêu thương chia sẻ. Mà mắng cũng phải thôi. Các cụ chả dạy "một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ", huống hồ hàng chục triệu người đau.

Đợi yên hàn, nhạt bão nhạt lũ, lại nói chuyện đời... trong nước. Vậy nên nhà cháu bàn chuyện ngoài cho lành.

Hôm qua, mấy tay đồ tể Nga lên giọng dọa dẫm nếu bị Ukraine đánh sâu bằng vụ khí của phương Tây, bọn hắn sẽ dùng thứ vũ khí mạnh hơn để trả đũa, ám chỉ dùng hạt nhân.

Dọa thì nó dọa thường xuyên, lâu rồi. Nó đã rút ruột ra để gây chiến rồi, chả còn thứ gì ác mà chưa dùng. Nó thừa biết, nếu đường cùng, dùng cái thứ gọi là mạnh hơn kia, thì người ta để yên cho nó chắc. Già dái non hột, chỉ mạnh mồm thế thôi, còn dùng đồng nghĩa với chết trước, tự sát. Đứa ngu như nó cũng hiểu điều đó.

Đội quân chủ lực bị bỏ rơi (kỳ 2)

Ở một nước tới tận đầu thế kỷ 20 vẫn là nước thuần nông, kinh tế nông nghiệp là chủ đạo, lực lượng đông nhất là nông dân (theo tư liệu cũ, chiếm tới hơn 90%) thì ai nắm được nông dân thì người đó thắng. Số công nhân tại các hầm mỏ, xí nghiệp so với đội ngũ nông dân không đáng kể, mà thực ra họ cũng xuất thân từ nông dân “cha trốn ra Hòn Gai cuốc mỏ/Con chạy vào đất đỏ làm phu” chứ không phải trên trời rơi xuống.

Tuy nhiên, theo lý luận của ông tổ cộng sản Mác (Marx), vô sản-công nhân đứng lên làm cách mạng, lật đổ giai cấp tư sản, nếu có mất chỉ mất xiềng xích, còn được thì được cả thế giới. Mác nhìn lực lượng tư sản trong quá trình phát triển nhân loại bằng cái nhìn rất hằn học, căm thù, khẳng định “bọn tư sản” về bản chất là xấu xa, độc ác, thói bóc lột đã ngấm vào trong máu, chỉ có biện pháp duy nhất đánh đổ, tiêu diệt chúng, mới xây nên thế giới đại đồng không còn người bóc lột người. Ông Nguyễn Văn Năng, một nhà cách mạng người Thái Bình thời những năm 30 đã viết rằng “Bao giờ thế giới đại đồng/chúng ta mới thoát khỏi vòng gian truân”.

Nhà báo... hại

Thấy một ông nhà báo lên tiếng chắc như đinh đóng cột rằng trồng cây cứ để nguyên vỏ nilon bọc bầu đất là đúng, rễ cây nó còn ăn xuyên qua tường được, vỏ viếc đã là quái gì. Ông mắng thiên hạ ngu dốt, chỉ giỏi ăn theo nói leo, v.v..

Tôi không có ý kiến, bởi biết nói với người kênh kiệu, ra vẻ ta đây, thầy thiên hạ như vậy cũng chả ích gì.

Chỉ thấy tội cho cái danh xưng nhà báo. Nó bị người ta coi như đồ bỏ, thậm chí không bằng thằng này con nọ.

Thời nay, cứ nghe mấy ông mấy bà xưng là nhà báo, phát sợ. Một nghề từng có thời vênh vang, giờ bị xem thường, rẻ rúng cùng cực.

Mà chẳng riêng nhà báo, thời mạt thì ngay cả giáo sư, thiếu tướng, nhà này nhà nọ cũng ba lăng nhăng, khoe khoang, ảo tưởng, tự sướng, mắng mỏ người khác... chỉ để thiên hạ khinh bỉ, chê cười.

Nguyễn Thông

Cơn bão đi qua (phần 2)

Bão số 3 tan rồi nhưng nó để lại, đọng lại những điều khủng khiếp, trên đời thực và trong lòng người. Rồi sau này những đứa trẻ bây giờ sẽ kể lại cho con cháu chúng nghe về trận bão năm Giáp Thìn 2024 từ ký ức khó phai nhạt. Những điều vui có thể dễ quên, chứ những bất hạnh, ghê gớm thì sâu đậm lắm. Ông anh rể tôi, một nạn nhân cải cách ruộng đất, cứ mỗi lần anh em có dịp ngồi với nhau, anh ấy kể cha mình bị đấu tố và bắn thế nào, tôi có cảm giác từng giọt máu rơi lộp độp xuống bàn.

Nói dại mồm, phỉ phui cái miệng, nếu Sài Gòn mà bị bão, chứ chưa phải siêu bão, như Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội bị hôm qua (7.9.2024, nhằm trúng ngày mùng 5.8 Giáp Thìn, theo quan niệm xưa, ngày 5 là ngày của trời) thì chỉ riêng đám bồn nước inox được đặt hớ hênh trên nóc nhà chứ chẳng chằng buộc gì ngoài mấy cái đường ống nhựa dẫn nước lên hoặc xuống, bão cuốn ném chúng xuống, chắc chẳng khác chi cả triệu quả bom nước quăng vào lên phố xá, con người, sẽ thấy kinh khủng thế nào. Có nhẽ những nhà quản lý nên lưu ý tới điều này, cũng như đã từng ra quy định về phòng cháy chữa cháy vậy.

Cơn bão đi qua

Trận bão Yagi, hay còn gọi bão số 3 (mỗi năm xứ ta thường bị 10 - 12 cơn bão lớn nhỏ, mà Yagi mới là số 3) hoành hành suốt một ngày qua, 7.9, ở đồng bằng Bắc Bộ, những nơi hứng nặng nhất gồm Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội, Thái Bình, Hà Nam, Thanh Hóa, trong đó có những huyện đảo Bạch Long Vĩ, Vân Đồn, Cô Tô bơ vơ giữa trùng khơi. Chỉ có thể nói ngắn gọn thế này: Khủng khiếp, quá khủng khiếp.

Tôi may mắn (nói ra cũng ngại khi người khác phải chịu tang thương) sống trong Nam nên không bị gì, cũng không tận mắt chứng kiến, nhưng từng giờ từng giờ theo dõi chuyện quê (Hải Phòng), nghe các em các cháu bất đắc dĩ làm người tường thuật, chúng kể lại mọi điều đã, đang và cả sắp xảy ra, thấy thương lắm, lo lắm.

 
Chẳng hạn, tôi nhắn hỏi đứa cháu, cái mái che sân mày mới làm công phu như thế ra sao rồi, nó nhắn lại cháu cũng chả biết nữa, cháu đi trực ứng phó bão, còn đám ở nhà cố thủ hết trong phòng, chả biết nó có còn không, hay bị bão xơi rồi. Tôi chắc mẩm chẳng còn, bởi mái trên cao tít mười mấy mét, hai bên là tường nhà. Gió lộng vào, mái như cánh diều, bay bổng, khó mà trụ được.

Rễ cái

Tôi để ý phần lớn cây đổ (nhìn thân nó thì đoán tuổi khoảng trên dưới 20 năm) trong cơn bão số 3 Yagi đều chỉ có rễ ngang mà không có rễ cái (còn gọi là rễ cọc).

Đây là hậu quả của kiểu trồng cây to, cứ chặt phăng rễ cái rồi bê đến trồng chỗ này chỗ khác.

Cây không rễ cái mặc dù trồng xuống vẫn phát triển, nhất là bây giờ có nhiều cách chăm sóc, nhưng không thể nào chịu được gió mạnh. Điều đó ai cũng biết. Người xưa đã dạy rất kỹ về việc trồng cây, luôn nhấn mạnh phải trồng cây nhỏ có rễ cái.

Chỉ có đám ăn xổi ở thì, thích phô bày làm phách, lú lẫn ngu muội, phản khoa học thì mới khoái trồng cây to không có rễ cái. Nói thật, tôi cực kỳ coi thường và khinh kiểu trồng cây đó.
Nhẽ ra phải quăng ngay cái xẻng quấn xanh xanh đỏ đỏ, chu mỏ mắng chúng nó cây như thế thì ông đếch trồng, giả dép cho ông về.

Cần chấm dứt ngay kiểu làm ăn ba vạ này. Làm quan to mà kéo nhau đi trồng cây phản khoa học như vậy thì cũng không hơn gì đứa trẻ trâu chưa đến trường. Điều đơn giản mà không ngộ được, lại đòi làm lãnh đạo. Về, về vợ nuôi, chứ làm được trò gì.

Mà trồng người cũng vậy thôi. Chỉ tới khi có "bão" mới lộ ra tốt xấu, hay dở, chứ lúc bình thường chúng cao ngạo huênh hoang lắm.

Nguyễn Thông

Đội quân chủ lực bị bỏ rơi

Ở nước ta, lâu nay nông dân được bộ máy tuyên truyền nhà nước tôn vinh, gọi là “đội quân chủ lực của cách mạng”. Những ông to bà nhớn khi đề cập tới nông dân đều dùng mấy chữ ấy. Cho sang mồm.

Tháng 7 tây (chứ không phải tháng 7 cô hồn) năm nay, đối với tôi sự kiện đáng nhớ nhất và ý nghĩa nhất là việc tăng lương, thực hiện ngay từ ngày đầu tháng. Cụ thể nhà nước điều chỉnh tăng lương cơ sở, người đang làm việc mà hưởng lương (cán bộ, công chức, viên chức, công nhân, nhân viên) được thêm 30%, còn người về hưu tăng 15%, so với tháng 6. Đó mới là điều thực sự có ý nghĩa trong tháng 7, chứ những chuyện khác cũng thường thôi, chả đáng ồn ào.

Tất nhiên, trong vụ tăng lương này vẫn còn thứ cần bàn, chẳng hạn cách đối xử với người về hưu, nhưng phải nói, đó là tin vui, niềm vui, của cả dân lẫn chính phủ. Bà Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà còn hăng hái giải thích về niềm vui ấy cơ mà. Được ít cũng mừng, nhiều lại càng mừng. Ai chẳng thích tiền, nhất là lúc cuộc sống đầy khó khăn. Quá khó là đằng khác, chứ không phải như ai nói “đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như hiện nay”. Lý luận bao giờ chẳng hay, nhưng giữa lý luận và thực tế vẫn khoảng xa vời. Thực tế thế nào, dân chúng cần lao đều rõ, bởi nó ngay trước mắt, nó hằng ngày xung quanh mình.

Vụn về Hưng Yên (phần 4)

Đầu tháng 10.1972, tôi nhận được giấy báo nhập học. Khoa văn sơ tán tuốt tận ven sông Cầu, nằm rải rác ở hai huyện Yên Phong, Hiệp Hòa tỉnh Hà Bắc, muốn từ huyện này qua huyện kia phải lụy phà Đông Xuyên (nghe đâu giờ đã có cầu Đông Xuyên đẹp lắm). Cái tên tỉnh thực ra chẳng gắn gì với tên 2 tỉnh cũ Bắc Ninh, Bắc Giang nhập lại. Đơn giản nó ở phía bắc Hà Nội nên gọi là Hà Bắc thôi, nghe người nhớn bảo vậy.

Lúc này chiến tranh phá hoại lần 2 của Mỹ ở miền Bắc rất ác liệt. Đường số 5, con đường duy nhất từ Hải Phòng lên Hà Nội (và ngược lại, từ Hà Nội xuống Phòng) bị bom đánh tan nát. Ngày nào cũng bom rơi đạn nổ, nhất là trên 3 cây cầu chiến lược trọng yếu Long Biên, Phú Lương, Lai Vu. Cầu Long Biên được tên lửa và súng cao xạ bảo vệ kỹ lưỡng nên còn, chứ Phú Lương và Lai Vu đã bị đánh sập, phải thay tạm bằng cầu phao. Ở Hải Phòng, mấy cầu Niệm, Rào, Thượng Lý sập hết. Tới đợt 12 ngày đêm tháng 12 thì cả cầu Long Biên cũng bị bom laser cắt đứt luôn.

Hai bài thơ của bác Nguyễn Duy ngày 2.9

Nhà thơ Nguyễn Duy là tên tuổi không xa lạ với đời sống văn chương xứ này. Hôm qua, ngày lễ trọng của nhà nước, Quốc khánh 2.9, bác viết và gửi cho tôi 2 bài dưới đây. Tôi mạn phép đăng vào blog nhà, như một cách lưu lại lịch sử, cũng để làm tư liệu.

Tôi tôn trọng nguyên bản, không sửa chữa thay đổi gì, cả những chữ viết in, viết hoa của bác.

Tết Độc Lập - Cụng Ly Nhớ HUY ĐỨC

"Một ngày tù nghìn thu ở ngoài
Lời nói người xưa đâu có sai"
Nhớ con nhớ bạn nhớ bồ bịch
Nhớ rượu nhớ mồi nhớ lai rai...
*
"Thân thể ở trong lao
Tinh thần ở ngoài lao
Muốn nên sự nghiệp lớn
Tinh thần phải càng cao"
*
Bốn tháng áo có thay?
Bốn tháng có được tắm?
Răng có rụng chiếc nào?
Tóc đã toàn phần trắng?
*
Thì hãy gắng làm theo lời Bác dặn
Thả hồn thơ mà chờ tự do
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng dòm khe cửa ngắm nhà... hổ.

2.9.24 (Chén rượu suông cụng với hồn mình)

Chuyện Tam quốc

Lễ. Quốc khánh 2.9. Người ta mò ra đường đi chơi cả, nhà cháu ở nhà chả biết làm gì, nhớ lại chuyện Tam quốc. Cũng có một thời đọc sách, mê sách, vẫn mê tới tận bây giờ, có những quyển đọc đi đọc lại cả chục lần không chán.

Mùa hạ tháng 7, Ngụy chủ Tào Tuấn cử đại đô đốc Tào Hưu dẫn quân trấn giữ mặt đông, lựa thời cơ đánh Ngô. Hưu dòng tộc Tào chứ không phải hạng tướng trí dũng. Biết vậy, thái thú Phiên Dương Chu Phường bên Đông Ngô lập mưu lừa Hưu. Phường hứa sẽ đầu hàng Hưu, đưa quân Ngụy vào chiếm đất Ngô, mặt khác Phường báo cho Lục Tốn tổng chỉ huy quân Ngô biết.

Gặp nhau, thấy Hưu còn tỏ ý nghi ngờ, Phường liền rút gươm định… tự sát, Hưu vội vàng ngăn cản, ôm Phường giữ lại (gớm, nó có sát cái đếch). Thấy Hưu chưa quyết, Phường liền túm nguyên chỏm tóc mình, rút gươm bén cắt cái xoẹt, bảo Hưu, thưa đại đô đốc, thân này chưa chết cho ngài tỏ được vừa lòng thì đây là thứ do cha mẹ sinh ra, tôi cắt để giãi bụng thực. Hưu liền vội gật gật tin Phường (mẹ kiếp, tóc là quái gì mà cũng tin nó).

Vụn về Hưng Yên (kỳ 3)

Thời thập niên 70 thế kỷ trước (thêm chữ thế kỷ vào nghe xa xôi quá nhưng thực ra cách nay mới hơn 50 năm), từ Hải Phòng quê tôi lên Hà Nội có 2 cách (2 lối) là đường sắt và đường bộ (đường số 5). Đường sắt, đi riết nhớ tên từng ga, nếu tính từ Hà Nội về Phòng qua các ga Hàng Cỏ, Long Biên, Gia Lâm, Phú Thụy, Như Quỳnh, Lạc Đạo, Cẩm Giàng, Cao Xá, Hải Dương, qua một số ga trên đất Hải Dương nữa thì tới đất Phòng với Dụ Nghĩa, Chợ Hỗ, Vật Cách, Thượng Lý, rồi đích cuối là ga Hải Phòng trên đường Lương Khánh Thiện, đường này từ thời Pháp dân quen gọi phố ga. Trên đất Hưng Yên, tàu hỏa chỉ dừng ở 2 ga Như Quỳnh, Lạc Đạo, mươi phút rồi lại xọc xạch xọc xạch đi, có nhẽ vì thế hiểu biết của tôi về vùng đất nhãn cũng chả được nhiều.

Nhưng bù lại, nếu mua được vé ô tô theo đường bộ số 5 thì ngó nhìn cảnh sắc Hưng Yên cũng khơ khớ. Đường 5 là quốc lộ, con đường to nhất ở miền Bắc lúc ấy, còn hơn cả đường số 1 xuyên Việt khi đó bị chặn lại trên đất Vĩnh Linh, chỗ đầu cầu Hiền Lương bờ bắc sông Bến Hải. Suốt 4 năm rưỡi đại học, mỗi năm đi về ít nhất 2 lần hè và tết, tôi thường chầu chực, xếp hàng mua vé xe khách, hai đầu bến là bến Quần Ngựa (Hải Phòng) và bến Nứa (bến Long Biên, Hà Nội). Giờ nhớ lại cảnh “tham gia giao thông” xe khách thuở ấy, như có dòng ớn lạnh dọc sống lưng, sởn gai ốc, bởi sự kinh hoàng, khốn nạn không thể tả còn hằn trong ký ức.

Vụn về Hưng Yên (kỳ 2)

Không phải chỉ có các cụ văn nghệ sĩ như Khương Hữu Dụng, Nguyễn Văn Tý, Tú Mỡ Hồ Trọng Hiếu nhắc nhỏm về Hưng Yên. Trong thơ văn nhạc miền Bắc thời trước 75 người ta vẫn biết tới Huy Cận với bài “Cô gái Hưng Yên đi mở mang Tây Bắc” (bài này được đưa vào sách Trích giảng văn học, tức sách giáo khoa bây giờ), với Chế Lan Viên chỉ vài câu thoáng qua thôi nhưng khá ấn tượng “Ong bay khu nhà Tỉnh ủy Hưng Yên/Mật đồng bằng mùa nhãn ngọt môi em” (một tay bạn tôi thời lớp 10, anh Vũ Trường Thành, có lần bảo tao mà biết làm thơ ngọt như ông Chế, tao tán thì khối con chết), rồi thơ về chị Phạm Thị Vách “giỏi thay con gái đàn bà mà ghê” chiến sĩ thi đua toàn quốc ngành thủy lợi, sau được phong anh hùng lao động… Hưng Yên tuy “nhỏ nhưng có võ” chứ không nhàn nhạt như nhiều tỉnh miền Bắc.

Thời tôi học cuối cấp 2 (lớp 7) và những năm cấp 3, nhà trường và đoàn thanh niên thường xuyên kêu gọi phải học tập 4 tấm gương, bây giờ gọi là idol: Pavel Corsaghin, Nguyễn Văn Trỗi, Lê Mã Lương và Vương Đình Cung.

Pavel thì ai cũng biết mà không biết, bởi chỉ nghe người ta tán tụng qua sách, cuốn “sách gối đầu giường” “Thép đã tôi thế đấy”, nhất là cái câu “Đời người chỉ sống có một lần, phải sống sao cho khỏi xót xa ân hận bởi những năm tháng đã sống hoài sống phí” (chả biết ông Thép Mới dịch có thêm câu này vào cho hợp với hoàn cảnh thực tiễn Việt Nam không), vừa rồi có một ông to trích dẫn lại nhưng giấu nguồn khiến thiên hạ khen nức nở sao cụ ấy lập ngôn thấm thía thế.

Vụn về Hưng Yên

Bây giờ mà nhắc tới Hưng Yên, thiên hạ gọi là “đu trend”, nhưng bài này đã ủ trong ký ức nhà cháu lâu rồi, giờ mới biên ra thôi.

Do nằm ở phía đông kinh thành Thăng Long nên vùng Hưng Yên, Hải Dương xưa được gọi là xứ đông, tỉnh đông. Tôi nhớ hồi còn bé học cấp 1, hình như lớp 4, được học bài thơ “Nhi đồng Nguyễn Văn Bảo” của cụ Tú Mỡ Hồ Trọng Hiếu. Cụ Tú ca ngợi em thiếu nhi tên Bảo người tỉnh đông, “Nguyễn Văn Bảo mới lên mười tuổi/Quê quán em ở dưới tỉnh đông/Em là con một nhà nông/Cha mẹ vất vả sống trong bần hàn/May nhờ có bình dân học vụ/Em Bảo ta cũng đủ học hành/Người lanh lợi trí thông minh/Em là một cậu học sinh hoàn toàn”… Những ai sinh thập niên 50 ở miền Bắc mà có đi học đều thuộc bài này.

Nhà thơ kể em Bảo yêu nước thương nòi, tham gia kháng chiến “trong đoàn thể nhi đồng cứu quốc/Em là tay gân guốc dạ gan/Nhiều phen giúp việc giỏi giang/Cho bộ đội hoặc cho đoàn dân quân”. Rồi “Đến hôm mùng sáu tháng tư/Bỗng đâu giặc Pháp lù lù kéo sang/Qua Kẻ Sặt ngang tàng hung dữ/Khác nào như một lũ sài lang”, em Bảo nhập đội quân du kích, làm giao liên cho bộ đội đánh giặc, rơi vào ổ phục kích, “Bị chúng bắn tứ tung em ngã/Chết thiêng liêng em đã hả lòng/Tuổi thơ chí khí anh hùng/Nêu gương anh dũng nhi đồng Việt Nam”. Đó là người Hưng Yên đầu tiên mà tôi biết qua văn nghệ. (ở đây ghi chú thêm: Kẻ Sặt thuộc huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương, giáp Hưng Yên. Nơi này có đồn rất lớn của quân Pháp, đánh Hưng Yên cũng kéo từ Kẻ Sặt). Lạ là bây giờ gõ tìm khắp nơi, kể cả Gu gồ cũng không thấy bài này. Nó chỉ còn trong trí nhớ U70, U80, họ về chầu ông bà vải là mất luôn.

Góp ý với nhà báo (phóng viên, biên tập viên): Cành, nhánh, nhành

Hôm 9.8, tin thời sự nóng được thiên hạ quan tâm là vụ chết người ở công viên Tao Đàn (TP.HCM), cành cây gẫy từ trên cao rơi xuống làm chết 2 người, bị thương 3 người khi các nạn nhân đang tập thể dục buổi sáng. Tội nghiệp. Còn hôm trước là vụ gần chục chiếc xe tông nhau lúc xuống cầu Phú Mỹ, tan nát cả, cũng ở TP.HCM.

Đó là những điều “bất khả kháng”, khó tránh hoặc không tránh được. Nhưng tôi muốn đề cập chuyện khác, là việc dùng tiếng Việt của báo chí quốc doanh.

Hầu hết báo khi đưa tin về vụ công viên Tao Đàn, kể cả những báo lớn, chững chạc như Tuổi Trẻ, Tiền Phong, VnExpess, Vietnamnet đều rút tít “gãy nhánh cây”. Có nhẽ chỉ 2 tờ chững chạc hơn là Thanh Niên và Lao Động viết gần đúng “gãy cây”.

Những bức ảnh chụp hiện trường cho thấy không phải “gãy/gẫy nhánh cây”, cũng không phải chung chung “gãy cây”. Phải nói/viết “gãy cành cây” mới đúng, mới chính xác.

Vàng, lại nói về vàng

Ở xứ này, bất cứ thứ gì đều có thể làm con người phát điên. Chẳng hạn vàng.

Nói chi thì nói, vàng chỉ là hàng hóa, dù có được xem như loại hàng đặc biệt đi chăng nữa, nó vẫn là hàng hóa. Chính những nhà quản lý kinh tế với tư duy quản trị quá lỗi thời đã biến vàng từ hàng hóa vật chất thành thứ phi vật chất, từ giá trị thực thành giá trị ảo.

Do không thực thi kinh tế thị trường đúng nghĩa (mặc dù nhà cai trị luôn kêu gào các nước công nhận nền kinh tế xứ này là kinh tế thị trường) nên có những việc nhẽ ra chỉ cần xử lý rất đơn giản thì các ông bà ấy vẽ ra đủ trò, đủ cách vớ vẩn nhố nhăng, không theo bất cứ quy tắc nào. Thích là nhích. Chính sách đi từ thất bại này đến thất bại khác, còn dân thì lãnh đủ. Vàng là ví dụ cụ thể.

Quyền lực và ngôn ngữ

Cũng chưa lâu, độ dăm sáu năm trở lại đây, các văn bản của nhà nước, bài trên báo chí quốc doanh thường biên/ghi là "phòng, chống tham nhũng", có dấu phẩy giữa hai chữ phòng và chống.

Tôi có nghe, đó là ý chí của ông trùm tổng, khi hăng hái đốt lò, ông đã chỉ đạo các lực lượng thi hành và báo chí rằng không thể nói chung chung phòng chống tham nhũng mà phải là phòng, chống tham nhũng. Nghĩa là phân biệt 2 nhiệm vụ phòng và chống cho rõ rệt.

Ông ta, tôi để ý, rất thích dùng từ này nọ, thích chế biến, để lại dấu ấn riêng. Thường những anh học và theo đòi văn chương, lại chuyên về lý luận vẫn có thói lập dị như vậy. Đúng hay sai, bản thân đương sự không cần biết, bởi luôn cho mình là đúng. Còn kẻ dưới vừa sợ vừa nịnh, cứ răm rắp tuân chỉ, cấm dám hó hé cãi lại. Ngu gì cãi, mất phần xôi thịt.

Suy tôn

Dạo cuối tháng 7 rồi, nhiều lúc nhà cháu ngẩn ngơ không biết mình đang sống ở đâu, Việt Nam đất nước ta ơi mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn, hay bên Triều Tiên tục gọi Bắc Hàn. Có lúc cứ nghĩ hay mình ở Triều Tiên thật, thấy người ta sụt sịt khóc khô khóc ướt quá trời.

Hôm nay lại ngơ ngẩn. Cứ ngẩn ngẩn ngơ ngơ kiểu này, chẳng khác gì đang hộ khẩu KT3 trong bệnh viện tâm thần. Mình rõ ràng sống thời dép lốp bèo dâu lên tàu vũ trụ, 4 chấm không chấm khiếc, hay là đang thời phong kiến vậy. Đã từng nghe “rồng 5 móng vua quan thành bụi đất” rồi kia mà, chả nhẽ vua chúa tái sinh, hiện về đòi cướp lại chính quyền.

Ấy là lâu lẩu lầu lâu mới được nghe, được đọc lại từ “suy tôn”. Cái từ gốc Hán Việt ni có từ thời nào, không ai biết, chỉ biết ngày xưa, thời phong kiến hay dùng.

Huy Đức (kỳ 4)

Huy Đức, nói theo kiểu Nguyễn Huy Thiệp, gốc nông thôn nông nghiệp nông dân (tam nông) đặc sệt, nhưng trời đặc ân cho nghiệp viết, giỏi ít ai bằng. Làm báo, y mau chóng tạo dựng vị trí đặc biệt. So với người trong nghề, y nổi trội ở nhiều mảng miếng, mà tài đặc biệt là đặt câu hỏi khi phỏng vấn. Những câu hỏi giản dị, không công thức, không uốn éo mưu mẹo, không đao to búa lớn, không lừa miếng, nhưng cuốn người được hỏi vào ý định của đứa hỏi, nhất là luôn đáp ứng được khát khao tìm hiểu của bạn đọc. Tôi đã từng đọc rất nhiều bài phỏng vấn của Huy Đức, nể lăn. Nhiều người trong đám bạn nghề không giấu diếm mà khen rằng, riêng về phỏng vấn thì Huy Đức là số 1. Tìm ra kẻ cạnh tranh hơi bị khó.

Chả thế, bác Nguyễn Thị Ngọc Hải, một tay làm báo lão luyện, từng là đàn chị, "sếp" của sếp tôi, lâu nay được trường đại học mời dạy nghề báo cho sinh viên, khi giảng chuyên đề phỏng vấn đã nghĩ ngay tới việc triệu Huy Đức tới làm giáo cụ trực quan. Kinh nghiệm thực tế và tư duy sắc sảo của y còn hơn chán vạn thứ lý luận khô khan của các trường báo chí, tuyên giáo, tuyên huấn, tuyên truyền. Thời những năm 90, khi chưa làm báo, tôi và các đồng nghiệp dạy học chăm đọc báo nói với nhau "thằng Huy Đức giỏi nhất ở phỏng vấn, bởi nó đặt câu hỏi giỏi cực kỳ, khiến con cua trong lỗ cũng phải bò ra".

Cách mạng màu... đỏ

Hôm 21 và 22.6, báo chí mậu dịch đồng loạt đưa tin Bộ Chính trị, Ban Bí thư, và trung ương (tất nhiên đều của đảng) đồng ý để ông Đinh Tiến Dũng trong nhóm 20 được “thôi” các chức vụ: Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương đảng, Bí thư Thành ủy Hà Nội và nhiều chức vụ lằng nhằng dây điện khác. Đây là chuyện riêng của đảng, nhẽ ra dân không cần quan tâm. Tất nhiên, quốc hội sẽ theo chỉ thị, chỉ đạo của đảng bãi chức đại biểu quốc hội của ông Dũng, cũng kiểu cho “thôi”. Quốc hội chả là gì, khi đảng đã sức xuống, thì cứ thế mà làm.

Về sự việc này, có nhiều nhố nhăng. Nhẽ ra từ quan chí dân, ai làm sai làm bậy, cứ chiểu theo pháp luật mà xử lý, không phân biệt quan hay dân. Đâu có cái thói quan làm sai thì chỉ xin lỗi, còn dân sai đã có pháp luật. Tay Mai Tiến Dũng cả đời không biết nó có làm được điều gì để lại tiếng thơm hay không, nhưng phát ngôn được câu ấy quả thật lưu danh với đời.

Cả một bộ máy, từ ông cao nhất tới đứa cán bộ quèn, cả hệ thống chính trị với vô vàn tổ chức đoàn thể, cả hệ thống tuyên truyền truyên giáo dày đặc… lúc nào cũng mở loa ca ngợi cuộc chống tham nhũng, nào lò đượm củi gộc, củi khô củi tươi, kiên quyết đến cùng, không có vùng cấm, nhưng khi cần đốt thì lại rơm ướt rạ ẩm, bật diêm không cháy, lách kiểu này, né kiểu khác. Rõ nhất là việc tạo điều kiện cho đương sự “tự nguyện” làm đơn xin nghỉ việc, xin thôi chức, xin nghỉ theo nguyện vọng cá nhân. Cứ như trò đùa, coi thiên hạ không ra gì.

Huy Đức (kỳ 3)

 Cùng thời gian 1996 ấy, Yên Ba cũng về. Tờ báo nào có y tòng sự quả là điều may mắn, cũng xêm xêm như có Huy Đức vậy. Trước đó, tôi chỉ nghe danh con người có cái tên hơi Tàu này, nhưng biết đó là người tài. Giỏi ngoại ngữ, viết về đủ mảng, nhất là mảng phóng sự, bóng đá và văn học cổ. Văn chương câu cú ngữ pháp cực kỳ chuẩn mực. Báo Thanh Niên mà có Yên Ba khác gì Lưu Bị vời được Khổng Minh mà không cần phải “tam cố thảo lư”. Tôi còn nghe y là chuyên gia về sách cổ, nhất là bộ “Tam quốc diễn nghĩa” (La Quán Trung) do cụ Phan Kế Bính (tác giả của cuốn “Việt Nam phong tục” dịch), cụ Bùi Kỷ hiệu đính, từng được Nhà xuất bản Phổ thông ở miền Bắc in năm 1959. Nghe kể Yên Ba yêu sách còn hơn cả yêu vợ, mà y mấy vợ thì tôi không rõ.

Hồi trước, hiếm nhà nào có bộ truyện 13 tập này, tôi thời đi học cũng chỉ đọc ké. Mãi tới năm 2009, Yên Ba liên kết với Nhà xuất bản Văn học tổ chức in lại bộ Tam quốc Phan Kế Bính 13 tập, tất cả chữ nghĩa, màu sắc, tranh vẽ, dấu chấm dấu phẩy y xì, không khác một chi tiết nào, quả thật rất đáng nể về thú mê sách. Tôi lập tức ra ngay nhà sách gần cơ quan tậu về 2 bộ, một cho mình, một biếu bác Đặng Thanh Tịnh, người mê sách. Một hôm, lão Nguyễn Một gửi cho tôi cuốn tiểu thuyết mới mới của y (Một) “Giờ thứ 6 và giờ thứ 9”, lật coi người biên tập (do bệnh nghề nghiệp), thấy đề Nguyễn Văn Yên (Yên Ba), quá khiếp. Ai dám bảo “Yên Ba giang thượng sử nhân sầu”, nhầm to. Người tài quanh ta lắm thế. Có ai đó trong cuộc gặp “mừng sinh nhật yên ba” ở Sài Gòn còn nói nhỏ nhưng đủ cho mọi người nghe thấy, nó còn đóng quan 5 trong quân đội, ở báo Quân đội nhân dân chứ đùa (cuộc gặp này tôi sẽ biên sau)

Huy Đức, Dương Minh Long, Yên Ba trổ tài ở Thanh Niên, người được vài tháng, kẻ ráng hơn năm, rồi lần lượt rút, lặng lẽ ra đi. Sau này cả Tuấn Khanh, Trần Việt Đức cũng thế. Có lẽ đất chưa đủ lành cho chim đậu, trời chưa đủ cao rộng cho đại bàng tung cánh. Mấy hôm trước, sau khi Huy Đức bị bắt, anh Nguyễn Công Thành, một tay ảnh sừng sỏ, thâm niên cao nhất ở báo Tuổi Trẻ cho tới giờ, bảo tôi rằng Huy Đức đã nhận ra rằng về Thanh Niên không được tự do tác nghiệp như từng hy vọng. (còn tiếp)

Huy Đức (kỳ 2)

Với ai chả biết, chứ riêng tôi, sự khoe mình là bạn của Huy Đức, có chơi với y, thì đó là trò lố, cú mượn lông công, dựa hơi mượn tiếng, chả hay ho. Mình chẳng là chi so với Huy Đức, dù thỉnh thoảng gặp nhau. Bạn danh tiếng của Huy Đức có hàng trăm hàng nghìn khắp trong nam ngoài bắc, mình là cái thá gì mà định chen vào chốn ấy.

Tôi vào đời bằng nghề dạy học. Dạy mãi đến… phát chán. Thực ra thập niên 80 có người này người kia rủ đi làm báo (báo Tuổi Trẻ, báo Tin Sáng) nhưng “lòng trẻ còn như cây lụa trắng”, quyết không bỏ nghề. Thời ấy, thỉnh thoảng người ta phát trên loa bài hát của cụ Nguyễn Văn Quỳ “Yêu đời bao nhiêu ta càng yêu nghề bấy nhiêu/Đời phơi phới vui, vui sách thơm thơm mùi giấy mới”. Năm 1982, tôi nói với anh Hồ Quang Hy làm ở báo Tuổi Trẻ khi anh rủ đào ngũ, em yêu nghề dạy lắm, em không đi đâu.

Người tính không bằng trời tính. Tới năm 1992 đói vàng mặt, tôi đành bỏ nghề đi làm thuê cho một công ty Hồng Kông. Năm 1996, công ty chuyển tới Thủ Đức, tôi đầu quân về báo Thanh Niên, chính thức tòng sự nghề báo, cái nghề đã đem cho mình nhiều niềm vui nỗi buồn. Giá như tôi nghe lời bác Hy thì còn về Tuổi Trẻ trước cả Huy Đức.

Huy Đức

Thoạt kỳ thủy, phải nói ngay, tôi viết bài này theo suy nghĩ, cảm nhận của tôi về một người đã quen/chơi mấy chục năm. Sự không đồng điệu với người khác chắc chắn có, thậm chí nhiều. Chả hạn tôi cũng quen một anh đồng nghiệp tòng sự bên đài VOV (báo nói), cũng từng không ít lần trò chuyện, y bảo sao lúc nào nói tới San vẩu chỉ thấy ông khen, nó có gì mà khen. Tôi không cãi, bách nhân bách tính, cãi làm gì.

Huy Đức, tức Trương Huy San (tên cúng cơm, hồi xưa tên thật của người nào đó, nhất là tên theo giấy khai sinh, thì gọi là tên cúng cơm, chứ không phải để chỉ người đã chết), tức Osin - một biệt ngữ lừng danh, thậm chí nổi tiếng hơn cả bút danh làm nghề và tên thật.

Những người/kẻ ghét Huy Đức cũng không thiếu, vì lý do nào đó, họ đặt cho đương sự cái tên xấu để thỏa bụng thù hằn của mình, chẳng hạn San hô, Đức vẩu. Tất nhiên, người bị đặt tên chả vì thế mà kém cỏi đi.

Nhưng gì thì gì, Huy Đức là một nhà báo, ký giả tài năng, thậm chí không ít người cho rằng làm báo giỏi nhất xứ này. Kể ra tìm một nhà báo giỏi nước ta thời hiện đại cũng không khó, kiểu như Thép Mới, Hoàng Tùng, Hữu Thọ, Sơn Tùng, Trần Đình Vân, Xuân Ba, Trần Đức Chính (Lý Sinh Sự), Hữu Ước…, tinh dững đấng bậc, nhưng hình như sự so cứ khập khiễng sao sao ấy, bởi cái giỏi, tài năng của những vị đó xét cho cùng vẫn là dạng “chim hót trong lồng”, múa tay trong bị, kiểu như “anh muốn đảng gọi anh đến nơi/hội ý về cuộc sống/điều động anh vào bộ tâm hồn quần chúng/giúp trung ương xây dựng những con người” (Lê Đạt). Vùng vẫy mấy cũng không thoát được đảng, vòng kim cô, chỉ như gã Tôn Ngộ Không phò Đường Tăng mà thôi.

Bến mê

Tôi nói thật, cái xứ này có được áp đặt một đội ngũ lãnh đạo cả triệu người đi chăng nữa mà những con người ấy vẫn một lòng "kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội" thì cũng chả đi đến đâu, được trò gì.

Mọi cuộc lên đường đều phải có đích cụ thể, chứ đi mãi với cái đích mơ hồ như vậy thì chỉ uổng công, mỏi chân, mất thời gian.

Hơn 2/3 thế kỷ cả nước này, dân tộc này phải trả giá đắt còn chưa đủ hay sao.

Nhân loại, địa cầu, nhất là khối xã hội chủ nghĩa đã thức tỉnh, mạnh dạn vứt bỏ nó vào sọt rác, là một thực tế hùng hồn không cần giải thích, chưa đủ để sáng mắt hay sao.

Đừng mãi "bọt trong bể khổ, bèo đầu bến mê" nữa. Hãy tỉnh lại sau "đêm trường dạ tối tăm trời đất". Dẹp hết lú lẫn đi, rồi cầm chắc ngọn cờ lãnh đạo mà bước tới, bước nào ra bước ấy, xứng đáng là người cầm cờ.

Đội quân chủ lực bị bỏ rơi

Ở nước ta, lâu nay nông dân được bộ máy tuyên truyền nhà nước tôn vinh, gọi là “đội quân chủ lực của cách mạng”. Những ông to bà nhớn khi đề cập tới nông dân đều dùng mấy chữ ấy. Cho sang mồm.

Tháng 7 tây (chứ không phải tháng 7 cô hồn) năm nay, đối với tôi sự kiện đáng nhớ nhất và ý nghĩa nhất là việc tăng lương, thực hiện ngay từ ngày đầu tháng. Cụ thể nhà nước điều chỉnh tăng lương cơ sở, người đang làm việc mà hưởng lương (cán bộ, công chức, viên chức, công nhân, nhân viên) được thêm 30%, còn người về hưu tăng 15%, so với tháng 6. Đó mới là điều thực sự có ý nghĩa trong tháng 7, chứ những chuyện khác cũng thường thôi, chả đáng ồn ào.

Tất nhiên, trong vụ tăng lương này vẫn còn thứ cần bàn, chẳng hạn cách đối xử với người về hưu, nhưng phải nói, đó là tin vui, niềm vui, của cả dân lẫn chính phủ. Bà Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà còn hăng hái giải thích về niềm vui ấy cơ mà. Được ít cũng mừng, nhiều lại càng mừng. Ai chẳng thích tiền, nhất là lúc cuộc sống đầy khó khăn. Quá khó là đằng khác, chứ không phải như ai nói “đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như hiện nay”. Lý luận bao giờ chẳng hay, nhưng giữa lý luận và thực tế vẫn khoảng xa vời. Thực tế thế nào, dân chúng cần lao đều rõ, bởi nó ngay trước mắt, nó hằng ngày xung quanh mình.

Bạn thời xa lắc Vũ Quang Vinh

Một người bạn từ khi ra trường sống ở thủ đô vừa báo tin, y bảo Vũ Quang Vinh, Vinh cận K18 mất rồi mày ạ. Tôi hỏi khi nào, y nói hôm 11.8. Nay 13.8, tức đã 2 ngày.

Thiên hạ cứ bảo nhau khuyên nhau “cái quan định luận” (đợi đậy nắp hòm áo quan rồi hãy đánh giá về người chết nằm trong đó), chứ với Vũ Quang Vinh, tôi chả cần đợi cái đợi kiếc gì. Vinh hồi còn sống là một trong số ít người mà tôi rất kính nể cả tài lẫn đức, mặc dù chơi với nhau chả thân lắm, thú thực vậy.
Học chung trường chung khoa, cùng chui qua cái cổng khu Mễ Trì (chung cổng nên được gọi là đồng môn, chứ không phải như ai đó giải thích cùng môn học), tôi biết Vũ Quang Vinh từ năm 1973, học trước Vinh một khóa. Nhưng phải nói K18 của Vinh văn khoa Tổng hợp cả văn lẫn ngữ lẫn Hán Nôm quá nhiều người tài giỏi, thành đạt, thành danh. Đó là khóa đầu tiên sau khi “miền Bắc mỉm cười đã im tiếng bom rơi”, những Cao Vũ Trân, Nguyễn Ngọc Quang, Trần Chiến, Nguyễn Bá Thành, Nguyễn Hùng Vỹ, Vũ Quang Vinh, Quốc Phong, Đỗ Chỉnh… để lại nhiều tiếng tốt, niềm hãnh diện cho khoa (nhóm đàn bà thì tôi không rành nhưng nghe kể cũng nhiều người giỏi).

Đấu đểu

Thiên hạ, nhất là những người quan tâm tới đất đai, mua đất để xây nhà làm chỗ ở (an cư), hoặc mua rồi gặp giá tốt bán kiếm lời, đang sốt nóng quan tâm tới sự nhà nước tổ chức đấu giá đất tại 2 huyện ngoại thành Hà Nội là Thanh Oai và Hoài Đức mấy hôm nay.

 
Hiện nhà nước sắp hết thứ để bán rồi nên chú ý tới đất, một nguồn tưởng như vô tận. Cứ quy hoạch ABC, XYZ trên giấy rồi tung thông tin lên, làm vài con đường, trồng vài cột điện, là tha hồ bán. Đất, chỗ nào chả có. Bán xong nội thành thì ra ngoại thành, rồi vùng sâu vùng xa, biên giới hải đảo. Giờ mà sờ vào đất Phú Quốc, lại chả bỏng mẹ nó tay, chỉ có điều tiền chủ yếu chui vào túi mấy đại gia sống nhờ đất, chứ ngân sách được bao nhiêu.

Đất ruộng ở Thanh Oai và Hoài Đức được quy hoạch, phân lô, đấu giá tới gần 100 triệu đồng/m2 (ở Thanh Oai), 133 triệu đồng/m2 (Hoài Đức), liếc qua là thấy đểu rồi. 10m2 đã 1 tỉ 3, mảnh 100m2 là 13 tỉ đồng, bằng 2 căn nhà phố, chả đểu là gì.

Đành rằng kinh tế thị trường, đành rằng có luật đấu giá với những quy định pháp luật, chả thể cấm người đấu trả bao nhiêu, trả vài chục nghìn hoặc vài tỉ đều được phép, nhưng còn phải căn cứ vào trăm thứ bà rằn mà xác định xem giá trả có đúng không, có hợp không, người đấu có tử tế không, chứ đâu phải chỉ ngồi ở đó mà thu tiền, mặc mẹ thiên hạ.

Sao lại phải viết hoa?

Gần đây, các báo quốc doanh, không biết theo sự chỉ đạo của ai, cấp nào, khi viết về hoạt động của lãnh đạo cấp cao, nhất là những chuyến đi thăm nước ngoài hoặc đón cấp cao nước ngoài, đã dùng cụm từ “đồng chí XYZ và Phu nhân”, luôn viết hoa chữ phu. Đó là cách viết tùy tiện, theo ý chí riêng, bệnh hình thức, chứ không tôn trọng quy tắc chuẩn chính tả tiếng Việt.

Phu nhân là gì? Hãy giở từ điển. Từ điển Hán Việt của cụ Đào Duy Anh giải nghĩa: Phu tức là người đàn ông đã có vợ; vợ gọi chồng là phu quân; phu thê là chồng (và) vợ; ngày xưa người ta gọi vợ các vua chư hầu là phu nhân (còn vợ của hoàng đế là hoàng hậu), về sau từ “phu nhân” để chỉ chung cho người đàn bà có chồng.

Thơ Hồ Xuân Hương có câu “Duyên thiên chưa dễ nhô đầu dọc/Phận liễu sao đà nẩy nét ngang” (trong chữ Hán, thiên là trời, nhưng nếu thêm nét phẩy ở trên thì thành chữ phu (chồng); chữ liễu là con gái, nhưng thêm nét ngang thành chữ tử (là con). Duyên trời chưa đủ chưa chín, chưa có chồng, vậy mà sao cô gái đã có con. Nói về chửa hoang, không chồng mà chửa, như bà chúa thơ nôm quả thật vừa nhân ái cảm thông, vừa tế nhị khéo léo ít ai bằng.

Cứ phải nói thật

Những ồn ào về ông Vương Tấn Việt (tức thượng tọa Thích Chân Quang) như thế đủ rồi, các cụ ạ. Một người dù có tài vặt mấy chăng nữa nhưng gian dối, háo danh, thiếu đức thì không đáng được quan tâm. Ông ta đã phải trả giá cho thói xấu của mình.

Nhưng đã đến lúc, thậm chí khí muộn, cần phanh phui thực chất của nền giáo dục xứ ta, nhất là các trường đại học, và nhất là Trường đại học Luật Hà Nội.

 
Đó không phải cơ sở giáo dục mà là cái chợ giời buôn bằng cấp, danh vị, học vị cho những kẻ háo danh. Thứ tổ tò vò dối trá vô pháp ấy cần phải đập bỏ, làm lại.

Chưa cần mở rộng đào sâu làm gì, giờ cứ mổ xẻ hết những bằng tiến sĩ luật đã do Trường đại học Luật HN cấp, nhất là những bằng mà chủ nó học và bảo vệ theo dạng tại chức, chẳng hề đi học, chẳng trực tiếp học mà vẫn có bằng. Cứ không có vùng cấm, kể từ tổng chủ trở xuống, lại chả lòi ra cả đống. Ai cũng biết, đám lãnh đạo ưa bằng tiến sĩ luật nhất, bởi chẳng cần học vẫn có bằng, kiến thức luật thì rất mông lung, cũng như dạng chính trị cao cấp vậy. Có cũng như không bởi nó chả có tác dụng gì, thậm chí chỉ hại.

Nể

Vẫn biết trò chơi quyền lực chính trị rất phức tạp, nói theo kiểu người Nam Bộ, "dzậy mà không phải dzậy" nhưng chuyện xảy ra ở Thái Lan hôm 16.8 đáng để suy ngẫm.

Các nhà lập pháp Thái (quốc hội) đã bầu thủ tướng mới cho nước này. Họ không hiệp thương giới thiệu, không quán triệt việc cơ cấu, bổ nhiệm, thuyên chuyển cán bộ, xét lý lịch trong sạch, tìm đối tượng có nguồn gốc 3 đời bắt cua, độ tuổi bao nhiêu bao nhiêu, giàu kinh nghiệm, bằng chính trị cao cấp, học qua lớp bồi dưỡng cán bộ chiến lược, ít nhất đã 1 - 2 khóa ủy viên trung ương, con đồng chí nào, quê ở đâu, có truyền thống cách mẹ cái mạng không, v.v..

Họ đã tín nhiệm với số phiếu cao hơn gấp đôi không tín nhiệm (319 thuận, 145 chống) bầu cô gái, thực sự là một cô gái bởi Paetongtarn Shinawatra mới 37 tuổi, làm Thủ tướng. Nàng Paetongtarn là Thủ tướng trẻ nhất của Thái Lan - một đất nước luôn tràn trề sức sống và đầy khát vọng, một nước luôn tự hào không phải đánh thắng vài ba đế quốc to nào, không ném xương máu dân vào những cuộc chiến ý thức hệ.

Bầu là bầu, chỉ cốt chọn được người tài giỏi đứng ra phục vụ đất nước và nhân dân, chứ không phải đặt đảng điếc gì lên trên. Chỉ cần lệch ra khỏi đường hướng mục đích cao đẹp ấy, sẽ bị phế truất, mà ta quen gọi là đảo chính.